NASZ POMYSŁ NA EDUKACJĄ REGIONALNĄ W SZKOLE

Gdyby zastanowić się nad tym, przy użyciu jakich słów, wyjaśnić dzieciom pojęcie „edukacja

regionalna”, to wydaje się, że takie najprostsze określenia, jak: „codzienny widok z okna”, „droga do

szkoły”, „krajobraz naszego miasta”, „ znane miejsca”, „ludzie wśród, których żyjemy” , „tradycje,

zwyczaje”, „wydarzenia minione, obecne, przyszłe” pozwolą im, nieomalże intuicyjnie, zrozumieć, co

składa się na treść tego pojęcia. Nie jest to zadanie łatwe ze względu na to, iż nasi uczniowie to w

głównej mierze dzieci z rodzin, które nie mają śląskich korzeni. Ich dziadkowie lub rodzice przybyli na

te tereny z różnych regionów Polski w poszukiwaniu pracy. Tu osiedli się, założyli swoje rodziny, ale nie

jest to jednoznaczne z tym, że ich związki z naszym regionem są głębokie i trwałe. Dlatego my, chociaż

nie rodowite Ślązaczki, jesteśmy przekonane o tym, że mamy do spełnienia ważny obowiązek – rozwijać

wśród naszych uczniów i ich rodziców uczucia miłości i przywiązania do miejsca, w którym ci starsi

zapuścili korzenie, a dla młodszych jest miejscem urodzenia - po to, aby jedni i drudzy uznali je „za

swoje”. To misja, którą staramy się realizować w codziennej pracy. Podstawą do naszych działań w

ramach edukacji regionalnej było opracowanie programów autorskich, zawierających te treści, które

chciałyśmy przekazać naszym uczniom.

Program dla młodszych dzieci nosi tytuł „Gliwice – moja mała ojczyzna” i posiada obudowę w

postaci trzech podręczników, gdyż realizowany jest w cyklu trzyletnim. Został on tak skonstruowany,

aby dzieci w pierwszym i drugim roku nauki mogły poznać Sośnicę, czyli dzielnicę, w której mieszkają,

a dopiero w trzecim roku miasto Gliwice jako całość. Program w dużym stopniu opiera się na

wycieczkach, podczas których uczniowie bezpośrednio poznają omawiane zagadnienia. Praca w klasie

to głównie działania mające za zadanie utrwalić i rozszerzyć zdobyte wiadomości i umiejętności.

Edukacja regionalna „Gliwice – moja mała ojczyzna” – podręcznik klasa I

W klasie pierwszej i drugiej dzieci poznają aktualnie obowiązujący herb Gliwic i porównują go

z jego wcześniejszym wizerunkiem sprzed kilkudziesięciu lat, zakładają słowniczek wyrażeń gwarowych,

dowiadują się o początkach wsi Sośnica i poznają etymologię jej nazwy. Korzystając z planu dzielnicy

wytyczają trasy i wybierają się na kilka pieszych wycieczek m.in. „Śladami księdza Antoniego

Korczoka”, „Kapliczki i krzyże w Sośnicy”, „Zabytki Sośnicy”. Poznają zawód górnika i tradycje z nim

związane , opowiadają o swoich „familijach” tworząc ich drzewa genealogiczne, dowiadują się, jakie

tradycje i zwyczaje związane ze świętami wielkanocnymi i bożonarodzeniowymi kultywowali

mieszkańcy Sośnicy, interesują się sośnicką przyrodą m.in. poprzez sprawdzenie czystości wody w

miejscowym potoku, dowiadują się, gdzie i jakie dyscypliny sportu uprawiali sośniczanie kiedyś, a jak

wygląda to dzisiaj.

Na wycieczce w Izbie Tradycji KWK „Sośnica-Makoszowy” Najbardziej popularny strój śląski zwany „bytomskim”

lub „rozbarskim”

Klasa trzecia to poznawanie Gliwic zarówno jako średniowiecznego grodu obronnego, jak

i współczesnej, dużej aglomeracji miejskiej. Podstawą do pracy są wycieczki ulicami Gliwic, podczas

których dzieci odwiedzają muzea i inne ważne miejsca, oglądają zabytki, pomniki, parki ale także

współczesne obiekty, poznając w ten sposób zarówno historię miasta i jego obecne oblicze. Czytają

legendy opowiadające o wydarzeniach związanych z historią Gliwic, poznają sylwetki zasłużonych

gliwiczan, uczestniczą w różnych wydarzeniach na terenie miasta, ubierają lalki w stroje śląskie.

W programie można także znaleźć propozycje wycieczek, pozwalających poznać ciekawe miejsca

regionu śląskiego.

To tylko kilka przykładów z bogactwa tematyki realizowanej podczas zajęć edukacji regionalnej.

Każdy rok nauki kończy się prezentacją przeznaczoną dla koleżanek i kolegów z innych klas oraz dla

rodziców, podczas której dzieci mają możliwość pochwalić się zdobytą wiedzą i umiejętnościami, a także

stać się edukatorami w tym zakresie, gdyż okazuje się, iż wiedza dzieci w tym zakresie zdecydowanie

przerasta wiedzę nawet dorosłych.

Prezentacja „Życie w gliwickim grodzie średniowiecznym”

Program został dostrzeżony przez Komisję Edukacji, Nauki i Kultury Sejmiku Województwa

Śląskiego, która w 2004r. ogłosiła konkurs na program ścieżki edukacyjnej pod nazwą „Edukacja

regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie” i chociaż nie mógł wziąć udziału w konkursie ze

względu na to, iż konkurs był przeznaczony dla klas IV – VI i gimnazjalnych, to jego fragmenty znalazły

się w publikacji pokonkursowej, wydanej w ramach serii Regionalna Biblioteczka Edukacyjna.

Program „Moje miasto” napisałyśmy z myślą o uczniach z klas IV-VI. Przyjęłyśmy, że ma on

stwarzać uczniom możliwość poznania swojego miasta jak i specyfiki naszego regionu, rozwijać wartości

rodzinne, kształtować postawy patriotyczne, a także szacunek wobec historii i tradycji. Integralny

charakter programu przejawia się w tym, iż łączy on treści należące do różnych przedmiotów nauczania

(język polski, historia, religia, plastyka, technika) oraz wykorzystuje różnorodne metody nauczania

stosowane podczas realizacji tych treści. Program proponuje wiele działań praktycznych, pozwala

nauczycielowi nie tylko uczyć, ale i wychowywać. Treści programu ujęte zostały w postaci następujących

zagadnień: MOJA RODZINA, MOJA SZKOŁA, HISTORIA MOJEGO MIASTA, LUDZIE

ZASŁUŻENI DLA NASZEGO REGIONU, TRADYCJE I ZWYCZAJE.

Efektami pracy uczniów są różnorodne wystawy np.: ”Pamiątki mojej rodziny”, „Kąciki Patrona”

w każdej klasie oraz wykonanie przewodników po zabytkach Gliwic, wzbogacenie zbiorów biblioteki

szkolnej o samodzielnie napisane i zilustrowane zbiorki gliwickich legend, przygotowanie i wystawienie

w okresach świąt „Jasełek” czy też „Misterium Męki Pańskiej”. Nawiązałyśmy współpracę z Polskim

Towarzystwem Geograficznym, Gliwickim Centrum Organizacji Pozarządowych oraz Wydziałem

Edukacji Urzędu Miejskiego w Gliwicach. Uczestniczyłyśmy w szeregu konferencji mających na celu

wymianę doświadczeń oraz opracowanie materiałów związanych z edukacją regionalną w szkołach na

terenie Gliwic. Nasz program „Moje miasto” wzbudził duże zainteresowanie w/w instytucji i w efekcie

został opublikowany przez Centrum Organizacji Pozarządowych, by zaprezentować go nauczycielom

regionalistom gliwickich szkół.

W swojej pracy nie ograniczamy się tylko do realizacji treści zaprezentowanych programów. To

wiele innych działań wychodzących zdecydowanie poza progi klasy, a nawet szkoły. Po pierwsze

konkursy. Te, które same organizujemy( „O Lampkę Górniczą”, Międzyszkolny Konkurs Wiedzy

o Gliwicach im. Edmunda Całki „Gliwice-moje miasto”, „Rajd Ulicami Sośnicy”, „Konkurs

Wiedzy o Powstaniach Śląskich”) oraz te, do których dzieci przygotowujemy.

Chętnie podejmujemy się realizacji projektów, których efekty mogą poznać nie tylko uczniowie, ale

i dorośli mieszkańcy naszej dzielnicy. Jednym z nich był ogólnopolski projekt Centrum Edukacji

Obywatelskiej „Ślady przeszłości – uczniowie adoptują zabytki”. W ramach tego projektu, wraz z

grupą uczniów będącą reprezentacją szkolnej społeczności, podjęłyśmy się opieki nad powstańczą mogiłą

z okresu III powstania śląskiego . Na sośnickim cmentarzu odbyła się piękna i wzruszająca uroczystość,

podczas której uczniowie, w obecności potomków poległych powstańców, przedstawicieli władz

miejskich, dyrekcji szkoły i zgromadzonych mieszkańców Sośnicy, podpisali akt adopcyjny. Dzisiaj akt

wisi na korytarzu szkolnym, aby przypominał uczniom o ich zobowiązaniu do dbania o mogiłę,

składaniu kwiatów, zapalaniu zniczy z okazji świąt państwowych i kolejnych rocznic powstań śląskich

czy też święta zmarłych. Każdego roku uczniowie klas szóstych wyjeżdżają na Górę św. Anny, gdzie w

Muzeum Czynu Powstańczego poznają fakty związane z powstaniami, a następnie wiedzą tę prezentują

podczas konkursu wiedzy o powstaniach. Aby jeszcze bardziej ułatwić im zrozumienie tych ważnych dla

Śląska i Polski wydarzeń, opracowałyśmy broszurkę „Kalendarium Powstańcze” poświęconą

okolicznościom wybuchów trzech powstańczych zrywów oraz zawierającą fragmenty wspomnień

dotyczących epizodu powstańczego w Sośnicy.

Na Górze św. Anny Porządkowanie powstańczej mogiły

Uroczystość adopcji mogiły powstańczej na naszym sośnickim cmentarzu.

Okres Świąt Wielkanocnych i Bożego Narodzenia to okazja przypomnienia uczniom o śląskich

tradycjach i zwyczajach związanych z tymi świętami. Zorganizowałyśmy dla nich warsztaty zdobienia

jajek, które prowadzili p. Dąbrowska i p. Dylus - laureaci wielu konkursów zdobienia pisanek. Odbyły

się także zajęcia, podczas których dzieci poznały zwyczaje i obrzędy ludowe występujące na Śląsku

w okresie Wielkiego Tygodnia i Świąt Wielkanocnych. W okresie bożonarodzeniowym, chociaż nie

znają gwary śląskiej, wystawiają „Jasełka po śląsku”, śpiewają kolędy w gwarze akompaniując sobie

na instrumentach.

Jase łka p rzed stawione w g warze

śląskie j uczniom b ard zo się p od ob a ły

Nie mog ło zab raknąć kolęd śp iewanych

p o śląsku p rzez ze sp ół „Sośniczanie”

Przedsięwzięciem, z którego jesteśmy najbardziej dumne, jest zespól tańca i piosenki śląskiej

„Sośniczanie”. Już od samego progu szkoły „wita” gości reklama naszego zespołu. To gablotka z

dyplomami i pucharami, które zespół zdobył, uczestnicząc w różnorodnych konkursach, przeglądach,

festiwalach.

Już czwarty rok „Sośniczanie” propagują tradycyjny taniec i piosenkę śląską. Pełne zapału

szyłyśmy stroje, uczyłyśmy piosenek i tańców, w czym pomagali nam państwo Pach - Basia i Łukasz.

Wszyscy niecierpliwie czekaliśmy na pierwszy występ! Prowadzenie zespołu to ciężka, ale

satysfakcjonująca praca. Każdego roku zespół opuszczają uczniowie klas szóstych, a dołączają nowi

z klas młodszych. Taka rotacja nie ułatwia pracy, gdyż „nowy narybek” wymaga ponownej nauki

tańców i piosenek, jednym słowem zaczynania wszystkiego „od początku”. Pomimo tego, na każdego

chętnego ucznia, chcącego poznać piękno folkloru śląskiego, czekamy z „otwartymi ramionami”.

A dodatkową zachętą dla nich niech będzie możliwość przeżycia wspólnego sukcesu, który jest motorem

do dalszych działań. A oto nasze ubiegłoroczne sukcesy: wyróżnienie podczas Festiwalu Tańców

Europy, I miejsce w Turnieju Formacji Tanecznych , I miejsce grupa młodsza i I miejsce grupa starsza

w Międzyszkolnym Przeglądzie Piosenki Ludowej, I miejsce w Regionalnym Przeglądzie Piosenki

Religijnej, wyróżnienie w międzyszkolnym konkursie „Berać każdy może”. Zapraszamy do obejrzenia

w internecie ( www.youtube.com wpisać wiązanka sosniczanie ) profesjonalnego teledysku naszego

zespołu zrealizowanego w muszli koncertowej parafii św. Jacka. Dziękujemy za niego księdzu

Grzegorzowi Kunasowi. Od samego początku prowadzimy kronikę, w której dokumentujemy działalność

zespołu.

Nasz największy sukces to dwukrotnie zdobyty tytuł ZWIASTUNA TALENTÓW nadawany przez Prezydenta Miasta

Gliwice p. Zygmunta Frankiewicza

To, oczywiście, nie wszystkie nasze działania mające związek z edukacją regionalną. Wydaje nam

się jednak, że te, które opisałyśmy, pokazują, jak ważne jest dla nas budowanie wśród uczniów poczucia

tożsamości i dumy narodowej, co wydaje sie szczególnie ważne w czasach, kiedy świat staje się globalną

wioską, w której często zacierają się miejscowe tradycje, zwyczaje wypierane przez te kulturowo dla nas

obce.

Opracowały:

mgr Jolanta Jasińska, mgr Irena Kunas