2

Praca w życiu ludzi młodych

Znaczenie – oczekiwania – problemy – postawy

Kontekst HR, Warszawa 25 listopad 2011

KRYSTYNA SZAFRANIEC

3

Społeczny, a zwłaszcza medialny wizerunek młodych jest: Skrzywiony przepełniony stereotypami histerią paniką moralną

Tymczasem jest to pokolenie nie dające się sprowadzić do prawd z poziomu „oczywistej oczywistości” czy kategorii, którymi posługuje się starsze pokolenie.

Młodzi – czy rzeczywiście „jacy są, każdy widzi”?

4

Rozwinięte społeczeństwo drugiej połowy XX wieku (różne nazwy: społeczeństwo informacyjne, sieciowe, technokratyczne, społeczeństwo ryzyka) Najbardziej nasycone techniką i od niej zależne O niebywałym stopniu komplikacji życia O bezprecedensowym tempie zmian Pełne wewnętrznych sprzeczności (ideologia konsumpcjonizmu a etos

pracy; wizja niekończącego się dobrobytu a zjawisko kryzysów) Z kulturą odrywającą się od gotowych wzorców i praktyk Podlegające coraz większej detradycjonalizacji i indywidualizacji

Ich dom to ponowoczesność, czyli …

5

Kruszenie się tradycyjnych instytucji i autorytetów Płynność i nieprzejrzystość otoczenia Świat staje się mało przewidywalny – staje się światem pre-

figuratywnym: „do zrobienia” Podstawowe zadanie (młodych) ludzi: tworzenie innych, adekwatnych

do nowych sytuacji i wyzwań, strategii i wzorów życia, w których tradycyjne autorytety niekoniecznie się sprawdzają Nieuchronność i globalny charakter tych zmian Nie istnieje możliwość nieuczestniczenia w zmianach, które niesie

ponowoczesność

Konsekwencje:

6

Wymóg otwartości i refleksyjności Wymóg kreatywności i krytycyzmu Wymóg aktywnego działania w życiu codziennym (gdzie JA staje się centrum

planistycznym własnej biografii) Wymóg samodzielności i odpowiedzialności za siebie (stosowanie strategii zrób-

to-sam) Zarządzanie ryzykiem Umiejętność czytania otoczenia społecznego i umiejętność bycia-z-innymi Profesjonalizm Umiejętność posługiwania się nowoczesnymi narzędziami komunikacyjnymi

(języki obce, ICT)

Niezbędne umiejętności:

7

Polską młodzież kulturowa oferta współczesności (status, kariera zawodowa, pieniądze, barwny styl życia, dbałość o osobiste satysfakcje) skutecznie uwiodła już w latach 90.

Młodsze roczniki są bardziej wyrazistym produktem społeczeństwa konsumpcyjnego

Powszechne jest przekonanie, że niezbędnym warunkiem osiągnięcia czegoś w życiu jest wykształcenie (Polska krajem edukacyjnego boomu)

Równie czytelne są dysfunkcje systemu edukacji (zjawisko dewaluacji dyplomu, uczelnie jako przechowalnie i poczekalnie dla młodzieży, niedopasowanie edukacji do wymagań rynku pracy)

Jak młodzi reagują na tę sytuację?

8

Schłodzenie aspiracji edukacyjnych (i zjawisko rewaluacji dyplomu) Przypadkowe decyzje dotyczące kierunku i profilu kształcenia

bez rozpoznania własnych predyspozycji, bez kształtowania własnych zainteresowań, bez rozpoznania trendów na rynku pracy

Anachronicznie definiowany wymóg pragmatyzacji kształcenia i kształcenia do zawodu Rynek pracy jako oferta zawodów i jako oferta zajęć Perspektywa wykonywania zawodu i podejmowania różnych zajęć Kariera zawodowa jako bycie-w-zawodowej-roli vs jako aranżowanie i elastyczne zarządzanie

własnymi kompetencjami Dyplom (zakończenie formalnej edukacji) jako ukoronowanie drogi i wysiłków do osiągnięcia

pozycji społecznej i kariery vs life-long-learning i life-wide-learning

Niedoskonała korekta decyzji edukacyjnych

Praca zajmuje jedną z najważniejszych pozycji w hierarchii spraw ważnych dla młodzieży

status dorosłej osoby Wiek i kryteria biologiczne, a nawet społeczne role „odklejają się” od statusu dorosłej osoby Znaczenie podstawowe mają kryteria psychologiczne (autonomia, możliwość decydowania o

sobie, a to umożliwia praca i niezależność finansowa) status pełnoprawnego członka społeczeństwa

Praca pozycjonuje społecznie, przede wszystkim chroni przed marginalizacją umożliwia korzystanie z dobrodziejstw społeczeństwa konsumpcyjnego Pozwala budować społeczne interakcje (nie izoluje i nie tworzy strefy „zarazy”)

osobiste szczęście Praca określa pozycję jednostki na rynku matrymonialnym Poprawia relacje w związku Pozwala realizować aspiracje życiowe Podnosi samoocenę

Znaczenie pracy jest kluczowe – pozwala osiągnąć:

11

Od stylu Yuppies „Żołnierzy korporacji” Maksyma życiowa: praca-kariera-pieniądze

Do stylu Y-ów Wyluzowanych, skoncentrowanych na sobie najemników Stosujących zasadę work-life balance

Zmiany postaw wobec pracy

12

Młodzi mniej lękają się stresów, wykonywania pracy niezgodnej z umiejętnościami czy niezbyt prestiżowej

Przede wszystkim liczą się odpowiednie dochody, możliwości rozwoju osobistego i szybkiego awansu

Coraz częściej wysyłają sygnały, że czas poświęcany pracy nie może przekreślać możliwości rozwijania własnych zainteresowań, odbierać prawa do odpoczynku czy przebywania z rodziną

Ważna jest dla nich elastyczność organizacji czasu pracy. Coraz częściej również (choć słabiej niż starsi) podnoszą problem stabilności i bezpieczeństwa zatrudnienia

Oczekiwania wobec pracy

Co jest najważniejsze w pracy zawodowej?

13

Najważniejsze czynniki przy wyborze praktyk Skłonność młodzieży akademickiej do przeprowadzki ze względu na ofertę pracy

Przygotowania do wejścia na rynek pracy

14

Bezrobocie (20,3% młodzi ogółem, 10,3% absolwenci wyższych uczelni) Dualny rynek pracy i kontrakty tymczasowe

niepewność zatrudnienia niskie dochody brak osłon socjalnych w firmach nie inwestuje się w ludzki kapitał przepływowy

W konsekwencji: uczucie rozczarowania w stosunku do wyobrażeń (ale i element pokory) wzmożona aktywność zawodowa (przepracowanie) przypadkowe, bezładne kariery zawodowe słabnąca lojalność wobec pracodawcy

Pierwsze doświadczenia na rynku pracy

16

Są lepiej wykształcone, lecz rzadziej pracują Doświadczają trudnych dylematów

dylemat macierzyństwa (dzieci czy kariera zawodowa) Dylemat ekonomiczny (zarabiać, przyczyniać się do podnoszenia standardu życia

rodziny czy być zależną od mężczyzny i żyć z poczuciem niedoborów) dylemat samorealizacji (czas dla domu czy czas dla siebie) dylemat wolności (wychodzić za mąż czy żyć jako singiel)

Te, które pracują są bardziej zdeterminowane w utrzymaniu pozycji na rynku pracy

Społeczna mentalność i rozwiązania instytucjonalne z trudem dostosowują się do tych okoliczności (konsekwencje demograficzne)

Sytuacja młodych kobiet

Chcieć mieć dzieci i mieć dzieci to dwie różne sprawy

Polscy pracodawcy nie sprzyjają pracującym kobietom:

18

Praca jest dla młodych bardzo ważną wartością życiową – i jako wartość instrumentalna (ze względu na inne dobra), i jako wartość autoteliczna (sama w sobie);

Powinna być interesująca, ciekawa, nie-nudna Powinna być obiecująca, rozwojowa Zdefiniowana, zaprojektowana Dobrze jest, gdy zapewnia stabilizację

Podsumowanie – jakiej pracy oczekują:

19

Atuty: Zapał do pracy Chcą się uczyć, rozwijać Umiejętności związane z ICT Języki obce

Niedobory Umiejętności emocjonalne i społeczne ( Wiedza wybiórcza i odtwórcza Niska kreatywność niecierpliwość i niezdolność odraczania gratyfikacji

Podsumowanie – atuty i niedobory:

20

na wyzwania → stratedzy, wizjonerzy, osobowości niekonwencjonalne, twórcze, nastawione na satysfakcje; strategia refleksyjnego artysty

na profesjonalizm → „żołnierze korporacji” z jasno przydzielonymi odpowiedzialnymi zadaniami; działania określone przez przepisy roli; nastawieni rywalizacyjnie; strategia „pola walki”

na „święty spokój” → mało ambitni i mało samodzielni minimaliści, działania odtwórcze; strategia „schronu”;

O. eksploatatorska → nieudacznicy, nieprofesjonalni, leniwi pozoranci

Młodzi pracownicy nie są monolitem – orientacje:

21

I jeszcze pokolenia …

Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek

Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek

Pracownicy poniżej 30 r.ż.

Źródło: J. Ilmarinen, Older workers – an asset for the European labour market, Brussels 29 April 2011

Pracownicy powyżej 30 r.ż

Przynajmniej rozumieją się w środę :)

22

Dziękuję