miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy

14

Transcript of miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy

Page 1: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy
Page 2: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy
Page 3: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy
Page 4: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy
Page 5: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy

RECENZENTProf. dr hab. med. Janina Sokołowska-Pituchowa

PROJEKT OKŁADKIMarcin BruchnalskiNa okładce preparat anatomiczny ze zbiorów Muzeum Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium MedicumFot. Jacenty Urbaniak

OPRACOWANIE GRAFICZNE RYCINJacenty UrbaniakJerzy Walocha

© Copyright by Jerzy Walocha, Janusz Gorczyca& Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoWydanie I, Kraków 2013All rights reserved

Nowa edycja Anatomii Prawidłowej Człowieka jest kontynuacją i rozwinięciem poprzednich wydań serii podręczników pod redakcją prof. Andrzeja Skawiny. Wprowadzono niezbędne poprawki merytoryczne i całość wzbogacono o nomenklaturę anglojęzyczną.

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicz-nych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-233-3580-1

www.wuj.pl

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-81, 12-631-18-82, fax 12-631-18-83Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected]: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325

Page 6: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy

Pamięci Profesora

dr. hab. med. Andrzeja Skawiny

Page 7: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy

SPIS TREŚCI

Miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy .............................................................................................. 9Dno miednicy ................................................................................................................................................. 14Zawartość przestrzeni podotrzewnowej ............................................................................................. 21Naczynia tętnicze ścian miednicy ........................................................................................................... 21Naczynia żylne ścian miednicy ................................................................................................................ 26Węzły chłonne miednicy ............................................................................................................................ 28Nerwy ścian miednicy ................................................................................................................................. 28Dolne piętro przestrzeni łącznotkankowej miednicy ....................................................................... 30

Krocze ....................................................................................................................................................................... 32Trójkąt moczowo-płciowy ......................................................................................................................... 33Trójkąt odbytniczy ........................................................................................................................................ 34Okolica kroczowa męska ............................................................................................................................ 34Okolica kroczowa żeńska ........................................................................................................................... 35

Rozwój steku .......................................................................................................................................................... 36Odbytnica ................................................................................................................................................................ 39Pęcherz moczowy ................................................................................................................................................ 46Układ płciowy męski ........................................................................................................................................... 51

Jądro .................................................................................................................................................................. 51Najądrze ........................................................................................................................................................... 55Nasieniowód ................................................................................................................................................... 57Powrózek nasienny ...................................................................................................................................... 58Droga plemnika ............................................................................................................................................. 59Zstępowanie jąder ........................................................................................................................................ 60Moszna ............................................................................................................................................................. 62Gruczoł krokowy – stercz ........................................................................................................................... 64Pęcherzyki nasienne .................................................................................................................................... 65Gruczoły opuszkowo-cewkowe ............................................................................................................... 66Cewka moczowa męska ............................................................................................................................. 67Prącie ................................................................................................................................................................. 69Rozwój dróg odprowadzających jądra oraz narządów płciowych męskich zewnętrznych ................................................................................................................................................. 73Rozwój dróg odprowadzających jajnika .............................................................................................. 76

Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne ......................................................................................................... 82Jajnik .................................................................................................................................................................. 82Macica ............................................................................................................................................................... 85Jajowód ............................................................................................................................................................ 99Przedsionek pochwy ................................................................................................................................... 100Pochwa ............................................................................................................................................................. 100Okolica sromowa żeńska ............................................................................................................................ 102

Narządy płciowe żeńskie zewnętrzne ........................................................................................................... 104Łechtaczka i opuszki przedsionka ........................................................................................................... 106Gruczoły przedsionkowe większe i mniejsze ...................................................................................... 106

Splot podbrzuszny dolny .................................................................................................................................. 107

Piśmiennictwo ...................................................................................................................................................... 111Spis rycin ................................................................................................................................................................. 113

Page 8: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy
Page 9: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy

MIEDNICA: ŚCIANY, MIĘŚNIE, NACZYNIA I NERWY

(pelvis: walls, muscles, vessels and nerves, pelvis: parietes, musculi, vasa et nervi)

Miednica jako całość składa się z miednicy większej (greater pelvis = false pelvis, pelvis major) i miednicy mniejszej (lesser pelvis = true pelvis, pelvis minor). Miednica większa stanowi górną część całości i jest włączona w obręb jamy brzusznej. Jest ona częściowo ograniczona przez powierzchnie krzyżowo-miedniczne talerzy kości biodrowych i górne odcinki części bocznych kości krzyżowej. Granicą między miednicą większą i mniejszą jest płaszczyzna wchodu miednicy (pelvic inlet, planum aditus pelvis).

Miednica mniejsza stanowi dolną część całości i jest zawarta w pierścieniu kostnym, złożonym z kości krzyżowej i guzicznej oraz obu kości miednicznych (z wyłączeniem wspomnianych wyżej talerzy kości biodrowych). Kości tego pierścienia (kość krzyżo-wa i kości miedniczne) są połączone z sobą stawowo za pomocą stawów krzyżowo--biodrowych (sacroiliac joints, ariculationes sacroiliacae) oraz spojeniem łono-wym (pubic symphysis, symphysis pubica), które łączy z sobą dwie kości łonowe.

Zawartość miednicy większej stanowią wyłącznie narządy jamy brzusznej, podczas gdy zawartością miednicy mniejszej są zarówno narządy jamy brzusznej, jak i narządy właściwe miednicy. Również narządy miednicy mniejszej mogą okresowo przemieszczać się do jamy brzusznej (np. ciężarna macica, wypełniony pęcherz moczowy).

Ściany miednicy kostnej są różnej wysokości. Miednica jest najniższa z przodu, gdzie znajduje się spojenie łonowe (pubic symphysis, symphysis pubica). Jest to połą-czenie o charakterze przejściowym (tzw. amphiarthrosis), które posiada częściowo cechy stawu (np. powierzchnie spojeniowe pokryte chrząstką szklistą oraz więzadła), a także cechy chrząstkozrostu (krążek międzyłonowy, położony między powierzchnia-mi spojeniowymi). Obustronnie w ścianach bocznych miednicy kostnej znajdują się otwory zasłonowe (zasłonione) (obturator foramen, foramen obturatorium seu obturatum). Otwór ten jest zawarty między gałęzią górną i dolną kości łonowej oraz gałęzią kości kulszowej. Od góry i tyłu częściowo ograniczają go trzony kości łonowej i kulszowej. Otwór jest zam knięty przez błonę zasłonową (obturator membrane, membrana obturatoria), która w górnym odcinku otworu pozostawia wolne miejsce dla przejścia nerwu i naczyń zasłonowych (obturator nerve and vessels, nervus et vasa obturatoria), tzw. kanał zasłonowy (obturator canal, canalis obturatorius).

Kanał ten jest ograniczony:• Od góry przez bruzdę zasłonową (obturator sulcus, sulcus obturatorius).• Od dołu przez wolny brzeg błony zasłonowej (obturator membrane, membrana

obturatoria).• Od przodu przez guzek zasłonowy przedni (anterior obturator tubercle, tu-

berculum obturatorium anterius).• Od tyłu przez guzek zasłonowy tylny (posterior obturator tubercle, tuberculum

obturatorium posterius).

Page 10: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy

10

Ku tyłowi i bocznie miednica kostna komunikuje się poprzez otwory kulszowe: większy (greater sciatic foramen, foramen ischiadicum majus) i mniejszy (les-ser sciatic foramen, foramen ischiadicum minus). Otwór kulszowy większy jest podzielony na dwie części przez mięsień gruszkowaty (musculus piriformis): otwór nadgruszkowy (suprapiriform foramen, foramen suprapiriforme) i otwór pod-gruszkowy (infrapiriform foramen, foramen infrapiriforme).

Przez otwór nadgruszkowy przechodzą:• Nerw pośladkowy górny (superior gluteal nerve, nervus gluteus superior).• Tętnica pośladkowa górna (superior gluteal artery, arteria glutea superior).• Żyła pośladkowa górna (superior gluteal vein, vena glutea superior).• Naczynia chłonne.

Przez otwór podgruszkowy przechodzą:• Nerw pośladkowy dolny (inferior gluteal nerve, nervus gluteus inferior).• Tętnica pośladkowa dolna (inferior gluteal artery, arteria glutea inferior).• Żyła pośladkowa dolna (inferior gluteal vein, vena glutea inferior).• Nerw sromowy (pudendal nerve, nervus pudendus).• Tętnica sromowa wewnętrzna (internal pudendal artery, arteria pudenda

interna).• Żyła sromowa wewnętrzna (internal pudendal vein, vena pudenda interna).• Nerw kulszowy (sciatic nerve, nervus ischiadicus).• Nerw skórny tylny uda (posterior cutaneous nerve of thigh, nervus cutaneus

femoris posterior).• Naczynia chłonne towarzyszące żyłom.

Przez otwór kulszowy mniejszy przechodzą:• Mięsień zasłaniacz wewnętrzny (musculus obturator internus).• Nerw sromowy (pudendal nerve, nervus pudendus).• Tętnica sromowa wewnętrzna (internal pudendal artery, arteria pudenda

interna).• Żyła sromowa wewnętrzna (internal pudendal vein, vena pudenda interna).• Naczynia chłonne (lymphatic vessels, vasa lymphatica).

Ścianę tylną miednicy kostnej tworzy powierzchnia miedniczna kości krzyżowej (pelvic surface of sacrum, facies pelvina ossis sacri). Znajdują się na niej otwory krzyżowe miedniczne (pelvic sacral foramina, foramina sacralia pelvina), przez które przechodzą gałęzie przednie nerwów rdzeniowych krzyżowych, tworzące splot krzyżowy. W zawartości otworów znajdują się także gałęzie tętnic krzyżowych bocznych.

Ściany kostne miednicy są pokryte mięśniami, natomiast ściana dolna jest utworzo-na wyłącznie przez mięśnie oraz ich powięzie. Do mięśni tworzących pokrycie ścian miednicy zaliczamy:

• Mięsień biodrowy (musculus iliacus).• Mięsień gruszkowaty (musculus piriformis).• Mięsień zasłaniacz wewnętrzny (musculus obturator internus).

Page 11: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy
Page 12: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy

PIŚMIENNICTWO

1. Aleksandrowicz R., Gielecki J., Gacek W.: Anatomia topograficzna. Przewodnik do ćwiczeń prosektoryjnych polsko-angielski. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998.

2. Aleksandrowicz R., Gołąb B., Narkiewicz O.: Mianownictwo anatomiczne. PZWL, Warszawa 1989.

3. Aleksandrowicz R., Gielecki J., Gacek W.: Słownik mian anatomicznych łacińsko--polsko-angielski. PZWL, Warszawa 1997.

4. Bartel H.: Embriologia. PZWL, Warszawa 1999.5. Bochenek A., Reicher M.: Anatomia człowieka. T. I. Anatomia ogólna, kości, stawy

i więzadła, mięśnie. Pod red. W. Łasińskiego. PZWL, Warszawa 1990.6. Bochenek A., Reicher M.: Anatomia człowieka. T. II. Trzewia. Pod red. W. Łasińskiego.

PZWL, Warszawa 1992.7. Bochenek A., Reicher M.: Anatomia człowieka. T. III. Układ naczyniowy. Pod red.

W. Łasińskiego. PZWL, Warszawa 1993.8. Bochenek A., Reicher M.: Anatomia człowieka. T. V. Układ nerwowy obwodowy.

Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów. Pod red. W. Łasińskiego. PZWL, Warszawa 1989.

9. Chung K.W.: Gross Anatomy. 3rd edition. Williams & Wilkins, Baltimore, Philadelphia, Hong Kong, London, Munich, Sydney, Tokyo 1995.

10. Darda-Ledzion L., Członkowska A.: Zaburzenia czynności dolnych dróg mo-czowych w schorzeniach neurologicznych. Terapia. Uroginekologia, Nr 4, z. 3 (121), 2002, s. 20–26.

11. Fix J.D., Dudek R.W.: Embryology. Williams & Wilkins, Baltimore, Philadelphia, Hong Kong, London, Munich, Sydney, Tokyo 1994.

12. Lippert H.: Anatomia. T. 2. Wydanie I polskie pod redakcją R. Aleksandrowicza. Wy-dawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1998.

13. Łasiński W.: Anatomia topograficzna i stosowana. Tom 2. Brzuch, narządy jamy brzusznej. PZWL, Warszawa 1990.

14. Łasiński W.: Anatomia topograficzna i stosowana. Tom 3. Miednica mniejsza, okolica kroczowa, grzbiet i kark. PZWL, Warszawa 1991.

15. Moore K.L., Persaud T.V.N.: The Developing Human. Clinically Oriented Embry-ology. W.B. Saunders Company, Philadelphia, London, Toronto, Montreal, Sydney, Tokio 1998.

16. Sadler T.W.: Medical embryology. Williams & Wilkins, Baltimore, Philadelphia, Hong Kong, London, Munich, Sydney, Tokyo 1990.

17. Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 1988.18. Urbanowicz Z.: Anatomia człowieka. Słownik encyklopedyczny. Wydawnictwo

Uniwersyteckie, Lublin 2000.19. Walocha J.: Unaczynienie mięśniaków macicy. Praca doktorska. Kraków 2001.20. Whitemore I.: Terminologia anatomica. IFAA, FCAT. Georg Thieme Verlag, Germany,

1998.21. Williams P.L., Warwick R., Dyson M., Bannister L.W.: Gray’s Anatomy. 27th edition.

Churchill Livingstone, Edinburgh, London, Melbourne and New York 1989.22. Woźniak W.: Anatomia człowieka. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław

2001.

Page 13: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy
Page 14: miednica: ściany, mięśnie, naczynia i nerwy

REDAKTORDorota Węgierska

KOREKTAMałgorzata Szul

SKŁAD I ŁAMANIEHanna Wiechecka

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-81, 12-631-18-82, fax 12-631-18-83