STANISŁAW UZIAK

GENEZA I KLASYFIKACJA GLEB GÓRSKICH W KARPATACH FLISZOWYCH

K atedra G leboznaw stw a UMCS Lublin

Gleby górskie różnią się znacznie od gleb terenów nizinnych. Jest to uwarunkowane odmiennym oddziaływaniem głównie takich czynników, jak rzeźba terenu, wysokość nad poziom morza, warunki klimatyczne i skała macierzysta. Szczególnie rzeźba terenu i klimat wysuwają się na czoło jako czynniki glebo-twórcze [47, 79, 69].

Z rzeźbą terenu związane jest działanie procesów erozyjnych i ciągłe ,,odmładzanie” profili glebowych. Duże wyniesienie nad poziom morza wpływa bardzo wydatnie na klimat, który cechuje się dużą ilością opadów, niską temperaturą roczną, w związku z tym krótkim okresem wegetacyjnym. Skała macierzysta decyduje zazwyczaj o miąższości gleb oraz ich szkieletowx)ści.

Warto również wspomnieć o działaniu wód. Otóż ruch wody wT glebach górskich jest boczny, tzn. więcej spływa po stokach niż wsiąka w głąb profilu. Nie może to pozostać bez wpływu na morfologię gleb (zakłócenie przebiegu procesu bielicowego).

W związku z odmiennym oddziaływaniem czynników glebotwórczych gleby górskie różnią się od gleb terenów nizinnych czy też wyżynnych morfologią oraz dynamiką właściwości [49, 79]. Stąd zrozumiały staje się fakt wydzielania wymienionych gleb w odrębną grupę.

Szczególnie wyraźnie widać tendencję odrębnego traktowania gleb terenów górskich w niektórych klasyfikacjach radzieckich, np. u Z a- c h a r o w a [79], W i l e ń s k i e g o [78], P r a s o ł o w a [58]. W podziałach dwóch ostatnich gleboznawców ogół gleb dzielony jest, podobnie jak u nas, na 2 wielkie grupy, tj. gleby równin i gleby górskie. Dalszy podział gleb terenów górskich prowadzi do typów analogicznych do występujących w terenach równinnych, oczywiście z pewnymi różnicami. Bardzo wyraźnie podkreślana była także strefowość pionowa gleb terenów górskich.

Klasyfikacja gleb górskich w Karpatach fliszowych 57

Nowsze klasyfikacje szkoły radzieckiej, np. G i e r a s i m o w a [24], I w a n o w e j [30], R o z o w a [59] nie wyodrębniają gleb górskich jako oddzielnej grupy. Podobnie zresztą widać to w klasyfikacjach szkoły niemieckiej, np. u K u b i e n y [37] i M ü c k e n h a u s e n a [51] T czy też francuskiej, np. A u b e r t a i D u c h a u f o u r a [5].

Klasyfikacje polskie okresu przedwojennego M i k l a s z e w s k i e g o [46] i M i e c z y ń s k i e g o [44] prawie nie uwzględniały gleb obszarów górskich po prostu dlatego, że były one mało znane. Schemat podziału gleb górskich S t r z e m s k i e g o z 1952 r. [63] był oparty na innych zasadach. Mieszczą się one przeważnie w grupie gleb, których kształtowanie jest zakłócone przez czynniki geologiczne (erozja i denudacja oraz akumulacja deluwialna).

Pierwsze podziały gleb górskich według Komisji Klasyfikacji, Nomenklatury i Kartografii Gleb PTG były również bardzo uproszczone [55]. Późniejsze podziały opracowane pod kątem potrzeb kartografii gleboznawczej w skali 1 : 300 000 wprowadziły daleko idące zmiany [56].

Aktualna klasyfikacja gleb górskich, a więc i Karpat fliszowych, wg PTG (podobnie jak dla gleb terenów nizinnych czy wyżynnych) oparta jest na zastosowaniu 3 grup kryteriów. Są to: kryteria geomorfologiczne (stąd gleby terenów górskich, dolin rzecznych oraz kotlin śródgór- skich), genetyczne (typ, podtyp i stopień rozwoju procesu glebotwórcze- go) oraz geologiczno-petrograficzne (rodzaj i gatunek).

Podział ten dla większej przejrzystości podajemy w formie tabeli. Opracowano go na podstawie Genetycznej Klasyfikacji Gleb Polski z 1959 r. [23] oraz prac Roboczej Komisji Kartografii Gleb PTG z I960 r. [29]. Zawiera ona ponadto pewne uzupełnienia bądź modyfikacje, zresztą w formie propozycji.

W załączonym podziale potraktowano gleby pseudobielicowe i bieli- cowe właściwe jako podtypy gleb bielicowych. Jest to niewątpliwie dyskusyjne, a nawet może budzić u niektórych sprzeciw. Gleby bielico we rozumiane są tu w ujęciu szerszym, tak jak to proponował C e r n e s c u , a więc podgrupa z rozkładem frakcji koloidalnej i druga podgrupa bez rozkładu [11]. Zresztą nic prostszego jak stworzyć nowy typ. Rzecz polega tylko na tym, aby robić to mając pełne uzasadnienie. W chwili obecnej wydaje się, że nie dysponujemy jeszcze takim materiałem. Bardzo poważnym argumentem jest także fakt, że odróżnienie tych gleb w polu, tzn. wyłącznie na podstawie cech morfologicznych jest ogromnie trudne, a może nawet niemożliwe, przynajmniej na razie. Nie przemawiają za tym również wyniki niektórych badań [53, 61].

W odniesieniu do naszej klasyfikacji wydaje się, że może celowe byłoby wprowadzenie pewnego uzupełnienia w typie gleb o nie wykształconym profilu. Według klasyfikacji genetycznej są to gleby о (ЛХ)С

5 8 S. Uziak

budowie profilowej. Uważam, że na Mapie Gleb Polski w skali 1 : 300 000 zbyt dużo gleb zostało zaliczonych do tego typu [42]. W rzeczywistości gleb o inicjalnym poziomie A x w Karpatach fliszowych jest raczej mało. Większość z nich natomiast ma budowę А гС i odpowiadają niemieckiemu pojęciu „Ranker”. Widziałbym potrzebę wydzielenia w przyszłości w obrębie gleb o nie wykształconym profilu 2 podtypów, a mianowicie gleb o profilu (Ai)C i А гС. Może to mieć pewne znaczenie dla leśników.

Ponadto osobnego przedyskutowania wymaga sprawa gleb halnych. Gleby te ze względu na stosunkowo minimalny zasięg przestrzenny w naszych górach nie mają takiego znaczenia praktycznego jak w innych krajach. Tym niemniej typologia ich jest interesująca i wymaga w przyszłości również pewnych ustaleń. Na razie będzie to zbyt trudne, gdyż dysponujemy bardzo małym materiałem analitycznym. Co więcej, większość naszych prac dotyczy Karpat Wschodnich, a więc terenów leżących obecnie poza granicami naszego kraju [45, 47, 68, 69].

Na podstawie literatury, a częściowo także własnych obserwacji (z terenu Bieszczad), wydzielono w zespole gleb halnych kilka typów, tj. gleby o nie wykształconym profilu, gleby brunatne (kwaśne), bagienne i murszowe [50, 65].

Drobne uzupełnienia sprowadzają się do rodzajów gleb, gatunków i odmian. Wprowadzono utwory starych tarasów akumulacyjnych (ze względu na ich stosunkowo równe położenie [43, 74]. Wśród mad w ydzielono mady szkieletowe. Ponadto przyjęto następującą zasadę podziału gleb wg miąższości profilu: dla gleb wytworzonych ze skał nie scementowanych — jak w terenach nizinnych, dla gleb wytworzonych ze skał masywnych — jak dotychczas, ale z wyróżnieniem gleb bardzo głębokich.

Przy rozpatrywaniu zagadnień klasyfikacji gleb Karpat fliszowych należy pamiętać, że są to góry niskie i najwyżej średnie. Ponadto skały, z których są one zbudowane, mają odmienny charakter od skał całego szeregu innych gór, a mianowicie są one na ogół bardzo miękkie i łatwo wietrzejące. Stąd też podziały dotyczące wysokich gór, np. Alp, czy Kaukazu nie mogłyby być aktualne dla naszych gór fliszowych. Można się tu opierać głównie na pracach dotyczących Karpat, a więc: S w e d e r s k i e g o [68, 69, 70], M u s i e r o w i c z a [47, 48] i współpracowników, R u d n i e w e j [60], G o g o l e w a [27], A n d r u s z - c z e n к i [1, 2, 3], F r i d ł a n d a i innych [66].

Po tych ogólnych uwagach dotyczących klasyfikacji przejdę do omówienia genezy gleb karpackich. W pierwszej kolejności omówione zostaną gleby najpospolitsze i o największym zasięgu przestrzennym bądź stanowiące pewną osobliwość terenów górskich, a mianowicie gleby brunatne, zwłaszcza kwaśne, pseudobielicowe oraz halne.

Klasyfikacja gleb górskich w Karpatach fliszowych 59

G l e b y b r u n a t n e są na terenie Karpat dominującym typem glebowym. Gleby brunatne to pewnego rodzaju osobliwość gór i to nie tylko naszych. Są one rozpowszechnione na wielu terenach górskich Europy, Azji, Ameryki i Australii [4, 6, 66, 78]. Do niedawna panowało przekonanie o powszechności gleb bielicowych w górach. Warunki klimatyczne (dużo opadów), a także panująca roślinność (drzewostany iglaste) sprzyjały takim poglądom.

Zagadnienie gleb brunatnych górskich było przedmiotem wielu rozpraw i jest ciągle aktualne. Dużo uwagi poświęcili temu problemowi gleboznawcy radzieccy, jak P r a s o ł o w [57], A n t i p o w - K a r a t a j e w [4], L i w i e r o w s k i j [41], Z o n n [80], R u d n i e w a [60] i w ielu innych [66]. Z polskich gleboznawców zajmowali się nimi S w e d - r o w s k i [68], M u s i e r o w i c z [48] i S t r z e m s k i [64].

Geneza gleb brunatnych nie jest jeszcze dostatecznie wyjaśniona. Opinie na ten temat są bardzo różne [26, 35, 38, 64, 72]. Wśród gleboznawców radzieckich istnieją dwa poglądy [60]. Niektórzy ( G l i n k a , A f a n a s j e w , T i u r i n, P o ł у n o w, К o w d a) nie przyznają glebom brunatnym prawa do samodzielnego typu. Inni ( P r a s o ł o w , A n t i p o w - K a r a t a j e w , W i l e ń s k i j, W e r n a n d e r , L i w i e r o w s k i j , G i e r a s i m o w , Z o n n , В o g a i y r i e w, F r i d ł a n d ) wydzielają je w osobny typ związany z określonymi bioklimatycznymi warunkami.

Cechą charakterystyczną gleb brunatnych jest dość daleko posunięty rozkład minerałów pierwotnych z równoczesnym uwalnianiem do roztworu głównie Ca, które przeciwdziała zakwaszeniu. Z pozostałych składników (przede wszystkim związków glinu, żelaza i kwasu krzemowego) tworzą się minerały wtórne, tzw. ilaste. Niezużyta reszta wodorotlenków żelaza ulega wytrąceniu, powlekając cienką warstewką cząstki glebowe i nadając jej charakterystyczną barwę. Nie ma tu zatem praktycznie biorąc odpływu tlenków Fe, Al, Mn i innych w głąb profilu. Na potwierdzenie tego wprowadzono iloraz stosunku S i0 2 : R2O3 w poziomie Д 1 do analogicznego w poziomie В, a G e e r i n g proponuje uznać go jako kryterium typologiczne [22].

W glebach brunatnych ma więc miejsce stały cykl obiegu Ca, Mg, Fe, Al i Mn. Otóż wśród zwolenników wyodrębniania wymienionych gleb ujawniają się dość znaczne różnice poglądów w interpretowaniu tego obiegu [64].

Gleby brunatne Karpat są reprezentowane przez trzy podtypy, a mianowicie właściwe, wyługowane i kwaśne. Gleby brunatne właściwe, podobnie jak i wyługowane, stanowią znacznie mniej rozpowszechnioną grupę gleb w Karpatach w porównaniu z brunatnymi kwaśnymi. Zalegają one dość często w niższych położeniach górskich [39, 40, 65]. Wy

60 S. Uziak

stępowanie wielu z tych gleb związane jest z lasami liściastymi lub mieszanymi oraz skałami niekwaśnymi, a więc geneza ich jest taka jak analogicznych gleb w terenach nizinnych czy wyżynnych.

Część omawianych gleb zawdzięcza budowę morfologiczną i właściwości procesom erozyjnym. Otóż niektóre z gleb brunatnych, zwłaszcza wyługowanych, np. Pogórza, zalegających na niezbyt silnych skłonach, powstało z gleb pseudobielicowych. Wskazuje na to rozmieszczenie gleb, a mianowicie na wierzchowinach i łagodnych skłonach zalegają gleby pseudobielicowe, na zboczach gleby brunatne. Na obszarze Pogórza Ciężkowickiego i Dynowskiego ten rodzaj powstania jest dość częsty.

Warto przypomnieć, że w literaturze znane są przykłady nawet skrajnych poglądów w tym względzie. S z u 1 g a widział wszystkie gleby brunatne północnego Kaukazu jako iluwialne poziomy gleb bielicowych odsłoniętych przez erozję [60].

Nie można wreszcie wykluczyć jeszcze jednej drogi powstania gleb brunatnych na Pogórzu i w kotlinach. Chodzi tu mianowicie o zacieranie cech pseudobielicowych wskutek uprawy. Z powyższego widać, że geneza gleb brunatnych właściwych i wyługowanych Karpat nie jest jednolita.

Gleby brunatne kwaśne, jak już wspomniano, mają zdecydowaną przewagę w Karpatach. Karpaty nie są zresztą pod tym względem uprzywilejowane. Analogiczne gleby są również pospolite w innych górach, np. Środkowy i Południowy Ural, częściowo Kaukaz, Sudety, Ardeny, Czarny Las, Harc, Wogezy, Masyw Centralny, Alpy i inne [66, 72].

Gleby brunatne kwaśne mają podobne cechy morfologiczne do gleb brunatnych właściwych, tzn. А, (В), С budowę profilową i barwę brunatną. Żelazo, glin i mangan są zazwyczaj równomiernie rozmieszczone w całym profilu. Przemieszczeniu ulega przeważnie tylko węglan wapnia, a czasem i magnez [64]. Odczyn mają z reguły kwaśny, często bardzo kwaśny (znane są przypadki pH poniżej 3). Dlatego też były nazwane glebami skrytobielicowymi [20, 48].

Należy podkreślić, że kwestia przemieszczenia pewnych składników ma charakter dyskusyjny. Według G o g o l e w a żelazo, glin i mangan są w glebach Karpat przemieszczane w okresach anaerobiozy. Nie zaznacza się to jednak w budowie profilowej, gdyż związki te są wynoszone poza obręb profilu glebowego [27]. Prace S w e d e r s k i e g o mówią o przemieszczaniu glinu w głąb [68, 70]. Również nasze nie publikowane dane wskazują na pewne przemieszczanie żelaza, a zwłaszcza glinu [77].

Na tworzenie się gleb brunatnych kwaśnych w górach mogą się składać następujące przyczyny [64, 65]:

— rzeźba terenu uniemożliwiająca praktycznie pionowy ruch wody, warunkujący wykształcenie poziomu bielicowego,

— bliskość skały macierzystej (rumoszu skalnego), który to czynnik wraz z rzeźbą powierzchni utrudnia ruch wody glebowej;

— szybkie usuwanie bielicujących łatwo rozpuszczalnych kwasów próchnicznych przez obfite spływy wód opadowych,

— szybkie (mimo niskich temperatur) włączanie się kwasów próchnicznych w obieg przemiany materii dzięki dużej zasobności wód górskich w tlen;

— zjawisko erozji powodujące niszczenie poziomów powierzchniowych gleb.

S w e d e r s k i , M u s i e r o w i c z , G o g o l e w wskazują na ewentualny wpływ kw^asów próchnicznych, maskujących zbielicowanie. Również R a m a n wskazywał na wietrzenie w Alpach Szwajcarskich przy udziale soli organicznych [70]. Duża ilość substancji organicznej w całym profilu mogłaby potwierdzać takie przypuszczenie.

Dość charakterystyczny jest skład frakcjonarny próchnicy tych gleb [77]. Otóż substancja organiczna składa się tu w dużej mierze z kwasów ulminowych (brunatnych) oraz ulminów ruchomych związku glinu i żelaza, a także z fulwokwasów, zwłaszcza związanych z ruchomymi uwodnionymi tlenkami (w pierwszym rzędzie), glinu, ponieważ w glebach karpackich jest go bardzo dużo [16]. Tym tłumaczy G o g o l e w małą agresywność fulwokwasów w stosunku do koloidów glebowych i w efekcie brak bielicującego wpływu na glebę [27].

Mimo różnych interpretacji geneza omawianych gleb nie jest, jak to już podkreślono na wstępie, jeszcze dostatecznie pewna. Nasuwa się wiele wątpliwości, między innymi następujące:

— Jak wytłumaczyć dużą ilość substancji organicznej w całym profilu, jeśli kwasy krenowe są usuwane szybko przez wody opadowe, a przy tym ruch pionowy wody w głąb jest zakłócony?

— Przyjęcie twierdzenia, że kwasy próchniczne w głębszych poziomach nie pochodzą z przemieszczenia, lecz są produktem działalności mikroorganizmów) o czym może świadczyć wysoka aktywność drobnoustrojów), nie wyjaśnia, dlaczego kwasy te nie tworzą się w analogiczny sposób w głębszych poziomach gleb, np. bielicowych.

G l e b y b i e l i c o w e są drugim co do wielkości zajmowanej powierzchni typem gleb na terenie Karpat, choć bardzo poważnie ustępującym miejsca glebom brunatnym. W miarę przesuwania się ku wyżej położonym partiom gór gleby bielicowe wyraźnie zanikają [65]. Największe powierzchnie przypadają na gleby te na Pogórzu oraz w kotlinach śródgórskich [76]. Widać tu wyraźną zależność od rzeźby terenu,

Klasyfikacja gleb górskich w Karpatach fliszowych 61

S. Uziak

a mianowicie występowanie ich związane jest z terenem stosunkowo słabo urzeźbionym.

Z tablicy wynika, że grupa gleb bielicowych składa się z 2 podtypów, tj. gleb bielicowych właściwych i pseudobielicowych. W dotychczasowych pracach nie rozdzielono tych gleb [10, 13, 75]. Powstawanie gleb bielicowych właściwych na terenie Karpat nie różni się od genezy wym ienionych gleb w innych terenach. Są to gleby leśne, a przy tym wydaje się, że zajmują one raczej niewielkie powierzchnie. Zdecydowanie dominują nad nimi gleby pseudobielicowe. Dlatego też ograniczę się głównie tylko do drugiego podtvpu.

Gleby pseudobielicowe albo inaczej lessivés1 (darniowo-paliowo-bieli- cowe wg radzieckiej nomenklatury [31]) to gleby bardzo eksponowane w ostatnich latach.

Nowy termin przyjęli szybko gleboznawcy niemieccy ( K u b i e na, M ü c k e n h a u s e n , E h w a i d i inni [19, 25, 51]). F r i d ł a n d [21] wprowadza pojęcie ilimeryzacji (lessivage odnosi się wg niego raczej do przemieszczania węglanów i innych soli).

G i e r a s i m o w zaproponował dla nich nazwę pseudobielicowe glejowe [25].

Genezę tych gleb wiąże autor ze zjawiskami peryglacjalnymi. Na osadach strefy peryglacjalnej po zmianie warunków klimatycznych na wilgotniejsze i cieplejsze, nastąpiło wymycie zasad z wierzchnich warstw (faza dekalcyfikacji). Pociągnęło to za sobą dyspersję frakcji ilastej i stworzyło możliwość przemieszczenia tego materiału w głąb profilu (faza dekolmatacji). Procesy glejowe na granicy 2 warstw jeszcze bardziej skomplikowały budowę omawianych gleb.

Powstawanie gleb pseudobielicowych może się odbywać wg S t r z e m- s к i e g o w następujący sposób (wypowiedzi ustne):

— z przemycia, tj. poprzez lessivage,— pseudoogle jenie, czyli oglejenie odgórne,— regradacja gleb bielicowych przez uprawę i— nałożenie się na siebie różnoimiennych warstw.Gleby pseudobielicowe mają budowę profilową zbliżoną do gleb bie

licowych. Od ostatnich różnią się mniejszym stopniem zakwaszenia, większym stopniem nasycenia zasadami oraz jednakowym składem jakościo

1 Term in pow yższy w prow adzony został w latach 1937— 1938 przez Oudin, A ubert i Dem olon, a D uchaufour w 1951 r. przeciw staw ił go term inow i bielica [17, 25]. L essivage jest procesem polegającym na m echanicznym przem ieszczaniu koloidów bez ich rozpadu [17]. Poprzedza on zw ykle proces bielicow ania. Oba' te procesy mogą się też nakładać na siebie.

Klasyfikacja gleb górskich w Karpatach fliszowych 63-

wym, choć różnym ilościowo w poszczególnych poziomach, minerałów ilastych [17]. Ważnym kryterium ma być iloraz Geeringa. Stosunek mo- larny S i0 2 : R2O3 w całej masie glebowej jest, analogicznie do gleb bie- licowych, szerszy w poziomie A x niż w poziomie B. Natomiast we frakcji ilastej stosunek ten jest jednakowy w całym profilu, podobnie jak w glebach brunatnych [19].

Wydaje się, że pod względem właściwości omawianym glebom odpowiadałyby gleby odbielicowywane D o b r z a ń s k i e g o [12], gleby bielicowe uprawne M u s i e r o w i c z a [49] oraz pobielicowe T o m a- s z e w s k i e g o [73]. Wspomnę przy sposobności, że według badań К u n d 1 e r a . rosyjskie gleby darniowo-bielicowe oraz niemieckie lessivés mają zbliżone właściwości [36].

Na terenie Karpat, zwłaszcza Pogórza i w kotlinach śródgórskich gleby pseudobielicowe według naszych nie opublikowanych badań [76] związane są przede wszystkim z procesem odgórnego oglejenia, a także przemycia (lessivage). Proces oglejenia może również powodować przemieszczenie składników glebowych w głąb profilu. WTskazują na to badania między innymi B l o o m f i e l d a [7], B o g a t y r i e w a [9], J a r k o - w a [32] oraz S i u t y [61, 62], który reprezentuje zbliżony pogląd na genezę tych gleb.

Ścisłe rozgraniczenie procesów glejowego i lessivage jest zbyt trudne, a w chwili obecnej nawet niemożliwe. Zresztą oba te procesy mogły przebiegać równolegle obok siebie, tzn. nakładając się wzajemnie na siebie i wzajemnie się potęgując. Ponadto nie byłoby właściwe przeciwstawianie sobie tych procesów, jak to słusznie podkreśla S t r z e m s k i [67]..

Warto przy sposobności przypomnieć, że T o m a s z e w s k i od szeregu lat wiąże proces bielicowy z okresową anaerobiozą i procesami redukcyjnymi, co również potwierdzałoby nierozerwalność omawianych wyżej procesów [73].

Należy też podkreślić, że efekt morfologiczny procesów oglejenia odgórnego oraz przemycia zbliżony jest do efektu procesu bielicowa- nia [61]. Prowadzi bowiem do zubożenia górnych warstw glebowych, co zmusza do traktowania ich z punktu widzenia rolniczego łącznie z glebami bielicowymi (oczywiście na tych samych utworach).

Nie można także wykluczyć możliwości powstawania gleb pseudobielicowych karpackich na drodze regradacji gleb bielicowych.

G l e b y h a l n e to gleby nadleśnej strefy łąk wysokogórskich, tj. hal albo połonin. Na terenie polskich Karpat fliszowych występują one na Babiej Górze, w Pilsku oraz w Bieszczadach (poza obszarem fliszo-

S. Uziak

wym również w Tatrach). Ich zasięg przestrzenny jest minimalny, z czym wiąże się też zapewne i mała znajomość tych gleb.

Strefa nadleśna rozpoczyna się w Karpatach fliszowych na wysokości ponad 1400 m n.p.m. [71]. W Bieszczadach Zachodnich schodzi ona nawet do koło 1000 m. Zapewne obecna górna granica lasu przebiegała w Bieszczadach wyżej. Wskazuje na to budowa i właściwości gleb. Nie można stwierdzić tego bezpośrednio na podstawie starych map, np. Kummersberga z 1859 r. [34] lub Grossa [28]. Podobne są również sugestie P a ł c z y ń s k i e g o [52]. Być może fakt powyższy odnosi się również do innych terenów Karpat fliszowych.

Gleby halne stanowią zawiły kompleks gleb, a ściślej mówiąc zespół typów bądź podtypów. Termin powyższy wprowadzony został przez gleboznawców rosyjskich i używany był przez wielu, między innymi przez G l i n k ę , Z a c h a r ó w a, G i e r a s i m o w a , R u d n i e w ą. J e n - n y określił je mianem alpejskich gleb próchnicznych [33]. A n d r u s z - c z e n k o uważa, że geneza ich nie była ustalona i proponuje nazwę darniowo-brunatne zwarto-kępkowej fazy [2]. Z polskich gleboznawców zajmowali się nimi S w e d e r s k i [68, 69] i M u s i e r o w i c z [47], którzy nazywali je glebami połoninowymi. Pisał o nich również S t r z e m s k i , określając je mianem gleb murszowo-próchnicznych [66].

Gleby halne kształtują się pod przemożnym wpływem roślinności łąkowej, a zwłaszcza klimatu. J e n n y pisze, że gleby alpejskie próch- niczne nie zależą od podłoża geologicznego i występują we wszystkich górach świata, oczywiście na różnych wysokościach [33]. Warto dodać, że w różnych górach, a także strefach klimatycznych gleby halne mogą przybierać różne postacie (np. darniowe, torfiaste, murszowe, czarno- ziemopodobne, tundropodobne i inne [33, 79].

Wspomniano już, że ważną rolę odgrywa czynnik klimatyczny, który działa tu przez dużą wilgotność pochodzącą z opadów w połączeniu z niską temperaturą okresu wegetacyjnego [66]. W wyższych położeniach czynnik ten dochodzi do głosu szczególnie silnie. W wyniku dużej okresowej wilgotności tworzy się masa organiczna storfiała. Nie dochodzi jednak do pełnego storfienia, gdyż nie pozwala na to niska temperatura i okresy aerobowe, w których substancja organiczna ulega wietrzeniu, a częściowo też humifikacji. Tak więc tworzy się specyficzna substancja murszowo-próchniczna o zmiennej proporcji murszu, tj. nie rozłożonej próchnicy. Chodzi tu zatem o nakładanie się substancji organicznej na poziomy mineralne.

S t r z e m s k i podaje, że w naszych górach gleby murszowo-próch- niczne wykształciły się bardzo słabo, tworząc „koronkowy” nalot kilku

Mapa ziem bieszczadzkich

Z a łą c z n ik d o R o c z n i k ó y ) G l e b o z n a w c z y c h , t . X I I I , D o d a t e k Z j a z d o w yP W N , W a r s z a w a 1963, d r u k a r n i a im . R e w o lu c j i P a ź d z i e r n i k o w e j , n a k ł a d 1000 -f 100, L.-41

Klasyfikacja gleb górskich w Karpatach fliszowych 65

do kilkunastu cm miąższości [65]. Wydaje się, że w Karpatach fliszowych występowanie ich jest jeszcze bardziej ograniczone niż ma to miejsce w Tatrach.

Głównym typem gleb współczesnej strefy nadleśnej naszych Karpat, zwłaszcza w niższych położeniach, są gleby brunatne kwaśne. Gleby te w chwili obecnej są pokryte małowartościową roślinnością (przewaga bliźniczki wyprostowanej i ś/miałka darniowego). Same zaś gleby, podobnie jak pod lasami iglastymi, odznaczają się dużą zawartością próchnicy często storfiałej i silnie kwaśnym odczynem. Geneza ich w zasadzie nie odbiega od genezy gleb strefy leśnej.

W położeniach bardziej wyrównanych (na kulminacjach) gleby halne mogą wykazywać ogle jenie od stagnującej wody [8]. Dłuższe zatrzymywanie się wody może doprowadzić do nadmiernej wilgotności i tworzenia się gleb bagiennych, tj. torfiastych bądź torfowisk wysokich.

W miejscach wychodni na powierzchnię skał twardszych (kulminacje bądź strome zbocza) zalegają gleby bardzo płytkie i rumoszowe, tzn.0 niewykształconym profilu.

Pozostałe gleby na terenie Karpat są utworami znanymi i nie w ymagają specjalnego omówienia. Dlatego też zostaną tu potraktowane bardzo krótko.

G l e b y p o c z ą t k o w e g o s t a d i u m r o z w o j o w e g o wiążą się w obszarze górskim bądź ze skałą macierzystą, bądź z zakłócaniem procesu glebotwórczego przez czynniki zewnętrzne, np. erozję (zmywanie i namywanie). Tworzą się one głównie w miejscach, gdzie twardsze1 trudniej wietrzejące skały wychodzą na powierzchnię. Również erozja na stromych zboczach może nie pozwalać na wykształcenie się profilu glebowego. Wymienione gleby mogą ponadto zalegać w miejscach akumulacji materiału znoszonego ze zboczy.

R ę d z i n y są tu jak najściślej związane ze skałami masywnymi, zasobnymi w węglan wapnia. Zazwyczaj odnosi się to do łupków bądź py- łowców, rzadziej do piaskowców. Rędziny fliszowe zostały wprowadzone do literatury przez D o b r z a ń s k i e g o [15]. Rędziny z łupków ilastych ciemnych mają zwykle charakter szarych ziem o ciężkim składzie mechanicznym. Z pyłowców, a niekiedy piaskowców i innych łupków, tworzą się rędziny brunatne. Uprawa mechaniczna wzdłuż stoków (wąskie działki pól) i potęgująca się przez to erozja odmładza profil rędziny. W niektórych rejonach (np. w pow. Przemyśl) poważną rolę w odsłanianiu się skał marglistych i powstawaniu rędzin fliszowych wywierają osuwiska [54].

5 R o c z n ik i G le b o z n a w c z e

66 S. Uziak

C z a r n e z i e m i e powstanie swoje zawdzięczają zwiększonej wilgotności w miejscach, gdzie poziom wód gruntowych jest dość wysoki, a równocześnie udziałowi roślinności łąkowej [74]. W tych warunkach tworzyły się gleby próchniczno-glejowe. Wcinanie się coraz głębsze rzek spowodowało obniżenie poziomu wód i przejście gleb próchniczno-glejo- wych w czarne ziemie. Zwiększona wilgotność pozostawiła ślady w postaci mniej lub więcej wyraźnego oglejenia dolnych partii profilu glebowego.

W kształtowaniu czarnych ziem poważną rolę odegrały również procesy deluwialne, które w sposób sztuczny przyczyniały się do wytworzenia zwiększonej miąższości poziomu próchnicznego. Zjawisko powyższe można obserwować na krawędziach kotlin i w obniżeniach terenowych obszarów górskich. Czarne ziemie, podobnie jak rędziny, zajmują na terenie Karpat niewielkie powierzchnie i to w postaci rozproszonej.

G l e b y h y d r o g e n i c z n e stanowią kompleks 3 typów i w ystępują zarówno w terenie górskim, jak i w dolinach oraz kotlinach śródgórskich. Ich geneza jest jak najściślej związana z roślinnością łąkową bądź łąkowo-bagienną oraz nadmierną wilgotnością. Stopień nasycenia wodą zadecydował, który z typów glebowych wykształcił się.

Gleby glejowe są pospolite w każdym terenie. W obszarze górskim wiążą się one z miejscami wysięków wód gruntowych (tzw. młaki). Niekiedy ulegają one zatorfieniu.

Gleby torfowe są raczej glebami dolin rzecznych i kotlin śródgórskich. Osobliwością są niewątpliwie gleby torfowe torfowisk wysokich Podhala. Torfowiska te powstały w postglacjale. Według D y a k o w s k i e j niektóre z nich przechodziły 2 fazy rozwoju [18]. W chwili obecnej rozwój ich jest zahamowany. Dalszy ich rozwój może być spowodowany jedynie zmianą stosunków wodnych (zwiększeniem wilgotności).

Gleby murszowe wytworzyły się wskutek odwodnienia gleb torfowych lub torfiasto-mineralnych (np. rowami osuszającymi) lub ich zaoraniem, co ma miejsce zwłaszcza w niektórych kotlinach.

Gleby hydrogeniczne, z wyjątkiem torfowisk wysokich Podhala, pokrywają na ogół nieznaczne powierzchnie i są rozrzucone.

M a d y , czyli gleby dolin rzecznych, są również jednostką zróżnicowaną typologicznie i genetycznie. Wspomnę, że na potrzebę uwzględniania odrębnych właściwości mad górskich zwracał uwagę D o b r z a ń s k i i N i p a n i c z [14]. Część z mad, która ulega okresowym zale-

Klasyfikacja gleb górskich w Karpatach fliszowych 67

worn (jest ich mało), określana bywa mianem tzw. mad młodych albo inaczej mad o niewykształconym profilu. Zdecydowaną większość stanowią mady w typie brunatnym. Geneza ich jest podobna do genezy mad w terenach nizinnych.

Mady czarnoziemne wykształciły się z gleb próchniczno-glejowych na aluwiach.

LITERATURA

[1] A n d r u s z c z e n k o G. A.: N iekatoryje daunyje к poznaniju processa obra- zow anija i usłow ij płodorodija poczw burych leśnych poczw zapadnych i Za- karpatskoj Obłastiej USSR. Naucz. Zap. Lwow . Sielskochoz. Inst., t. 3, 1952.

[2] A n d r u s z c z e n k o G. A.: Poczwoiobrazowatielnyj process i usłow ija pod- niatija płodorodija poczw na połoninach Sow ietsk ich Karpat. Naucz. Zap. L w ow . Sielskochoz. Inst., t. 4, 1954.

[3] A n d r u s z c z e n k o G. A.: О w iertikalnoj poczw iennoj zonalnosti sow ietskich Karpat. Geogr. Sborn., wyp. 4, Izd. Lwow . U niw er., 1957.

[4] A n t i p o w - K a r a t a j e w I. N.: O burych leśnych i koriczniew ych leśn ych poczwach. P oczw ow iedien ., 12, 1947, s. 697—703.

[5] A u b e r t G., D u c h a u f o u r P.: Project de classification des sols. Rapports VI Congrès Internat, de la Science du Sol. Vol. E, V, Paris 1Э56, s. 597—604.

[6] B e r g L. S.: G ieograficzeskije zony Sow ietskow o Sojuza. T. 2, M oskw a 1952.

[7] B l o o m f i e l d C.: The experim ental production of podzolization. Rapports. VI Congrès Internat, de la Science du Sol. Vol. E, V-3, Paris 1956, s. 21—23..

[8] B o g a t y r i e w К. P.: О n iekatorych osobniennostiach razw itija poczw górnych stran. P oczw ow iedien ., 8, 1946. s. 492—500.

[9] B o g a t y r i e w К. P.: К w oprosu oglejeobrazow anii pod w lijan iem po- w ierchnostnych i w nutripoczw iennych wod w o w łażnych subtropikach. Poczw ow iedien. nr 12, 1954, s. 20—29.

[10] B o r o w i e c J.: B ielicow e gleby pyłow e Pogórza D ynow skiego ze szczególnym uw zględnien iem ich potrzeb naw ozow ych. A nnales UMCS, sec. E, v . VIII, 7, Lublin 1953.

[11] C e r n e s c u N.: D ie Bodenzonen der R egion des Hum iden K lim as R um äniens. B erichte V Com ision der Intern. Bodenkundl. G eselschaft. Wien 1938.

[12] D o b r z a ń s k i В.: Regradacja b ielicow ych gleb lessow ych. A nnales UMCS» sec. B, v. II, 2, Lublin 1947.

[13] D o b r z a ń s k i B., M a l i c k i A.: G leby w ojew ództw a krakow skiego i rzeszow skiego. A nnales UMCS, sec. B, v. IV, 6, Lublin 1950.

[14] D o b r z a ń s k i B., N i p a n i c z A.: M ady w dolinie W isłoki. A nnales UMCS,, sec. B, v. IV., 10, Lublin 1950.

[15] D o b r z a ń s k i B.: W ystępow anie rędzin na skałach fliszu karpackiego. A nnales UMCS, sec. E. v. V, 12, Lublin 1950.

[16] D o b r z a ń s k i B., W o n d r a u s c h J.: Glin ruchom y w glebach Karpat, terenów fliszow ych. A nnales UMCS, sec. E, vol. VIII, Lublin 1953.

5 1

[17] D u c h a u f o u r P.: L essivage et podsolisation. Rev. Forest. Française, 10, 1951, s. 647— 652.

[18] D y a k o w s k a J.: H istoria torfow iska na C zerwonym pod N ow ym Targiem w św ietle analizy pyłkow ej. Spraw ozdanie Kom. Fizyogr., t. 63, K raków 1929.

[19] E h w a l d . E.: Ü ber den gegenw ärtigen Stand der System atik der deutschen Böden. Z eszyty Problem . P ostępów Nauk Roln. z. 16, 1959, s. 191— 202.

[20] F i ł a t o w M. M.: G eografija poczw SSSR. M oskwa 1945.[21] F r i d l a n d W. M.: Ob opodzoliw anii i illim ierizacji (obieziliw anii). Poczw o-

w iednien., 1. 1958.[22] G e e r i n g J.: B eitrag zur K entniss der B raunerdebildung auf M olasse in

Schw eizerischen M ittelland. Landw. Jb. Schw eiz. 1936, s. 136—207.[23] G enetyczna k lasyfikacja gleb Polski. II w yd. Roczn. Glebozn. t. VIII, z. 2,

W arszawa 1959.[24] G i e r a s i m o w I. P.: N aucznyje osnow y sistiem atik i poczw. P oczw ow iedien .

11, 1952, s. 1019— 1026.[25] G i e r a s i m o w I. P.: G lejew yje pseudopodzoły Centralnoj Jew ropy i obra-

zow anije dw uchczlennych pokrow nych nanosow . Izw. A. N. SSSR, Ser. Geogr. 3, 1959, s. 20— 30.

[26] G i e r a s i m o w I. P.: B uryje lesn}'je poczw y w SSSR, jew ropiejsk ich stranach i w S. Sz. A. Poczw ow iednien., 7, 1959.

[27] G o g o l e w I. N.: К w oprosu o genezisie burych leśnych poczw Karpat. L w ow skij O tdzieł Geor. Obszcz. SSSR, Geogr. Sbornik Wyp. 6, 1961.

[28] Der grosse Topographische K arte von O stgalizien und Lodom erien. Podziałka około 1 : 160 000. H erausgegeben von Gross, Wien (ok. 1840 r.) by G eistinger.

[29] Instrukcja ram ow a opracow yw ania m apy gleb i m apy bonitacyjnej w skali 1 : 25 000 na podstaw ie dokum entacji k lasyfikacji gruntów , prowadzonej przez M inisterstw o R olnictw a (praca zespołowa). Pow ielona przez PTG, W arszaw a 196*0.

[30] I w a n o w a E. N.: Essai de classification générale des sols. Rapports VI Congrès Internat, de la Science du Sol. V. E, V. 64, Paris 1956, s. 387—394.

[31] I w a n o w a E. N.: Principy sistiem atik i poczw w SSSR. Z eszyty Probl. Post. Nauk Roln., z e s z .'16. s. 139— 171, W arszawa 1959.

[32] J a r k ó w S. P.: D ynam ique saisonnière de certains processus dans les sols.Rapports VI Congrès Internat, de la Science du Sol. V. E. V-66, Paris 1956,s. 401—405.

[33] J e n n y H.: H ochgebirgsböden. Handbuch der Bodenlehre (red. E. Blank), t. III, s. 96— 118, B erlin 1930.

[34] K u m m e r s b e r g v. C a r l K u m m e r R i t t e r : A dm inistrativ K arte von den K önigreichen G alizien und Lodom irien. Podziałka około 1 : 117 000. W ien 1855.

[35] K u b i e n a W. L.: Bestim m ungsbuch und System atik der Böden Europas.F. Enke Ferlag, Stuttgart 1953.

[36] К u n d 1 e r P.: Zur C harakterisierung und S ystem atik der braunen W aldböden. Zeit. f. Pfl. Ernähr. Düng. Bodenkunde, t. 78, z. 2/3, 1957, s. 209— 232.

[37] K u n d 1 e r P.: Zur K enntnis der R asenpodsole und graune W aldböden M ittelrusslands im V ergleich mit dem Sols ,,le s s iv é s” des w estlichen Europas. Z. f. Pflanz. Ernähr. Düng. Bodenkunde, t. 86, «z. 1, 1959, s. 16—36.

[38] K w i n i c h i d z e M. , P r u s i n k i e w i c z Z.: K w estia gleb brunatnych. Roczn. Glebozn., t. 2, 1952, s. 47— 58.

68 S. Uziak

Klasyfikacja gleb górskich w Karpatach fliszowych 69

[39] L a z a r J.: B adania w stępn e nad glebam i Karpat fliszow ych. Roczn. Nauk Roln., t. 66, ser. A, z. 1. W arszawa 1952.

[40] L a z a r J.: G leby w ojew ództw a katow ickiego. PWRiL, W arszawa 1962. L i w i e r o w s k i j J. А.: К gieografii i g ien iezisu burych lessnych poczw.

Trudy Poczw. Inst. im. W. W. D okuczajew a, t. 27, M oskwa 1948.Mapa Gleb Polski. Skala 1 : 300 000, ark. Cieszyn, ark. N ow y Sącz, atk.

Przem yśl. IUNG. W arszawa 1959.M i c z y ń s k i K.: O pochodzeniu i składzie chem icznym g leby w dolinie Sądeckiej. Sprawozd. Kom. Fizyogr. t. 29, K raków 1894.M i e c z y ń s k i T.: G leboznaw stw o terenow e. P u ław y 1938. M i k l a s z e w s k i S.: G leby trzeciorzędow e. B. G leby p iaskow cow e z połon iny Porzyżew skiej pod H ow erlą w K arpatach. Sprawozd. Tow. Nauk. Warsz. z. 5, 1908.M i k l a s z e w s k i S.: G leby Polski. Wyd. 3. W arszawa 1930. M u s i e r o w i c z A.: Studia nad glebam i połoninow ym i pasm a gór „BabaL udow a”. Rocz. Nauk Roln. i Leśn., t. 46, z. 2, Poznań 1939.M u s i e r o w i c z A.: Przyczynek do poznania skrytobielicow ych gleb terenów podgórskich. Roczn. Nauk Roln., t. 54, W arszawa 1950.M u s i e r o w i c z A.: G leboznaw stw o szczegółow e. Wyd. II. PWRiL, W arszaw a 1958.M u s i e r o w i c z A.: Zarys system atyk i gleb Polski. Z eszyty Probl. Postępów Nauk Roln., z. 16, 1959, s. 15—61.M ü c k e n h a u s e n E.: D ie w ich tigsten Böden der Bundesrepublik D eutschland. Verlag K om m entator. Frankfurt am Main 1959.P a ł c z y ń s k i A.: Łąki i pastw iska w Bieszczadach Zachodnich. Studia geobotaniczno-gospodarcze. Roczn. N auk Roln., t. 99-D, 1962.P a r f i e n o w a E. J.; Jariłow a E. A.: К w oprosu o lessivaże d opodzoliw anii. Poczw ow iedien . 9, 1960, s. 1— 15.P o m i a n .Т.: W ystępow anie rędzin fliszow ych w zależności od rzeźby terenu.Roczn. Glebozn., D odatek do t. X , z. 2, 1961, s. 604— 605.Prace K om isji K lasyfikacji i N om enklatury Gleb. W ykaz gleb do map g le boznaw czych P olski w skali 1 : 100 000. PTG, W arszawa 1948.Prace K om isji K lasyfikacji, N om enklatury i K artografii Gleb. W ykaz gleb do projektow anych map w skali 1 : 300 000. W arszawa 1953.P r a s o ł o w L. I.: G ornolesnyje poczw y K awkaza. Trudy Poczwow . Inst. im. D okuczajew a, t. 25, 1947, s. 5—28.P r a s o ł o w L. I. (redaktor): AN SSSR. Poczw. Inst. im. W. W. D okuczajew a. Otd. Geogr. i Kartogr. Poczw. U słow n yje oboznaczenija. M asztab. 1 : 1 000 000. Izd. Gł. Upr. Geod. i K artografii pni Sow. M inistrów SSSR. M oskw a 1949. R o z o w N. N.: Principes de la c lassification des sols. Raports VI Congrès Intern, de la Science du Sol. V. E, V. 65, s. 395—399, Paris 1956. R u d n i e w a E. N.: P oczw iennyj pokrow zakarpatskoj obłasti. Izd. AN SSSR, M oskw a 1960.S i u t a J.: W pływ procesu glejow ego na k ształtow anie się cech m orfologicz

nych i w łaściw ości chem icznych profilu glebow ego. G leby w ytw orzone z lessu i g liny pylastej. Roczn. Glebozn., t. X , z. 2, 1961.S i u t a J.: W lijanije w osstanow itielnych processow i podkislenaja na rastw o- rim ost miniera'lnych sojedinienij poczw y. Poczw ow iedien., 5, 1962. S t r z e m s k i M.: W stęp do gleboznaw stw a. PWRiL, W arszawa 1952.

'70

164] S t r z e m s k i M.: Problem typologii górskich gleb leśnych. Sylw an, rok XCVII, z. 1, W arszawa 1953.

[65] S t r z e m s k i M.: G leby w ojew ództw a krakow skiego. Przegląd Geograf., t. 26, z. 4, W arszawa 1954.

[66] S t r z e m s k i M.: G leby Tatr Polskich. Roczn. Glebozn. t. V, W arszawa 1956.[67] S t r z e m s k i M.: A ktualny stan system atyki gleb w Europie. Roczn. Glebozn.,

Dodatek do t. IX. 1960. s. 49— 86.[68] S w e d e r s k i W.: Studia nad glebam i górskim i w Karpatach W schodnich.

Cz. I. G leby północno-zachodniej części pasm a Czarnohory. Pam iętn ik i PINGW , t. 12, z. 1, P u ław y 1931.

[69] S w e d e r s k i W.: Studia nad glebam i górskim i w Karpatach W schodnich. Cz. III. Zm iany w charakterze gleb połonin w zależności od reliefu . Pam iętnik PINGW , t. 14, P u ław y 1933.

170] S w e d e r s k i W.: Studia nad glebam i górskim i w K arpatach W schodnich. Cz. V. O rozkładzie glinokrzem ianów w różnych typach gleb górskich. P am iętn ik PINGW , t. 14, P u ław y 1933.

[71] Szata roślinna Polsk i (praca zbiorow a pod redakcją W. Szefera). T. II, PWN, W arszawa 1959.

[72] T a v e r n ii e r R., S m i t h G. D.: The concept o f Brauerde (Brown Forest Soil) in Europe and the U nited States. A dvances in A gronom y. Vol. IX, s. 217—289, N ow y Jork 1957.

[73] T o m a s z e w s k i J.: Stadia rozw ojow e niektórych rodzajów* (typów) gleb. Roczn. Glebozn., t. II, 1952, s. 2o—46.

[74] U z i a k S.: G leby kotlin śródgórskich na obszarze D ołów Jasielsko-Sanockich . A nnales UMCS, sec. E, V, 8, 4, Lublin 1953.

£75] U z i a k S.: C harakterystyka fizjograficzno-gleboznaw cza obszaru objętego konferencją terenow ą w e w rześniu 1957 r. Cz. II. N izina Sandom ierska i K arpaty. Z eszyty Probl. Post. Nauk Roln., z. 16, 1959, s. 101— 135.

176] U z i a k S.: Z agadnienie typologii n iektórych gleb pyłow ych Podgórza K arpackiego (w rękopisie).

[77] U z i a k S.: G leby brunatne górskie na przykładzie gleb B ieszczadów Zachodnich (w rękopisie).

[78] W i l e ń s k i j D. G.: Poczw ow iedien. U czpiedgiz. M oskwa 1954.[79] Z a c h a r ó w S. A.: Kurs poczw ow iedienija. M oskw a—Leningrad 1931.180] Z o n n S. W.: К w oprosu ob ew olucji burych leśnych poczw na sew iernom

K aw kazie. Poczw ow iedien ., 6, 1950.

с. У З Я К

ГЕНЕЗИС И КЛАССИФ ИКАЦИЯ ПОЧВ ПОЛЬСКИХ ФЛЕШ ЕВЫ Х КА РП АТ

К а ф е д р а п о ч в о в е д е н и я У н и в е р с и т е т а М а р и и К ю р и - С к л о д о в с к о й в Л ю б л и н е

Р е з юме

В докладе представлено (в ф орме табели) классификацию почв польских ф лиш евы х Карпат, согласно Польскому почвоведческому обществу. Кроме того разработано генезис К арпатских почв с особым учетом буроземов, псевдоподзо- листых, а такж е горнолуговых почв.

Klasyfikacja gleb górskich w Karpatach fliszowych 71

S . U Z IA K

THE ORIGIN AND CLASSIFICATION OF M OUNTAIN SOILS IN THE FLYSHCARPATHIAN

D e p a r t m e n t o f S o i l S c ie n c e o f M a r ia C u r i e - S k ł o d o w s k a U n i v e r s i t y , L u b l i n

S u m m a r y

A uthor gave the classification (in a table) o f soils of the Polish F lysh Carpathian according to the Polish Society of Soil Science. M oreover the origin of Carpathian soils w as dealt w ith taking in to consideration particularly the brow n and pseudopodsolic soils and thouse of high m ountain m eadow s.