Bieszczadym i n i p r z e w o d n i k

2

Tekst – Paweł LubońskiSkrót i opracowanie redakcyjne – Anna ChudzikZdjęcia – Ryszard Nater, Zygmunt Nater Redakcja techniczna – Joanna Kułakowska-LisKorekta – Agnieszka RymarowiczProjekt graficzny i skład – Jakub Kinel, BOSZ

DrukZakład Graficzny „Colonel”, KrakówPrinted in Poland

Olszanica 2012Wydanie czwarte

ISBN 978-83-7576-156-6© Copyright by BOSZŻadna część niniejszej publikacji nie może być wykorzystywana bez pisemnej zgody Wydawcy.

38-722 Olszanica 311Biuro: 38-600 Lesko, Przemysłowa 14tel. +48 13 469 90 00, faks +48 13 469 61 88biuro@bosz.com.plwww.bosz.com.pl

Bieszczadym i n i p r z e w o d n i k

Spis treści

14–23POdBieSZCZAdZKie

miAStASanokZagórzSobieńBezmiechowaLeskoWeremieńKamień LeskiOlszanicaUstianowaUstrzyki DolneJasieńRówniaKrościenko

36–45dOLiNA OSłAwy

i OSłAwiCyMorochówRzepedźTurzańskKomańczaJeziorka DuszatyńskieRadoszyceŁupkówSmolnikWola Michowa

24–35JeZiORO SOLińSKie

i OKOLiCeHoczewŚrednia WieśSolinaPolańczykWołkowyjaChrewtPolanaTeleśnica OszwarowaMyczkowceZwierzyńUherce

7Od RedAKCJi

8–13wStęP

GeografiaPrzyrodaHistoriaTurystyka

56–65wSChOdNie RuBieże

BieSZCZAdówJałoweBandrów NarodowyHoszówRabeŻłobekCzarnaBystreMichniowiecLutowiskaSmolnikOtrytDwernikChmielZatwarnicaTworylne

66–79BieSZCZAdy wySOKie

WetlinaPołonina WetlińskaWielka RawkaRabia SkałaKremenarosBerehy GórneUstrzyki GórneTarnicaPołonina CaryńskaWołosateDolina Górnego SanuMuczneTarnawa NiżnaBukowiecBeniowaSianki

46–55BALigRód i CiSNA

„Progi skalne na Hoczewce”NowosiółkiBaligródRabeJabłonkiCisnaMajdanWysoki DziałRoztoki GórnePrzysłupŁopienka„Sine Wiry”

10

jeleniem, niedźwiedziem, żu-brem, wilkiem, rysiem oraz ptakami drapieżnymi (w tym niezwykle rzadkim orłem przednim). W Bieszczadach spotkać też można prawie wszystkie gatunki polskich gadów, od żmii zygzakowa-tej po bardzo rzadkiego, naj-większego polskiego gada – węża Eskulapa, osiągającego do 180 cm długości.

Choć naj-star sze śla-

dy obecności człowieka na tym terenie pochodzą z III tysiąclecia p.n.e., to o ciągłości osad-niczej można mówić dopiero od czasów wczesnohistorycznych. Aż do połowy XIV w. ziemie te wchodziły w skład państwowości ruskiej. Dopiero w 1387 r. królowa Jadwiga formalnie włączyła je do Korony Polskiej. W ciągu dwóch następnych stuleci powstała większość bieszczadzkich miejscowości. Kolejne burze dziejowe (najazdy łupieżcze, rozbiory, powstania, rabacja galicyjska) miały na terenie Bieszczadów stosunkowo łagodny przebieg. Istotne zmiany rozpoczęły się w 2. poł. XIX w. i miały związek z kształtowaniem się świadomości narodowej miejscowej ludności – Ukraińców. Choć obie wojny światowe odcisnęły swoje krwawe piętno w regionie (o czym świadczą zachowane, często zapomniane cmentarze i po-jedyncze mogiły żołnierskie), to niewątpliwie najsmutniejszą kartą najnowszej historii Bieszczadów są lata 1945–1947 – okres walk z Ukraińską Powstańczą Armią zakończony wysiedleniem ludności ukraińskiej (głównie w Olsztyńskie) w ramach akcji „Wisła”. Do dziś

WilkHistoria

11

w opuszczonych wtedy dolinach spotkać można relikty dawnej zabudowy i zarastające pola uprawne, a na przedgórzu i w do-linie Osławy – liczne zabytkowe cerkwie. Dopiero po kilku la-tach, po przyłączeniu do Polski okolic Ustrzyk Dolnych (1951 r.) i wybudowaniu asfaltowych dróg (m.in. tzw. Dużej Obwodnicy w 1962 r.) Bieszczady na nowo zaczęły się zaludniać.

Pomimo swej „dzikości” Bieszczady mogą dziś zaoferować swoim gościom pełne zaplecze

turystyczno-rekreacyjne oraz z roku na rok lepsze połączenia komunikacyjne. Nocleg znaleźć można zarówno na polu namio-towym czy w gospodarstwie agroturystycznym, jak i w luksuso-wym pensjonacie czy hotelu.

Bieszczady to doskonały teren do uprawiania turystyki pie-szej, konnej i rowerowej. To także raj dla myśliwych i miłośni-ków dzikiej przyrody. Znajdą coś dla siebie tropiciele historii i pasjonaci architektury drewnianej. Na zwolenników mniej ak-tywnego wypoczynku czekają ośrodki wczasowe nad jeziorami Solińskim i Myczkowskim.

A zatem – jedźmy w Bieszczady!

Konna przejażdżka

Turystyka

Polskie Bieszczady – fragment łań-cucha Karpat Wschodnich, pomiędzy przełęczami Łupkowską i Użocką. Naj-słabiej zaludnione i zagospodarowane góry Polski, wielkie kompleksy starych lasów bukowych i bukowo-jodłowych, w najwyższych partiach łąki górskie – połoniny – z unikatową florą wschod-niokarpacką. Bogata fauna, z najwięk-szymi ssakami puszczańskimi i rzadkimi ptakami drapieżnymi. W opuszczonych dolinach relikty dawnej zabudowy. Na przedgórzu i w dolinie Osławy liczne zabytkowe cerkwie drewniane. Dosko-nały teren do uprawiania turystyki pie-szej, konnej, rowerowej i żeglarskiej (na Jeziorze Solińskim).

Nasz miniprzewodnik prowadzi kilko-ma trasami przez najważniejsze miejsca regionu. Dla lepszej orientacji na map-kach umieszczono numery odpowia-dające opisom miejscowości i atrakcji turystycznych.

25

Obszar wokół Jeziora Solińskiego to strefa rekreacji i sportów wodnych, świat białych żagli, kajaków, rowerów wodnych i wy-godnych pensjonatów; raj żeglarza, wędkarza i wczasowicza. Jezioro Solińskie to największe jezioro zaporowe w Polsce i nie-zwykle atrakcyjny akwen dla żeglarzy: blisko 50 km długości we wszystkich odnogach, wspaniałe krajobrazy, urocze, zacisz-ne zatoczki. Wypożyczalnie sprzętu wodnego działają w wielu ośrodkach nad jeziorem, m.in. w Solinie, Polańczyku, Teleśnicy Oszwarowej. Uwaga, to strefa ciszy – sport motorowodny wy-kluczony. Dobra i bogata jest tutejsza baza noclegowa, zwłaszcza w Polańczyku, Solinie, Jaworze i Myczkowcach; liczne są ośrodki kempingowe, pola namiotowe. Warte uwagi są także cenne za-bytki architektury w okolicach jeziora (m.in. w Hoczwi, Uher-cach, Orelcu, Średniej Wsi, Polanie).

JEZIORO SOlIńSKIE I OKOlICE

Żaglówki na Jeziorze Solińskim

34

makiety drewnianych świątyń z pogranicza Polski, Słowacji i Ukra-iny; Ogród Biblijny – miniatura świątyni jerozolimskiej w otoczeniu roślin znanych z Pisma Świętego.warto skorzystać: kryta pływalnia w domu wczasowym „Bieszcza-dy”; konie wierzchowe, minizoo.

– niewielka wieś, nieopodal cudowne źródeł-ko. Studnia z niezwykłą wodą, otoczona kul-

tem, była w tym miejscu jeszcze przed II wojną światową. Le-genda głosi, że ze studni tej pewna kobieta wyciągnęła krzyż. Ów tajemniczy krucyfiks – ozdobny, drewniany, okładany pozłacaną blachą krzyż procesyjny teraz można zobaczyć w Muzeum Die-cezjalnym w Przemyślu, gdyż specjalistyczne oględziny wykaza-ły, że jest to niezwykle cenny zabytek: wykonano go w XIII w. we francuskim mieście Limoges! Zagadką pozostanie, jak trafił do

zwierzyń

Ptaki na wolnym od lodu fragmencie Jeziora Myczkowieckiego

35

ubogiej, odległej o 1500 km, bieszczadzkiej wioski. Kult cudow-nego źródełka odrodził się w latach 90. XX w. warto zobaczyć: grota matki Bożej z cudownym źródełkiem; chata z wnęką umożliwiającą przejście pod dachem z izby do części gospodarczej (poł. XIX w.), charakterystyczna dawniej dla okolic Sanoka.

– jedna z najstarszych miejscowości w regionie, lokowana jeszcze przez książąt ruskich; zasie-

dlona przez Kmitów ludnością przybyłą zza granicy węgierskiej (stąd nazwa: uhorski to po rusku węgierski). warto zobaczyć: późnobarokowy kościół pw. św. Stanisława Bi-skupa (1757 r.) z oryginalnym wyposażeniem, otoczony obronnym murkiem ze strzelnicami; unikatowy dwór obronny z XVI w., obecnie opuszczony.

Uherce

Polańczyk zimą

67

Większą część omawianego w tym rozdziale obszaru obejmuje Bieszczadzki Park Narodowy. To przede wszystkim teren wy-cieczek górskich, najwyższe i najefektowniejsze krajobrazowo partie polskich Bieszczadów: unikatowe w skali kraju łąki górskie – połoniny, z bogatą roślinnością o charakterze wschodniokar-packim, zachowane fragmenty pierwotnej puszczy karpackiej, ostoje dzikiej zwierzyny. Ze szczytów oglądać można panoramy górskie wyjątkowej urody i rozległości. Główne ośrodki ruchu turystycznego w tym rejonie to Wetlina i Ustrzyki Górne. W tych ostatnich znajduje się dyrekcja BPN i małe muzeum turystyki gór-skiej. Na terenie BPN ruch turystyczny dozwolony jest tylko po drogach publicznych i szlakach znakowanych (wstęp płatny). Cie-kawe ścieżki dydaktyczne opatrzone są tablicami objaśniającymi zjawiska przyrodnicze i kulturowe. Jest także możliwość odby-wania wycieczek konnych (stadnina koni huculskich w Wołosa-tem). W dolinie górnego Sanu rozciągają się malownicze tereny nieistniejących już wsi, w których pozostały ślady dawnego życia oraz zespół cennych przyrodniczo torfowisk wysokich.

Bieszczady Wysokie

Połonina Wetlińska