33 23-29.11.2015 PRZEGLĄD

Dewiza Narodowego Banku Pol-skiego brzmi: „Dbamy o wartość pie-niądza”. Wynika ona ze zobowiązania zapisanego w Konstytucji Rzeczypo-spolitej Polskiej oraz ustaw o Naro-dowym Banku Polskim i Prawa ban-kowego. Artykuł 227. Konstytucji RP stanowi, że Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa. Przy-sługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej, czyli m.in. kontro-lowania podaży pieniądza na rynku, podejmowania decyzji dotyczących wysokości stóp procentowych czy regulacji kursu walutowego.

Organy nBPOrganami Narodowego Banku

Polskiego są: Prezes NBP, Rada Po-

lityki Pieniężnej (RPP) oraz Zarząd NBP. Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta RP na sześć lat. Prezes NBP nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działal-ności publicznej niedającej się pogo-dzić z godnością jego urzędu.

W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą prezes NBP jako przewod-niczący oraz dziewięć osób wyróżnia-jących się wiedzą z zakresu finansów powoływanych na sześć lat, w rów-nej liczbie przez prezydenta, Sejm i Senat. Co roku RPP ustala założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie

z przedłożeniem przez rząd projektu ustawy budżetowej. A w ciągu pię-ciu miesięcy od zakończenia roku budżetowego RPP składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

Takie usytuowanie banku central-nego i jego organów gwarantuje mu niezależność, zapewniającą stabil-ność pieniądza. NBP nie może np. na zlecenie rządu lub parlamentu dodrukowywać pieniędzy w sytuacji deficytu budżetowego ani ustalać

stóp procentowych w zależności od polityki finansowej państwa.

Decyzje O stOPachStopy procentowe, o wysokości

których decyduje RPP, są jednym z instrumentów oddziaływania banku centralnego na rynek. Wysokość stóp wyznacza m.in. oprocentowanie de-pozytów i kredytów. Podnosząc sto-py procentowe, RPP zaostrza polity-kę pieniężną i jednocześnie schładza gospodarkę, ponieważ wywołuje to podwyżkę oprocentowania w ban-kach komercyjnych – kredyty stają się wówczas droższe, ale jednocześnie wzrasta oprocentowanie depozytów. Jeśli natomiast bank centralny ob-niża oprocentowanie, w ślad za nim robią to także banki komercyjne, co pobudza gospodarkę, gdyż zachęca klientów do zaciągania niżej wówczas oprocentowanych kredytów. Depo-

W 2014 r. bank centralny wprowadził do obiegu zmodernizowane bankno-

ty o nominale 10, 20, 50 i 100 zł.

Niezależność NBP i jego organów gwarantuje stabilność pieniądza.

t y t u ł

Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej

Bank banków i państwa

n a s t r a Ż y n a s z yc h P I e n I Ę D z y

Ustalając poziom stóp procentowych, bank

centralny może wpływać na gospodarkę

34 23-29.11.2015 PRZEGLĄD

nadzór i gwarancja

KOmIsja naDzOru FInansOwegO (KnF)

KNF sprawuje nadzór nad sek-torem bankowym, rynkiem kapita-łowym, ubezpieczeniowym, eme-rytalnym, instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych, instytu-cjami pieniądza elektronicznego oraz nad sektorem kas spółdzielczych (SKOK).

Do zadań KNF należy też podej-mowanie działań służących prawidło-wemu funkcjonowaniu i rozwojowi rynku finansowego, ubezpieczenio-wego i emerytalnego. KNF uczestni-czy również w przygotowywaniu pro-jektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym.

KNF jest organem administracji państwowej. W jej skład wchodzi siedem osób – przewodniczący, dwaj zastępcy i przedstawiciele: ministra finansów, ministra pracy i polityki społecznej, prezesa NBP oraz prezy-denta RP. Przewodniczący KNF jest powoływany na pięcioletnią kaden-cję przez prezesa Rady Ministrów, który również sprawuje nadzór nad działalnością Komisji.

BanKOwy FunDusz gwarancyjny (BFg)

Systemem gwarantowania depo-zytów w Polsce zarządza BFG. Do podstawowych zadań Funduszu na-leży zwrot, do wysokości określonej ustawą o BFG, środków pieniężnych

zgromadzonych przez klientów na rachunkach w przypadku np. ogło-szenia upadłości banku lub spół-dzielczej kasy oszczędnościowo--kredytowej. Innym zadaniem jest udzielanie pomocy finansowej ban-kom i spółdzielczym kasom oszczęd-nościowo-kredytowym zagrożonym niewypłacalnością oraz wspieranie procesów restrukturyzacyjnych kas. BFG udziela także gwarancji zwięk-szenia funduszy bankom krajowym realizującym program postępowania naprawczego.

System gwarancyjny jest urucha-miany decyzją KNF o zawieszeniu działalności banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, powołaniu zarządu komisarycznego oraz wystąpieniu do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

Ustalony w ustawie o BFG limit gwarancji środków zgromadzonych w jednym banku przez jednego de-ponenta to obecnie równowartość w złotych 100 tys. euro. Środki te podlegają 100-procentowej gwa-rancji. W przypadku pieniędzy na rachunkach wspólnych, np. małżon-ków, limit gwarancji 100 tys. euro dotyczy każdego ze współposiada-czy rachunku. Gwarancjami objęte są depozyty złotowe i walutowe, jed-nak niezależnie od waluty depozytu wypłata środków gwarantowanych nastąpi w złotych. Środki na wypłaty pochodzą z wpłat banków i kas nale-żących do BFG. n

zyty stają się wtedy mniej atrakcyjne z powodu niższych odsetek.

Poprzez zmiany poziomu stóp procentowych bank centralny może wpływać na wielkość obiegu pienięż-nego, stopę inflacji, produkcję i za-trudnienie.

rachunKI Państwa I BanKów

NBP obsługuje tylko budżet pań-stwa. Prowadzi rachunki bankowe rządu i realizuje zlecenia płatnicze centralnych instytucji państwowych, funduszy celowych państwa oraz pań-stwowych jednostek budżetowych.

NBP wspiera działalność banków, mając na celu zapewnienie bezpie-czeństwa zgromadzonych w nich depozytów oraz stabilność sektora bankowego. Organizuje system roz-liczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i uczest-niczy w międzybankowym rynku pie-niężnym. Swoimi działaniami bank centralny wpływa na płynność ban-ków komercyjnych, wysokość stóp procentowych oraz efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego.

BanK emIsyjnyNarodowy Bank Polski jest jedyną

instytucją uprawnioną do wprowa-dzania do obiegu pieniężnego zło-tych i groszy jako prawnych środków płatniczych na obszarze Polski. Wpro-wadzenie nowego znaku pieniężnego odbywa się na podstawie zarządze-nia prezesa NBP ogłaszanego w Mo-nitorze Polskim. W zarządzeniu zosta-ją określone: termin wprowadzenia do obiegu i wielkość emisji oraz wzór i wartość nominalna znaków pienięż-nych, a w przypadku monet także stop, próba i masa. Ostatnia nowa emisja nastąpiła w kwietniu 2014 r., gdy bank centralny wprowadził do obiegu banknoty o nominale 10, 20, 50 i 100 zł ze zmodernizowanymi za-bezpieczeniami (w obiegu znajdują się równolegle banknoty ze starymi zabezpieczeniami). Kolekcjonerów interesują monety i banknoty okolicz-nościowe upamiętniające ważne wy-darzenia, postaci historyczne, twór-ców kultury, miasta polskie, przyrodę naszego kraju. Można je kupić m.in. w serwisie aukcyjnym Kolekcjoner na portalu NBP (www.nbp.pl). n

Komisja Nadzoru Finansowego i Bankowy Fundusz Gwarancyjny zapewniają bezpieczeństwo pieniędzy

powierzonych bankom

35 23-29.11.2015 PRZEGLĄDfot. fotolia, krzysztof żuczkowski, nbp

zaufanie wynika ze stabilnościPublikowany cyklicznie przez NBP „Raport o stabilności finansowej” stwierdza, że polski system finanso-wy jest stabilny. Co to oznacza?

– Oznacza to, że pełni swoje funk-cje w gospodarce w sposób ciągły i jest odporny na zaburzenia. Jakie są podstawowe funkcje systemu fi-nansowego? Podstawową jest po-średniczenie między tymi, którzy oszczędzają, a tymi, którzy inwestują. To zadanie sektora bankowego. Ko-lejną ważną rolą sektora bankowego jest umożliwianie realizacji płatności. Z tego wynika, że jednym z warunków stabilności finansów jest bezpieczne funkcjonowanie systemu bankowego.Kiedy system bankowy funkcjonuje bezpiecznie?

– Wtedy, gdy banki mają odpo-wiednio dużo kapitału, który pozwala im zaabsorbować straty, które mogły-by się pojawić np. w wyniku nietra-fionych decyzji kredytowych. System

bankowy w Polsce jest bezpieczny, ma dobre wyposażenie w kapitał, do-brą płynność i jego sytuacja finanso-wa pozwala na udzielanie kredytów w takiej wielkości, żeby wspierać, a nie hamować wzrost gospodarczy. Patrząc z perspektywy całej gospo-darki, trzeba powiedzieć, że system finansowy jako całość – czy system bankowy – może funkcjonować stabil-nie, nawet jeśli pojedyncze instytucje nie są w najlepszej kondycji. W pol-skim systemie bankowym są banki w lepszej i gorszej sytuacji finanso-wej, natomiast odpowiedzialnie mo-żemy powiedzieć, że sytuacja jest na tyle dobra, że system bankowy działa bezpiecznie.Jak się sprawdza siłę banków?

– Mierzy się ją m.in. wysokością kapitałów, zyskownością, wskaźni-kami płynności. Ale podstawowym narzędziem są tzw. stress testy, czyli testy warunków skrajnych. Na czym one polegają?

– W teście warunków skrajnych bada się hipotetyczną sytuację finan-sową sektora bankowego w przypadku zrealizowania się jakiegoś niekorzyst-nego scenariusza gospodarczego. Najczęściej jest to silne spowolnienie

Banki i niebanki

Źródło: knf, wrzesień 2015 r.

38

73174697

Liczba banków komercyjnych

Liczba oddziałów

Liczba filii, ekspozytur i innych placówek obsługi klienta

Zgodnie z ustawą Prawo bankowe nazwa każdego banku powinna zawierać wyodrębnio-ny wyraz bank. Wyraz kasa jest zarezerwowany dla podmiotów, które gromadzą oszczędno-ści oraz udzielają pożyczek osobom zrzeszonym w tych jednostkach i działają na podstawie odrębnych przepisów. Są to spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe. Zarówno lista banków, jak i kas spółdzielczych zamiesz-czona jest na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego.

Na rynku działa także wiele firm, które przyjmują tzw. depozyty lub udzielają pożyczek, ale bankami ani kasami nie są. Chętnych do inwestowania kuszą wyższymi niż banki odsetkami, natomiast pożyczki oferują wielu klientom, którzy nie mogą ich otrzymać w banku, ponieważ nie mają wymaganej zdolności kredytowej, czyli zdolności do spłaty kredytu (kapitału i od-setek) albo w przeszłości nie regulowali terminowo zobowiązań. Może się jednak okazać, że skorzystanie z takiej oferty będzie słono kosztować. Pieniądze ulokowane w instytucjach po-zabankowych nie są bowiem objęte żadną gwarancją państwa i można je stracić np. w przy-padku upadłości firmy. Pożyczki natomiast są bardzo drogie. Wprawdzie ich oprocentowanie nie przekracza określonej wysokości, obowiązującej zarówno banki, jak i firmy udzielające po-życzek w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (czterokrotność stopy lombardowej NBP, obecnie 10%), ale firmy zarabiają na kosztach dodatkowych (opłaty przygotowawcze, manipulacyjne, administracyjne, prowizja, obsługa w domu). Możemy zatem spłacać nawet więcej niż dwukrotność pożyczonej kwoty. Przypominamy więc zasadę: przeczytaj, policz i przemyśl, zanim podpiszesz. Więcej informacji na: www.zanim-podpiszesz.pl.

– doradca w Departamencie Stabilności Finansowej NBP

aDam głOgOwsKI

36 23-29.11.2015 PRZEGLĄD

wzrostu gospodarczego czy recesja. Mogą one mieć różne przyczyny, np. załamanie na jakichś rynkach – czy to surowców, czy nieruchomości; pro-blemy w krajach, które są ważnymi partnerami handlowymi. Kiedy nastą-pi spowolnienie wzrostu gospodarcze-go, wtedy jakaś cześć przedsiębiorstw i gospodarstw domowych będzie miała znacząco mniejsze przychody. W takiej sytuacji przedsiębiorstwa muszą zredukować zatrudnienie, nie-które mogą nawet upaść. I jeśli niektó-re z tych podmiotów były zadłużone w bankach, nie będą w stanie spłacić kredytów. Ważne jest więc, ile takich złych kredytów się pojawi i czy banki mają dość kapitału, żeby przetrwać bez upadłości i bez szkody dla tych, którzy powierzają im oszczędności. W NBP w tych symulacjach stosujemy dwa narzędzia. Pierwsze to model ma-kroekonomiczny – ten sam, który jest używany do tworzenia projekcji inflacji i PKB. Tego modelu można użyć, aby zobaczyć, jaka będzie m.in. wysokość PKB, stopy bezrobocia, jeżeli w polską gospodarkę uderzą jakieś negatywne zdarzenia, np. spowolnienie wzrostu gospodarczego za granicą. Natomiast w drugim etapie używamy innych mo-deli, które na podstawie doświadczeń historycznych pokazują nam, jaka bę-dzie sytuacja finansowa banków w ta-kim otoczeniu makroekonomicznym.

Jeżeli mamy niski wzrost PKB, wyższą stopę bezrobocia, niższe płace, to jak to się przełoży na złe, niespłacane kre-dyty, a przez to na sytuację finansową banków. Wyniki testów warunków skrajnych za każdym razem zamiesz-czamy w „Raporcie o stabilności sys-temu finansowego”. I jest to jedna z bardzo ważnych, choć nie jedyna przesłanka, które pozwalają ocenić sta-bilność sektora bankowego, a przez to stabilność systemu finansowego.Czy takiej ocenie podlegają również firmy pożyczkowe?

– Firmy pożyczkowe, które nie przyjmują depozytów, a udzielone po-życzki finansują z własnych środków czy kredytów zaciągniętych w ban-kach, nie są objęte w Polsce nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego, a więc również ich obowiązki dotyczące spra-wozdawczości są bardzo zminimali-zowane. To utrudnia analizę tego sektora.

Jeżeli chodzi o stabilność całego sys-temu finansowego, patrzymy na nie z punktu widzenia całej gospodarki. Skala działalności tych podmiotów wg Głównego Urzędu Statystycznego jest niewielka w porównaniu do kredytów i pożyczek bankowych. W 2014 r. war-tość udzielonych przez nie pożyczek wyniosła ok 7,5 mld zł. W porówna-niu z wartością kredytów konsump-cyjnych udzielonych przez banki – 145 mld zł na koniec września 2015 r. – to niewiele. Ważny jest jednak inny aspekt ich działalności – na ile jest ona korzystna dla konsumentów pod względem kosztu oferowanych poży-czek i przestrzegania praw konsumen-ta. Jako NBP nie jesteśmy władni tego oceniać. Najwięcej do powiedzenia ma tutaj Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jednak jeśli te firmy zachowywałyby się w sposób nieko-rzystny dla konsumentów, może to wpłynąć na reputację całego sektora finansowego, bowiem wiele osób nie ma świadomości, z jakiego rodzaju podmiotem finansowym ma do czy-nienia. W związku z tym negatywne doświadczenia z korzystania z usług takich podmiotów jak firmy pożyczko-we klienci mogą przenieść na postrze-ganie innych instytucji. A przecież dla instytucji, której klienci powierzają swoje oszczędności, najcenniejszym niematerialnym kapitałem jest zaufa-nie klientów. n

Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej

Więcej informacji o finansach i bankowości na portalu www.nbp.pl

Je­że­li­bę­dą­Pań­stwo­mie­li­ja­kieś­py­ta­nia­zwią­za­ne­z­te­ma­ty­ką­wkład­ki,­pro­si­my­prze­słać­je­e-mailem­pod­ad­re­sem­prze­glad@ty­go­dnikprze­glad­.pl.­Po­sta­ra­my­się­uzy­skać­na­nie­od­po­wiedź­eks­per­tów.

Wkładkę przygotowała Elżbieta Soroczyńska.

Współpraca: P. Dybicz, W. Głuska, A. Mierzejewska, W. Raczkowski,

B. Tumiłowicz

Poziom zaufania klientów do swojego banku w różnych krajach

Wśród osób, które udzielą prawidłowych odpowiedzi, rozlosuje-my nagrody książkowe.

Odpowiedzi prosimy nadsyłać do redakcji do 30 listopada, z dopiskiem: Kwiz bankowy.

Zachęcamy dO WZięcia dZiału W sOndZie internetOWejwww.tygodnikprzeglad.pl

1. jak długo trwa kadencja prezesa nBP?a) 4 lata;b) 5 lat;c) 6 lat.

2. jakie jest maksymalne oprocentowanie kredytów i pożyczek?a) czterokrotność stopy inflacji;b) czterokrotność stopy lombardowej NBP;c) czterokrotność stopy referencyjnej NBP.

3. do jakiej kwoty Bankowy Fundusz Gwaran-cyjny wypłaca deponentowi środki w razie upadłości banku lub sKOK-u?a) do równowartości w złotych 100 tys. euro;b) do 100 tys. euro;c) do 100 tys. zł.

cZy WiesZ na BanK?

Pełne zaufanie

USA

Niemcy

Polska

Hiszpania

P Umiarkowane zaufanieU Minimalne zaufanie lub jego brakMP ł f iP U i k f iU Mi i l f i l b j b kM

47% 45% 8%

7%

6%

17%

40%

33%

19% 64%

61%

53%

Pełne zaufanie

USA

Francja

Czechy

Niemcy

Polska

Wielka Brytania

Hiszpania

P Umiarkowane zaufanieU Minimalne zaufanie lub jego brakM

47% 45% 8%

9%

4%

7%

6%

15%

17%

42%

40%

40%

33%

26%

19% 64%

59%

61%

53%

56%

49%

Źródło: Ernst&young 2014

7 grudnia 2015 r. kolejna wkładka:

GdZie ja, tam mÓj BanK – nowoczesne formy korzystania

z oferty bankowej