MODEL IS/LM A POLITYKA GOSPODARCZA

1

MODEL IS/LM A POLITYKA GOSPODARCZA

Najpierw opiszemy dwie specyficzne sytuacje w gospodarce: pułap-kę płynności (ang. liquidity trap) i przypadek klasyczny (ang. clas-sical case).

Następnie zbadamy skuteczność polityki pieniężnej i polityki fiskal-nej w tych sytuacjach.

Potem za pomocą modelu IS-LM opiszemy różne warianty polityki gospodarczej (różne rodzaje „policy mix”).

Na zakończenie użyjemy modelu IS-LM w celu wyjaśnienia, dlaczego niekiedy bank centralny kontroluje ilość pieniądza w gos-podarce, niekiedy zaś – bezpośrednio poziom stopy procentowej.

2

Aby to zrozumieć, pomyśl o linii LM, która jest prawie pozioma (LM’). Aby stopa procentowa, i, zmieniła się zauważalnie (np. o CD na rysunku), produkcja, Y, musi zmienić się bardzo znacznie (o AB). Pozioma linia LM oznacza skrajny wariant takiej sytuacji.

i

0

LM

Y=AEPL

1. MODEL IS/LM: PUŁAPKA PŁYNNOŚCI I PRZYPADEK KLASYCZNY.

1.1. PUŁAPKA PŁYNNOŚCI.

Wyobraźmy sobie POZIOMĄ linię LM (zob. rysunek). Co oznacza jej niety-powe położenie?

C

D

BA

Pozioma linia LM

LM’

Mała zmiana stopy procentowej, i, (CD).

Bardzo duża zmiana wiel- kości produkcji, Y (AB).

3

LM: i=(1/h)•(k•Y-M/P)

Otóż z poziomą linią LM mamy do czynienia NP. wtedy, gdy parametr h we wzorze linii LM, opisujący wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej, jest BARDZO DUŻY (h→∞) (w porównaniu z para-metrem k).

Przecież skoro: i=(1/h)•(k•Y-M/P), a h→∞, to dla spowodowa-nia choćby małej zmiany stopy procentowej, i, niezbędna jest bar-dzo duża zmiana produkcji, Y.

i

0

LM

Y= AEPL

Pozioma linia LM

4

A zatem w opisywanej sytuacji (h→∞) wrażliwość popytu na pieniądz, MD, na zmiany stopy procentowej, i, jest bardzo duża...

Bardzo małe zmiany stopy procentowej, i, kompensują wtedy zmiany po-pytu na pieniądz, MD, spowodowane wielkimi zmianami produkcji, Y. Ta-ka sytuacja nosi nazwę PUŁAPKI PŁYNNOŚCI (ang. liquidity trap).

W PRZYPADKU PUŁAPKI PŁYNNOŚCI BARDZO MAŁE ZMIANY STOPY PROCENTOWEJ POWODUJĄ, ŻE LUDZIE SĄ SKŁONNI TRZYMAĆ PRAKTYCZNIE DOWOLNĄ ILOŚĆ PIENIĄDZA. POPYT NA PIENIĄDZ JEST BARDZO WRAŻLIWY NA ZMIANY STOPY PRO-CENTOWEJ.

i

0

LM

Y= AEPL

Pułapka płynności

51.2. PRZYPADEK KLASYCZNY.

A teraz pomyśl o pionowej linii LM. Co oznacza taka sytuacja?

Pomyśl o linii LM, która jest prawie pionowa (LM’). Już bardzo małe zmiany wielkości produkcji, Y, (np. o AB na rysunku) powodują duże zmiany stopy procentowej, i (o CD). Pionowa linia LM oznacza skrajny wariant takiej sytuacji.

i

0

LM

Y= AEPL

Bardzo mała zmiana wiel- kości produkcji, Y (AB).

C

D

Duża zmiana stopy procentowej, i, (CD).

Pionowa linia LM

A B

LM’

6

i

0

LM

Y= AEPL

Pionowa linia LM

LM: i=(1/h)•(k•Y-M/P)

Otóż z pionową linią LM mamy do czynienia NP. wtedy, gdy parametr h we wzorze linii LM, opisujący wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej, jest bardzo mały (w porównaniu z parametrem k) (h→0).

Przecież skoro: i=(1/h)•(k•Y-M/P), a h→0, to już małe zmiany produkcji, Y, skutkują dużą zmianą stopy procentowej, i. Tylko taka zmia-na oprocentowania pozwala wtedy skompensować skutki wywołanej zmia-ną produkcji zmiany popytu na pieniądz.

7

i

0

LM

Y= AEPL

Przypadek klasyczny

A zatem w opisywanej sytuacji (h→0) wrażliwość popytu na pieniądz, MD, na zmiany stopy procentowej, i, jest bardzo mała. Aby skompensować zmiany popytu na pieniądz, MD, spowodowane bardzo małymi wahaniami produkcji, Y, niezbędne są wielkie zmiany stopy procentowej, i. Taka sytu-acja nosi nazwę PRZYPADKU KLASYCZNEGO (ang. classical case).

PRZYPADEK KLASYCZNY OZNACZA, ŻE NIEZALEŻNIE OD PO-ZIOMU STOPY PROCENTOWEJ LUDZIE CHCĄ TRZYMAĆ PRAK-TYCZNIE TAKĄ SAMĄ ILOŚĆ PIENIĄDZA.

8

2. POLITYKA PIENIĘŻNA: PUŁAPKA PŁYNNOSCI I PRZYPA- DEK KLASYCZNY.

Oto linia LM:

i=(1/h)•(k•Y-M/P).

Jak widać, wzrost realnej podaży pieniądza, M/P, przesuwa linię LM w prawo (w dół). Przy danym położeniu ujemnie nachylonej linii IS powo-duje to wzrost produkcji, Y, i spadek stopy procentowej, i.

Rozpatrzymy dwa – skrajne - warianty takiej sytuacji:

1. Pułapkę płynności.

2. Przypadek klasyczny.

LM

0 Y=AEPL

i

LM’

IS

9

Gdy gospodarka tkwi w pułapce płynności, zwiększenie realnej podaży pie-niądza nie powoduje spadku stopy procentowej i wzrostu produkcji. Naj-mniejsza choćby obniżka stopy procentowej skutkuje tak dużym wzrostem popytu na pieniądz (h→∞), że ów wzrost realnej podaży pieniądza zostaje zaabsorbowany. Więc po wzroście podaży pieniądza stopa procentowa pra-wie się nie zmienia, NIE WPŁYWAJĄC NA WIELKOŚĆ PRODUKCJI, Y.

W efekcie, kiedy linia LM jest pozioma i występuje pułapka płynności, przy danym położeniu linii IS (zakładam, że nie jest ona prawie pozioma), poli-tyka pieniężna traci skuteczność. Zmiany podaży pieniądza nie wpływają na popyt na rynku dóbr, ponieważ nie powodują zmian stopy procentowej.

2.1. POLITYKA PIENIĘŻNA: PUŁAPKA PŁYNNOŚCI.

i

0

LM

Y= AEPL

Pułapka płynności

10

i

0

LM

Y= AEPL

LM’

IS

Kiedy linia LM jest pozioma, przy danym położeniu linii IS (o której za-kładam, że nie jest prawie pozioma) polityka pieniężna traci skuteczność.

Analiza graficzna potwierdza taki wniosek. Przy h→∞ i prawie poziomej linii LM nawet znaczny wzrost realnej podaży pieniądza, M/P (zob. odcinek AB na rysunku), skutkuje tylko bardzo małą zmianą stopy procentowej, i, a więc praktycznie nie ma wpływu na wielkość zagregowanych wydatków i produkcję, Y (zob. odcinek CD na rysunku).

A•

B•

Odcinek CD

11

W praktyce sytuacja podobna do pułapki płynności występuje skrajnie rza-dko, więc polityka pieniężna okazuje się - mniej lub bardziej - skuteczna...

Zauważ jednak, że jeśliby realna stopa procentowa w gospodarce spadła do zera, wzrost podaży pieniądza nie byłby w stanie obniżyć jej jesz-cze bardziej.

Przecież np. przy realnej stopie procentowej równej –3% poży-czający 100 zwraca tylko 97, więc opłaca się pożyczyć jak najwięcej. Ozna-cza to, że kiedy stopa procentowa spada poniżej zera, wrażliwość popytu na pieniądz na takie zmiany stopy procentowej okazuje się nieskończenie duża i stopa procentowa nie obniża się pod wpływem wzrostu podazy pieniądza.

Wystarczy już obniżenie się stopy procentowej w okolice 0%, aby popyt na pieniądz stał się bardzo wrażliwy. Alternatywny koszt trzymania środka płatniczego zmniejsza się wtedy gwałtownie; rośnie liczba projektów inwestycyjnych, zapewniających minimalny akceptowalny (przewyższający stopę procentową) poziom stopy zysku.

To dlatego, kiedy na przełomie XX w. i XXI w. realna stopa pro-centowa w Japonii spadła w okolice zera, niektórzy ekonomiści (np. Paul Krugman) mówili o pułapce płynności, w którą wpadła Japonia.

12

To dlatego, kiedy na przełomie XX w. i XXI w. realna stopa procentowa w Japonii spadła w okolice zera, niektórzy ekonomiści (np. Paul Krugman) mówili o pułapce płynności, w którą wpadła Japonia.

13

W przypadku klasycznym zwiększenie realnej podaży pieniądza powoduje znaczny spadek stopy procentowej i wzrost produkcji. Obniżka stopy procentowej skutkuje na tyle małym wzrostem popytu na pieniądz (h→0), że dopiero duży spadek stopy procentowej sprawia, że ów wzrost realnej podaży pieniądza zostaje skompensowany.

W efekcie, kiedy linia LM jest pionowa, przy danym położeniu linii IS, po-lityka pieniężna okazuje się bardzo skuteczna. Zmiana realnej podaży pie-niądza, MS, wymusza znaczną zmianę stopy procentowej, i, bo dopiero wte-dy popyt na pieniądz, MD, zmienia się wystarczająco, aby rynek pieniądza odzyskał równowagę! (Wszak h→0, więc MD słabo reaguje na zmiany i!).

2.1. POLITYKA PIENIĘŻNA: PRZYPADEK KLASYCZNY

i

0

LM

Y= AEPL

Przypadek klasyczny

14

Kiedy linia LM jest pionowa, przy danym położeniu linii IS, polityka pie-niężna okazuje się bardzo skuteczna.

Analiza graficzna potwierdza taki wniosek. Przy prawie pionowej linii LM dany wzrost realnej podaży pieniądza, M/P skutkuje stosunkowo znaczną zmianą stopy procentowej, i, i (lub) wielkości zagregowanych wydatków i produkcji, Y (por. rysunki A i B).

i

0

LM

Y= AEPL

IS

LM’ i

0

LM

Y= AEPL

LM’

IS

BA

15

Oto linia IS:

Y = M”•A–M”•b•i.

Jak widać, wzrost autonomicznych wydatków, A, w tym wydatków kont-rolowanych przez państwo, G, przesuwa linię IS o M”•ΔA.

Jednocześnie jednak wyparte zostaje M”•b•Δi wydatków prywat-nych, bo stopa procentowa, i, wzrasta na skutek zwiększenia się produkcji.

Znowu rozpatrzymy dwa – skrajne - warianty takiej sytuacji:

1. Pułapkę płynności.

2. Przypadek klasyczny.

3. POLITYKA FISKALNA: PUŁAPKA PŁYNNOSCI I PRZY-PADEK KLASYCZNY.

16

W takiej sytuacji polityka fiskalna jest bardzo skuteczna, ponieważ efekt wypierania nie występuje.

i

0

LM

Y= AEPL

IS IS’

Na przykład, przy prawie poziomej linii LM wzrost wydatków państwa, który przesuwa linię IS, powoduje bardzo małą zmianą stopy pro-centowej, i, a więc znaczny wzrost produkcji, Y (wzrostu tego nie zmniejsza bardzo słaby efekt wypierania).

3.1. POLITYKA FISKALNA: PUŁAPKA PŁYNNOSCI.

Y = M”•A–M”•b•i.

Już mała zmiana stopy procentowej, i, powoduje tak dużą zmianę popytu na pieniądz, ΔMD, że zmiana popytu na pieniądz, ΔMD, wywołana przez zmianę wielkości produkcji, Y, zostaje skompensowana. W takiej sytuacji produkcja, Y, może wzrosnąć aż o M”•ΔA (prawie nie dochodzi do wypie-rania; M”•b•i ≈ 0).

17

Kiedy gospodarka tkwi w pułapce płynności, polityka fiskalna jest bardzo skuteczna, ponieważ efekt wypierania nie występuje...

i

0

LM

Y= AEPL

IS IS’

Otóż do podobnej sytuacji dochodzi w przypadku MONETYZACJI DE-FICYTU BUDŻETOWEGO. Monetyzacja deficytu budżetowego polega na finansowaniu deficytu budżetu przez bank centralny za pomocą emisji pieniądza.

18

Kiedy gospodarka tkwi w pułapce płynności, polityka fiskalna jest bardzo skuteczna, ponieważ efekt wypierania nie występuje. Otóż do podobnej sytuacji dochodzi w przypadku MONETYZACJI DEFICYTU BUDŻE-TOWEGO.

W obu przypadkach przyczyną dużej zmiany produkcji, Y, jest mała zmiana stopy procentowej, i. Jednak za każdym razem przyczyny tej sła-bej reakcji stopy procentowej na zmiany wielkości produkcji są inne.

Za pierwszym razem jest chodzi o bardzo silną wrażliwość po-pytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej (por. rysunek A). Za dru-gim razem mała zmiana stopy procentowej jest spowodowana zwiększe-niem realnej podaży pieniądza (por. rysunek A).

i

0

LM

Y=AEPL

IS IS’ i

0

LM

Y= AEPL

IS IS’

LM’

i*

YBYA

A B

19

W przypadku klasycznym polityka fiskalna traci skuteczność. Przesu-nięcia linii IS prawie nie zmieniają wielkości produkcji w gospodarce. Przyczyną jest bardzo silny efekt wypierania. Już małe zmiany wiel-kości produkcji, Y, powodują bardzo dużą zmianę stopy procentowej, i.

i

0

LM

Y=AEPL

IS

IS’

3.2. POLITYKA FISKALNA: PRZYPADEK KLASYCZNY

20

W przypadku klasycznym potrzebna jest bardzo duża zmiana stopy pro-centowej, i, aby - przy h→0 - MD zmienił się wystarczająco dla skompen-sowania zmiany MD spowodowanej choćby niewielką zmianą Y. Do podo-bnej sytuacji dochodzi w przypadku pełnego wykorzystania mocy pro-dukcyjnych i „giętkich” cen w gospodarce.

i

0

LM

Y=AEPL

IS

IS’

Ekspansywna polityka fiskalna i wzrost zagregowanych wydatków, AEPL, powoduje wtedy jedynie wzrost cen, P. Rosnące ceny, P, redukują realną podaż pieniądza, M/P. To podbija stopę procentową i skutkuje wypar-ciem wydatków prywatnych [C i(lub) I]. W takiej sytuacji wypieranie okazuje się „pełne” [G=C + I]. Przecież jakakolwiek nadwyżka AEPL>YP powoduje dalszy wzrost „giętkich” cen...

Jednak w rozpatrywanym tu przypadku klasycznym przyczyną silnej reakcji stopy procentowej, i, na zmianę wielkości produkcji jest nie-wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej (h→0). W gospodarce „klasycznej” przyczyną podobnego zjawiska było pełne wyko-rzystanie możliwości produkcyjnych i „giętkość” cen, P.

21

PODSUMUJMY: Kiedy gospodarka tkwi w pułapce płynności, zawodzi polityka pienięzna, a skuteczna jest polityka fiskalna. W przypadku kla-sycznym jest odwrotnie: polityka pieniężna okazuje się skuteczna, niesku-teczna jest polityka fiskalna.

Jednak skrajności pułapki płynności i przypadku klasycznego bardzo rzadko odpowiadają gospodarczej rzeczywistości. Naszym wnios-kom wygodnie jest zatem nadać taką oto formę:

IM BARDZIEJ PŁASKA JEST LINIA LM (CZYLI IM BARDZIEJ WRAŻ-LIWY NA ZMIANY STOPY PROCENTOWEJ JEST POPYT NA PIE-NIĄDZ), TYM MNIEJ SKUTECZNA JEST POLITYKA PIENIĘŻNA I TYM BARDZIEJ SKUTECZNA JEST POLITYKA FISKALNA.

lub ekwiwalentnie:

IM BARDZIEJ STROMA JEST LINIA LM (CZYLI IM MNIEJ WRAŻ-LIWY NA ZMIANY STOPY PROCENTOWEJ JEST POPYT NA PIE-NIĄDZ), TYM BARDZIEJ SKUTECZNA JEST POLITYKA PIENIĘŻ-NA I TYM MNIEJ SKUTECZNA JEST POLITYKA FISKALNA.

22

4. MODEL IS-LM: WARIANTY „POLICY MIX”.

4.1. LINIE IS I LM A ODMIANY POLITYKI PIENIĘŻNEJ I FISKALNEJ.

Model IS/LM jest wygodnym narzędziem opisu różnych odmian polityki stabilizacyjnej państwa, czyli różnych kombinacji ekspansywnej, neut-ralnej i restrykcyjnej polityki pieniężnej i polityki fiskalnej (ang. policy mix).

23

EKSPANSYWNA jest polityka gospodarcza, której celem jest zwięk-szenie zagregowanych wydatków, AEPL, w gospodarce.

RESTRYKCYJNA jest polityka gospodarcza, której celem jest zmniej-szenie zagregowanych wydatków, AEPL, w gospodarce.

NEUTRALNA jest polityka gospodarcza, kiedy państwo nie próbuje zmienić wielkości zagregowanych wydatków, AEPL, w gospodarce.

24

EKSPANSYWNA POLITYKA PIENIĘŻNA PRZESUWA LINIĘ LM W PRAWO (LM→LM’). (Dla poszczególnych poziomów stopy procentowej rośnie wielkość produkcji, przy której rynek pieniądza jest w równowadze).

RESTRYKCYJNA POLITYKA PIENIĘŻNA PRZESUWA LINIĘ LM W LEWO (LM→LM’’). (Dla poszczególnych poziomów stopy procentowej ma-leje wielkość produkcji, przy której rynek pieniądza jest w równowadze).

W EFEKCIE NEUTRALNEJ POLITYKI PIENIĘŻNEJ LINIA LM NIE ZMIENIA POŁOŻENIA.

LM

0 Y=AEPL

i

LM’

LM’’

LM: i=(1/h)•(k•Y-M/P)

25

EKSPANSYWNA POLITYKA FISKALNA PRZESUWA LINIĘ IS W PRA-WO (IS→IS’). (Dla poszczególnych poziomów stopy procentowej rośnie wielkość produkcji, przy której rynek dóbr jest w równowadze).

RESTRYKCYJNA POLITYKA FISKALNA PRZESUWA LINIĘ IS W LE-WO (IS→IS’’). (Dla poszczególnych poziomów stopy procentowej maleje wielkość produkcji, przy której rynek dóbr pozostaje w równowadze).

W EFEKCIE NEUTRALNEJ POLITYKI FISKALNEJ LINIA IS NIE ZMIENIA POŁOŻENIA.

IS

0 Y=AEPL

i IS’

IS’’

IS: Y=A•M”- M”•b•i

26

Początkowo gospodarka znajduje się w stanie krótkookresowej równo-wagi w punkcie E (Y=AEPL). Przyczyną zmian produkcji, Y, oraz stopy procentowej, i, jest ekspansywna i (lub) neutralna i (lub) restrykcyjna polityka fiskalna i (lub) pieniężna. W gospodarce powstają wtedy sytu-acje E1, ..., E8...

LM

IS

i2

i1

E2

E1

i

AEPL=Y0

YE

i*

E4

E5

E7

E8

IS’

LM’

LM’’

IS’’

E3

E6

E

YP

Model IS/LM jest wygodnym narzędziem opisu różnych odmian polityki stabilizacyjnej państwa.

4.2. WARIANTY „POLICY MIX”.

27

Niektóre z tych sytuacji przeanalizujemy bardziej szczegółowo.

Na przykład:

E1 – ekspansywna polityka fiskalna plus restrykcyjna polityka pieniężna. (Może, obawiając się inflacji, bank centralny „studzi” koniunkturę „roz-grzaną” przez rząd).

E3 – ekspansywna polityka fiskalna plus ekspansywna polityka pieniężna. (Może - z powodu recesji - rząd i bank centralny agresywnie „nakręcają” koniunkturę).

E5 – restrykcyjna polityka fiskalna plus ekspansywna polityka pieniężna. (Może, ostrożna polityka rządu umożliwiła bankowi centralnemu obniże-nie stopy procentowej).

E7 – restrykcyjna polityka fiskalna plus restrykcyjna polityka pieniężna. (Może rząd i bank uznały, że gospodarce grozi „przegrzanie” koniunktury.

LM

IS

i2

i1

E2

E1

i

AEPL=Y0

YE

i*

E4

E5

E7

E8

IS’

LM’

LM’’

IS’’

E3

E6

E

YP

284.3. WYBRANE WARIANTY „POLICY MIX”; ANALIZA SZCZEGÓŁOWA.

Ekspansywna polityka gospodarcza a struktura PKB.

Powiedzmy, że prowadząc politykę stabilizacyjną, państwo chce zwięk-szyć rzeczywistą produkcję i doprowadzić do jej zrównania się z produk-cją potencjalną. Zależnie od tego, czy przyczyną wzrostu produkcji, Y, jest ekspansywna polityka fiskalna czy też ekspansywna polityka pienięż-na, powstaje sytuacja E2 lub sytuacja E4. Rozpatrzymy je po kolei.

LM’

LM

IS’

ISi2

E

E2

E4

YYpYE

0

i*

i1

i

29


Przy stałej realnej podaży pieniądza skutkiem ekspansji budżetowej jest zawsze wzrost produkcji i stopy procentowej.

LM’

LM

IS’

ISi2

E

E2

E4

YYpYE

0

i*

i1

i

EKSPANSYWNA POLITYKA FISKALNA (SYTUACJA E2)

30


Nakręcanie koniunktury (lub hamowanie ekspansji) za pomocą polityki fiskalnej oznacza obniżki (lub podwyżki) podatków i zwiększanie (lub zmniejszanie) wydatków państwa. Ekonomiści rożnią się poglądami na pożądany kształt tej policy mix...

LM’

LM

IS’

ISi2

E

E2

E4

YYpYE

0

i*

i1

i

31


Na przykład, prowadząc politykę fiskalną można zmniejszyć lub zwięk-szyć udział państwa w tworzeniu PKB...

Chcąc ograniczać rolę państwa w gospodarce, KONSERWA-TYŚCI (inaczej niż POSTKEYNESIŚCI) preferują obniżki podatków i zmniejszanie wydatków państwa) jako metodę, odpowiednio, nakręca-nia i studzenia koniunktury.

LM’

LM

IS’

ISi2

E

E2

E4

YYpYE

0

i*

i1

i

32


Zauważmy, że – poza różnicą poglądów na rolę państwa w gospodarce - w grę wchodzą tu również różnice materialnych interesów...

Rozkład korzyści z ekspansywnej polityki budżetowej zależy od tego, CO państwo kupuje oraz KOMU podwyższa zasiłki i (lub) obniża) podatki.

LM’

LM

IS’

ISi2

E

E2

E4

YYpYE

0

i*

i1

i

33


Na przykład:

a) Obniżka podatku dochodowego bezpośrednio zwiększa konsumpcję, C. b) Ulgi inwestycyjne zwiększają wydatki na inwestycje, I, i – pośrednio – konsumpcję, C. c) Zwiększenie przez państwo wydatków podnosi udział zakupów państ-wa, G i konsumpcji, C, w PKB.

W każdym z tych przypadków korzystają inne grupy produ-centów...

LM’

LM

IS’

ISi2

E

E2

E4

YYpYE

0

i*

i1

i

34


Przy niezmienionej polityce fiskalnej skutkiem ekspansywnej polityki pieniężnej jest zawsze wzrost produkcji i spadek stopy procentowej.

LM’

LM

IS’

ISi2

E

E2

E4

YYpYE

0

i*

i1

i

EKSPANSYWNA POLITYKA PIENIĘŻNA (SYTUACJA E4)

35


Skoro ekspansywna polityka pieniężna powoduje spadek stopy procento-wej, to jej efektem jest wzrost inwestycji. Ekspansywną politykę pienięż-ną popierają zatem zwolennicy wspierania wzrostu.

Zwykle ekspansję przeżywa budownictwo mieszkaniowe. (Jak pamiętamy, koniunktura w tym sektorze gospodarki jest bardzo wrażli-wa na zmiany stopy procentowej...). Zatem, w wyniku ekspansywnej polityki pieniężnej zyskuje zwłaszcza „lobby budowlane”.

LM’

LM

IS’

ISi2

E

E2

E4

YYpYE

0

i*

i1

i

36

Jak pamiętamy ze standardowego wykładu podstaw ekonomii, prowa-dząc politykę pieniężną, bank centralny za pomocą operacji otwartego rynku, stopy redyskontowej i stopy rezerw minimalnych steruje nomi-nalną podażą pieniądza, MS.

5. ANEKS: MODEL IS-LM A POLITYKA BANKU CENTRALNEGO

Jednak w praktyce bywa i tak, że bank centralny kontroluje nie nominalną podaż pieniądza, MS, lecz – bezpośrednio – stopę procen-tową, i, wykorzystując w tym celu operacje otwartego rynku. Model IS/LM ułatwia odpowiedź na pytanie, dlaczego bank centralny niekiedy decyduje się na sterowanie podażą pieniądza, MS, niekiedy zaś na kont-rolowanie stopy procentowej, i.

37

Kiedy bank centralny bezpośrednio kontroluje stopę procentową, w grę wchodzą dwa sposoby działania:

1. Jeśli rynkowa stopa procentowa, i, przewyższa pożądany poziom i* (i>i*), bank centralny na wielką skalę oferuje na rynku tańszy kredyt krótko-terminowy oprocentowany na poziomie i*. Powoduje to, że rynkowa stopa procentowa, i, spada do poziomu i*. 2. Jeśli zaś rynkowa stopa procentowa, i, spada poniżej pożądanego poziomu i* (i<i*), bank centralny zaciąga na rynku na tyle dużo pożyczek, płacąc za nie oprocentowanie i*, aby rynkowa stopa procentowa, i, podniosła się do poziomu i*.

38

Powiedzmy, że zmieniając podaż pieniądza, za pomocą operacji otwartego rynku bank centralny nie dopuszcza do odchylenia się rynkowej stopy procentowej, i, od pożądanego poziomu i*.*

W efekcie linia LM na rysunku z modelem IS-LM jest pozioma [zob. linia LM(i) na rysunku poniżej].

Kiedy popyt na pieniądz, MD, się zmienia, co może spowodować zmianę stopy procentowej, „i”, bank centralny zmienia „MS”, uniemożliwiając zmianę „i”; więc „i” się nie zmienia. ------* Krytycy wskazują, że w długim okresie takie działania banku centralnego grożą ut-ratą kontroli nad podażą pieniądza i przyśpieszeniem inflacji.

LM(i)

i

i*

Y0

Oznaczenia:

i – stopa procentowa.

Y – wielkość produkcji.

LM(i) – linia LM, odpowiadająca danej stopie procentowej, i, określonej przez bank centralny.

39

PRZEANALIZUJMY DWIE SYTUACJE...

Sytuacja 1.

Kształt polityki fiskalnej jest zmienny i niepewny, a bank centralny chce - mimo wszystko - prowadzić skuteczną politykę stabilizacyjną, czyli mini-malizować odchylenia rzeczywistej wielkości produkcji, YE, od potencjal-nej wielkości produkcji, Y*.

40

Zmiany „i” zmniejszają skutki ekspansywnej i restrykcyjnej polityki fis-kalnej.

ZMIENNA POLITYKA FISKALNA

Wniosek: przy zmiennej polityce fiskalnej kontrola nominalnej podaży pieniądza jest LEPSZYM narzędziem polityki stabilizacyjnej (CD < AB na rysunku). (Zauważ: kiedy kontrolowana jest po- daż pieniądza, zmiany stopy procentowej tłumią skutki ekspansywnej i restrykcyjnej polityki fiskalnej).

Y

LM(i)

LM(M)

Y’1 Y1 Y*Y2 Y’2

i

i*

IS1

IS2

A BC D

Oznaczenia:

LM(M) – linia LM, odpowiadająca danej podaży pieniądza, M, określo-nej przez bank centralny.

LM(i) – linia LM, odpowiadająca da-nej stopie procentowej, i, określonej przez bank centralny.

IS1 i IS2 – możliwe skrajne pozycje li-nii IS.

41

Sytuacja 2.

Popyt na pieniądz jest bardzo zmienny, a bank centralny – znowu - chce prowadzić skuteczną politykę stabilizacyjną.

42ZMIENNY POPYT NA PIENIĄDZ

Wniosek: przy zmiennym popycie na pieniądz kontrola stopy procentowej, a nie podaży pieniądza, jest lepszym narzędziem polityki stabilizacyjnej.

Y

LM(i)

LM1

Y1 Y* Y2

i

i*

LM2

IS

Oznaczenia:

LM1 i LM2 – skrajne położenia li-nii LM, odpowiadającej danej po-daży pieniądza, M, i przesuwają-cej się na skutek nieprzewidywal-nych zmian popytu na pieniądz.

LM(i) – linia LM, odpowiadająca danej stopie procentowej, i, okreś-lonej przez bank centralny.

IS – linia IS w tej gospodarce.

43ZRÓB TO SAM! Tak czy nie?1. Kiedy realna stopa procentowa spada poniżej zera, opłaca się zaciągać możliwie naj-więcej kredytu, więc w gospodarce pojawia się pułapka płynności.

2. Monetyzacja deficytu budżetowego jest możliwa tylko w gospodarce „klasycznej”. 3. W zamkniętej gospodarce „keynesowskiej”, która tkwi w pułapce płynności, polityka fiskalna jest podobnie skuteczna jak w gospodarce „klasycznej”.

4. Im bardziej stroma jest linia LM, tym bardziej skuteczna jest polityka pieniężna i tym mniej skuteczna jest polityka fiskalna.

5. Kiedy konserwatyści decydują się na prowadzenie polityki stabilizacyjnej, „nakręca-jąc” koniunkturę, chcą obniżać podatki, a „studząc” koniunkturę, chcą zmniejszać wydatki państwa. 6. Kiedy bank centralny kontroluje poziom stopy procentowej, powstaje sytuacja analo-giczna do pułapki płynności.

447. Kiedy bank centralny kontroluje stopę procentową, zmiana popytu na pieniądz względnie silnie wpływa na wielkość produkcji w gospodarce.

8. Kiedy bank centralny kontroluje ilość pieniądza (a nie bezpośrednio stopę procento-wą) w gospodarce, zmiany zagregowanych wydatków względnie słabo wpływają na wielkość produkcji.

45Zadania1. Analizując odmiany policy mix przedstawione na rysunkach a, b, c, d ,spróbuj wyjaśnić konkretną sytuacją gospodarczą. W tym celu opisz możliwe motywy działa-nia odpowiedzial-nych za politykę fiskalną i pieniężną podmiotów gospodarczych.

Y

i

0

E

E1

E2

Y

i

0

E

E1

E2

Y

i

0

E

E2

E1

Y

i

0

EE1

E2

b) a)

c) d)

462. Jakich zmian struktury PKB w gospodarce zamkniętej spodziewasz się jako wyniku tych zdarzeń? Dlaczego? a) Bank centralny na masową skalę sprzedaje krótkotermi-nowe papiery wartościowe, natomiast polityka fiskalna rządu się nie zmieniła. b) Ra-da Ministrów prowadzi ekspansywną politykę fiskalną w duchu keynesowskim, cze-mu towarzyszy neutralna polityka pieniężna NBP. c) Na skutek działań Fed stopa procentowa na rynku międzybankowym ostro poszła w górę. Natomiast rząd konsek-wentnie prowadzi ekspansywną politykę fiskalną w duchu konserwatywnym. d) Wzrosły podatki, zmniejszyły się wydatki państwa na zakup dóbr, a bank centralny na masową skalę skupuje krótkoterminowe papiery wartościowe.

473. a) Zagregowane wydatki zmieniają się w trudny do przewidzenia sposób. Czy w takiej sy-tuacji lepszym rozwiązaniem jest kontrolowanie przez bank centralny podaży pieniądza w gospodarce, czy też kontrolowanie poziomu stopy procentowej? Dlaczego? b) A teraz problemem są nieprzewidywalne zmiany popytu na pieniądz. Jaki rodzaj poli-tyki pieniężnej jest lepszy tym razem? Dlaczego?

483. a) Zagregowane wydatki zmieniają się w trudny do przewidzenia sposób. Czy w takiej sy-tuacji lepszym rozwiązaniem jest kontrolowanie przez bank centralny podaży pieniądza w gospodarce, czy też kontrolowanie poziomu stopy procentowej? Dlaczego? b) A teraz problemem są nieprzewidywalne zmiany popytu na pieniądz. Jaki rodzaj poli-tyki pieniężnej jest lepszy tym razem? Dlaczego?

49Test(Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi)

1. Kiedy linia LM: i=(1/h)•(k•Y-M/P) jest prawie pozioma: A. Wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej jest bardzo mała w porównaniu z wrażliwością popytu na pieniądz na zmiany produkcji. B. W gospodarce na pewno występuje pułapka płynności. C. Wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany produkcji jest bardzo mała w porównaniu z wrażliwością popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej. D. Przy danej stopie procentowej ludzie są skłonni trzymać praktycznie dowolną ilość pieniądza. 2. Kiedy dana linia LM: i=(1/h)•(k•Y-M/P) jest prawie pionowa: A. Wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej jest bardzo mała w porównaniu z wrażliwością popytu na pieniądz na zmiany produkcji. B. W gospodarce na pewno występuje przypadek klasyczny. C. Wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany produkcji jest bardzo mała w porównaniu z wrażliwością popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej. D. Przy danej stopie procentowej ludzie są skłonni trzymać praktycznie dowolną ilość pieniądza. 3. W krótkim okresie w zamkniętej gospodarce: A. Polityka pieniężna jest nieskuteczna w przypadku pułapki płynności. B. Polityka fiskalna jest skuteczna w przypadku klasycznym.. C. Polityka pieniężna jest skuteczna w przypadku klasycznym. D. Polityka fiskalna jest nieskuteczna w przypadku pułapki płynności.

504. Ekspansywna polityka fiskalna:A. Zwykle powoduje jednoczesny spadek produkcji i wzrost stopy procentowej. B. Jest rodzajem polityki gospodarczej. C. Bywa rodzajem polityki stabilizacyjnej. D. Powoduje jednoczesny wzrost produkcji i wzrost stopy procentowej. 5. Skutkiem restrykcyjnej polityki fiskalnej połączonej z neutralną polityką pieniężną jest:A. Jednoczesny spadek produkcji i spadek stopy procentowej. B. Jednoczesny wzrost produkcji i spadek stopy procentowej. C. Jednoczesny spadek produkcji i wzrost stopy procentowej. D. Jednoczesny wzrost produkcji i wzrost stopy procentowej. 6. Przyczyną skoncentrowania się przez Fed w latach 90-tych XX w. raczej na kontroli stopy procentowej niż podaży pieniądza mogły być:A. Rozprzestrzenienie się „innowacji finansowych”. B. Zmienna polityka fiskalna rządu. C. Pułapka płynności. D. Wahania poziomu popytu na pieniądz.

MODEL IS/LM A POLITYKA GOSPODARCZA

Documents

Transcript of MODEL IS/LM A POLITYKA GOSPODARCZA