Koszalin, listopad 2012/Nr 21M i e s i ę c z n i k S t ow a r z y s z e n i a H i s t o r yc z n o - E k s p l o r a c y j n e go

Gazeta Odkrywcza publikuje różne informacje (w formie zdjęć i tekstu) jedynie w celu poznania prawdy historycznej, a zawarte w niej treści nie mają na celu propagowania faszyzmu, komunizmu czy jakichkolwiek totalitarnych ideologii.

UWAGA

Regiment powstał w 1860 roku. Został utworzony z rekrutów wywodzących się z okolic Gniezna, Bydgoszczy i Piły w większości posługujących się językiem polskim. Pułk składał się z trzech batalionów, każdy z czterech kompanii. Trzeci batalion przybył do Koszalina 24 maja 1860 roku. Sztab, oraz pozostałe dwa bataliony rozlokowano w Koło-brzegu.

Numer 54 oznaczał kolejność pułku w Rzeszy Niemieckiej, a nr 7 wskazywał numerację w prowincji pruskiej.Swój chrzest bojowy pułk przeszedł w wojnie prusko-włosko-austriackiej w 1866 roku, uczestnicząc w walkach pod Jicinem i Königgrätz. Tam też odniósł pierwsze zwycięstwo, zmuszając nieprzyjaciela do odwrotu. Po powrocie do Ko-szalina pułk był owacyjnie witany przez mieszkańców.

7 Pomorski Regiment Piechoty nr 54 von der Goltza

UWAGA

. Tam też odniósł pierwsze zwycięstwo, zmuszając nieprzyjaciela do odwrotu. Po powrocie do Ko-szalina pułk był owacyjnie witany przez mieszkańców.

Medal z okazji 50 lecia 54 Pułku.Z kolekcji Piotra Bańki

Poczta polowa.Z kolekcji Piotra Bańki

Autor:Romuald Kowalczyk

2

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p lw w w . s h e - o d k r y w c y . p l

W 1870 roku pułk wziął udział w wojnie prusko-francuskiej. Uczestniczył w walkach, między innymi w Lotaryngii pod Metz, i wziął udział w bitwie pod Grave-lotte, gdzie ponosząc ciężkie straty wsławił się zdobyciem umocnione-go kamiennego folwarku. W czasie bitwy zgięło około 300 żołnierzy i o� cerów wraz z dowódcą koszaliń-skiego batalionu � zylierów majorem Prescherem. Do swojego miejsca sta-cjonowania batalion powrócił w lip-cu 1871 roku. Ku czci żołnierzy III batalionu poległych w wojnie pru-sko-francuskiej mieszkańcy ufun-dowali pomnik, który stanął przed budynkiem Okręgowej Dyrekcji Poczty.

dowali pomnik, który stanął przed budynkiem Okręgowej Dyrekcji Poczty.

Pozd

row

ienia

z w

ojska

. Z ko

lekcji

Piot

ra B

ańki

Koszary, plac apelowy.Z kolekcji autora

Pagon z numerem pułku.Z kolekcji Piotra Bańki

3

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p l w w w . g a z e t a - o d k r y w c z a . p l

W 1890 roku patronem regimentu został von der Goltz na pamiątkę pomorskiego rodu Goltzów, którzy mieli swą rodową siedzibę w Siemczynie (Heinrichsdorf) koło Cza-plinka. Dziesięć lat później stacjonujący w Koszalinie III batalion 54. Regimentu Piechoty von der Goltza otrzy-mał sztandar z umieszczonym w centrum orłem w locie i łacińską sentencją „Dla Chwały i Ojczyzny”.

Do początku XX w., kiedy przy Rogzower Allee 96 wy-budowano koszary, koszaliński batalion rozlokowany był w różnych miejscach miasta, między innymi w budynku na rogu obecnych ulic Moniuszki i Chopina. Kasyno o� -cerskie mieściło się przy obecnej ulicy Zwycięstwa 134 (budynek PZU). Budynki koszar 54 Regimentu na Ro-kosowie przetrwały do naszych czasów i mieści się w nich obecnie wojskowa przychodnia lekarska.

Po wybuchu I wojny światowej, 54 Regiment Piechoty von der Goltza 7 sierpnia 1914 roku wymaszerował na front. Koszalińscy � zylierzy walczyli na terenie Prus Wschodnich z Rosjanami, między innymi pod Tannenbergiem. Następ-nie uczestniczyli w walkach na ziemiach polskich w rejonie Włocławka, Gostynina-Gąbina, Łowicza i Łodzi. Zimą 1914 roku walczyli w okolicach Przasnysza, a w maju 1915 roku w okolicach Dynenburga. We wsi Obrębiec koło Przasnysza zachował się cmentarz z nagrobkami żołnierzy 54 Regimentu. Od jesieni 1915 roku do lata 1916 roku ko-szalińscy � zylierzy toczyli walki w okolicach Rygi, a następnie w Galicji. Koniec wojny żołnierzy 54 Regimentu zastał we Flandrii, pomiędzy Mozą i Mozelą.

Koszary, Rogzower Allee 96.Z kolekcji autora

Żołnierz orkiestry 54 IR.(Atelier Bergstr. 30)Z kolekcji autora

Żołnierz 54 IR. (Atelier Elite, Markt...)Z kolekcji Piotra Bańki

4

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p lw w w . s h e - o d k r y w c y . p l

Infanterie Regiment von der Goltz (7 Pommeren) Nr. 54 został rozwiązany tuż po zakończeniu wojny po powrocie z frontu.

W 1928 roku, w dziesiątą rocznicę zakończenia wojny, we-terani uczcili pamięć poległych żołnierzy III batalionu sta-wiając im pomnik przy wejściu do parku miejskiego, przy obecnej ul. Władysława Andersa.

Źródło: Wojciech Grobelski „Historia Garnizonu w Koszalinie”.

O religii. W którym roku dawni Koszalinianie dla wiary chrześcijańskiej pozyskani zostali, nic pew-nego powiedzieć nie można. Do roku 1531 religia katolicka tutaj obecna była, po tym czasie jednak nauka Lutra coraz więcej miejsca i uznania znajdowała wśród tutejszych mieszkańców.

Rozmaitości z Kroniki Wendlanda (Wydawnictwo Prosperius, Koszalin 2006)

O� cer 54 IR (Photografh Atelier Stybal-kowski, Am Markt 21).Z kolekcji Piotra Bańki

5

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p l w w w . g a z e t a - o d k r y w c z a . p lf o r u m . s h e - o d k r y w c y . p l w w w . g a z e t a - o d k r y w c z a . p l

Żołnierz orkiestry 54 IR (Atelier E. Müller)Z kolekcji Piotra Bańki

Żołnierz orkiestry 54 IR (Atelier E. Müller)

Zdjęcie grupowe.Z kolekcji Piotra Bańki

Żołnierze 54 IR (E. Ziemer, Markt 3)

Z kolekcji Piotra Bańki

Wieszak do werbla(na powiększeniu wi-doczne „bicia” z nume-rem regimentu).Z kolekcji autora

6

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p lw w w . s h e - o d k r y w c y . p l

Chociaż nauka papieska w roku pańskim 1534 w całym kraju ustąpić musiała czystej nauce ewan-gelickiej, której nauczać można było we wszystkich kościołach, wielu zwolenników religii katolic-kiej znaleźć można było nadal zarówno w magistracie jak i wśród gmin.

Rozmaitości z Kroniki Wendlanda (Wydawnictwo Prosperius, Koszalin 2006)

Zdj

ęcie g

rupo

we.

Z ko

lekcji

Piot

ra B

ańki

Zdjęcie grupowe z ćwiczeń. Z kolekcji Piotra Bańki

7

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p l w w w . g a z e t a - o d k r y w c z a . p l

Tak się w początkach reformacji zdarzyło, że pewien cyrulik nazwiskiem Dinnies Dörinck, który nadal przy nauce papieskiej pozostawał, podczas kazania kaznodziei ewangelickiego do kościoła wbiegł, w jednej ręce dzierżąc butelkę pełną gorzałki, pod ramieniem drugiej ręki zaś żywą kaczkę ściskał, tak że ta głos podnosiła, i drwiąc z kaznodziei i jego nauki, przeróżnymi obelgami zwymy-ślać go zaczął. Zaraz też w kościele Lutra zwolennicy zbiegowisko poczynili i tegoż Dörincka po-chwycili, do władz doprowadzili z prośbą, aby go do więzienia wrzucić. Tego jednak rada miejska uczynić nie chciała, albowiem większa jej część bardziej papiestwu sprzyjała. Burmistrz J. Rubach powiedział „Powinniście zobaczyć, co wy wyczyniacie, jeśli krzywdę wyrządzicie, za to odpowiadać będziecie”. Na to wszystko przewodzący temu zbiorowisku z zaciekłością zapytała zebranych „Na co Dörinck zasłużył?” Gdy tylko rozległo się zewsząd „ad Saccum, ad Saccum!”, tak też zaraz duży worek dostarczono, Dörincka weń zaszyto, z mostu przed Nową Bramą do wody, która to wówczas głęboka była, wrzucono i tym samym utopiono.

Rozmaitości z Kroniki Wendlanda (Wydawnictwo Prosperius, Koszalin 2006)

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p l w w w . g a z e t a - o d k r y w c z a . p l

Rozmaitości z Kroniki Wendlanda (Wydawnictwo Prosperius, Koszalin 2006)

Militarpass - Książeczka wojskowa.Z kolekcji Piotra Bańki

8

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p lw w w . s h e - o d k r y w c y . p l

Roku pańskiego 1575 – Pożar. W środę przed św. Katarzyną 23 listopada, spłonęła cała lewa stro-na ulicy Młyńskiej – idąc od Rynku w stronę Bramy Młyńskiej. Ogień rozproszył się od komina domu tkacza wełny, zwanego Tönnies Bösel.

Rozmaitości z Kroniki Wendlanda (Wydawnictwo Prosperius, Koszalin 2006)

Szpi

tal.

Z ko

lekcji

Piot

ra B

ańki

Żołn

ierz 5

4 IR

(Moe

llend

orf&

Bach

man

n, M

arkt

21).

Z ko

lekcji

Piot

ra B

ańki

Żołnierz 54 IR (E. Ziemer, Markt 3)

Z kolekcji Piotra Bańki

9

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p l w w w . g a z e t a - o d k r y w c z a . p l

W roku 1577 – Kometa.Na św. Marcina, w środę 11 listopada, o piątej po południu widziano kometę w postaci różdżki. Jej krwawo-czerwone promienie rozciągały się z zachodu na północ i ze wschodu na południe.

Rozmaitości z Kroniki Wendlanda (Wydawnictwo Prosperius, Koszalin 2006)

Zdj

ęcie z

bior

owe.

Z ko

lekcji

Piot

ra B

ańki

Żołnierz 54 IR (Atelier � . Kannenberg). Z kolekcji Piotra Bańki

Żołnierz 54 IR (Atelier R. Goeldner Bergstrasse 5). Z kolekcji Piotra Bańki

10

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p lw w w . s h e - o d k r y w c y . p l

Pod koniec października 2012 roku Bałtyckie Stowa-rzyszenie Miłośników Historii PERUN wraz z zaprzy-jaźnionymi stowarzyszeniami ziemi koszalińskiej, rozpo-częło oczyszczanie byłego niemieckiego obozu dla jeńców alianckich Stalag Luft IV Gross Tychow.

Prace polegały na zdjęciu z ocalałych podmurówek baraków i budynków gospodarczych warstwy roślinno-ści, jaka przez lata zakryła wszystkie pozostałości obozu. W ciągu kilku roboczych sobót, które mamy już za sobą, w pracach uczestniczyło kilkadziesiąt osób. BSMH Perun wspomogło, oprócz Stowarzyszenia Historyczno-Ek-sploracyjnego Odkrywcy, czy Fundacji Strażnicy Historii wiele osób nie zrzeszonych w żadnych stowarzyszeniach czy grupach. W jedną z listopadowych sobót w prace włą-czyli się także wychowankowie Młodzieżowego Ośrod-ka Wychowawczego w Podborsku. Wszystkim, którzy spędzili z nami wolny dzień w lesie ze szpadlem w ręku, PERUN chciałby najmocniej podziękować i zaprosić na kolejne soboty, których przed nami jeszcze sporo.

Prace porządkowe prowadzimy po to, aby oczyścić obóz, ale również po to, aby zrobić na jego terenie ścież-kę edukacyjną o tematyce militarnej i o życiu obozowym podczas II wojny światowej. Już w tej chwili trwają pracę nad pierwszą tablicą informacyjną, która najprawdopo-dobniej w grudniu stanie w pobliżu pomnika.

Oczyszczamy aktualnie pozostałości byłej kuchni w podobozie A. Dzięki naszym wysiłkom ukazała się, w miarę dobrze zachowana podmurówka, na której moż-na znaleźć wyraźne ślady miejsc, w których stały kotły a obok nich kratki kanalizacyjne. Widać jak kuchnia była zaprojektowana, posadzka przy krańcach podnosi się ku górze tak, aby można było spłukiwać podłogę i utrzymy-wać czystość w kuchni.

Stalag Luft IV Gross TychowAutor: Paweł Urbaniak

górze tak, aby można było spłukiwać podłogę i utrzymy-

Pierwsze wbicia szpadla...

guziki

podczas prac poruszano wiele ciekawych tematów...

11

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p l w w w . g a z e t a - o d k r y w c z a . p lPodczas usuwania roślinności znaleziono wiele cie-

kawych przedmiotów zarówno po jeńcach, jak i po nie-mieckich strażnikach z Luftwa� e. Odkryliśmy kilka przestrzelonych monet, oraz część łyżki z datą 1939 r. i oznaczeniami Luftwa� e.

W obozie przebywali głównie lotnicy Amerykańscy zestrzeleni podczas działań wojennych nad Europą. Zna-lezione wieczko od papierośnicy tylko potwierdza ten fakt, a znalazcą był najmłodszy uczestnik prac porządkowych Jaromir Mytnik. Papierośnica należała do sierżanta A. E. Gray’a, który był pilotem myśliwca w 611 Dywizjonie Myśliwskim RAF. Zaginął, lecąc myśliwcem „Spit� re” Vb no W3247 o nazwie własnej „City of Hull III” podczas eskorty bombowców „Blenheim” w okolicy St. Omer. Al-lan Gray przeżył niewolę i powrócił do Wielkiej Brytanii 22 kwietnia 1945 r.

Nawiązaliśmy także kontakt z wnukiem sierżanta pilo-ta Jana Mikszo, który służył w 307 nocnym dywizjonie my-śliwskim „Lwowskich Puchaczy”, a następnie w polskim 305 dywizjonie bombowym „Ziemi Wielkopolskiej”.

Fotorelacja przedstawia oczyszczanie podmurówki, oraz przedmioty odnalezione podczas usuwania roślinności.

mieckich strażnikach z Luftwa� e. Odkryliśmy kilka przestrzelonych monet, oraz część łyżki z datą 1939 r.

W obozie przebywali głównie lotnicy Amerykańscy zestrzeleni podczas działań wojennych nad Europą. Zna-lezione wieczko od papierośnicy tylko potwierdza ten fakt,

Osoby, które chciałyby wesprzeć nasze działa-nia prosimy o kontakt z koordynatorem prac

Pawłem Urbaniakiem drogą mailową: pawcik1981@vp.pl

lub telefonicznie pod nr 513 059 596

11lub telefonicznie pod nr 513 059 596

odkopywanie kratki kanalizacyjnej...

studzienka kanalizacyjna...

kilk

a zna

lezisk

...

ponad 70% oczyszczonej kuchni...

przestrzelone monety

Najważniejsze znalezisko papierośnica sierżanta Graya

A. E. Gray

Widoczne ślady po kotłach, rura po uprzątnięciu gruzu...

12

f o r u m . s h e - o d k r y w c y . p lw w w . s h e - o d k r y w c y . p l

Gazeta OdkrywczaRedaktor naczelny: Mariusz Król gazeta@gazeta-odkrywcza.pl Adres redakcji: 75-448 Koszalin, ul. Kołłątaja 3/7 www.gazeta-odkrywcza.pl

redakcja@gazeta-odkrywcza.pl Współpracownicy obecnego wydania: Romuald Kowalczyk, Sławomir Stefek i Paweł Urbaniak. Korekta: Joanna Kowalczyk. Layout i opracowanie gra� czne: Mariusz Król. Wydawca: Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne „Odkrywcy” w Koszalinie.

Drogi Czytelniku! Jeśli jesteś w posiadaniu ciekawych zbiorów lub materiałów dotyczących historii i chciałbyś tę historię, wspomnienie czy odkrycie ocalić od zapomnienia - skontaktuj się z redakcją.

Przedruk i kopiowanie zamieszczonych materiałów - wyłącznie za zgodą redakcji. Zastrzegamy sobie prawo redagowania nadsyłanych artykułów.

Dzisiejsze porównanie przedstawia zmiany, jakim ulegał na przełomie wieków budynek koszalińskiego dworca kolejowego. Pierwszy dworzec, o charakterystycznej konstrukcji szkieletowej, oddano do użytku w 1859 roku. Ta konstrukcja przetrwała jednak tylko kilkadziesiąt lat. Budynek rozebrano i na jego miejscu 1914 roku powstał dworzec widoczny na drugim zdjęciu. W trakcie działań wojennych, w marcu 1945 roku, dworzec został w znacznym stopniu zniszczony. Po wojnie budynek rozebrano, a w 1962 roku zakończono budowę nowego, istniejącego do dnia dzisiejszego. Który z nich jest najładniejszy - oceńcie sami.

Gazeta Odkrywcza

Köslin i Koszalin

Bahnhof

Dworzec

Autor/fotogra� a:Sławomir Stefek