N AUKA O P RZEDSIĘBIORSTWIE TEMAT: Istota funkcjonowania przedsiębiorstwa
description
Transcript of N AUKA O P RZEDSIĘBIORSTWIE TEMAT: Istota funkcjonowania przedsiębiorstwa
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
1
NNAUKA O AUKA O PPRZEDSIĘBIORSTWIERZEDSIĘBIORSTWIE
TEMAT: Istota funkcjonowania TEMAT: Istota funkcjonowania przedsiębiorstwa przedsiębiorstwa
dr inż. Andrzej KIJdr inż. Andrzej KIJ
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
TEMATYKA WYKŁADUTEMATYKA WYKŁADU
Przedsiębiorstwo jako przedmiot naukowego poznania
Podstawy wykształcenia się nauki o przedsiębiorstwie na gruncie ekonomii
Przedsiębiorstwo a ewolucja nauk o zarządzaniu
Współczesne koncepcje zarządzania zmianami w przedsiębiorstwie
Tendencje i perspektywy rozwoju nauki o przedsiębiorstwie
2
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJPODSTAWY DEFINIOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWAPODSTAWY DEFINIOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWAInterdyscyplinarny charakter badanego obiektuInterdyscyplinarny charakter badanego obiektu
Przedsiębiorstwo to ZŁOŻONY UKŁAD, na którego funkcjonowanie wpływają różne rodzajowo czynniki
NAUKOWE POZNANIE PRZEDSIĘBIORSTWA - wymaga jego zbadania z różnych punktów widzenia uznanych za istotne
Niezbędne jest zatem konstruowanie stosownych MODELI PRZEDSIĘBIORSTWA - właściwych danej płaszczyźnie analizy
Poszczególne modele przedsiębiorstwa funkcjonują na gruncie różnych DYSCYPLIN NAUKOWYCH
8
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
DEFINIOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWADEFINIOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWAModele przedsiębiorstwa (I)Modele przedsiębiorstwa (I)
1. MODEL EKONOMICZNY (Teoria ekonomii)
przedsiębiorstwo to byt ekonomiczny opisywany w kategoriach efektywności użycia zasobów - różnicy między efektami i nakładami
różnice w podejściu do przedsiębiorstwa na gruncie poszczególnych kierunków i prądów w ekonomii - ekonomia klasyczna, ujęcie szumpeterowskie, (neo)instytucjonalne i in.
2. MODEL FINANSOWY(Analiza finansowa przedsiębiorstwa)
przedsiębiorstwo to system zasobów o określonej wartości, przekształcanych w strumienie finansowe
kapitał przedsiębiorstwa traktowany jest jako wartość, a nie jako zestaw materialnych czynników produkcji
cel firmy - maksymalizacja jej wartości w dłuższym okresie czasu
9
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJDEFINIOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWADEFINIOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWAModele przedsiębiorstwa (II)Modele przedsiębiorstwa (II)
3. MODEL PRODUKCYJNY -Technologiczny (Nauki techniczne)
przedsiębiorstwo to układ techniczny przetwarzający energię i materię w produkt o założonych parametrach użytkowych
przedsiębiorstwo nie wytwarza wartości dodanej lecz musi najpierw wyprodukować dobra lub usługi
4. MODEL ORGANIZACYJNY (Organizacja i zarządzanie)
przedsiębiorstwo to jednostka zorganizowana - szczególny przypadek instytucji podlegającej zasadom racjonalnej organizacji
występują PROCESY DECYZYJNE - kluczowa przesłanka uznania modelu organizacyjnego za wiodący w formułowaniu interdyscyplinarnych podstaw nauki o przedsiębiorstwie
10
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJDEFINIOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWADEFINIOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWAModele przedsiębiorstwa (III)Modele przedsiębiorstwa (III)
5. MODEL CYBERNETYCZNY (Cybernetyka, logistyka)
przedsiębiorstwo to układ złożony, podobny do żywego organizmu, kierujący się kryterium najdłuższego zachowania przy życiu
traktowane jako system względnie odosobniony w otoczeniu, posiadający szereg wewnętrznych, oddziaływujących na siebie podsystemów
6. MODEL SOCJOPSYCHOLOGICZNY - Behawioralny (Socjologia, psychologia)
przedsiębiorstwo to system społeczny - jednostki, grupy, ich zachowania, motywacje, wzajemne relacje itp.
głównym aktywem przedsiębiorstwa są LUDZIE
11
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJDEFINIOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWADEFINIOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWAModele przedsiębiorstwa (IV)Modele przedsiębiorstwa (IV)
7. MODEL PRAWNY (Prawo cywilne, prawo handlowe)
przedsiębiorstwo to szczególny podmiot praw i obowiązków
forma i ustrój przedsiębiorstwa są zawsze określone w danym systemie prawnym
8. MODEL (ASPEKT) ETYCZNY (Etyka biznesu, socjologia kultury)
analiza zachowań w przedsiębiorstwie pod kątem obowiązujących w społeczeństwie norm moralnych i wzorców akceptowanych zachowań
12
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
ATRYBUTY WSPÓŁCZESNEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (I)ATRYBUTY WSPÓŁCZESNEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (I)
Atrybuty przedsiębiorstwa to jego stałe specyficzne cechy odróżniające przedsiębiorstwo od innych jednostek
1. Przedsiębiorstwo jest powołane do prowadzenia działalności w sposób trwały (przez dłuższy czas)
2. Służy otoczeniu - dynamiczny, otwarty system, nastawiony na uczenie się
3. Wymienia produkty z otoczeniem w drodze transakcji kupna –sprzedaży
4. Posiada pochodzące od właściciela(i) zasoby kapitałowe (dobra materialne oraz wartości niematerialne i prawne), a także nazwę i reputację firmy (goodwill)
14
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
ATRYBUTY WSPÓŁCZESNEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (II)ATRYBUTY WSPÓŁCZESNEGO PRZEDSIĘBIORSTWA (II)
5. Posiada samodzielność decyzyjną (zasada autonomii przedsiębiorstwa), prowadząc działalność w ramach obowiązujących norm prawnych
6. Koszty i podatki pokrywa uzyskiwanymi przychodami (zasada równowagi finansowej, samofinansowanie), wykazując stan majątkowy i wyniki finansowe w stosownych dokumentach (bilans, rachunek zysków i strat)
7. Dąży do uzyskania ze swej działalności określonych korzyści - maksymalizacji dochodowości zaangażowanego kapitału
8. Prowadzi działalność na swoje ryzyko - liczy się z możliwością strat
15
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJELEMENTY TYPOLOGII PRZEDSIĘBIORSTWELEMENTY TYPOLOGII PRZEDSIĘBIORSTWPodstawy wyodrębnienia (I)Podstawy wyodrębnienia (I)
Szeroki zestaw szczegółowych kryteriów klasyfikacji przedsiębiorstw – wielkość, zakres, przedmiot, rodzaj działalności, lokalizacja itp.
Formy prowadzenia działalności gospodarczej wynikają przede wszystkim z obowiązującego systemu prawnego
Formy te są swoistymi wzorcami prawno-organizacyjnymi określającymi w szczególności
- wymagania założycielskie- strukturę władzy- odpowiedzialność w przedsiębiorstwie
Wyższy stopień zróżnicowania form prawno-organizacyjnych (indywidualizacji rozwiązań) świadczy o elastyczności systemu i jego zorientowaniu na rozwój przedsiębiorstw
W formach prawno-organizacyjnych odzwierciedla się w szczególności WŁASNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA
16
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
ZARZĄDZANIE JAKO PROCES DECYZYJNYZARZĄDZANIE JAKO PROCES DECYZYJNY
Zestaw działań skierowanych na zasoby i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji (przedsiębiorstwa)
w sposób sprawny i skuteczny
26
PLANOWANIE ORGANIZOWANIE
PRZEWODZENIE(kierowanie ludźmi)
KONTROLOWANIE
NAKŁADY z otoczenia
zasoby ludzkiezasoby finansowezasoby fizyczne
zasobyinformacyjne
CELEosiągnięte
sprawnieskutecznie
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
PODSTAWY PODMIOTOWOŚCI WSPÓŁCZESNEGO PODSTAWY PODMIOTOWOŚCI WSPÓŁCZESNEGO PRZEDSIĘBIORSTWA W PROCESIE ZARZĄDZANIAPRZEDSIĘBIORSTWA W PROCESIE ZARZĄDZANIA
WYODRĘBNIENIE EKONOMICZNE◦ wyodrębnienie własnościowe◦ wyodrębnienie przedmiotowe i przestrzenne◦ wyodrębnienie rynkowe◦ wyodrębnienie finansowe
WYODRĘBNIENIE TECHNICZNO-ORGANIZACYJNE
WYODRĘBNIENIE SOCJOLOGICZNE (aspekt społeczny)
WYODRĘBNIENIE PRAWNE◦ aspekt rynkowy◦ aspekt organizacyjny
27
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJCYKL ŻYCIA PRZEDSIĘBIORSTWACYKL ŻYCIA PRZEDSIĘBIORSTWA (II) (II)Wzrost i rozwój a wielkość przedsiębiorstwaWzrost i rozwój a wielkość przedsiębiorstwa
29
WIE
LK
OŚ
Ć P
RZ
ED
SIĘ
BIO
RS
TW
A
Małe
Duże
ETAP ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTWA
Etap Etap Etap Etap
przedsiębiorcy wspólnoty formalizacji przekształcenia
Kreatywność
Wytyczenie kierunku
Potrzeba delegacji uprawnień i kontroli
Potrzeba przywództwa
Dodanie wewnętrznych systemów
Potrzeba walki z biurokracją
Rozwój pracy zespołowej
Potrzeba rewitalizacji
Nadanie kierunku, odrodzenie
Kontynuacja dojrzałości
Schyłek
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJPRODUKCJA-definicjaPRODUKCJA-definicja
Jest to użytkowanie różnego rodzaju surowców, materiałów, wyposażenia technicznego oraz usług dla wytwarzania produktów zaspakajających potrzeby i wymagania nabywców. [1]
Koncepcja produkcji (w orientacji przedsiębiorstwa na rynek) jest jedną z najstarszych. Według tej koncepcji konsumenci będą faworyzować te produkty, które są szeroko dostępne i mają niską cenę. Kierownicy organizacji zorientowanych na produkcję, koncentrują się na osiągnięciu wysokiej wydajności produkcji i szerokiej dystrybucji. [2]
[1] Tadeusz Sztucki, Encyklopedia marketingu, Agencja Wydawnicza „Placet”, Warszawa 1998
[2] Philip Kotler, Marketing, Warszawa, 1994
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
PRODUKCJA- filozofiaPRODUKCJA- filozofia
IN PUT OUT PUT
PROCESY ZASILANIA
PROCESY DYSTRYBUCJI
PROCESY
PRODUKCJI
PRODUKCJA- filozofia, procesyPRODUKCJA- filozofia, procesy
PROCES zestaw wzajemnie powiązanych lub wzajemnie oddziałujących
działań, które przekształcają wejście w wyjście
procesWEJŚCIE WYJŚCIE
działanie - operacja, podproces, transformacja;
wejście - stan początkowy, przedmiot transformacji;
wyjście - stan końcowy, skutek transformacji.
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJAKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
Produkcja – procesy (logistyczne)Produkcja – procesy (logistyczne)
Pojęcie procesu nie jest jednoznaczne. Inne znaczenia ma dla przedstawicieli
różnych dyscyplin naukowych
Cechą wspólną różnych interpretacji jest następstwo pewnych zdarzeń i do niego się odwołujemy przy formułowaniu definicji procesu
– procesu biznesowego
PROCES PROCES to sekwencja lub częściowoto sekwencja lub częściowouporządkowany zbiór powiązanych uporządkowany zbiór powiązanych ze sobą działań zintegrowanych przez:ze sobą działań zintegrowanych przez:• czas,czas,• koszty,koszty,• łączną ocenę wykonaniałączną ocenę wykonaniai realizowanych, aby osiągnąći realizowanych, aby osiągnąćokreślony cel organizacji.określony cel organizacji.
Q
P
Popyt rynkowy – agregacja krzywych popytu
D1 D2
p1
p2
q1 q2
Q
P
Popyt rynkowy – agregacja krzywych popytu
D1 D2
D1 +D2
p1
p2
q1 q2 q1+q2
Agregacja krzywych popytu: przykład
Mamy dwie liniowe krzywe popytu:
Zagregowana krzywa popytu wynosi:
q1(p) = 10-5p
q2(p) = 25-5p
Q= 25-5p dla p(2; 5>
35-10p dla p<0; 2>
Podaż rynkowa – agregacja krzywych podaży
Q
P S1 S2
p1
p2
Podaż rynkowa – agregacja krzywych podaży
Q
P S1 S2 S1 + S2
p1
p2
S2(p1)
D(p)
S(p)
q*
Równowaga rynkowa
Q
p*
PRównowaga:D(p*)=S(p*)
W równowadze ilość którą konsumenci chcą
kupić po danej cenie jest równa ilości, którą
producenci chcą, po
danej cenie, dostarczyć.
Odwrócone krzywe popytu i podaży
q*Q
p*
PRównowaga:
)()( 11 qSqD
)(1 qD
)(1 qS
Chociaż na rynku konkurencyjnym cena
rynkowa jest niezależna od działań każdego
pojedynczego podmiotu, to działania wszystkich
podmiotów razem określają cenę rynkową.
Przykład algebraiczny (1)
Przyjmijmy liniowe krzywe popytu i podaży:
D(p) = a – bp S(p) = c + dp
Jakie są optymalne p* i q*?
Przyrównujemy:
D(p) = a – bp = c + dp = S(p)
Otrzymujemy:
Ilość w stanie równowagi:
bd
cap
*
db
bcadbpapDq
**)(*
Przykład algebraiczny (2)
Cenę i ilość równowagi możemy także znaleźć wykorzystując funkcje odwrotne do funkcji popytu i podaży.
d
cqqPqS
b
qaqPqD
S
D
)()(
)()(
1
1
Przyrównujemy:
)()( qPd
cq
b
qaqP SD
Otrzymujemy:
db
bcadq
*
bd
cap
*
Cena powyżej ceny równowagi: nadwyżka podaży
D
S
p0
qSqD
Nadwyżka
p*
P
p0 > p*
q*
D
S
qSqD
Niedobór
Cena poniżej ceny równowagi: nadwyżka popytu
P
p2
q*
p2 < p*
p*
Wzrost podaży
S’S
D
p2
q2q*
P*
q1
Spadek ceny równowagiWzrost ilości
w równowadze
Wzrost popytu
D’S
D
q2
p2
q*
p*
q1
Wzrost ceny równowagi
Wzrost ilościw równowadze
D’S’S
p1
q1
D
p*
q*
Wzrost popytu i podaży
Kierunek zmian ceny
równowagi nie jest jednoznaczny
Wzrost ilościw równowadze
S’’
p2
q2
Gdy krzywa podaży jest sztywna (niezależna od ceny): podaż doskonale nieelastyczna.
Gdy krzywa podaży jest wyjątkowo wrażliwa na cenę (konkurencja doskonała w długim okresie): podaż
doskonale elastyczna.
Przypadki szczególne
Przypadek szczególny nr 1: sztywna podaż
DS
q*=c
p*
W równowadze Ilość jest określona przez podaż a cena
przez popyt
Przypadek szczególny nr 1: wzrost popytu
DS
D’
q*=c
p0
p1
Przypadek szczególny nr 1: wzrost podaży
DS S’
q0 q1
p0
p1
Przypadek szczególny nr 2: podaż doskonale elastyczna
D
S
q*
p*
W równowadze ilość jest
określona przez popyt a cena przez podaż.
Przypadek szczególny nr 2: wzrost popytu
D
S
q0
p*
D’
q1
Przypadek szczególny nr 2: wzrost podaży
D
S
q0
p0
q1
S’p1
W sytuacji gdy nie ma dyskryminacji, wszyscy konsumenci płacą jednakową cenę: p*, i jednocześnie wszyscy producenci otrzymują za swoje towary tą samą cenę: p*.
Nadwyżka konsumenta wskazuje na korzyść z konsumowania n jednostek dobra minus wydatki na to dobro. Jest to różnica pomiędzy maksymalną ceną jaką konsument jest skłonny zapłacić za daną jednostkę dobra a ceną faktyczną, tzn. zapłaconą.
Analogicznie, nadwyżka producenta jest różnicą pomiędzy minimalną sumą, za jaką producent jest skłonny sprzedać n jednostek a sumą faktyczną.
Nadwyżka producentów i konsumentów
Q
P
S
D
Nadwyżka konsumentów
Nadwyżka producentów
Nadwyżka konsumenta i producenta: doskonała konkurencja
Q*
P*
Suma nadwyżek konsumenta wyraża nadwyżkę konsumentów.
Suma nadwyżek producenta wyraża
nadwyżkę producentów.
78
Przedsiębiorstwo jest podstawowym podmiotem gospodarki rynkowej. Kreuje ono zarówno podaż jak i popyt (na czynniki produkcji, materiały maszyny, pracę).
Własność prywatna - konkretne osoby rozporządzają przedsiębiorstwami decydując o ich działaniu, mogąc je sprzedać, ponosząc odpowiedzialność za efekty pracy.
Własność kolektywna - oznacza przekazanie praw do dysponowania przedsiębiorstwem grupie osób gospodarujących wspólnie. W przypadku przedsiębiorstw państwowych grupą tą jest całe społeczeństwo, a reprezentantem administracja państwowa
79
Cele działalności Cele działalności przedsiębiorstwaprzedsiębiorstwa
Z ekonomicznego punktu widzenia celem działalności przedsiębiorstw jest maksymalizacja zysku.
Zysk jest to różnica utargu całkowitego i kosztu całkowitego.
Utarg całkowity jest to wartość dóbr sprzedanych przez przedsiębiorstwo w pewnym okresie.
Koszt całkowity jest to suma wartości czynników produkcji zużytych w analizowanym okresie.
Dywidenda - część zysku netto (po opodatkowaniu podatkiem dochodowym) spółki kapitałowej przeznaczona do podziału pomiędzy akcjonariuszy lub udziałowców.
W ustalaniu wielkości zysku wygospodarowanego w pewnym okresie pomagają dokumenty finansowe przedsiębiorstwa, z których najważniejsze to rachunek wyników (ang. net income statement) i bilans (ang. balance sheet).
Krzywa możliwości Krzywa możliwości produkcyjnychprodukcyjnychZbiór kombinacji różnych wielkości
produkcji dwóch dóbr, przy których przedsiębiorstwo lub kraj w pełni wykorzystuje posiadane zasoby
Krzywa możliwości Krzywa możliwości produkcyjnychprodukcyjnych
Dobro y
Dobro x
A
B
Czynniki przesuwające Czynniki przesuwające krzywą możliwości krzywą możliwości produkcyjnychprodukcyjnych
- Zmiana wielkości zasobów- Technologia- Specjalizacja pracy- Efekty skali- Handel (wymiana zasobów)
Kształty krzywej Kształty krzywej dochodowościdochodowości
2.1.y
x
A
B
y
x
A
B
Ilość jednego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby zwiększyć produkcje drugiego dobra rośnie wraz ze wzrostem produkcji
Ilość jednego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby zwiększyć produkcje drugiego dobra jest stała wraz ze wzrostem produkcji
84
Utargi Utargi
Utarg całkowity (ang. total revenue - TR) jest to iloczyn liczby sprzedanych jednostek dobra, Q, i ceny, P (TR=P*Q).
Popyt i utarg całkowity przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego
85
Jeśli warunkiem zwiększenia sprzedaży jest obniżenie ceny, rynek jest rynkiem konkurencji niedoskonałej. Od pewnej wielkości sprzedaży dalsze obniżanie ceny powoduje zmniejszenie utargu (rys. b).
Popyt i utarg całkowity przedsiębiorstwa na rynku konkurencji niedoskonałej
86
Koszty i funkcja produkcjiKoszty i funkcja produkcji
Koszt całkowity (ang. Total Cost-TC) jest to wartość zużytych czynników produkcji.
O poziomie kosztu całkowitego decyduje metoda produkcji i ceny czynników.
Metodę produkcji danej ilości dobra będziemy nazywali technicznie nieefektywną, jeśli wymaga ona zużycia większej ilości przynajmniej jednego czynnika produkcji i nie mniejszej ilości każdego innego czynnika, niż inne metody.
Funkcja produkcji przyporządkowuje technicznie efektywne metody wytwarzania poszczególnym wielkościom produkcji.
87
Przykład funkcji produkcjiPrzykład funkcji produkcji
NK – nakład kapitałuNP – nakład pracyKK- koszt kapitałuKP – Koszt pracyTC – Koszt całkowity
Na przykład, dla drugiej metody wytworzenia 15 jednostek dobra stosunek liczby zużytych jednostek kapitału i pracy wynosi 2:6 = 1/3, a dla metody pierwszej 4:4 = 1. Oznacza to, że metoda pierwsza jest trzy razy bardziej kapitałochłonna od drugiej
88
Koszt całkowity produkcjiKoszt całkowity produkcji
Punkty A, B, C odpowiadają ekonomicznie efektywnym metodom produkcji kolejno: 15,16 i 30 jednostek dobra.
89
Znając koszt całkowity produkcji różnych ilości produktu, możemy ustalić koszt krańcowy i koszt przeciętny odpowiadający kolejnym jednostkom produkcji.
Koszt krańcowy (ang. marginal cost - MC) jest to zmiana kosztu całkowitego, TC, spowodowana zwiększeniem się produkcji o jednostkę.
Koszt przeciętny (ang. average cost - AC) jest to część kosztu całkowitego, TC, przypadająca na jednostkę produktu.
90
Koszty stałe i zmienne w Koszty stałe i zmienne w krótkim okresiekrótkim okresie
Koszty stale się nie zmieniają, niezależnie od wielkości produkcji. Koszty zmienne są tym większe, im przedsiębiorstwo więcej wytwarza. Koszty stałe plus koszty zmienne równają się kosztom całkowitym
(FC+VC=TC) FC – ang. fixed costsVC – ang. variable costs
91
Prawo malejących Prawo malejących przychodówprzychodów
W krótkim okresie prawo malejących przychodów powoduje, że w miarę zwiększania nakładów zmiennego czynnika produkcji od pewnego momentu wielkość produkcji rośnie coraz wolniej.