Analiza ekonomiczna jeszcze nigdy nie posiadaa tak duego znaczenia dla polskich przedsibiorstw jak w chwili obecnej

PAGE -7-

Analiza ekonomiczna jeszcze nigdy nie posiadaa tak duego znaczenia dla polskich przedsibiorstw jak w chwili obecnej. Konkurencja zmusza przedsibiorstwa do dokonywania takich wyborw i do podejmowania takich decyzji, ktre umoliwiyby pozytywny efekt w chwili obecnej oraz zapewniy pomylny rozwj w przyszoci.

Kada decyzja, zwaszcza w analizie finansowej, aby okazaa si trafna musi przewidywa jej domniemane skutki. Dlatego te analiza ekonomiczna nie bada jedynie zjawisk w ujciu ex post ale rwnie ex ante.

Analiza ekonomiczna przyniesie oczekiwane rezultaty, jeli wykorzystano do niej pewne i rzetelne informacje.

Analiza ekonomiczno-finansowa obejmuje t cz analizy ekonomicznej, ktra suy ocenie sytuacji finansowej przedsibiorstwa i konstruowaniu wnioskw przyczynowo-skutkowych na podstawie podjtych decyzji gospodarczych

Metody analizy ekonomiczno-finansowej dziel si na kilka kategorii w zalenoci od przyjtej metodyki.

Wybr metody bada ma charakter indywidualny, poniewa nie istnieje uniwersalna metoda. Kada z nich posiada wady i zalety. Jedynie dokadna ich znajomo moe zapewni dokonanie odpowiedniego wyboru, odpowiadajcego okrelonej sytuacji.

Podstawowy problem wyboru odpowiedniej metody dotyczy oglnoci lub szczegowoci badania, poniewa zastosowanie zbyt duej iloci miernikw moe spowodowa zatracenie pierwotnej idei badania.

Najczciej stosowan metod badania sytuacji ekonomiczno finansowej firmy jest klasyczna metoda wskanikowa. Popularno tej metody wynika z jej duej uniwersalnoci. Niestety niezbyt precyzyjnie okrelone s prawidowe przedziay wartoci wskanikw, co stanowi jej podstawow wad. Metoda w zalenoci od iloci uytych wskanikw moe mie charakter szczegowy lub bardziej oglny.

Ocena kondycji finansowej przedsibiorstwa za pomoc klasycznej metody wskanikowej

Zakres badania tej metody zosta zgrupowany w piciu grupach tematycznych. Jako kryterium podziau stosuje si obszary finansowej dziaalnoci firmy lub wynikw tej dziaalnoci.

Pynno finansowa stanowi przedmiot badania dwch pierwszych grup. Pynno w pierwszej grupie rozpatrywana jest w krtkim okresie czasu, a w drugiej grupie w dugim okresie czasu jako element rachunku ekonomicznej efektywnoci inwestycji.

Trzecia grupa miernikw skupia swoj uwag na wskanikach sprawnoci dziaania, bdcych przejawem gospodarnoci firmy.

Ostatnie dwie grupy badaj wyniki dziaalnoci przedsibiorstwa. Grupa czwarta zawiera wskaniki zyskownoci. Grupa pita prezentuje obraz kondycji firmy okrelanej przez rynek. Mierniki tej grupy zwane wskanikami rynkowymi dotycz jedynie spek akcyjnych notowanych na giedzie i nie s omawiane w tej pracy.

I Ocena pynnoci i jej znaczenie w okrelaniu kondycji finansowej firmy

Pynno finansowa to zdolno do regulowania zobowiza w terminie ich patnoci. Zachowanie pynnoci jest obok zasady racjonalnego gospodarowania jedn z podstawowych zasad, jakimi powinno si kierowa przedsibiorstwo w celu zachowania odpowiedniej kondycji finansowej.

Pynno finansowa moe by rozpatrywana dwojako:

a) w dugim okresie czasu, czyli jako element rachunku ekonomicznej efektywnoci inwestycji,

b) w krtkich okresach.

Ponadto analiza pynnoci moe dotyczy okrelonych punktw czasowych lub mie charakter cigy.

Kwesti istotn przy badaniach pynnoci finansowej jest okrelenie podziau aktyww biecych ze wzgldu na ich pynno. Jako kryterium podziau aktyww biecych stosuje si atwo ich zamiany na gotwk. Wyrnia si trzy stopnie pynnoci:

a) pierwszy stopie pynnoci (przypieszony) - rodki pienine oraz krtkoterminowe papiery wartociowe,

b) drugi stopie pynnoci (naturalny) - naleno oraz zapasy, wyroby gotowe i pfabrykaty maj zbyt na rynku,

c) trzeci stopie pynnoci (opniony) - zapasy, wyroby gotowe, pfabrykaty nie maj zbytu na rynku.

Podzia ten jest czciowo stosowany przy obliczaniu miar pynnoci.

W celu obliczenia pynnoci finansowej mona wykorzysta kilka miernikw:

a) kapita zaangaowany netto,

b) wskanik biecej pynnoci,

c) wskanik wysokiej pynnoci,

d) wskanik pynnoci zasobw.

Wskanik kapitau zaangaowanego netto, zwanego rwnie kapitaem obrotowym oblicza si wg wzoru:

Kapita obrotowy=aktywa biece - zobowizania biece /1.1/

Konieczno staego dysponowania kapitaem obrotowym wynika z podstawowych zasad dziaania przedsibiorstwa. Firma musi stale zaopatrywa si w niezbdne do jej dziaalnoci rodki. Dokonanie tych wydatkw poprzedza w czasie uzyskanie rodkw pieninych za sprzedane wyroby /usugi/. Dlatego te niezbdny jest stay dostp przedsibiorstwa do wolnych rodkw pieninych. Miara ta /kapita obrotowy/ wyraana jest w postaci liczb wzgldnych, w zwizku z tym nie mona dokonywa jej porwnywania w odniesieniu do rnych przedsibiorstw. Jedynie moe suy ona jako element badania trendw czasowych w firmie.

Wskanik biecej pynnoci jest najczciej stosowanym wskanikiem miary stopnia pynnoci. Jego posta matematyczna przedstawia si nastpujco:

Aktywa biece

Wskanik biecej pynnoci = ---------------------------- /1.2/

Zobowizania biece

Wskanik ten ukazuje w jakim stopniu rodki obrotowe pokrywaj krtkoterminowe zobowizania, czyli o terminie patnoci krtszym ni 1 rok. Wskanik ten jest wyraony w liczbach wzgldnych, dlatego te posiada on wzorcow wielko. Optymalny poziom zawiera si w przedziale od 1.2 - 2.0.

Miernik ten chocia bardzo czsto stosowany w analizie finansowej nie dostarcza, niestety precyzyjnych informacji. Jego niedoskonao polega na tym, i uwzgldnia on zapasy jako potencjalne rdo finansowania zobowiza biecych. Znaczna cz zapasw z przyczyn od przedsibiorstwa niezalenych nie moe by w szybki i atwy sposb sprzedana po odpowiedniej cenie. Z uwzgldnienia tej przesanki wynika konstrukcja nastpnego wskanika.

Wskanik wysokiej pynnoci stanowi ucilenie omawianego poprzednio wskanika. Przez odjcie od aktyww biecych ich najmniej pynnej czci w postaci zapasw otrzymuje si miar bardziej syntetyczn.

Aktywa obrotowe - zapasy

Wskanik wysokiej pynnoci = -------------------------------- /1.3/

Zobowizania biece

Zadowalajcy poziom tego wskanika wynosi 1.0. Ciekaw interpretacj przedstawia zestawienie wskanika biecej pynnoci wskanika wysokiej pynnoci. Rnica pomidzy ich wielkociami wykazuje udzia aktyww o niskiej pynnoci. Im ta rnica jest wiksza tym w przedsibiorstwie wystpuje wikszy udzia zapasw w aktywach. Sytuacja taka moe by niekorzystna jeli wiksz cz zapasw stanowi zapasy zbdne. Jedynie w warunkach utrudnionego zakupu surowcw utrzymywanie przez przedsibiorstwo zwikszonych zapasw posiada ekonomiczne uzasadnienie.

Wskanik pynnoci zasobw stosuje si jako jeden z gwnych miernikw badania bilansu przedsibiorstwa zagroonego upadoci.

Aktywa biece

Wskanik pynnoci zasobw = -------------------------------- /1.4/

Aktywa dugoterminowe

Wskanik ten wyraa proporcj pomidzy aktywami biecymi, a dugoterminowymi /majtkiem trwaym/. Istota tego wskanika jest o tyle wana, e ukazuje struktur aktyww. Jeeli w dugim okresie utrzymuje si tendencja spadkowa tego miernika, mona wnioskowa, e przedsibiorstwo stale zmniejszajc swoje aktywa biece reguluje jedynie zobowizania nie dokonujc jednoczenie zaopatrywania si w rodki do prowadzenia dziaalnoci.

Stwierdzi naley, e o ile odpowiedni poziom zagwarantowania pynnoci jest rzecz istotn o tyle wyniki stosowania miar pynnoci w przedsibiorstwach rnych bran nie zawsze mog by porwnywalne, a ich zadowalajcy poziom taki sam.

II Badanie stopnia zaduenia przedsibiorstwa jako czynnika ksztatujcego struktur kapitau

Przedsibiorstwo chcce zacign kredyt na potrzeby swojej dziaalnoci musi wykaza, e jest zdolne do jego spaty w okrelonym terminie wraz z odsetkami.

Analiza zaduenia przedsibiorstwa odbywa si na dwch paszczyznach:

a) analiza poziomu zaduenia przedsibiorstwa,

b) ocena moliwoci spaty dugu wraz z odsetkami.

W analizie stopnia zaduenia przedsibiorstwa zwraca si uwag przede wszystkim na przysz sytuacj przedsibiorstwa. W tym celu wykorzystuje si prognozy finansowe. Mona take w celu zbadania przyszej sytuacji przedsibiorstwa wykorzysta dane z przeszoci i na ich podstawie wychwyci trend zmian i dokona prognozy.

Do pierwszej grupy miernikw nale miary okrelajce poziom zaduenia.

Wskanik oglnego zaduenia wskazuje na udzia kredytw obcych w finansowaniu przedsibiorstwa.

Zobowizania

Wskanik oglnego zaduenia= -------------------------- /2.1/

Aktywa ogem

Wskanik ten jest podobny w konstrukcji do wskanika struktury pasyww. Podobnie jak wskanik struktury pasyww informuje on o udziale kapitau obcego w finansowaniu aktyww. Jest to bardzo istotna informacja poniewa pozwala ona na okrelenie stopnia uzalenienia przedsibiorstwa od kredytodawcw. Jeeli poziom tego wskanika przekracza 0.5 to znaczy, e zobowizania s wiksze od kapitaw wasnych.

Nie istnieje dokadna regua stwierdzajca jaki jest maksymalny lub minimalny poziom tego wskanika. Poziom ten powinien by dostosowany do oglnie panujcych warunkw na rynku. Wskanik ten powinien mie szczeglnie niski poziom gdy na rynku panuj niepewne warunki i nadmierne zaduenie moe by grone dla firmy.

Przeksztacenie powyszego wskanika nosi nazw wskanik zaduenia dugoterminowego. Zaduenie dugoterminowe

Wsk. zaduenia dugoter.= --------------------------------------- /2.2/

Kapitay wasne

Znaczna istotno tej miary polega na tym, i okrela on struktur kapitau staego. Jeeli jego poziom wynosi np. 1 oznacza to, e kapita stay jest w rwnych czciach finansowany przez kapita wasny jak i zobowizania dugoterminowe. Bank wiatowy za bezpieczny poziom tego wskanika przyjmuje 0.5 , czyli kapita stay jest w 33% finansowany zobowizaniami dugoterminowymi, a w 67% przez kapita wasny.

Odrbn grup wskanikw dotyczcych badania stopnia zaduenia s miary okrelajce zdolno przedsibiorstwa do obsugi dugu, tj. spaty rat kredytw wraz z odsetkami w przewidzianych terminach.

Wskanik pokrycia obsugi dugu moe by obliczany z uwzgldnieniem dwch moliwoci:

a) z wykorzystaniem zysku przed opodatkowaniem plus odsetki,

b) z wykorzystaniem zysku po opodatkowaniu bez odsetek.

Zysk przed opodatkowaniem + odsetki

Wskanik pokrycia dugu= ----------------------------------------------- /2.3/

Raty kapitaowe + odsetki

Pewn ilo istotnych informacji dostarcza analiza ksztatowania si tych wskanikw w czasie, poniewa wielkoci wystpujce w mianowniku i liczniku s ze sob powizane w sposb logiczny. Jeeli w czasie nastpuje obnienie poziomu tego wskanika, wiadczy to o maej zyskownoci zainwestowanych funduszy.

Powszechnie stosowanym miernikiem obsugi zaduenia jest wskanik pokrycia odsetek zyskiem okrelajcy zdolno firmy do spaty odsetek od kredytw w wymienionych terminach.

Zysk operacyjny

Wskanik pokrycia odsetek zyskiem= -------------------------- /2.4/

Odsetki

Istotne znaczenie posiada poziom tego wskanika w poczeniu z wielkoci wskanika oglnego zaduenia. Jeli firma posiada niski poziom wskanika pokrycia odsetek i wysoki poziom wskanika oglnego zaduenia wiadczy to, e firma moe popa w kopoty finansowe i ma ma szans poprawy struktury pasyww, gdy wykorzystany w duej czci na spat odsetek zysk nie zasili kapitau wasnego.

Do oceny moliwoci spaty zobowiza dugoterminowych szczeglnie przydatny moe by wskanik oparty na planach przepyww gotwkowych.

Zysk netto + amortyzacja

Wskanik pokrycia z cash flow= ----------------------------------------- /2.5/

Raty kredytowe + odsetki

Stosowanie przez przedsibiorstwo odpowiedniej polityki w zakresie zacigania kredytw ma duy wpyw na wyniki finansowe przedsibiorstwa. Korzystanie z obcych rde finansowania w postaci kredytw jest tylko wtedy uzasadnione gdy zysk z wykorzystania zacignitego kredytu jest wikszy ni koszt kredytu. Oczywicie naley dokona rachunku wartoci pienidza w czasie.

Faktem jest, e przedsibiorstwo stosujce ostron polityk w zakresie zacigania kredytw ma mniejsz szans popadnicia w kopoty finansowe ni przedsibiorstwo korzystajce w duej mierze z kredytw, ale jednoczenie przedsibiorstwo to moe nie uzyska duego zysku. Pojawia si tutaj klasyczny problem ryzyka i zysku, ktrego istota polega na tym, e zysk i ryzyko zmieniaj si w sposb wprost proporcjonalny.

III Miary suce do oceny sprawnoci dziaania

Wskaniki oceny sprawnoci dziaania okrelaj aktywno przedsibiorstwa w gospodarce zasobami majtkowymi firmy, a take informuj o poziomie efektywnego wykorzystania aktyww oraz zdolnoci firmy do konwersji zapasw i nalenoci na gotwk, okrelaj rwnie szybko spaty zobowiza.

Do podstawowych miernikw tej grupy zalicza si:

a) wspczynnik obrotu zapasw,

b) przecitny okres spywu nalenoci,

c) przecitny okres spaty zobowiza,

Wspczynnik obrotu zapasw okrela ile razy w cigu badanego okresu nastpio odnowienie redniego stanu zapasw.

Koszt wasny sprzeday

Wspczynnik obrotu zapasw= ---------------------------- /3.1/

Przecitny zapas

Wielko tego wskanika jest determinowana przez rodzaj dziaalnoci jaki prowadzi dane przedsibiorstwo. Wskanik ten jest porwnywalny w przedsibiorstwach tej samej brany. Jego zbyt niski poziom moe wiadczy o utrzymywaniu przez przedsibiorstwo za duych zapasw. Przyczyny takiego stanu mog by rne:

trudnoci w sprzeday wyrobw gotowych,

utrzymywanie duych rezerw zapasw w zwizku z trudnociami w zaopatrzeniu itp.

Rzecz nie bez znaczenia przy obliczaniu tego wskanika jest system wyceny zapasw stosowany w przedsibiorstwie. Istniej trzy sposoby wyceny:

a) metoda FIF0 - zapasy w bilansie wyceniane wg cen ostatnich dostaw,

b) metoda LIF0 wycena zapasw wg cen z pocztku roku,

c) metoda cen rednich.

Poszczeglne metody s stosowane ze wzgldu na okrelon sytuacj gospodarcz, zwaszcza na poziom inflacji. Wyniki uzyskanych wskanikw w rezultacie stosowania rnych metod mog si od siebie rni, dlatego te powinno si stosowa w analizie czasowej t sam metod dla wszystkich okresw badania.

W wyniku przeksztacenia powyszego wzoru uzyskuje si miernik okrelajcy okres odnowy zapasw w dniach.

Przecitne zapasy x 360

Wspczynnik zapasw w dniach = -------------------------------- /3.2/

Koszt wasny sprzeday

Interpretacja tego miernika sprowadza si do okrelenia czy obliczony okres czasu w przypadku okrelonego typu dziaalnoci jest odpowiedni

Wskanik przecitnego okresu spywu nalenoci okrela jako redni liczb dni ,firma oczekuje na zapat za sprzedane wyroby gotowe.

Nalenoci x 360

Przecitny okres spywu nalenoci= ------------------------ /3.3/

Sprzeda netto

Jeli np. wielko tego wskanika wynosi 60 dni oznacza to i przedsibiorstwo w badanym okresie oczekiwao rednio na zapat 60 dni. W wyniku podzielenia 360 dni przez przecitny okres spywu nalenoci uzyska si liczb okrelajc ile razy w cigu roku firma odnowia swoje nalenoci.

Jeeli Wskanik powyszy i poprzednio omawiany obejmuj duy okres czasu oznacza to moe konieczno zmiany profilu produkcji, aby w ten sposb unikn zbyt dugiego zalegania zapasw w magazynach oraz trudnoci w ciganiu nalenoci.

Wskanik okres spaty zobowiza okrela sprawno przedsibiorstwa w wywizywaniu si z wasnych zobowiza.

Zobowizania x 360

Wskanik spaty zobowiza= -------------------------- /3.4/

Sprzeda netto

Najczciej wskanik ten jest uzaleniony od dwch poprzednich, zwaszcza wskanika spywu nalenoci, poniewa aby przedsibiorstwo mogo regulowa wasne zobowizania musi posiada na ten cel rodki.

Jeeli doda si przecitny okres spaty nalenoci do wskanika zapasw /w dniach/ otrzyma si cykl rotacji kapitau obrotowego zwany cyklem operacyjnym. Poprzez odjcie od cyklu operacyjnego okres spaty zobowiza otrzyma si tzw. cykl konwersji gotwkowej czyli okres, w ktrym firma musi oczekiwa na napyw rodkw pieninych. Okres ten powinien by zgodny ze rednim okresem z danej brany. Jeli jest on zbyt dugi moe wiadczy to o trudnociach w wyegzekwowaniu nalenoci, jeeli nadmiernie krtki wiadczy to o duej rygorystycznoci w ciganiu nalenoci, co moe w duym stopniu utrudni wzrost sprzeday.

IV Analiza rentownoci - miernikiem sprawnoci zarzdzania firm

Analiz rentownoci dokonuje si najczciej jako ostatni z grup analizy wskanikowej. Dzieje si nie bez przyczyny, poniewa zyskowno czyli rentowno jest czynnikiem ostatecznym dziaania przedsibiorstwa. Kade niemal dziaanie gospodarcze jest podejmowane w celu uzyskania okrelonego zysku. Ogln zasad jest to, e w przypadku wskanikw zyskownoci przyjmuje si wprawdzie okrelone rednie puapy branowe, ale im wskanik osiga wyszy poziom tym sytuacja finansowa przedsibiorstwa jest lepsza.

Najprostszym miernikiem zyskownoci jest wynik netto po opodatkowaniu. Jeli czynnik jest dodatni oznacza ,e dziaalno przyniosa zysk i jest opacalna. Oczywicie zysk jest jedynie liczb wzgldn i jako taki nie nadaje si do porwnywania, chyba e tego samego przedsibiorstwa na przestrzeni kilku lat, przy zaoeniu staoci majtku, kapitau, sprzeday.

Wskaniki rentownoci mona podzieli na dwie grupy:

a) rentowno sprzeday,

b) rentowno majtku i kapitau.

Rentowno sprzeday oblicza si za pomoc wzorw:

Zysk brutto

Mara zysku brutto= ---------------- /4.1/

Sprzeda

Zysk operacyjny

Mara zysku operacyjnego= --------------------- /4.2/

Sprzeda

Zysk netto

Mara zysku netto= ------------------ /4.3/

Sprzeda

Najoglniejszy charakter posiada wskanik mary zysku brutto. Jest on zaleny od stopy oprocentowania kredytw oraz podatkw. Zaznaczy naley, e zysk brutto ,operacyjny oraz netto na uytek tych wzorw jest obliczany wg sposobu stosowanego w krajach o rozwinitej gospodarce rynkowej.

Znacznie wiksz przydatnoci odznacza si wskanik mary zysku operacyjnego. Jest on czuy na struktur organizacyjn przedsibiorstwa, poniewa zysk operacyjny nie zawiera kosztw staych. Dwa przedsibiorstwa, ktre osigaj identyczny zysk brutto, a maj rne koszty stae bd wykazyway rne wielkoci tego wskanika.

Najczciej stosowanym i jakociowo najistotniejszym wskanikiem tej grupy jest mara zysku netto. Istota tego wskanika polega na ukazaniu nie tylko zysku przedsibiorstwa ale take wpywu struktury finansowania na ten zysk. Struktura finansowania wpywa na zysk netto poprzez wielko odsetek od kredytw zaliczanych w koszty.

Drug umown grup wskanikw zyskownoci stanowi:

a) stopa zwrotu inwestycji,

b) stopa zwrotu aktyww,

c) stopa zwrotu kapitau wasnego.

Stopy zwrotu inwestycji jest najbardziej pojemn kategori, poniewa okrela ona jaka cz osignitego zysku przypada na jednostk aktyww.

Zysk netto

Stopa zwrotu inwestycji= ---------------- /4.4/

Aktywa

Wskanik ten jest wany przy podejmowaniu decyzji o prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej, poniewa jeli wskanik zwrotu inwestycji jest mniejszy bd rwny przecitnemu oprocentowaniu wkadw oszczdnociowych, to dziaanie nie ma sensu, gdy wikszy dochd mona osign oddajc rodki pienine do banku, bez ryzyka niepowodzenia.

Stopa zwrotu aktyww wyraa rentowno operacyjn, z pominiciem uwzgldnienia sposobu finansowania przedsibiorstwa. Cecha ta powoduje, e mona stosowa ten wskanik dla porwnywania przedsibiorstwa z innymi podmiotami tej samej brany.

Zysk operacyjny

Stopa zwrotu aktyww= ---------------------- /4.5/

Aktywa

Do istotne informacje uzyskuje si poprzez porwnanie stopy zwrotu aktyww, e stop zwrotu kapitau wasnego.

Zysk netto

Stopa zwrotu kapitau wasnego= --------------------- /4.6/

Kapitay wasne

Stopa zwrotu kapitau wasnego jest wan miar wykorzystywan przy podejmowaniu decyzji o rodzaju dziaalnoci gospodarczej. Jeeli dysponuje si danymi dotyczcymi planowanego zysku przedsiwzicia mona ustali przewidywan stop zwrotu kapitau. Wyboru przedsiwzicia dokonuje si na zasadzie maksymalizacji wielkoci wskanika.

Powyej zaprezentowane wskaniki analizy finansowej s bardzo popularne i rozpowszechnione. Niestety nie mona dokadnie okreli kondycji finansowej bazujc jedynie na ich wielkociach. Uzyskane wyniki nale podda weryfikacji za pomoc innej metody np. Metody skwantyfikowanej, ktra okazuje sytuacj finansow za pomoc precyzyjnego wyniku punktowego.

M.Sierpiska, T.Jachna:Ocena przedsibiorstwa wedug standartw wiatowych.,PWN, s.24.

J.Kitowski: Analiza finansowa firm. Materiay dydaktyczne.UMCS., s.13.

L.Bednarski: Analiza finansowa w przedsibiorstwie. PWE, s.66.

D.Olszewski: Podstawy analizy finansowej przedsibiorstwa. Warszawa 1994, s. 40.

T.Waniewski: Analiza finansowa przedsiebiorstw. Wydawnictwo Fundacji Rozwoju Rachunkowoci w Polsce, s.330.

D.Olszewski: op. cit., s.40.

J.Kitowski:Analiza... op. cit., s.15.

Ibidem. s.22.

Ibidem. s.22.

Ibidem. s.22.

M.Sierpiska, T.Jachna: op.cit., s.91.

J.Kitowski:Analiza... op.cit., s.22.

J.liwa, S.Wymysowski: Ocena i badanie gospodarki finansowej przedsibiorstwa. Warszawa 1993, s.73.

J.Kitowski:Analiza... op.cit., s.16.

D.Olszewski: op.cit., s.53-54.

J.Kitowski:Analiza... op.cit., s.16.

T.Cebrowska, W.Faowski: Wskaniki analizy bilansu. Rachunkowo 1991, nr 5-6, s.152.

M.Sierpiska, T.Jachna: op.cit., s.85.

L.Bednarski: op.cit., s.93.

J.Kitowski:Analiza... op.cit., s.19.

T.Cebrowska, W.Faowski: op.cit., s.151.

J.liwa, S.Wymysowski:op.cit.., s.79.

J.Kitowski:Analiza... op.cit., s.19.

T.Waniewski: op.cit., s.221.