Między emancypacją a „podwójnym obciążeniem” – sytuacja kobiet i ruch

kobiecy w PRLKatarzyna Stańczak-Wiślicz

Instytut Badań Literackich PAN

POWOJNIE

OBAWY I LĘKI

• „Bacznie chronić należy rodzinę przed etyką laicką, która wciska się w domy polskie poprzez tzw. hasła liberalne i postępowe. Liberalizm jako system filozoficzno-etyczny jest w stosunku do nauki ewangelicznej herezją”…

• (prymas A. Hlond 1946 r. )

STARE I NOWE HASŁA

• Okres upośledzenia kobiety w społeczeństwie już dawno minął. Dziś jest ona pełnoprawnym obywatelem państwa, które daje jej te same prawa, co i mężczyźnie” („Kobieta Dzisiejsza” 1946)

• "Mimo modnych haseł o równości i emancypacji pozostaje niewzruszona stara zasada, że w rodzinie pierwszeństwo ma mąż…" (Z. Baranowski)

I NOWE ZADANIA

• "Kobieta polska będzie filarem moralnej tężyzny narodu. Życie polskie powinno jak najprędzej wrócić do normy prawa bożego, powinno być czyste, uczciwe, jasne".

• (prymas Polski A. Hlond)

• „Matka, kobieta ciężarna spełnia taki sam obowiązek wobec swej Ojczyzny jak żołnierz na froncie”.

• (dr A. Henke)

• „Należy uświadomić sobie, że sprawa opieki nad zdrowiem dziecka i matki jest jednym z najważniejszych zagadnień, jako ochrona populacji i podstawa polityki populacyjnej."

• (Dr M. Skokowska-Rudolfowa , 1945)

STARE WZORY KOBIECOŚCI

NOWE WZORY

PLAN 6-LETNI (1950-1955) I PRODUKTYWIZACJA KOBIET

• 1951– zniesienie zakazu nocnej pracy kobiet (oprócz ciężarnych od 4 m-ca i matek dzieci do roku)

• -zniesienie zakazu pracy kobiet pod ziemią. • -zniesienie zakazu zatrudniania kobiet w

pracach ciężkich, zarezerwowanych dla mężczyzn ( w hutach i prażalniach rudy ołowianej, w koksowniach, przy wyrobie celulozy, przy suchej destylacji węgla).

PRZODOWNICE PRACY I KOBIETY NA TRAKTORACH

PRZODOWNICE SĄ ATRAKCYJNE

ZMIANY

• Czerwiec 1955 – Krajowa Narada Matek • Lipiec 1957 – II Zjazd Ligi Kobiet , powołanie

Komitetu Gospodarstwa Domowego • 27 kwietnia 1956 – ustawa o warunkach

dopuszczalności przerywania ciąży• 1957 – powstanie Towarzystwa Świadomego

Macierzyństwa

ODWILŻ I POWRÓT DO DOMU? • Czy rzuciłaby Pani pracę, gdyby mąż lepiej

zarabiał? (CBOS 1960; 1954 ankietowane)

68.4

21.9

9.7

TAKNIENIE MAM ZDANIA

POWRÓT WIZERUNKÓW

STABILIZACJA

• Praca zawodowa żon i matek jako cecha charakterystyczna rodziny miejskiej.

• 1960- kobiety to 34% ogółu zatrudnionych (w 1950-32%)

• Feminizacja zawodów niskopłatnych • 1966 – 208/1000 dzieci w wieku przedszkolnym chodzi

do przedszkola • 1965 – liczba radnych w stosunku do 1958 wzrasta

dwukrotnie

NOWOCZESNOŚĆ W DOMU

BUDŻET CZASU POLSKICH MĘŻCZYZN I KOBIET, 1969

Fizjologia Praca

Obowiązki Czas wolny

Fizjologia Praca

Obowiązki Czas wolny

KONSUMPCJA

KRYZYS

"Kobiety wreszcie powiedziały: dość. Już ani dnia dłużej nie możemy tego znosić. Czym mamy karmić rodziny?!”

GDZIE JEST MIEJSCE KOBIETY?

WSPÓLNA MATKA POLKA?

• Dziękuję za uwagę

• Katarzyna Stańczak-Wiślicz• kwislicz@gazeta.pl