Morska wymiana handlowa w Europie w XVI w., szlaki, typy towarów, podróże wahadłowe Holendrów, Gdańsk i pozycja

portów bałtyckich, skutki społeczno-gospodarcze w Polsce (wzrost pańszczyzny, zachwianie równowagi rynku wewnętrznego, regres rzemiosła, regres miast)

Monika Krużołek

1. Morska wymiana handlowa w Europie w XVI w.• Zasadnicza zmiana szlaków morskich• Miasta włoskie i hanzeatyckie straciły znaczenie na rzecz

Portugalii, Hiszpanii, Holandii, Anglii i Francji • Ekspansja kolonialna Portugalii i Hiszpanii • Manila- centrum sieci szlaków kupieckich• Port w Antwerpii potęgą handlu europejskiego• Kompanie handlowe Anglii

2. Szlaki

• hiszpański szlak srebra z Potosi (Ameryka Południowa) do Sewilli

• transatlantycki szlak srebra do Europy przez Wyspy Kanaryjskie

• Lizbona była osią powiązań z Dalekim Wschodem• dalekowschodnie szlaki portugalskie• Holandia- dwa typy szlaków: krótkie, czyli drewno – zbożowe

oraz dalekie- oceaniczne.• szlaki północne wiodły do Norwegii, na Morze Białe i na

Bałtyk• szlak holenderski- był to główny szlak oceaniczny z Europy do

Wschodniej Azji• szlak archangielski

3. Typy towarów

• Hiszpania:- kruszce szlachetne (w tym srebro) z Ameryki Środkowej i

Południowej- artykuły żywnościowe i przemysłowe (cukier, kakao, tytoń,

barwniki, drewno, leki, metale szlachetne) również z Ameryki Środkowej i Południowej

- jedwab z Azji- dostarczanie czarnej siły roboczej, narzędzi, ceramiki i

przedmiotów codziennego spożycia (wina, oliwa, mąka pszenna) do koloni w Ameryce Południowej i Środkowej

• Portugalia:- jedwab, bawełna, egzotyczne tkaniny, cukier, przyprawy

korzenne (pieprz, cejloński cynamon, gałka muszkatołowa), kamfora z

Dalekiego Wschodu- wymiana tkanin koromandelskich na przyprawy korzenne z Archipelagu Indii Wschodnich i na złoto i niewolników z Afryki- wymiana chińskiego jedwabiu na meksykańskie srebro w Manili- wymiana chińskiego rękodzieła na srebro w Japonii- dostarczanie koni z Mezopotamii do Indii i z półwyspu

Arabskiego- dostarczanie czarnoskórych robotników dla

południowoamerykańskiej gospodarki plantatorskiej własnej i hiszpańskiej gospodarki górniczej

• Holandia:- niezbędne materiały zasilające przemysł stoczniowy

(budulec, smoła, płótno, włókno) ze szlaku wiodącego do Norwegii, na Morze Białe i na Bałtyk

- drewno i zboże z Rygi i Gdańska- dostarczanie zboża do portów pirenejskich i

śródziemnomorskich- przewóz na Bałtyk soli, wina francuskiego i towarów

kolonialnych (cukier, ryż, tytoń i przyprawy korzenne)- zaopatrzenie w sól z portów Portugalii, Francji, Niemczech, a

później również Wenezueli- wymiana produktów przemysłu tekstylnego (tkaniny

sukienne, lniane, szkło, broń) na przyprawy korzenne, cukier, ryż, bawełnę, jedwab, kamforę i kawę w Batawii

• Francja:- futra z Kanady• Anglia:- wymiana sukna na materiały do budowy statków (maszty, reje,

smołę, liny, włókna konopne, płótna żaglowe) oraz wosk, skóry, futra, zboże w Archangielsku- kość słoniowa, złoto i przyprawy korzenne z Afryki- dostarczanie czarnoskórych robotników z Afryki do plantacji

trzciny cukrowej, kawy, bawełny i tytoniu w Ameryce- herbata, porcelana chińska, tkaniny bawełniane z Kompanii

Indii Wschodnich • Bałtyk transportował głównie śledzie, zboże, drewno,

płody leśne i rolne, smołę, popiół.

4. Podróże wahadłowe Holendrów

• Wahadłowy transport- niezakłócony przez zależności od sezonowych

wiatrów• Ekonomiczny charakter holenderskiego szlaku• Założenie Batawii- głównego portu przeładunkowego w

handlu wschodnim

5. Gdańsk i pozycja portów bałtyckich

• Gdańsk- główny partner kupców zachodnich• Pełna władza miasta nad swym portem• Spadek liczby jednostek okrętów handlowych• Eksport i import gdański• Rosnące zapotrzebowanie na surowce do budowy statków• Współzawodnictwo portów bałtyckich• Koniec monopolu transportowego Hanzeatów

6. Skutki społeczno-gospodarcze w Polsce• Przemiany gospodarcze towarzyszące wprowadzeniu

szlacheckich folwarków• Wzrost populacji dużych miast• Miejsca powstawania folwarków• Rodzaje upraw• Popyt zboża na rynkach europejskich