![Regeringen.se - Regeringen.se · ne lapaw ewewo>l ne peaas!ueBJ0 ue s:na goo 10d0Jna eapue paw ue»vanwes eaeA swgpaq suaîuuaîêJ ellÁJddn eup!q ue we]4 ne paw eueA swQpaq an u!](https://static.fdocuments.pl/doc/165x107/60bb021d253d4912046a7a77/-ne-lapaw-ewewol-ne-peaasuebj0-ue-sna-goo-10d0jna-eapue-paw-uevanwes-eaea.jpg)
Najlepsze praktyki w zakresie interwencji …...• Na le ży oce niać od dzia ły wa nie in ter...
2
www.prima-ef.org Najlepsze praktyki w zakresie interwencji dotyczących zarządzania stresem związanym z pracą Słowa kluczowe: zapobieganie stresowi związanemu z pracą, interwencje, zarządzanie ryzykiem psychospołecznym Wstęp Ryzyko psychospołeczne związane z pracą dotyczy tych aspektów pro- jektowania i zarządzania pracą, a także społecznego i organizacyj- nego kontekstu pracy, które mogą spowodować urazy psychologiczne lub fizyczne. Ryzyko to zaliczane jest do najważniejszych współcze- snych wyzwań w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy i wiąże się z takimi problemami miejsca pracy, jak stres, przemoc, molesto- wanie i mobbing. Stres związany z pracą odczuwany jest wtedy, gdy wymagania środowiska pracy przekraczają możliwości pracownika radzenia sobie z nimi (lub ich kontrolowania). Stres w miejscu pracy jest jedną z najczęściej zgłaszanych przez pracowników przyczyn pro- blemów zdrowotnych (Fundacja Europejska, 2007). Odczuwa go po- nad 40 milionów osób w całej UE. Szacuje się, że koszty związane ze stresem związanym z pracą wynoszą około 20 miliardów euro rocz- nie (w postaci utraconego czasu pracy i kosztów leczenia), tj. 3–4% PKB Europy. W 2004 Europejscy Partnerzy Społeczni zawarli umowę w sprawie ograniczania stresu związanego z pracą. Cel Niniejsza karta wskazań podsumowuje kluczowe zasady najlep- szych praktyk – wyłonionych w ramach projektu PRIMA-EF – w za- kresie interwencji dotyczących zarządzania stresem związanym z pracą. Celem wskazań jest dostarczenie punktu odniesienia or- ganizacjom, partnerom społecznym oraz ekspertom, którzy chcie- liby przeprowadzać takie interwencje w UE i innych krajach. Podejścia do zapobiegania stresowi związanemu z pracą i zarządzania nim W literaturze naukowej wyróżnia się trzy główne typy interwencji w zakresie zarządzania stresem związanym z pracą, zwane inter- wencjami: pierwszego-rzędu, drugiego-rzędu oraz trzeciego-rzę- du. Prewencja pierwszego-rzędu polega na zwalczaniu stresu poprzez zmianę niektórych elementów organizacji pracy i zarzą- dzania. Prewencja drugiego-rzędu ma na celu zwalczanie stresu poprzez rozwijaniu indywidualnych umiejętności radzenia sobie ze stresem drogą szkoleń. Prewencja trzeciego-rzędu ma na celu ograniczanie wpływu stresu na zdrowie pracowników poprzez roz- wijanie odpowiednich systemów rehabilitacji i „powrotu do pracy” oraz wzmacnianie służb medycyny pracy. Zapobieganie stresowi związanemu z pracą i zarządzanie nim: Wytyczne w zakresie najlepszych praktyk W ramach projektu PRIMA-EF przeprowadzono ogólnoeuropejski przegląd podejść do zarządzania ryzykiem oraz najlepszych praktyk w zakresie interwencji – opartych na dowodach – zmierzających do ograniczenia stresu związanego z pracą. Na podstawie przeglądu wskazano najważniejsze aspekty i zasady najlepszych praktyk doty- czące strategii zapobiegania stresowi związanemu z pracą i zarządza- niu nim, a przyjmujące perspektywę europejską. Zasady najlepszych praktyk odnoszą się do treści interwencji w zakresie zarządzania stre- sem związanym z pracą, jej wdrażania oraz oceny jej realizacji. Treść interwencji. Kluczowe elementy • Treść interwencji (jej kluczowe elementy, stosowane narzędzia oraz sposoby wdrożenia) powinna być podyktowa- na doświadczeniem praktycznym i zgromadzonymi dowodami oraz wspierać się na solidnej teorii naukowej. • Ryzyko psychospołeczne dla zdrowia i dobrostanu pracowników w środowisku pracy powinno być określone poprzez przeprowa- dzenie właściwej oceny ryzyka. • Części składowe interwencji i stosowane narzędzia powinny zo- stać przystosowane do danej grupy zawodowej oraz odpowia- dać konkretnym potrzebom danej organizacji. • Interwencja powinna być tak zaprojektowana, aby możliwe było jej systematyczne i stopniowe wdrażanie. Jej ogólne i szczegóło- we cele oraz strategia wdrożenia powinny być precyzyjnie zdefi- niowane i opisane. Kontekst interwencji. Skuteczne wdrożenie • Zasadnicze znaczenie ma podnoszenie świadomości oraz edu- kowanie menedżerów i pracowników na temat przyczyn i konse- kwencji stresu związanego z pracą. • Wiedza i umiejętności w zakresie ciągłego zapobiegania ryzyku psychospołecznemu oraz zarządzania nim w miejscu pracy po- winny być rozwijane poprzez odpowiednie szkolenia dla mene- dżerów i pracowników. • Cele interwencji i jej ogólne znaczenie powinno być dokładnie zro- zumiane i uzgodnione pomiędzy kierownictwem a pracownikami. • Należy ustalić, jakie będzie wsparcie i zaangażowanie organiza- cji (np. przydział zasobów), a także zapewnić aktywne uczestnic- two kierownictwa na wszystkich etapach interwencji – od jej projektu poprzez wdrożenie aż do oceny realizacji. • Pracownicy powinni aktywnie uczestniczyć w opracowaniu strate- gii interwencji. Powinna być ona z nimi konsultowana. • W trakcie procesu interwencji powinna być utrzymywana ciągła, aktywna komunikacja pomiędzy głównymi partnerami (np. pra- cownikami, menedżerami, lekarzem medycyny pracy i/lub inny- mi ekspertami z zakresie zdrowia, związkami zawodowymi). Ocena interwencji. Skuteczność i trwałość skutków interwencji • Należy opracować strategię oceniania interwencji. Ocena ta po- winna być precyzyjnie powiązana ze szczegółowymi i ogólnymi celami interwencji oraz zidentyfikowanymi problemami. PL 09 PRIMA-EF ISBN 978-83-7373-041-0 ciop_wskazania9:Layout 1 10.03.09 10:25 Strona 17
Transcript of Najlepsze praktyki w zakresie interwencji …...• Na le ży oce niać od dzia ły wa nie in ter...
www.prima-ef.org
Najlepsze praktyki w zakresie interwencjidotyczących zarządzania stresem związanym z pracą Słowa kluczowe: zapobieganie stresowi związanemu z pracą, interwencje,zarządzanie ryzykiem psychospołecznym
Wstęp
Ry zy ko psy cho spo łecz ne zwią za ne z pra cą do ty czy tych aspek tów pro -jek to wa nia i za rzą dza nia pra cą, a tak że spo łecz ne go i or ga ni za cyj -ne go kon tek stu pra cy, któ re mo gą spo wo do wać ura zy psy cho lo gicz nelub fi zycz ne. Ry zy ko to za li cza ne jest do naj waż niej szych współ cze -snych wy zwań w za kre sie bez pie czeń stwa i zdro wia w pra cy i wią żesię z ta ki mi pro ble ma mi miej sca pra cy, jak stres, prze moc, mo le sto -wa nie i mob bing. Stres zwią za ny z pra cą od czu wa ny jest wte dy, gdywy ma ga nia śro do wi ska pra cy prze kra cza ją moż li wo ści pra cow ni kara dze nia so bie z ni mi (lub ich kon tro lo wa nia). Stres w miej scu pra cyjest jed ną z naj czę ściej zgła sza nych przez pra cow ni ków przy czyn pro -ble mów zdro wot nych (Fun da cja Eu ro pej ska, 2007). Od czu wa go po -nad 40 mi lio nów osób w ca łej UE. Sza cu je się, że kosz ty zwią za ne zestre sem zwią za nym z pra cą wy no szą oko ło 20 mi liar dów eu ro rocz -nie (w po sta ci utra co ne go cza su pra cy i kosz tów le cze nia), tj. 3–4%PKB Eu ro py. W 2004 Eu ro pej scy Part ne rzy Spo łecz ni za war li umo węw spra wie ogra ni cza nia stre su zwią za ne go z pra cą.
Cel
Ni niej sza kar ta wska zań pod su mo wu je klu czo we za sa dy naj lep -szych prak tyk – wy ło nio nych w ra mach pro jek tu PRI MA -EF – w za -kre sie in ter wen cji do ty czą cych za rzą dza nia stre sem zwią za nymz pra cą. Ce lem wska zań jest do star cze nie punk tu od nie sie nia or -ga ni za cjom, part ne rom spo łecz nym oraz eks per tom, któ rzy chcie -li by prze pro wa dzać ta kie in ter wen cje w UE i in nych kra jach.
Po dej ścia do za po bie ga nia stre so wi zwią za ne muz pra cą i za rzą dza nia nim
W li te ra tu rze na uko wej wy róż nia się trzy głów ne ty py in ter wen cjiw za kre sie za rzą dza nia stre sem zwią za nym z pra cą, zwa ne in ter -wen cja mi: pierw sze go -rzę du, dru gie go -rzę du oraz trze cie go -rzę -du. Pre wen cja pierw sze go -rzę du po le ga na zwal cza niu stre supo przez zmia nę nie któ rych ele men tów or ga ni za cji pra cy i za rzą -dza nia. Pre wen cja dru gie go -rzę du ma na ce lu zwal cza nie stre supo przez roz wi ja niu in dy wi du al nych umie jęt no ści ra dze nia so bie zestre sem dro gą szko leń. Pre wen cja trze cie go -rzę du ma na ce luogra ni cza nie wpły wu stre su na zdro wie pra cow ni ków po przez roz -wi ja nie od po wied nich sys te mów re ha bi li ta cji i „po wro tu do pra cy”oraz wzmac nia nie służb me dy cy ny pra cy.
Za po bie ga nie stre so wi zwią za ne mu z pra cą i za rzą dza nie nim: Wy tycz ne w za kre sie naj lep szych prak tyk
W ra mach pro jek tu PRI MA -EF prze pro wa dzo no ogól no eu ro pej skiprze gląd po dejść do za rzą dza nia ry zy kiem oraz naj lep szych prak tykw za kre sie in ter wen cji – opar tych na do wo dach – zmie rza ją cych
do ogra ni cze nia stre su zwią za ne go z pra cą. Na pod sta wie prze glą duwska za no naj waż niej sze aspek ty i za sa dy naj lep szych prak tyk do ty -czą ce stra te gii za po bie ga nia stre so wi zwią za ne mu z pra cą i za rzą dza -niu nim, a przyj mu ją ce per spek ty wę eu ro pej ską. Za sa dy naj lep szychprak tyk od no szą się do tre ści in ter wen cji w za kre sie za rzą dza nia stre -sem zwią za nym z pra cą, jej wdra ża nia oraz oce ny jej re ali za cji.
Treść in ter wen cji. Klu czo we ele men ty
• Treść in ter wen cji (jej klu czo we elementy, sto so wa ne na rzę dziaoraz sposoby wdro że nia) po win na być po dyk to wa -na doświadczeniem praktycznym i zgromadzonymi dowodamioraz wspierać się na so lid nej teo rii na uko wej.
• Ry zy ko psy cho spo łecz ne dla zdro wia i do bro sta nu pra cow ni kóww śro do wi sku pra cy po win no być okre ślo ne po przez prze pro wa -dze nie wła ści wej oce ny ry zy ka.
• Czę ści skła do we in ter wen cji i sto so wa ne na rzę dzia po win ny zo -stać przy sto so wa ne do da nej gru py za wo do wej oraz od po wia -dać kon kret nym po trze bom da nej or ga ni za cji.
• In ter wen cja po win na być tak za pro jek to wa na, aby moż li we by łojej sys te ma tycz ne i stop nio we wdra ża nie. Jej ogól ne i szcze gó ło -we ce le oraz stra te gia wdro że nia po win ny być pre cy zyj nie zde fi -nio wa ne i opi sa ne.
Kon tekst in ter wen cji. Sku tecz ne wdro że nie
• Za sad ni cze zna cze nie ma pod no sze nie świa do mo ści oraz edu -ko wa nie me ne dże rów i pra cow ni ków na te mat przy czyn i kon se -kwen cji stre su zwią za ne go z pra cą.
• Wie dza i umie jęt no ści w za kre sie cią głe go za po bie ga nia ry zy kupsy cho spo łecz ne mu oraz za rzą dza nia nim w miej scu pra cy po -win ny być roz wi ja ne po przez od po wied nie szko le nia dla me ne -dże rów i pra cow ni ków.
• Ce le in ter wen cji i jej ogól ne zna cze nie po win no być do kład nie zro -zu mia ne i uzgod nio ne po mię dzy kie row nic twem a pra cow ni ka mi.
• Na le ży usta lić, ja kie bę dzie wspar cie i za an ga żo wa nie or ga ni za -cji (np. przy dział za so bów), a tak że za pew nić ak tyw ne uczest nic -two kie row nic twa na wszyst kich eta pach in ter wen cji – od jejpro jek tu po przez wdro że nie aż do oce ny re ali za cji.
• Pra cow ni cy po win ni ak tyw nie uczest ni czyć w opra co wa niu stra te -gii in ter wen cji. Po win na być ona z ni mi kon sul to wa na.
• W trak cie pro ce su in ter wen cji po win na być utrzy my wa na cią gła,ak tyw na ko mu ni ka cja po mię dzy głów ny mi part ne ra mi (np. pra -cow ni ka mi, me ne dże ra mi, le ka rzem me dy cy ny pra cy i/lub in ny -mi eks per ta mi z za kre sie zdro wia, związ ka mi za wo do wy mi).
Oce na in ter wen cji. Sku tecz ność i trwa łość skut ków in ter wen cji
• Na le ży opra co wać stra te gię oce nia nia in ter wen cji. Oce na ta po -win na być pre cy zyj nie po wią za na ze szcze gó ło wy mi i ogól ny mice la mi in ter wen cji oraz zi den ty fi ko wa ny mi pro ble ma mi.
PL 09 PRIMA-EF ISBN 978-83-7373-041-0
ciop_wskazania9:Layout 1 10.03.09 10:25 Strona 17
© 2008 Prima-ef Consortium
• Po win no się sto so wać róż no rod ne me to dy oce ny in ter wen cji (np.an kie ty, wy wia dy lub dys ku sje gru po we). Ich ro dzaj bę dzie za le -żał od wiel ko ści fir my i do stęp nych za so bów.
• Wpływ in ter wen cji, to jest za rów no jej od dzia ły wa nie na do bro -stan pra cow ni ków, jak i skut ki or ga ni za cyj ne (np. opła cal ność,wpływ na wy daj ność i ab sen cje) po win ny być sys te ma tycz ne oce -nia ne w kil ku od stę pach cza so wych, za rów no bez po śred niopo in ter wen cji, jak i po dłuż szym okre sie cza su.
• Ja kość i sku tecz ność pro ce su wdro że nia in ter wen cji tak że po win -na być sys te ma tycz nie oce nia na.
• Na le ży oce niać od dzia ły wa nie in ter wen cji na róż ne gru py za trud -nio ne w or ga ni za cji (np. na oso by pra cu ją ce w róż nych miej -scach, w róż nych dzia łach, pra cow ni ków róż nej płci) po to, bywy kryć ewen tu al ne róż ni ce w od dzia ły wa niu in ter wen cji i od po -wied nio od nieść się do nich.
Wnio ski: Głów ne czyn ni ki de cy du ją ce o sku tecz no ści
Or ga ni za cje i eks per ci chcą cy wdra żać in ter wen cje do ty czą ce za -rzą dza nia stre sem zwią za nym z pra cą, po win ni pa mię tać o na stę -pu ją cych spra wach ma ją cych wpływ na sku tecz ność in ter wen cji.
Go to wość or ga ni za cji do zmian
Go to wość or ga ni za cji do zmian, jak rów nież opór przed ni mi, wpły -wa na sku tecz ność i po wo dze nie in ter wen cji. Dla te go od sa me gopo cząt ku ko niecz ne jest roz wi ja nie i pod trzy my wa nie za an ga żo wa -nia or ga ni za cji i jej wspar cia dla ini cja ty wy in ter wen cji.
Re ali stycz na stra te gia in ter wen cji
In ter wen cja, któ ra by ła by skie ro wa na na roz wią za nie wszyst kichpro ble mów wykrytych pod czas oce ny ry zy ka psy cho spo łecz ne go,po chła nia ła by zbyt wie le środ ków i by ła by zbyt skom pli ko wa na.Stąd jej szan se na suk ces by ły by ma łe. Stra te gia in ter wen cji po win -na sku piać się na roz wią za niach moż li wych do osią gnię cia, któ remo gą być re ali zo wa ne w to ku co dzien nej dzia łal no ści biz ne so wej.Uła twia to wdro że nie stra te gii i jej po wo dze nie w dłuż szych od cin -kach cza so wych.
Kom plek so wa stra te gia in ter wen cji
Tra dy cyj nie, ini cja ty wy w za kre sie za po bie ga nia i za rzą dza nia stre -sem kon cen tro wa ły się na jed nym tyl ko ty pie in ter wen cji. Jed nak -że, aby dzia ła nia w tym za kre sie by ły sku tecz ne, stra te giain ter wen cji po win na być kom plek so wa i ob jąć wszyst kie trzy po -zio my, tj. pre wen cję pierw sze go -, dru gie go - i trze cie go -rzę du.A kon kret nie, interwencja po win na być skie ro wa na na pod sta wo -we przy czy ny stre su w pra cy (pre wen cja pierw sze go -rzę du), za -pew nić szko le nie me ne dże rów i pra cow ni ków w za kre sie ra dze niaso bie ze stre sem, tak by ogra ni czyć je go ne ga tyw ny wpływ (pre -wen cja dru gie go -rzę du) oraz po móc oso bom, któ re od czu wa ją
do le gli wo ści zdro wot ne spo wo do wa ne stre sem w prze zwy cię że niulub ogra ni cze niu je go ne ga tyw nych skut ków (pre wen cja trze cie -go -rzę du).
Wspie ra nie sta łej po pra wy
Wy sił ki zmie rza ją ce do ogra ni cze nia ry zy ka psy cho spo łecz ne goi stre su w pra cy nie po win ny mieć cha rak te ru jed no ra zo wych dzia -łań, lecz po win ny być włą czo ne w tok co dzien nej dzia łal no ści biz -ne so wej. Dzię ki te mu za pew nio na bę dzie cią głość pro ce su po pra wypsy cho spo łecz ne go śro do wi ska pra cy.
Wię cej in for ma cji
www.pri ma -ef.orgLE KA, S., COX, T. (red). The Eu ro pe an Fra me work for Psy cho so cial RiskMa na ge ment: PRI MA -EF. I -WHO Pu bli ca tions, Not tin gham, 2008. LE KA, S., COX, T. (red). PRI MA -EF: Gu idan ce on the Eu ro pe an Fra me work for Psy cho so cial Risk Ma na ge ment. WHO, Ge ne wa, 2008. Do stęp ne: www.pri ma -ef.orgCOX, T., GRIF FI THS, A., RIAL -GON ZA LEZ, E. Re se arch on work re -la ted stress. Of fi ce for Of fi cial Pu bli ca tions of the Eu ro pe an Com mu ni ties, Lu xem burg, 2000. Do stęp ne: http://osha.eu ro -pa.eu/pu bli ca tions/re ports/203/stress_en.pdf/at_do wn lo ad/fi leEU RO PE AN AGEN CY FOR SA FE TY AND HE ALTH AT WORK:http://osha.eu ro pa.eu/en/to pics/stress FRA ME WORK AGRE EMENT ON WORK -RE LA TED STRESS:http://ec.eu ro pa.eu/em ploy ment_so cial/news/2004/oct/stress_agre -ement_en.pdf [Pol ska wer sja: Po ro zu mie nie ra mo we w spra wie stre suzwią za ne go z pra cą: http://www.so li dar nosc.org.pl/stres/ma te ria -ly/eu ro por.pdf]MIĘ DZY NA RO DO WA OR GA NI ZA CJA PRA CY:www.ilo.org/pu blic/en glish/pro tec tion/sa fe work/stress/in dex.htmLE KA, S., GRIF FI THS, A., COX, T. Work Or ga ni za tion & Stress.WHO, Ge ne wa, 2003. Do stęp ne: www.who.int/oc cu pa tio nal_he -alth/pu bli ca tions/stress/en/in dex.html
Kon takt
Dr Sta vro ula Le kaTel. +44 (0) 115 8466662 Fax +44 (0) 115 8466625 E -ma il Sta vro ula.Le ka@not tin gham.ac.uk
Prof. Tom CoxTel. +44 (0) 115 8467560Fax +44 (0) 115 8466625 E -ma il Tom.Cox@not tin gham.ac.uk
In sti tu te of Work, He alth & Or ga ni sa tions, Uni ver si ty of Not tin gham, Le vel B In ter na tio nal Ho use,Ju bi lee Cam pus, Wol la ton Ro ad, Not tin gham NG8 1BB, UK
ciop_wskazania9:Layout 1 10.03.09 10:25 Strona 18
