Muzyka - zpo-wr500.edupage.org · – zasady kształtowania utworów muzycznych, – formy...

Muzyka

Program nauczania

dla szkoły podstawowej

klasy 4–6

Małgorzata Rykowska

2

Spis treści

1. Wstęp 3

2. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania 5

3. Treści edukacyjne 7

4. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania 15

5. Opis założonych osiągnięć ucznia 20

6. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia 21

3

1. Wstęp

W założeniach programowych z przedmiotu muzyka zakłada się dążenie do „otwierania uczniów na

świat muzyki”. Co to oznacza dla nauczyciela?

Nauczyciel powinien być „poszukiwaczem talentów”, który rozbudza, wspiera muzyczne

zainteresowania, a także rozwija wrażliwość uczniów poprzez czynne lub bierne obcowanie z muzyką.

Swoją postawą, wiedzą i umiejętnościami pedagogicznymi może rozbudzić w nich zamiłowanie do

muzyki na całe życie. Musi jednak równocześnie pamiętać, że podjęte działania mają być dostosowane

do potrzeb, możliwości psychofizycznych i tempa uczenia się każdego ucznia.

Niniejszy program jest skonstruowany w taki sposób, by pokazać dzieciom walory świata

dźwięków oraz ich wpływ na rozwój człowieka. Zostały w nim zawarte zagadnienia kształtujące

postawy obywatelskie, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu oraz innych kultur.

Ważne jest, aby młody człowiek podejmował działania sprzyjające rozwoju indywidualnemu i

społecznemu.

Zaproponowane w programie treści nauczania podzielono na trzynaście modułów:

– elementy świata dźwięków,

– zasady kształtowania utworów muzycznych,

– formy muzyczne,

– życie i twórczość słynnych kompozytorów,

– muzyka i tańce polskie oraz innych narodów,

– instrumenty muzyczne,

– muzyka na scenie,

– wykonawcy muzyki,

– ilustracyjna rola muzyki,

– muzyka rozrywkowa i jej rodzaje,

– nauka gry na flecie i keyboardzie,

– ćwiczenia ułatwiające śpiewanie,

– piosenki, pieśni, hymny.

Nauczyciel, dobierając treści, kieruje się przede wszystkim wymaganiami zawartymi w

podstawie programowej. Jednak w zależności od zaangażowania i możliwości uczniów może je

dowolnie rozszerzać. Proponowany program pozwala prowadzącemu zajęcia zrealizować podstawę

programową oraz skorzystać z dodatkowych treści ujętych w publikacji Muzyka. Podręcznik dla klas 4–

6 szkoły podstawowej autorstwa Małgorzaty Rykowskiej i Zbigniewa Szałko. Treści ujęte w czytelny

sposób dają nauczycielowi możliwość swobodnego doboru zagadnień, adekwatnych do zainteresowań

uczniów. Pozwalają na twórcze ujęcie tematu i tym samym rozbudzanie aktywności dzieci poprzez

samodzielne próby muzykowania.

Całość materiału jest oparta na podziale czasowym z wyszczególnieniem treści programowych.

Proponowana tematyka lekcji oraz wskazany podział na poszczególne jednostki lekcyjne nie wyczerpują

maksimum tematyki zajęć z muzyki. Autorka zostawia w tej kwestii dowolność prowadzącemu zajęcia,

który powinien dostosować treści nauczania odpowiednio do:

– ilości godzin przydzielonych na realizację przedmiotu,

– możliwości intelektualnych i predyspozycji muzycznych uczniów,

– zainteresowań uczniów,

4

– wyposażenia klasy w pomoce dydaktyczne.

Muzyka to nie tylko granie, śpiewanie, ruch. To także emocje, które towarzyszą każdemu zetknięciu się

z nią. Warte podkreślenia jest, że owo przeżywanie ma ogromny wpływ na kształtowanie osobowości

młodego człowieka. Kierując się tą myślą, proponujemy materiały pozwalające dotrzeć do gustów

młodych odbiorców, a tym samym odnaleźć w nich wzorce oraz inspiracje.

Niniejszy program został napisany w oparciu o Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia

23.12.2008 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych.

5

2. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania

Głównym celem edukacji muzycznej jest rozwijanie wrażliwości na świat dźwięków oraz zachęcanie do

aktywnego i świadomego odbioru muzyki jako jednej ze sztuk.

Cele szczegółowe

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Uczeń:

stosuje podstawowe pojęcia muzyczne (melodia, akompaniament, rytm, dźwięk, akord, gama,

tempo);

wykorzystuje w śpiewie oraz w grze na instrumentach znajomość pojęć i terminów muzycznych

określających podstawowe elementy muzyki (melodię, rytm, harmonię, agogikę, dynamikę,

artykulację);

odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej (nazwy siedmiu dźwięków gamy oraz ich

położenie na pięciolinii, klucz wiolinowy, znaki graficzne pięciu wartości rytmicznych nut i

pauz, podstawowe oznaczenia metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne);

poprawnie używa nazw podstawowych instrumentów muzycznych, głosów ludzkich (sopran,

alt, tenor, bas) i zespołów wykonawczych (np. chór, orkiestra);

określa charakterystyczne cechy polskich tańców narodowych (poloneza, krakowiaka, mazura,

kujawiaka i oberka);

wymienia nazwy epok w dziejach muzyki i wskazuje kompozytorów reprezentatywnych dla

baroku, klasycyzmu, romantyzmu i muzyki XX w.;

korzysta z multimedialnych źródeł muzyki i informacji o muzyce.

2. Tworzenie wypowiedzi

Uczeń:

poprawnie śpiewa z pamięci polski hymn narodowy oraz hymn Unii Europejskiej;

śpiewa ze słuchu (powtarza wzór lub powtarza i wykonuje z pamięci) lub z wykorzystaniem

nut (w zespole, solo, a cappella, z towarzyszeniem instrumentu) piosenki z repertuaru

dziecięcego i popularnego, wybrane pieśni patriotyczne, kanony (minimum 10 różnorodnych

utworów wokalnych w roku szkolnym);

dba o higienę głosu (stosuje ćwiczenia oddechowe, dykcyjne i emisyjne);

gra na instrumentach ze słuchu i z wykorzystaniem nut (solo i w zespole) melodie, schematy

rytmiczne, proste utwory i akompaniamenty (na jednym lub kilku instrumentach, do wyboru:

dowolny instrument klasyczny lub elektroniczny, instrument klawiszowy, dzwonki,

instrumentarium perkusyjne Orfa);

odtwarza ruchem i gestodźwiękami proste rytmy i schematy rytmiczne, wykonuje kroki, figury

i układy taneczne poloneza, krakowiaka, tańców ludowych (szczególnie własnego regionu)

oraz podstawowe kroki wybranych tańców towarzyskich;

6

tworzy proste struktury rytmiczne, sygnały dźwiękowe, swobodne akompaniamenty, prosty

dwugłos (burdon, nagłos), ilustracje dźwiękowe do scen sytuacyjnych, tekstów literackich i

obrazów (samodzielnie i pod kierunkiem nauczyciela);

tworzy improwizacje ruchowe do muzyki;

tworzy według ustalonych zasad improwizacje wokalne i instrumentalne (ćwiczenie wykonuje

samodzielnie i pod kierunkiem nauczyciela z wykorzystaniem instrumentów dostępnych w

klasie lub wykonanych przez uczniów);

tworzy wypowiedzi o muzyce za pomocą środków pozamuzycznych – odzwierciedla graficznie

cechy muzyki i form muzycznych, rysuje, maluje i układa teksty do muzyki, opisuje słowami

cechy i charakter słuchanych utworów.

3. Analiza i interpretacja tekstów kultury

Uczeń:

świadomie odbiera muzykę – słucha (słuchanie analityczne, ukierunkowane przez nauczyciela

na wybrane cechy utworu) wybranych dzieł literatury muzycznej (w całości lub we

fragmentach), reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do XX w.) oraz dla

muzyki jazzowej i rozrywkowej, słucha polskich pieśni patriotycznych oraz utworów ludowych

w postaci oryginalnej i stylizowanej;

rozpoznaje cechy i budowę utworu muzycznego – określa nastrój, tempo, dynamikę, fakturę

jednogłosową i wielogłosową, rozróżnia podstawowe formy muzyczne (A, AB, ABA, rondo,

wariacje);

rozróżnia podstawowe głosy ludzkie (sopran, alt, tenor, bas), rodzaje zespołu wykonawczego

(soliści, orkiestra symfoniczna, różne typy chórów i zespołów), określa grupy instrumentów

(strunowe – smyczkowe, szarpane, uderzane; dęte drewniane i blaszane; perkusyjne) i główne

instrumenty z tych grup;

rozpoznaje charakterystyczne cechy polskich tańców narodowych (poloneza, krakowiaka,

mazura, kujawiaka i oberka);

charakteryzuje wybrane utwory muzyczne wysłuchane i omówione na zajęciach oraz inne,

określając cechy muzyki, które decydują o charakterze utworu;

porządkuje chronologicznie postacie kompozytorów (J. S. Bacha, W. A. Mozarta, L. van

Beethovena, F. Chopina, S. Moniuszkę, W. Lutosławskiego);

interpretuje (gra i śpiewa) utwory zgodnie ze wskazówkami wykonawczymi umieszczonymi w

nutach oraz własnym odczuwaniem muzyki.

7

3. Treści edukacyjne

Treści edukacyjne zawarte w podstawie programowej:

– zapoznanie z podstawowymi pojęciami muzycznymi,

– kształcenie poczucia rytmu oraz słuchu wysokościowego i harmonicznego,

– rozwijanie wyobraźni twórczej,

– systematyczne pogłębianie wiedzy o muzyce i muzykach,

– zapoznanie z repertuarem pieśni patriotycznych oraz piosenek dziecięcych, popularnych i ludowych,

– zaznajomienie z literaturą muzyczną,

– zapoznanie z kulturą narodową i ludową oraz kulturą innych krajów,

– doskonalenie umiejętności wspólnego muzykowania,

– rozwijanie umiejętności wypowiadania się na tematy muzyczne,

– rozwijanie muzykalności, wrażliwości muzycznej,

– rozwijanie umiejętności refleksyjnego słuchania,

– kształcenie poczucia tożsamości narodowej,

– kształtowanie umiejętności postrzegania istnienia kultur innych narodów oraz postawy akceptowania

różnic kulturowych i doceniania zdobyczy kulturowych innych narodów,

– zachęcanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze muzycznej,

– rozwijanie zainteresowań i zamiłowań muzycznych,

– kształtowanie wrażliwości i umiejętności przeżywania zjawisk muzycznych,

– wyrabianie umiejętności pracy zespołowej,

– kształcenie umiejętności samooceny,

– kształcenie postaw sprzyjających dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takich jak:

uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla

innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista,

– kształcenie umiejętności podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej,

– kształtowanie postawy obywatelskiej,

– stwarzanie możliwości spontanicznej, odtwórczej i twórczej ekspresji muzycznej.

1. Zasady muzyki i elementy dzieła muzycznego

Podstawa programowa – 1.1

Treści nauczania:

– elementy systemu dźwiękowego (literowe i solmizacyjne nazwy nut),

– elementy systemu rytmicznego (wartości rytmiczne dźwięków, wartości pauz, metrum i podział

taktowy),

– elementy notacji muzycznej (pięciolinia, klucze, znaki chromatyczne),

– dźwięki, budowa okresowa utworu, skala, gama, metrum i takty,

– trójdźwięki, akordy,

– elementy dzieła muzycznego (melodia, rytm, harmonia, agogika, dynamika, artykulacja).

Planowane osiągnięcia i działania ucznia:

Wiadomości

Uczeń:

8

zna nazwy nut (literowe i solmizacyjne),

zna wartości nut i pauz,

zna podstawy pisma nutowego,

zna znaki chromatyczne,

wymienia elementy dzieła muzycznego i rozumie ich znaczenie,

wyjaśnia zasady budowy utworu,

zna podstawowe zasady higieny słuchu,

zna elementy dzieła muzycznego,

zna budowę trójdźwięków.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

swobodnie posługiwać się notacją muzyczną,

budować akordy i gamy,

tworzyć takty,

określać metrum w utworach,

stosować w praktyce znaki chromatyczne,

wymieniać elementy dzieła muzycznego,

tworzyć trójdźwięki,

analizować budowę okresową utworów,

wystukiwać wzory rytmiczne.

2. Formy muzyczne

Podstawa programowa – 2.8, 2.9, 3.2

Treści nauczania:

– formy muzyczne A, AB, ABA,

– rondo muzyczne,

– wariacje,

– polifonia i homofonia.


Wiadomości

Uczeń:

zna zasadę budowy najprostszych form muzycznych,

definiuje homofonię i polifonię,

definiuje formę kanonu,

omawia budowę utworu muzycznego poznanego na lekcji.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

rozpoznać w słuchanych utworach formy muzyczne,

charakteryzować formy muzyczne,

układać kompozycje rytmiczne w formie ABA, ronda i wariacji,

formułować „pytania” i „odpowiedzi” muzyczne,

odróżnić fakturę homofoniczną od polifonicznej,

9

tworzyć improwizacje wokalne i instrumentalne.

3. Wielcy kompozytorzy

Podstawa programowa – 1.6, 1.7, 3.1, 3.2, 3.5, 3.6

Treści nauczania:

Jan Sebastian Bach,

Józef Haydn,

Wolfgang Amadeusz Mozart,

Ludwig van Beethoven,

Fryderyk Chopin,

Stanisław Moniuszko,

Karol Szymanowski,

Witold Lutosławski.


Wiadomości

Uczeń:

porządkuje chronologicznie nazwiska poznanych kompozytorów,

zna ważne fakty z życia kompozytorów,

wymienia ich dzieła.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

rozpoznać utwory muzyczne poznanych kompozytorów,

przyporządkować twórców do epok,

rozróżnić utwory z danych epok,

odróżnić fakturę homofoniczną od polifonicznej,

zaśpiewać fragmenty poznanych utworów.

4. Folklor. Tańce polskie i innych narodów


Treści nauczania:

– folklor, regiony folklorystyczne w Polsce (Kaszuby i Podhale),

– polskie tańce narodowe,

– tańce regionalne,

– tańce i muzyka innych narodów.


Wiadomości

Uczeń:

wymienia regiony folklorystyczne w Polsce,

definiuje znaczenie pojęcia etnografia,

przedstawia postać Oskara Kolberga,

wymienia polskie tańce narodowe,

10

zna tańce regionalne,

zna wybrane tańce innych narodów,

zna rytmy poznanych tańców,

wymienia nazwiska wybranych kompozytorów tworzących muzykę taneczną.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

omówić muzykę Kaszub i Podhala,

charakteryzować poszczególne tańce,

zatańczyć podstawowy krok poloneza, krakowiaka lub innego wybranego tańca narodowego,

wykonywać podstawowe kroki walca, samby lub innego wybranego tańca towarzyskiego,

rozróżniać tańce ludowe,

zatańczyć taniec z własnego regionu,

rozpoznawać rytm synkopowany,

odróżniać muzykę ludową od stylizowanej,

charakteryzować słuchane utwory muzyczne, określając cechy muzyki, które decydują o

charakterze utworu.

5. Instrumenty muzyczne

Podstawa programowa – 3.3, 3.5

Treści nauczania:

– instrumenty strunowe (smyczkowe, szarpane, uderzane),

– instrumenty dęte (drewniane, blaszane, klawiszowe),

– instrumenty perkusyjne (o określonej i nieokreślonej wysokości dźwięku).


Wiadomości

Uczeń:

wymienia grupy instrumentów,

rozpoznaje instrumenty po ich barwie,

zna budowę instrumentów strunowych,

wymienia tytuły słuchanych utworów, wykonywanych na instrumentach dętych,

omawia sposób powstawania dźwięków w instrumentach dętych, perkusyjnych i strunowych.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

opisywać instrumenty i przyporządkowywać je do danej grupy,

rozróżniać brzmienia instrumentów,

rozpoznawać instrument solowy w słuchanym utworze,

opisać barwę, długość brzmienia dźwięku i możliwości wykonawcze poznanych instrumentów,

wyjaśniać sposób powstawania dźwięków w instrumentach smyczkowych i dętych.

6. Muzyka na scenie

Podstawa programowa – 1.4, 2.6, 2.7, 3.3, 3.5

Treści nauczania:

11

– koncert,

– opera,

– operetka,

– musical,

– balet.


Wiadomości

Uczeń:

podaje skład instrumentów orkiestry symfonicznej kwartetu smyczkowego,

definiuje pojęcia: kompozytor, batuta, partytura,

wyjaśnia definicję opery, musicalu, operetki, baletu,

zna nazwiska twórców oper, operetek, baletów i musicali.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

rozpoznawać rodzaje zespołów muzycznych (duety, tercety, kwartety),

rozpoznawać rodzaje głosu ludzkiego,

wyjaśnić, jaką rolę spełnia muzyka w balecie,

śpiewać fragmenty znanych oper i operetek,

tworzyć improwizacje ruchowe do muzyki.

7. Muzyka potrafi opowiadać


Treści nauczania:

– interpretacja plastyczna muzyki (malowanie muzyką),

– muzyka ilustracyjna,

– muzyka programowa,

– muzyka filmowa.


Wiadomości

Uczeń:

wyjaśnia znaczenie pojęć muzyki ilustracyjnej, programowej i filmowej,

wymienia kompozytorów tworzących muzykę ilustracyjną i programową,

wymienia wybrane tytuły utworów muzyki programowej i ilustracyjnej,

podaje wybrane nazwiska kompozytorów tworzących muzykę do filmów.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

rozpoznać, jakimi środkami posłużył się kompozytor, aby oddać charakter utworu,

tworzyć ilustracje instrumentalne do wierszy,

rozpoznawać muzykę filmową ze znanych mu filmów,

przyporządkowywać tytuły do poznanych utworów,

tworzyć ilustracje plastyczne słuchanych utworów,

12

tworzyć wypowiedzi muzyczne za pomocą środków pozamuzycznych.

8. Muzyka rozrywkowa i jej rodzaje


Treści nauczania:

– nowe gatunki muzyczne: jazz, rock and roll,

– najnowsze gatunki muzyczne: dance, hip-hop, rap,

– zespoły muzyczne.


Wiadomości

Uczeń:

wymienia rodzaje muzyki rozrywkowej,

zna korzenie muzyki jazzowej i słynnych jazzmenów,

podaje nazwiska słynnych kompozytorów muzyki rozrywkowej,

wymienia nazwiska słynnych wykonawców muzyki rozrywkowej.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

rozpoznawać rodzaje muzyki rozrywkowej,

zaśpiewać teksty napisane w rytmie hip-hopu,

rozpoznawać wykonawców muzyki rozrywkowej,

charakteryzować znane mu gatunki muzyki rozrywkowej,

wymienić instrumenty muzyki elektronicznej.

9. Uczymy się grać na instrumentach


Treści nauczania:

– prawidłowa postawa podczas gry na flecie,

– wydobywanie dźwięku,

– nauka gry na keyboardzie.


Wiadomości

Uczeń:

wie, jak prawidłowo trzymać flet,

zna sposób wydobywania dźwięków na flecie,

prawidłowo intonuje na flecie poznane dźwięki,

omawia sposób wydobycia dźwięków na keyboardzie.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

zagrać na flecie proste utwory,

zagrać na keyboardzie akompaniament do piosenek,

stosować techniki gry legato i staccato,

13

grać zespołowo.

10. Gramy na instrumentach


Treści nauczania:

– wykonywanie utworów z różnych stylów muzycznych,

– posługiwanie się różnymi rodzajami instrumentów.


Wiadomości

Uczeń:

zna zasady wspólnego muzykowania,

zna literaturę muzyczną z różnych gatunków.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

odczytać zapis notacji muzycznej,

zagrać akompaniament na instrumentach perkusyjnych,

określić nastrój i charakter wykonywanego utworu,

tworzyć proste struktury rytmiczne,

tworzyć dwugłos (burdon, nagłos).

11. Ćwiczenia ułatwiające śpiewanie


Treści nauczania:

– aparat głosowy,

– emisja głosu,

– ćwiczenia emisyjne.


Wiadomości

Uczeń:

zna budowę aparatu głosowego,

definiuje pojęcia dykcji i intonacji,

zna zasady higieny głosu,

zna skale głosu.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

prawidłowo wypowiadać samogłoski,

dbać o głos i przestrzegać zasad jego higieny,

umiejętnie posługiwać się oddechem,

śpiewać legato i staccato.

12. Śpiew

Podstawa programowa:2.1, 2.2, 3.1, 3.5, 3.7

14

Treści nauczania:

– hymny i pieśni patriotyczne,

– piosenki turystyczne i ekologiczne,

– piosenki o porach roku,

– kolędy i piosenki zimowe,

– piosenki okazjonalne,

– piosenki do tańca,

– kanony,

– piosenki różne.


Wiadomości

Uczeń:

zna różnorodną tematykę utworów wokalnych.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

zaśpiewać z pamięci pieśni hymniczne,

opracować ruch sceniczny do piosenek,

zaśpiewać w dwugłosie,

śpiewać w kanonie.

15

4. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania

Podstawowym celem lekcji muzyki jest rozbudzenie zamiłowania do tej dziedziny sztuki, uwrażliwienie

na nią. Zajęcia powinny się więc opierać na różnych formach kontaktu z muzyką. Dlatego też ważne jest

zaplanowanie każdej jednostki lekcyjnej w taki sposób, aby wystąpiło w jej trakcie jak najwięcej form

aktywności muzycznej uczniów:

– śpiew,

– gra na instrumentach,

– percepcja muzyki,

– tworzenie muzyki,

– ruch przy muzyce,

– wiadomości o muzyce i kompozytorach.

Wybór metod i form pracy zależy od celu i tematyki zajęć, zainteresowań uczniów, a także od

inwencji prowadzącego. Ważne jest, aby nauczyciel dostosowywał wymagania do poziomu uzdolnień i

predyspozycji uczniów, wkładu pracy każdego ucznia oraz uwzględniał indywidualizację realizowaną z

uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Należą do nich uczniowie:

niepełnosprawni (z upośledzeniem w stopniu lekkim, słabosłyszący, słabowidzący, z

autyzmem, z niepełnosprawnością ruchową),

z chorobami przewlekłymi,

z ADHD,

z poważnymi zaburzeniami w komunikowaniu się,

ze specyficznymi trudnościami w nauce,

niedostosowani społecznie lub zagrożeni niedostosowaniem społecznym,

wybitnie zdolni.

Ci uczniowie wymagają specjalnej organizacji nauki – dostosowania treści, metod i warunków

pracy do zaleceń i orzeczeń poradni.

Najlepszymi formami pracy z uczniami upośledzonymi w stopniu lekkim są aktywności

muzyczne takie, jak ruch przy muzyce, gra na instrumentach, śpiew. W pracy z dziećmi o obniżonej

inteligencji należy się często odwoływać się do konkretu, przykładu. Uczniowie powinni mieć też więcej

czasu na utrwalenie materiału. Polecenia powinny być krótkie, dające możliwość wykonania zadania.

Należy możliwie jak najczęściej przyprowadzać lekcje poglądowe i wydłużać czas prezentacji. Warto

stosować dużą ilość powtórek ćwiczeń muzycznych. U tych dzieci zauważa się trudność w zapisywaniu

i odczytywaniu nut. Za wykonane tych czynności należy je więc często chwalić. Podczas oceniania

trzeba brać przede wszystkim pod uwagę stosunek ucznia do przedmiotu, jego chęci, wysiłek i

przygotowanie do lekcji.

Ważne jest, aby uczeń słabowidzący siedział blisko nauczyciela i tablicy, w pobliżu okna, co

zapewni mu właściwe oświetlenie i widoczność. Należy zadbać o kontrast pisowni poprzez stosowanie

różnych kolorów oraz wielkości liter i pięciolinii, dzięki czemu łatwiej mu będzie odczytywać zapis z

tablicy. Uczniowi słabowidzącemu należy zapewnić dłuższy czas prezentacji, przygotować

indywidualne plansze na ławkę, a także stosować pogrubione czcionki, np. nut. Jeżeli kontrastowanie

nie pomaga, można zastosować typoskop. Polecenia należy przekazywać w formie ustnej, a także

częściej oceniać wypowiedzi ustne. Materiały muzyczne, np. teksty piosenek, warto udostępniać w

wersji powiększonej. Można również umożliwić dziecku korzystanie z nagrań piosenek i analizowanych

16

utworów muzycznych. Zalecane jest stosowanie podpórek pod książki czy zapisy nutowe. Uczniom,

którzy biegle piszą na komputerze, należy pozwolić sporządzać prace pisemne. W ocenie trzeba brać

pod uwagę przede wszystkim cząstkowe efekty pracy ucznia, a także jego stosunek do przedmiotu, chęci,

wysiłek i przygotowanie do zajęć.

Uczeń słabosłyszący musi siedzieć blisko nauczyciela. Prowadzący zajęcia, mówiąc do całej

klasy, powinien stać w pobliżu ucznia i mieć twarz skierowaną w jego stronę. Zwracając się do dziecka

niedosłyszącego, należy mówić wyraźnie. Warto jak najczęściej używać pomocy wizualnych i tablicy.

Polecane jest zachęcanie ucznia do muzykowania z wykorzystaniem nut. Nie zaleca się ćwiczeń ze

słuchu. Utwór wokalny może być zaprezentowany w formie recytacji. Przy ocenie osiągnięć ucznia z

wadą słuchu należy szczególnie doceniać jego aktywność i wkład pracy, a także jego stosunek do

obowiązków szkolnych.

W prowadzeniu zajęć muzycznych z uczniem autystycznym należy brać pod uwagę, że

uczniowie ci mogą mieć nadwrażliwość lub niedowrażliwość na dźwięki (bodźce słuchowe). Bywa, że

mogą reagować na nie lękiem, nadmiernym pobudzeniem lub nie zareagować w ogóle. Niektórzy

uczniowie z autyzmem mają problemy z samodzielnym wykonywaniem zadań. Nauczyciel powinien

więc podzielić ćwiczenie na fragmenty tak, aby uczeń mógł je wykonać samodzielnie i poprawnie.

Należy każdorazowo nagradzać dziecko za wykonane zadanie, a w wypadku wystąpienia problemu

pomóc poprzez podanie konkretnych wskazówek. Dziecko autystyczne można posadzić z uczniem

zdolnym, przy którego pomocy lub wspólnie wykona ćwiczenie.

Mocną stroną uczniów z zespołem Aspergera jest zapamiętywanie faktów, dat, postaci. Na

lekcjach muzyki można powierzać im wykonanie opracowań dotyczących np. życiorysów

kompozytorów czy epok muzycznych. W codziennej pracy z takim uczniem trzeba pamiętać o

pochwałach słownych, które wzmacniają samoocenę. W ocenie należy brać pod uwagę przede

wszystkim cząstkowe efekty pracy ucznia, a także jego stosunek do przedmiotu, jego chęci, wysiłek i

przygotowanie do zajęć.

Uczniowie z niepełnosprawnością ruchową mają pewne ograniczenia. W zależności od

rodzaju niepełnosprawności należy rozwijać niezaburzone funkcje oraz umiejętności i nie oczekiwać

realizacji zadań, które są niewykonalne dla dziecka ze względu na występującą dysfunkcję.

Przykładowo, od ucznia z niepełnosprawnością rąk nie można wymagać gry na instrumentach, ale może

on wystukać rytm nogą.

Dzieci z ADHD często uczą się dobrze w aktywnych sytuacjach dydaktycznych, takich jak

przygotowanie inscenizacji i odgrywanie ról. Chętnie grają na instrumentach, co należy w miarę

możliwości wykorzystywać. Ponieważ mają potrzebę bycia w centrum uwagi, warto stwarzać im szansę

prezentowania indywidualnych umiejętności muzycznych oraz wdrażać do pracy zespołowej. Należy

pamiętać o pochwałach słownych, które wzmacniają samoocenę i eliminują niskie poczucie własnej

wartości. Wobec ucznia z ADHD trzeba stosować jasne i krótkie komunikaty oraz upewniać się, czy

dziecko je słyszało. Warto stosować spójny system wymagań i praw wobec dziecka oraz konsekwentne

egzekwować ustalone zasady. W ocenie należy brać pod uwagę przede wszystkim cząstkowe efekty

pracy ucznia, jego stosunek do przedmiotu, chęci, wysiłek i przygotowanie do zajęć.

W pracy z uczniami z poważnymi zaburzeniami w komunikowaniu się należy wzmacniać u

nich pozytywny obraz samego siebie, np. przez akcentowanie ich mocnych stron, aranżowanie sytuacji

umożliwiających im odniesienie sukcesu, zachęcać do pracy grupowej, włączać do śpiewu grupowego,

wykorzystywać umiejętności muzyczne w grze na instrumentach, tańcu, tworzeniu muzyki. W ocenie

należy brać przede wszystkim pod uwagę prace pisemne i zaangażowanie w wykonanie powierzonych

zadań.

17

W pracy z uczniem niedostosowanym społecznie i zagrożonym niedostosowaniem

społecznym należy położyć nacisk na rozbudzanie u niego zainteresowania nauką i kształtowanie

pozytywnej motywacji do nauki. Warto wykorzystać jego pasje muzyczne, które można prezentować

poprzez różne metody i formy aktywizujące (pokazy multimedialne, dyskusje, burze mózgów, debaty).

Należy docenić u takich uczniów chęć udziału ucznia w zajęciach, czynnościach, zadaniach oraz

zachęcać ich do pracy zespołowej, która uspołecznia, integruje z pozostałymi dziećmi. W ocenie trzeba

brać pod uwagę przede wszystkim cząstkowe efekty pracy ucznia, jego stosunek do przedmiotu, chęci,

wysiłek i przygotowanie do zajęć.

W wypadku uczniów z chorobami przewlekłymi powinno się ściśle indywidualizować i

dostosowywać pracę na lekcji oraz wymagania do rodzaju schorzenia. Uczniowie tacy mogą mieć

trudności z koncentracją uwagi, problemy w relacjach społecznych, zaburzenia komunikacyjne.

Nauczyciel powinien zachęcać ich do podejmowania prób aktywności muzycznej. Motywowanie

pozytywne powinno być stosowane po każdorazowej próbie wykonania zadania. Należy dostosować

tempo pracy, wydłużyć czas wykonania czynności do możliwości chorego dziecka. Zawsze trzeba

uwzględniać aktualny stan zdrowia takiego ucznia. Równocześnie warto jak najczęściej włączać go do

pracy zespołowej, rozwijać zauważone umiejętności i predyspozycje muzyczne, odpowiednio

dostosowując metody i formy pracy. Do rywalizacji należy włączać go tylko wówczas, gdy ma szanse.

Podczas oceniania trzeba brać przede wszystkim pod uwagę stosunek ucznia do przedmiotu, jego chęci,

wysiłek, przygotowanie na zajęcia potrzebnych materiałów itp.

Specyficzne trudności w uczeniu się mogą się przejawiać w niepoprawnym czytaniu i zapisie

nut, odtwarzaniu rytmu, śpiewie, tańcu. W codziennej pracy należy brać pod uwagę określone trudności

uczniów, w miarę możliwości pomagać im, wspierać, dodatkowo instruować, naprowadzać, pokazywać

na przykładach. Zadania dłuższe warto dzielić na etapy. Nie można ich krytykować czy oceniać

negatywnie wobec klasy. Należy zaś wzmacniać pozytywnie poprzez stwarzanie możliwości do

prezentowania indywidualnych umiejętności muzycznych.

Praca z uczniem zdolnym powinna polegać na umożliwieniu mu rozwijania zainteresowań,

uzdolnień i predyspozycji muzycznych oraz nieustannego weryfikowania swojej wiedzy. Poznawanie

treści muzycznych powinno się odbywać poprzez stosowanie zadaniowych form pracy, takich jak

prezentacje, plakaty, gazetki, ulotki, debaty, metody projektu, a także poszukujące metody pracy. Należy

wdrażać ucznia do samokształcenia. Indywidualizacja może polegać m.in. na wykonywaniu przez niego

zadań dodatkowych, wymagających umiejętności samodzielnego poszukiwania i czerpania z

różnorodnych źródeł. Uczniowi zdolnemu należy stwarzać możliwość prezentowania swoich

umiejętności podczas uroczystości, przygotowywania materiałów muzycznych na zajęcia lekcyjne,

dzielenia się swoją wiedzą z innymi uczniami, reprezentowania szkoły na zewnątrz podczas konkursów

muzycznych. Można powierzyć mu funkcję asystenta nauczyciela. Ucznia zdolnego należy włączyć w

prace chóru szkolnego czy zespołu muzycznego oraz zaangażować do inscenizacji szkolnych. Przy

ocenianiu dziecka trzeba stosować ocenianie kształtujące, pozwalające na utrzymanie trwałego

ukierunkowania na rozwój.

Do metod aktywizujących uczniów zaliczamy między innymi:

– portfolio (ma zastosowanie np. przy omawianiu rodzajów muzyki, ważnych faktów z życia

kompozytorów, charakterystyce regionów folklorystycznych i muzyki innych narodów),

– burzę mózgów (można zastosować np. przy omawianiu budowy okresowej utworów, różnicy między

mazurem a mazurkiem, muzyki ilustracyjnej i programowej),

– scenki muzyczne (można zastosować przy realizacji tematów z muzyki programowej oraz

ilustracyjnej),

18

– dramę (sprawdza się w tematyce dotyczącej opery, baletu, operetki),

– elementy pantomimy (mają zastosowanie np. przy omawianiu formy baletu czy musicalu),

– konkursy muzyczne,

– dyskusje (można zastosować np. przy realizacji tematów „O muzyce rozrywkowej”, „Czy muzyka

może opowiadać”, „Opowieść o wielkich kompozytorach”, a także przy omawianiu tematyki dotyczącej

tańców, muzyki innych narodów czy muzyki filmowej),

– prezentacje muzyczne (można zastosować np. przy realizacji tematów „Regiony folklorystyczne”,

„Epoki i ich twórcy”, Rodzaje muzyki”),

– przekłady intersemiotyczne (można zastosować np. przy realizacji tematu „Malowanie muzyką”),

– prezentacje multimedialne (można zastosować przy omawianiu rodzajów muzyki, kompozytorów,

charakterystyce regionów folklorystycznych, gatunków i zespołów muzycznych).

Wśród tych metod dużą popularnością cieszy się burza mózgów pozwalająca na zebranie jak

największej ilości pomysłów i sposobów na rozwiązanie danego problemu. Zaletą tej metody jest to, że

wszyscy uczniowie mogą brać w niej udział, zapisując swoje pomysły na tablicy, równocześnie

powstrzymując się od ich oceniania i wartościowania. Następnie prowadzący otwiera dyskusję, która

pozwala na wyłonienie najciekawszych rozwiązań.

Inną ciekawą metodą aktywizującą jest drama. Umożliwia ona przeżycie określonych

problemów, poszukiwanie własnych rozwiązań i dokonywanie wyborów. Podstawą dramy jest

wchodzenie w role i odgrywanie określonych sytuacji.

Portfolio należy do technik aktywizujących, w których uczniowie sami gromadzą, wyszukują,

segregują informacje na podany temat, a następnie je prezentują. Zaletą tej metody jest kształcenie

umiejętności korzystania z różnych źródeł wiedzy.

Dyskusja polega na swobodnej wymianie spostrzeżeń i uwag na podany temat. Zaletą tej

metody jest to, że pozwala dyskutantom na swobodę wyrażania własnych opinii i swojego stanowiska.

Prezentacje multimedialne należą do najbardziej lubianych metod pracy na lekcjach. Uczniowie sami

chętnie poszukują informacji zawartych w encyklopedii multimedialnej, dotyczących np. ciekawostek z

życia i twórczości kompozytorów czy folkloru regionalnego. W ten sposób mogą także słuchać utworów

muzycznych.

Nauczyciel powinien tak dobierać metody, by pokazać uczniom, że muzyka służy zabawie.

Przedstawienie tematów w atrakcyjnej formie pozwoli dzieciom na szybsze i łatwiejsze przyswojenie

tematu oraz pomoże rozbudzić zainteresowanie przedmiotem.

Od klasy IV nauczyciel może już wraz z uczniami dokonywać doboru pieśni, utworów do

słuchania, instrumentów do akompaniamentu perkusyjnego oraz omawiać sposób ich wykorzystania.

Ucząc piosenek, powinien się zastanowić, jakie trudności mogą one sprawić uczniom (zbyt wysoka lub

niska tonacja, rytm synkopowy). Należy sprawdzić metrum, czy nie występuje przedtakt, a także czy

występują znaki dynamiczne. Naukę śpiewu można połączyć z ćwiczeniami wokalnymi,

wiadomościami teoretycznymi, muzykowaniem, a także ze słuchaniem muzyki.

Gra na instrumentach to ważna forma aktywności muzycznej. Jednak trzeba pamiętać, że

uczniowie są w różnym stopniu muzykalni. Dlatego też w podręczniku zawarte są zarówno utwory do

wykonania w prostym układzie, jak i trudniejsze – dla uczniów bardziej uzdolnionych.

Lekcje muzyki powinny być urozmaicone. Usłyszaną muzykę uczniowie mogą namalować

(przekład intersemiotyczny) albo zatańczyć. Wspólnie przy pomocy nauczyciela mogą tworzyć proste

układy choreograficzne. Stąd na lekcji znajdą się również elementy rytmiki.

Należy także wspomnieć o warunkach, w których odbywają się zajęcia. Pracownia muzyczna

powinna mieć odpowiedni klimat – żywe kolory ścian, miejsce do zabaw ruchowych, lustra do ćwiczeń

19

emisyjnych i rytmiki. Przede wszystkim musi być jednak wyposażona w odpowiedni sprzęt do

odtwarzania utworów oraz pomoce dydaktyczne:

– pianino lub inny instrument klawiszowy,

– instrumenty perkusyjne o określonej i nieokreślonej wysokości dźwięku1,

– kamerton,

– metronom,

– sprzęt DVD,

– komputer i rzutnik multimedialny,

– tablicę interaktywną,

– płyty CD z utworami muzycznymi, kasety wideo z fragmentami koncertów, przedstawień itp.,

– tablicę z pięciolinią,

– tablice muzyczne (portrety kompozytorów, instrumenty muzyczne).

Ponadto każdy uczeń powinien mieć własny flet.

Podsumowując, celem nauczania muzyki w szkole podstawowej jest przygotowanie ucznia do

odbioru dzieł muzycznych oraz korzystania z dóbr kultury narodowej i światowej.

1 Ilość instrumentów jest zależna od ilości uczniów w klasie.

20

5. Opis założonych osiągnięć ucznia

Absolwent szkoły podstawowej ma elementarną wiedzę z zakresu muzyki, jest przygotowany do odbioru

dzieł muzycznych oraz uwrażliwiony na tę dziedzinę sztuki. Zna rodzimą kulturę muzyczną oraz

orientuje się w muzyce innych narodów. Muzykuje na instrumentach, jest rozśpiewany, zna piosenki i

pieśni na różne okazje.

Uczeń:

– śpiewa ze słuchu i z nut, poprawnie pod względem intonacji i dykcji poznane pieśni i piosenki,

– śpiewa z pamięci Mazurka Dąbrowskiego i Odę do radości,

– śpiewa a cappella i z akompaniamentem,

– śpiewa w dwugłosie,

– zna formę kanonu,

– zna budowę aparatu głosowego i stosuje ćwiczenia emisyjne,

– wyjaśnia znaczenie i posługuje się podstawowymi pojęciami muzycznymi oraz skrótami notacji

muzycznej i rytmicznej,

– recytuje rytmicznie teksty z zastosowaniem różnych środków wyrazu muzycznego,

– rozpoznaje rytmy polskich tańców narodowych – poloneza, mazura, kujawiaka, oberka, krakowiaka,

– porusza się w rytm muzyki i wykonuje kroki polskich tańców narodowych oraz wybranych tańców

towarzyskich,

– gra i śpiewa fragmenty ze słuchanej literatury muzycznej,

– gra solo i w zespole utwory w prostym układzie na flet i keyboard,

– zna elementy muzyki,

– stwarza struktury rytmiczne i komponuje proste melodie,

– ilustruje muzykę za pomocą wyrażania nastrojów, opowiadania treści, malowania,

– rozróżnia gatunki muzyczne,

– zna klasyfikację instrumentów muzycznych,

– rozpoznaje brzmienie poznanych instrumentów,

– wymienia skład orkiestry symfonicznej i kameralnej,

– rozpoznaje rodzaje głosów ludzkich,

– odróżnia muzykę homofoniczną od polifonicznej,

– zna i rozróżnia rodzaje muzyki rozrywkowej,

– rozpoznaje formę A, AB, ABA, ronda, wariacji,

– zna najważniejsze fakty z życia i twórczości kompozytorów oraz łączy poznane utwory muzyczne z

kompozytorem,

– charakteryzuje operę, operetkę, balet i musical,

– współdziała w grupie podczas zabawy muzycznej,

– dyskutuje na tematy związane z muzyką.

21

6. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia

Ocenianie jest ważnym elementem procesu nauczania. Ze względu na możliwości intelektualne i

zdolności muzyczne uczniów nauczyciel, dokonując oceny, bierze przede wszystkim pod uwagę:

– predyspozycje indywidualne,

– wysiłek wkładany podczas realizacji zadań,

– umiejętności muzyczne (śpiew, gra na instrumentach),

– postawę i zaangażowanie w podejmowane działania,

– opanowanie wiedzy w zakresie wybranych tematów,

– uzyskany poziom wiedzy i umiejętności w zakresie różnych form aktywności muzycznej,

– umiejętność pracy w zespole,

– rozwój inwencji twórczej,

– podejmowanie dodatkowych działań (przynależność do chóru szkolnego, udział w konkursach,

festiwalach),

– rozwijanie własnych zainteresowań i umiejętności.

Narzędziami pomiaru są:

– sprawdziany i testy,

– odpowiedzi ustne (z ostatniej lekcji),

– prezentacje multimedialne,

– referaty,

– śpiew,

– analiza utworów muzycznych,

– zeszyt przedmiotowy i zeszyt ćwiczenia,

– zadania domowe,

– aktywność ucznia na lekcji,

– wkład w przygotowanie imprez szkolnych i udział w nich.

Kryteria wymagań z muzyki w klasach IV–VI na poszczególne oceny

Na ocenę celującą uczeń:

– wykazuje się wiedzą muzyczną wykraczającą poza program,

– swobodnie posługuje się terminologią muzyczną,

– zna sylwetki i charakteryzuje twórczość słynnych kompozytorów,

– ma szeroką wiedzę na temat folkloru regionu, w którym mieszka,

– bezbłędnie rozpoznaje różne utwory muzyczne,

– rozpoznaje dźwięki poszczególnych instrumentów muzycznych,

– śpiewa indywidualnie i w grupie, prawidłowo pod względem intonacyjnym, z poprawną dykcją,

– gra swobodnie na różnych instrumentach,

– wykonuje kroki różnych tańców,

– tworzy własne kompozycje rytmiczne i melodyczne,

– orientuje się w wydarzeniach muzycznych swojej miejscowości, kraju,

– dyskutuje na tematy związane z muzyką,

22

– bierze aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły,

– przygotowuje i przedstawia prezentacje multimedialne,

– reprezentuje szkołę podczas konkursów muzycznych, festiwali – osiąga sukcesy w konkursach,

przeglądach lub ma inne porównywalne osiągnięcia,

– wykorzystuje wiedzę zdobytą w pozalekcyjnych zajęciach muzycznych (należy do chóru szkolnego,

zespołu instrumentalno-wokalnego) lub uczęszcza do szkoły muzycznej bądź ogniska muzycznego i

wykazuje się umiejętnością gry na dowolnym instrumencie,

– jest członkiem grupy muzycznej lub zespołu muzycznego,

– kolekcjonuje dzieła muzyczne;

a ponadto:

– pracuje samodzielnie,

– dba o bardzo dobrą realizację zadań,

– jest zaangażowany i troszczy się o swój rozwój,

– jest zawsze starannie przygotowany do zajęć,

– jest życzliwy, kulturalny, zdyscyplinowany,

– stosuje nietypowe rozwiązania, wykazuje zapał twórczy.

Na ocenę bardzo dobrą uczeń:

– rozpoznaje brzmienie większości instrumentów,

– śpiewa indywidualnie i w grupie, prawidłowo pod względem intonacyjnym, z poprawną dykcją,

– gra na wybranych instrumentach,

– wykonuje kroki podstawowych tańców,

– tworzy własne kompozycje muzyczne,

– wykazuje dużą aktywność podczas ćwiczeń i zabaw muzycznych;

a ponadto:

– pracuje samodzielnie,

– dba o bardzo dobrą realizację zadań,

– jest zaangażowany i troszczy się o swój rozwój,

– jest zawsze starannie przygotowany do zajęć.

Na ocenę dobrą uczeń:

– przyswoił zdecydowaną większość wiadomości objętych programem,

– zna sylwetki omawianych kompozytorów,

– rozpoznaje charakterystyczne fragmenty wysłuchanych wcześniej utworów,

– rozpoznaje brzmienie instrumentów,

– śpiewa w grupie z właściwą postawą śpiewaczą,

– gra proste kompozycje melodyczne na wybranym instrumencie,

– próbuje tworzyć własne kompozycje muzyczne,

– wykazuje dużą aktywność podczas ćwiczeń i zabaw muzycznych;

a ponadto:

– jest przygotowany do lekcji, choć zdarza mu się nieprzygotowanie,

– zazwyczaj pracuje samodzielnie, a trudności pokonuje przy pomocy nauczyciela.

Na ocenę dostateczną uczeń:

– przyswoił większość wiadomości objętych programem,

23

– rozpoznaje melodie najpopularniejszych utworów,

– rozpoznaje brzmienie podstawowych instrumentów,

– śpiewa w grupie,

– gra proste melodie na instrumentach perkusyjnych,

– aktywnie uczestniczy w ćwiczeniach i zabawach muzycznych;

a ponadto:

– systematycznie przychodzi na lekcje, chociaż często jest nieprzygotowany,

– ma braki w wiadomościach,

– niechętnie podejmuje prace samodzielne,

– ma trudności z realizacją ćwiczeń.

Na ocenę dopuszczającą uczeń:

– w niewielkim stopniu przyswoił wiadomości objęte programem,

– wymienia grupy instrumentów,

– śpiewa w grupie,

– podejmuje próby grania prostych melodii na instrumentach perkusyjnych,

– wykonuje ćwiczenia oraz uczestniczy w zabawach muzycznych;

a ponadto:

– nie przeszkadza w prowadzeniu zajęć, chociaż jest bierny,

– wykazuje niewielkie zainteresowanie przedmiotem.

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:

– nie opanował podstawowych wiadomości objętych programem,

– nie bierze czynnego udziału w zajęciach,

– nie jest przygotowany do lekcji;

a ponadto:

– lekceważy przedmiot,

– spóźnia się na lekcje,

– przeszkadza w prowadzeniu zajęć,

– opuszcza bez usprawiedliwienia godziny lekcyjne.

Muzyka - zpo-wr500.edupage.org · – zasady kształtowania utworów muzycznych, – formy...

Documents

Transcript of Muzyka - zpo-wr500.edupage.org · – zasady kształtowania utworów muzycznych, – formy...