Monitorowanie występowania mikotoksyn w żywności

Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa żywnościWarszawa, 24 kwiecień 2009Warszawa, 24 kwiecień 2009

Zakład Badania Żywności i Przedmiotów UżytkuZakład Badania Żywności i Przedmiotów Użytku

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład HigienyZakład Higieny

Jacek Postupolski Postupolski

Monitorowanie występowania Monitorowanie występowania mikotoksyn w żywnościmikotoksyn w żywności


Laboratorium referencyjneZakład Badania Żywności i Przedmiotów

Użytku NIZP-PZH Rozporządzenie MZ z dnia 26 kwietnia 2004 w sprawie laboratoriów referencyjnych (Dz. U nr

97 poz. 976)



Użytku NIZP-PZH• Opracowywanie, weryfikacja i wdrożenie metod

analitycznych• Szkolenia w zakresie ustawodawstwa, analityki• Opracowywanie projektów przepisów krajowych• Opracowywanie planów pobierania próbek do badania

żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PIS

• Organizowanie badań biegłości w zakresie zanieczyszczeń chemicznych i mikrobiologicznych, w tym mikotoksyn

• Współpraca z organizacjami międzynarodowymi (Committee of Experts „Agricultural Contaminats” EU, Codex Alimentarius, ISO, IDF)

• Współpraca z CRL w tym ds. mikotoksyn• Uczestnictwo w pracach KT PKN



Użytku NIZP-PZH• Opracowywanie, weryfikacja i wprowadzanie metod

analitycznych• Szkolenia w zakresie ustawodawstwa, analityki• Opracowywanie projektów przepisów krajowych• Opracowywanie planów pobierania próbek do badania

żywności w ramach urzędowej kontroli i monitoringu dla PIS

• Organizowanie badań biegłości w zakresie mikotoksyn • Współpraca z organizacjami międzynarodowymi

(Committee of Experts „Agricultural Contaminats” EU, Codex Alimentarius, ISO, IDF)

• Współpraca z CRL ds. mikotoksyn• Uczestnictwo w pracach KT PKN


Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu

sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami

dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt

„monitorowanie" oznacza prowadzenie zaplanowanej sekwencji obserwacji i pomiarów w celu uzyskania obrazu stanu zgodności z prawem paszowym i żywnościowym, regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i ich dobrostanu


Program monitoringu realizowany jest przez

„Plany pobierania próbek do badania żywności w ramach urzędowej

kontroli i monitoringu dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej”

Opracowywane w NIZP-PZH od 2003 r.


Podstawowe cele

• Ocena narażenia na zanieczyszczenia• Kontrola skuteczności działań nadzorowych• Kontrola skuteczności działań

zapobiegawczych dokonywanych przez branżę żywnościową

• Dane do dyskusji nad ustanowieniem nowych /rewizji maksymalnych poziomów zanieczyszczenia


Zagadnienia objęte programami monitoringowymi koordynowanymi lub

wykonywanymi przez ZBŻiPU• Zanieczyszczenia mikrobiologiczne żywności

– Salmonella w jajach z obrotu handlowego i produktach pochodzenia zwierzęcego

– Bakterie chorobotwórcze (E. coli, S. aureus, Salmonella) w wybranych środkach spożywczych

• Badania monitoringowe zawartości:– Pb, Cd, Hg, As, Sn w środkach spożywczych– azotanów w sałacie i szpinaku– azotanów i azotynów w przetworach mięsnych– 16 WWA w olejach roślinnych – 16 WWA w rybach wędzonych i konserwach rybnych– furanu w produktach dla niemowląt i małych dzieci– furanu w kawie– 3-MCPD w wybranych środkach spożywczych– mikotoksyn w wybranych środkach spożywczych


Programy monitoringowe koordynowane (k) lub wykonywane

(w) przez ZBŻiPU w zakresie mikotoksyn

•2004 - Aflatoksyny w wybranych środkach spożywczych (k)

•2005 - Mikotoksyny w produktach dla niemowląt i małych dzieci (k)

•2006 - Badania poziomów zanieczyszczenia toksynami Fusarium próbek surowców oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci oraz kukurydzy i produktów z niej otrzymanych (k)

•2009 – Badania poziomów zanieczyszczenia ochratoksyną A przypraw (k) - realizowane

•2004 - Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach (w)

•2006 - Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A w słodzie i piwie (w)

•2007 - Badania w kierunku zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych (w)

•2009 – Toksyny T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci (w) - realizowane


Program realizowany przez ZBŻiPU - 2004 Oznaczanie poziomu

ochratoksyny A w przyprawach - cele

• Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej dla urzędowej kontroli

• określenie poziomów zanieczyszczenia OA w wybranych przyprawach pochodzących z obrotu handlowego z terenu całego kraju, jak również dla oceny narażenia populacji na ochratoksynę A pochodzącą z przypraw.


Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach

ProduktLiczba próbek

zakres [µg/kg]

Najwyższy poziom [µg/kg]

średnia

[µg/kg]

Mediana [µg/kg]

< 1,4 1,4 - 10

> 10

papryka 81 4 58 19 71,6 8,25 6,56

pieprz 77 29 43 5 99,6 5,26 1,96

gałka muszkatołowa

31 18 10 3 26,0 3,79 1,12

imbir 27 24 3 0 5,9 0,37 0,0

kurkuma 15 11 2 2 64,2 8,29 0,55

inne 12 10 2 0 - - -

Razem 244


Oznaczanie poziomu ochratoksyny A w przyprawach - wnioski

• Maksymalne poziomy stwierdzone w pieprzu i papryce mogą stanowić znaczny udział w dziennym narażeniu konsumenta (ok. 20% TDI)

• Umiarkowane i zrównoważone spożycie nie stanowi ryzyka dla zdrowia konsumenta.

• Konieczne jest dążenie do wyeliminowania nadmiernie zanieczyszczonych partii przypraw, a poziom mikotoksyn w przyprawach powinien być tak niski, jak to możliwe. Wydaje się zasadne ustalenie maksymalnego dopuszczalnego poziomu OTA w przyprawach, a zwłaszcza w papryce i pieprzu.


Wydawnictwa Metodyczne PZH

Oznaczanie ochratoksyny A w przyprawach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Warszawa, 2005


Program koordynowany 2004Aflatoksyny w wybranych środkach

spożywczych

• Sprawdzenie w próbkach żywności pochodzących z obrotu handlowego prawidłowości zastosowanych dotychczas działań zapobiegawczych zarówno w produkcji jak i kontroli

• Ogółem przebadano 289 próbek orzechów arachidowych i ich przetworów oraz 199 próbek kukurydzy i przetworów.

• Nieliczne kwestionowane próbki orzechów arachidowych (3 z 289 zbadanych próbek)


Program koordynowany 2005Mikotoksyny w produktach dla

niemowląt i małych dzieci• Cel - sprawdzenie w próbkach surowców oraz

produktów gotowych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci pobieranych z obrotu detalicznego zgodności z obowiązującymi przepisami w zakresie zanieczyszczenia mikotoksynami: AF B1 i M1, OTA i patuliną.

• Pobrano 475 próbek, w których wykonano 728 oznaczeń

• W jednej (Jabłka – deser od 5. miesiąca) stwierdzono zawartość patuliny (15 g/kg) przekraczającą maksymalny dopuszczalny poziom wg. Rozporządzenia WE 466/2001.


Wydawnictwa Metodyczne PZHOznaczanie aflatoksyny B1 (AF B1) w produktach dla niemowląt i małych dzieci metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Oznaczanie patuliny w soku jabłkowym i przetworach z jabłek, w tym w produktach dla niemowląt i małych dzieci, metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem do fazy stałej (SPE). Warszawa, 2005Oznaczanie ochratoksyny A w produktach mleczno-zbożowych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego.Warszawa, 2006


Program realizowany w ZBŻiPU - 2006

Badania monitoringowe w zakresie oznaczania poziomu ochratoksyny A

w słodzie i piwie

Badania poziomów zanieczyszczenia OTA słodu i piwa pochodzących z browarów z terenu całego kraju oraz ocenę narażenia populacji na ochratoksynę A pochodzącą z piwa.



w słodzie i piwie


Liczba próbek w zakresie

[µg OTA/kg] Maksymalny poziom

[µg/kg]

Średnia<LOQ[µg/kg]

Średnia z

próbek[µg/kg]

< 0,1 0,1 - 3 > 3

Słód 90 38 44 8 18,6 2,1 1,2


Liczba próbek w zakresie

[µg OTA/l] Maksymalny poziom

[µg/l]

Średnia

<LOQ[µg/l]

Średnia z

próbek [µg/l]

< 0,06

0,06 - 0,2

> 0,2

Piwo 89 58 19 12 0,79 0,18 0,083



w słodzie i piwie - wnioski

• Piwo nie jest istotnym źródłem OTA w diecie. Tygodniowe pobranie OTA z piwem dla średniej wartości spożycia wynosi 2,4 ng/kg m.c., co odpowiada ok. 2 % TWI

• Konieczne jest dążenie do wyeliminowania nadmiernie zanieczyszczonych partii słodu – w 8 próbkach z 90 zbadanych stwierdzono wyższy poziom niż obowiązuje w Rozporządzeniu WE 1881/2006 tj 3,0 µg/kg; maksymalny stwierdzony poziom sześciokrotnie przekracza tę wartość.


Program koordynowany 2006Badania poziomów zanieczyszczenia

toksynami Fusarium próbek surowców oraz żywności dla niemowląt i małych dzieci oraz kukurydzy i produktów z niej otrzymanych

• Ocena w zakresie zanieczyszczenia toksynami Fusarium wybranych środków spożywczych

• W monitoringu produktów dla niemowląt i małych dzieci wykonano 182 oznaczenia. – W 1 próbce z 71 zbadanych stwierdzono przekroczenie

poziomu zanieczyszczenia DON w kaszce kukurydzianej(739 µg/kg)

– W przypadku fumonizyn w 2 z 70 próbek stwierdzono przekroczenie poziomu proponowanego jako najwyższy dopuszczalny (mąka kukurydziana– 264 µg/kg i kaszka kukurydziana – 231 µg/kg)

– W 72 próbkach nie stwierdzono przekroczeń proponowanego najwyższego dopuszczalnego poziomu ZEA



toksynami Fusarium cd.

• W przypadku monitoringu poziomu toksyn Fusarium w produktach ogólnego przeznaczenia otrzymanych z kukurydzy w kierunku zanieczyszczenia toksynami Fusarium – w 105 próbkach oznaczono fumonizyny B1 i B2; w jednej

próbce stwierdzono przekroczenie proponowanego poziomu dla FB (popcorn – 1100 µg/kg);

– w 138 próbkach oznaczono DON oraz ZEA; dla DON w 4 próbkach stwierdzono przekroczenie proponowanego poziomu (1590 µg/kg ziarno kukurydzy; 1223 µg/kg kaszka, 844 µg/kg popcorn), dla ZEA w 2 próbkach (popcorn 481 µg/kg i 117 µg/kg).



toksynami Fusarium - wnioski

• Zarówno w przypadku produktów dla dzieci i niemowląt jak i produktów spożywczych otrzymanych z kukurydzy stwierdzono zbyt wysokie ( w stosunku do obowiązujących lub planowanych) poziomy zanieczyszczenia toksynami Fusarium. Szczególne zaniepokojenie budzi wykrycie przekroczeń w produktach dla niemowląt i małych dzieci.

• Konieczne jest wdrożenie przez producentów i przedsiębiorców branży spożywczej odpowiednich działań, mających na celu wyeliminowanie zagrożeń,


Wydawnictwa Metodyczne PZHOznaczanie toksyn Fusarium - deoksyniwalenolu (DON) w zbożach i jego przetworach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Oznaczanie toksyn Fusarium - zearalenonu (ZEA) w zbożach i jego przetworach metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z oczyszczaniem za pomocą kolumn powinowactwa immunologicznego. Warszawa, 2005


Program realizowany przez ZBŻiPU - 2007 Badania w kierunku

zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych - cel

• Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej do celów urzędowej kontroli

• określenie poziomów zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 w produktach zbożowych, ze szczególnym uwzględnieniem otrzymanych z owsa, jak również dla wstępnej oceny narażenia populacji



zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych

Metoda HPLC – MS/MS

Toksyna T-2 HT-2

Granica wykrywalności 3g/kg 4g/kg

Granica oznaczalności 5 g/kg; 7 g/kg

Odzysk 75% 87%

Powtarzalność 8 % 12 %

Niepewność 17 % 17 %



zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych

Ogółem

Przetwory z owsa

Pozostałe

Liczba próbek ogółem 107 65 42

% próbek > LOD 43 60 14

% próbek > 50g/kg (T-2 + HT-2)

7,4 9,2 4,7

Średnia (T-2 + HT-2) g/kg 11,7 22,5 7,0

Mediana (T-2 + HT-2) g/kg 3 6,9 1,5

Wartość maksymalna (T-2+HT-2) g/kg

109 109 95,6



zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 przetworów zbożowych - wnioski

• Opracowana metoda oznaczania toksyn T-2 i HT-2 w przetworach zbożowych techniką HPLC-MS/MS spełnia wymagania dla kontroli urzędowej

• W produktach pochodzących z owsa stwierdzano częściej obecność toksyn T-2 i HT-2 oraz ich wyższe zawartości (22,5 g/kg) niż w pozostałych przetworach zbożowych (7,0 g/kg).

• Wartości tolerowanego dziennego pobrania dla toksyn T-2 i HT-2 nie są przekroczone

Uwaga - warunki pogodowe - kontynuowanie badań.


Plan pobierania próbek w ramach monitoringu i urzędowej kontroli na 2009 r.

w Państwowej Inspekcji Sanitarnej wg asortymentu żywności i zakresów badań w kierunku mikotoksyn (aflatoksyn B1, B2, G1,

G2, aflatoksyny M1, ochratoksyny A, patuliny, toksyn Fusarium - DON, ZEA, fumonizyn oraz toksyn T-2 i HT-2) w wybranych środkach spożywczych

• 1350 próbek – kontrola urzędowa• 150 próbek - monitoring


Program realizowany przez ZBŻiPU - 2009 2009 – Toksyny T-2 i HT-2 w

produktach dla niemowląt i małych dzieci - aktualnie realizowany

• Opracowanie i zwalidowanie metody analitycznej oznaczania toksyn T-2 i HT-2 w żywności dla niemowląt i małych dzieci do celów urzędowej kontroli

• określenie poziomów zanieczyszczenia toksynami T-2 i HT-2 w produktach dla niemowląt i małych dzieci


Program koordynowany 2009 Badania poziomów zanieczyszczenia ochratoksyną A przypraw – obecnie

realizowaneWdrożenie zmian do Rozporządzenia 1881/2006

przyprawy: proponowany poziom 15-30 g/kg• Wdrożenie zasad pobierania próbek i metod

analitycznych przez kontrolę urzędową• Określenie poziomów zanieczyszczenia OA w

wybranych przyprawach pochodzących z obrotu handlowego


Współpraca pomiędzy laboratoriami PIS i NIZP-PZH - „wartość dodana”

• Wdrożenie i akredytacja nowych metod analitycznych

• Uczestnictwo laboratoriów PIS w badaniach biegłości

• Informacje o: – stosowanych metodach i ich charakterystyce

(granice oznaczalności, wartość odzysku, niepewność)

– pobieraniu próbek – zakres – sposobie przedstawiania wyników

• Podstawa do wytyczania przyszłych kierunków badań

• Dostosowanie programów szkoleń do bieżących potrzeb


Dziękuję za uwagę !

Monitorowanie występowania mikotoksyn w żywności

Documents

Transcript of Monitorowanie występowania mikotoksyn w żywności