Plan zajęć: Realia w broszurach turystycznych

Efekty kształceniaWymiar tekstualny: 3 (świadomość wpływu zinternalizowanej kultury tłumacza i jego emocjonalnej reakcji na elementy kultury docelowej zawarte w tekście)

Poziom: I

Wymagane przygotowaniaBroszury turystyczne w języku ojczystym studenta z jego rodzimego miasta lub innego regionu w jego kraju. Można również wykorzystać strony internetowe – ta opcja wymaga zapewnienia wystarczjącej ilości komputerów.

Tryb pracyPary lub 3-osobowe grupy.

Czas (całkowity sugerowany czas)90 min

Zalecenia dla wykładowcy (bibliografia, przewidywane trudności)

Pojęcie centralne: realia

Termin „realia” w języku łacińskim oznacza „rzeczy realne”; termin jest wykorzystywany dla określenia pojęć kultury źródłowej, których nie ma w kulturze docelowej (Leppihalme 2011:126). Wynika to z tego faktu, że różne kultury interpretują rzeczywistość na swój własny sposób. Według Leppihalme (2001: 139), „elementy leksykalne (słowa i frazy) odnoszą się do realnego świata poza językiem”. Leppihalme wskazuje również na pewną sztuczność podziału na poza- i wewnątrzjęzykowość, ponieważ kiedy my mamy do czynienia z wyrazami, jednocześnie mamy do czynienia z językiem, nawet jeżeli słowa jako takie odnoszą się do zewnętrznego świata (Leppihalme 2001: 139).

Według Florina (1993: 123) realiami są słowa i kombinacje słów, które oznaczają obiekty i pojęcia, charakterystyczne dla sposobu życia, kultury, rozwoju socjalnego i historycznego jednej narodowości, które są obce dla innej. Ponieważ wyrażają one miejscowy i/bądź historyczny koloryt, nie mają one ekwiwalentów w innych językach.

Terminy paralelne: problemy związane z kulturą, jednostki specyficzne dla kultury, pozajęzykowe odniesienia kulturowe lub odniesienia, specyficzne dla pewnej kultury.

Klasyfikacja realiów według Nedergaard-Larsen (1993). Typy ekstralingwistycznych problemów, związanych z kulturą

Geografia etc.geografiameteorologiabiologia

góry, rzekipogoda, klimat flora, fauna

geografia kulturowaregiony, miasta drogi, ulicy etc.

Historia

Społeczeństwo

Kultura

budynki: pomniki, twierdze etc.wydarzenia: wojny, rewolucje, dni flagiludzie: wiadome postaci historyczne

poziom gospodarczy: handel i przemysł, źródła energii etcspołeczna organizacja: obrona, system sądownictwa, policja, więzienia, miejscowa i centralna władzapolityka: zarządzanie państwem, ministerstwa, partie polityczne, politycy, organizacje politycznewarunki społeczne: grupy, subkultury, warunki życia, problemy, sposób życia, tradycje, mieszkania, transport, jedzenie, posiłki, odzież, artykuły codziennego użytku, relacje rodzinne

religia: kościoły, rytuały, moralność, kapłani, biskupi, święta religijne, święte edukacja: szkoły, uniwersytety, typy edukacji, egzaminymedia: TV, radio, gazety, czasopismakultura: spędzanie wolnego czasu, muzea, dzieła sztuki, literatura, pisarzy, teatrykina, aktorzy, muzykanci, idoli, restauracje, hotele, nocne kluby, kawiarni, sport, sportowcy

Możliwe strategie tłumaczeniowe dla realiów (Leppihalme 2001); przykłady z angielskiego na fiński

• Bezpośrednie przeniesienie: pub - pubi•Kalka: ginger beer - inkivääriolut (ginger ‘inkivääri’, beer ‘olut’)•Adaptacja kulturowa: Hyde Park Corner - Esplanadinkulma (Esplanadi – park w Helsinki,

kącik, ‘kulma’)•Termin nadrzędny: Spotted dick - jälkiruoka, ‘deser’•Eksplikacja: the Blitz - Lontoon pommitukset, ‘bombardowanie Londynu’•Dodawanie: notka tłumacza, glosariusz, wstęp etc.•Pominięcie: realia jest kompletnie pomijana

Wymienione siedem strategii tłumaczenia realiów nie są wyczerpujące, ale proponują ‘dość szerokie spektrum”. Leppihalme odnotowuje, że możliwe jest również łączenie strategii. Na przykład, bezpośrednie przeniesienie lub kalkę mozna uzupełnić dodawaniem (2001: 145).

Dodatkowe źródła:

Florin, Sider 1993. Realia in translation. In: Zlateva, Palma (ed.) Translation as SocialAction. Russian and Bulgajn Perspectives. London: Routledge, pp. 122–128.

Leppihalme, Ritva 2001: Translation strategies for realia. In Kukkonen, P. & Hartama Heinonen, R. (eds.) Mission, Vision, Strategies, and Values: A Celebration of Translator Training and Translation Studies in Kouvola.. Helsinki: Helsinki University Press, pp. 139–148.

Leppihalme, Ritva 2011: Realia. In: Yves Gambier & Luc van Doorslaer (eds): Handbook of Translation Studies. John Benjamins: Amsterdam. pp. 126–130.

Nedergaard-Larsen, Birgit 1993. Cultural factors in subtitling. Perspectives: Studies in Translatology 2, pp. 207–241.

Zadania

1. Zadania wprowadzające: 15 minStudenci tworzą „zespoły marketingowe”, robią „burzę mózgów” i zapisują dziesięć powodów, które sprawiają, że ich kraj/miasto rodzinne są wyjątkowe (materiały dla studentów, zadanie 1) Studentów też można poprosić, by podali listę rzeczy, za jakimi najbardziej będą tęsknić, jeżeli wyjadą z miasta/kraju na dłuższy czas. Przygotowane listy trzeba zapisać na tablicy lub w inny sposób uwidocznić dla wszystkich

2. Dyskusja dotycząca pojęcia „realiów” oraz „jednostek specyficznych dla kultury'; nauczyciel, 15 minNauczyciel przedstawia to pojęcie jako możliwy przypadek braku ekwiwalencji w przykładzie oraz podaje kilka definicji. Przykłady realiów są wybierane z listy, przygotowanej przez studentów. Na danym etapie studenci patrzą na owe realia z punktu widzenia pewnej docelowej kultury (materiały dla studentów, zadanie 2)

3. Analiza broszury; czas: 30 minStudenci otrzymują broszurę do analizy. Studenci czytają broszurę w małych grupach i wskazują przykłady realiów. Zadanie przygotowuje do tłumaczenia tekstu na język obcy; żeby zrozumieć, czy jednostka jest 'specyficzna dla kultury' trzeba zastanowić się nad kulturą docelową. Studenci szukają możliwych rozwiązań tłumaczenia realiów na język obcy (lub języki, jeżeli w grupie są studenci ze znajomością różnych języków obcych). (materiały dla studentów: zadanie 3.)

4. Dyskusja i przedstawienie strategii; czas: 30 minOmówienie przykładów znalezionych w tekście oraz opcji ich przetłumaczenia. Na końcu przedstawienie np. strategii tłumaczenia realiów według Leppihalme. (Strategie można wprowadzić i wcześniej; celem zadania jest jednak zachęcenie studentów do twórczego myślenia, dlatego nie podajemy od razu gotowych kategorii).

Dostosowanie do zintegrowanego podejściaSesję łatwo można włączyć w praktyczny kurs tłumaczenia; po wykonaniu zadań 1-4 studenci tłumaczą broszurę (już omówioną lub inną) jako zadanie domowe.

MATERIAŁY DLA STUDENTÓW

1. Jako członek zespołu marketingowego Pani/Pana regionu (miasta/kraju) planuje Pan/Pani wziąć udział w międzynarodowych targach turystycznych. Jest Pan/Pani na początkowym etapie przygotowania materiałów promocyjnych. Razem z kolegami metodą 'burzy mózgu' proszę przygotować listę z DZIESIĘCIU rzeczy, które mogą przyciągnąć turystów do Państwa regionu. Notatki proszę zrobić poniżej.

2. Proszę zastanowić się nad listą pod względem tłumaczenia. Czy któreś z podanych wyrazów mogą sprawić trudności w tłumaczeniu ich na Pani/Pana pierwszy język (inne znane w Państwa grupie języki)? Notatki proszę zrobić poniżej.

3. Proszę przeanalizować zaproponowaną broszurę. Jakie przykłady realiów może Pan/Pani w niej znaleźć? Jakby je Pan/Pani przetłumaczył/przetłumaczyła na swój pierwszy język obcy?