Potencjał wybranych multimodalnych korytarzy transportowych

w kontekście realizowanych inwestycji infrastrukturalnych w Europie środkowo-wschodniej

mgr Tadeusz BocheńskiKatedra Geografii Rozwoju RegionalnegoInstytut Geografii Uniwersytetu Gdańskiego

Polityka przestrzenna a transportowa – ewaluacja inwestycji infrastrukturalnychEwaluacja to systematyczne badanie wartości albo cech konkretnego programu, planu, działania Warszawa 17-18.12.2011 r.

Multimodalność transportu

Główne założenia:• transport w relacji drzwi-drzwi• rozkład przewozów towarowych między różne gałęzie

transportu z uwzględnieniem pełnego rachunku ekonomicznego (w tym kosztów zewnętrznych transportu);

• jedna umowa na przewóz na całej trasie (specjalistyczni operatorzy logistyczni);

• wykorzystanie zunifikowanych jednostek ładunkowych w transporcie tzw. drobnicy.

1 TIR = 2 TEU1 pociąg = 80 TEU = 40 TIRów

Podstawowym elementem infrastruktury poza siecią transportowąsą terminale przeładunkowe i centra logistyczne z dostępem do minimum dwóch gałęzi transportu.

Sieć Paneuropejskich korytarzy transportowych (TEN-T) przebiegających przez

Europę Środkową i Polskę

6 z 12 korytarzy TEN-T w Europie Środkowejprzebiega przez Polskę

Źródło: opracowanie własne.

Korytarz Bałtyk – Adriatyk odcinek północny: Gdańsk/Tallin – Ostrava/Zilina

nr odcinek km

koleje

CE75 Tallin – Warszawa 1215

  Warszawa - Katowice 318

CE65 Gdańsk – Ostrava 640

CE63 Goczałkowice – Zilina 122

razem 2295

Drogi

E67Tallin – Piotrków Trybunalski 1142

E75 Gdańsk – Zilina 713

E462 Cesky Tesin – Ostrava 50

razem 1906

Podstawowa infrastruktura

Połączenia intermodalne wykorzystujące w całości lub częściowo północny odcinek korytarza Bałtyk-Adriatyk

operator trasaPar

pociągów na tydzień

Baltic Rail Gdynia/Gdańsk – Sławków –> Koper 2

PCC Intermodal Gdynia/Gdańsk – Kutno 3

PCC Intermodal Kutno - Gliwice 3

PKP Cargoi różni operatorzy

Gdynia -> Inowrocław, Poznań, Kalisz, Łódź, Radomsko, Gliwice, Sławków, Wrocław*

(42)

PCC IntermodalRotterdam –> Kutno - Warszawa – Białystok –> Moskva**

1

LG EkspedicijaKlaipeda –> Siaulai – Jonava –> Moskva / Odessa** (pociągi Merkury i Viking) 21

* Pociągi intermodalne łączące port w Gdyni z terminalami w centralnej i południowej części Polski** połączenia tranzytowe wykorzystujące jedynie środkowy odcinek korytarza

17 – średnia dobowa liczba pociągów w 2010 r.* – łączny ruch przez 2 przejścia graniczne

Kraje Bałtyckieinfrastruktura i wykorzystanie

korytarza B-A• duży udział kolei w transporcie

towarowym;• dominacja kolei w przewozach

w relacji wschód-zachód;• transport relacji północ-

południe odbywa się prawie wyłącznie drogami;

• brak infrastruktury logistycznej w postaci suchych portów (TK i MCL) w Estonii i na Łotwie

• inwestycje infrastrukturalne w korytarzu prowadzone są głównie na terenie Litwy

Rail Baltica i linie kolejowe, na których koncentrują się przewozy

towarowe w Krajach Bałtyckich.

Źródło: opracowanie własne.

17

6

25*

13*

1,6

Litwa - infrastruktura logistyczna w korytarzu B-A

• Kaunas Palemonas (terminal kontenerowy LG wraz z centrum logistycznym)

• Sestokai (terminal uniwersalny)• Mockva (terminal przeładunkowy paliw płynnych)

Źródło: opracowanie własne.

Kaunas PalemonasCentrum logistyczne i

terminal kontenerowy [10.2011 r.]

Stacja SestokaiTerminal Przeładunkowy na

styku normalnych i szerokich torów

[10.2011 r.]

Przewozy Polska – Kraje Bałtyckie

Średnie dobowe natężenie ruchu towarowego na granicy polsko-litewskiej

w 2010 r. wynosiło: -4 137 ciężarówek (Budzisko)-1,5 pociągów towarowych (Trakiszki)- według badań z 2007 r. 28% ciężarówek . przekraczających granicę w Budzisku . jedzie tranzytem przez Litwę

Bariery:-zmiana szerokości torów (1435 -> 1520 mm) powoduje konieczność przeładunku towarów. -niedostateczna infrastruktura przeładunkowa-zły stan techniczny linii kolejowych zwłaszcza odcinka Suwałki - KownoEfekt: minimalny udział kolei (w przeliczeniu na jednostki ładunkowe) w przewozach w relacji Polska – Litwa.

Źródło: opracowanie własne na podstawie P. Rosik, 2012, Dostępność lądowa przestrzeni Polski w wymiarze europejskim, PAN IGiPZ, Warszawa, s. 144-145.

Polski odcinek korytarza infrastruktura logistyczna

miejscowość liczba łączna pow. mag.

[tys. m2]razem kolej

Gdańsk 3 0 (1) 126 920Pruszcz Gdański 2 0 55 980okolice Torunia 2 0 85 260Rawa Mazowiecka 1 0 19 800Piotrków Trybunalski 4 0 329 040Stryków 3 0 292 580Łódź 5 1 (3) 210 910Konurbacja Górnośląska 17 1 (5) 1 035 000

Bielsko-Biała 1 0 39 400Rybnik 1 0 7 740

razem 39 4 (10) 2 202 630Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://www.industrial.pl/cushman_ wakefield_pl.html – dostęp 03.2012 r.

miejscowość Liczbaterminali

Gdynia 2Gdańsk 2Kutno 1Łódź 1Piotrków Trybunalski 1Dąbrowa Górnicza 1Sławków 2Sosnowiec 1Gliwice 2Pruszków 1Warszawa 1

razem 14Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji operatorów logistycznych

Ogólnodostępne centra logistyczneTerminale kontenerowe

nowe inwestycje: TK Zajączkowo Tczewskie, CL w Katowicach i Gliwicach

Polski odcinek korytarzastan modernizacji podstawowej sieci transportowej

AGR krajowy Odcinekdługość

[km]

odsetek drogi o

podwyższonym standardzie

E67 S8/S61 Budzisko – Piotrków Trybunalski 486 32,6%E75 A1/S1 Gdańsk – Cieszyn 471 52,3%

A1 Pyrzowice – Goryczki 75 76,1%- S69 Bielsko-Biała - Zwardoń 45 75,8%Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PKP PLK i informacji prasowych.

AGTC krajowy odcinekdługość

[km]Odsetek linii

zmodernizowanychE65 9 Gdynia - Tczew 52 0%CE65 131 Tczew - Bytom 498 24%*CE63 139 Katowice - Zwardoń 113 0%E65 93 Goczałkowice - Zebrzydowice 33 0%E75 40/50 Trakiszki - Białystok 173 0%E75 6 Białystok - Warszawa 179 0%- 1 Warszawa - Katowice 318 12%

Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych PKP PLK.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA.

samochodów ciężarowych na 20 wybranych drogach krajowych

pociągów towarowych na liniach kolejowych zarządzanych przez PKP PLK

- w kolejowych przewozach towarowych dominują przewozy w relacji północ-południe (CE65)- koncentracja ruchu towarowego na Górnym Śląsku,- duże natężenie ruchu towarowego zarówno kolejowego i drogowego w obszarze między

Warszawą – Łodzią i Katowicami,

Średnie dobowe natężenie ruchu w 2010 r. w Polsce

Polska - Natężenie ruchu towarowego

Polskapociągi intermodalne

Średnie dobowe natężeniem ruchu pociągów TEC i TXC w Polsce w 2010 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych PKP PLK.

Linie kolejowe z największym

ruchem pociągów intermodalnych

w Polsce

Przewozy Polska – Czechy/Słowacja w korytarzu Bałtyk-Adriatyk

Średnie dobowe natężenie ruchu towarowego na granicy polsko-czeskiej i

polsko-słowackiej w 2010 r. samochodów ciężarowych:

- Cieszyn (Cz) 4 893 - Zabełków (Cz) 1 006 - Zwardoń (Sk) 300

pociągów towarowych:- Zebrzydowice (Cz) 25- Chałupki (Cz) 28- Zwardoń (Sk) 14

Źródło: opracowanie własne na podstawie P. Rosik, 2012, Dostępność lądowa przestrzeni Polski w wymiarze europejskim, PAN IGiPZ, Warszawa, s. 138-141

Według badań z 2007 r. 60% ciężarówek przekraczających granicę w Cieszynie jedzie tranzytem przez Czechy w tym 26% w kierunku południowo-zachodnim

Kluczowe inwestycje infrastrukturalne w korytarzu I.

odcinek Białystok-Kowno •odcinek ten w największym stopniu wymaga modernizacji ze względu na nie dopasowaną infrastrukturę do współczesnych potrzeb szczególnie w transporcie kolejowym (przebieg granicy UE, duże natężenie ruchu samochodowego między Litwą a Polską);•Główne problemy:-przecięcie obszarów przyrodniczo cennych (dolina Rospudy)-zmiana szerokości torów (słabo rozwinięta infrastruktura przeładunkowa)

Polska

Litwa

odcinek Suwałki – Mockava [10.2011]odcinek Ełk – Suwałkimost na Rospudzie w Raczkach

[10.2011]Inwestycje:

,- Rail Baltica: modernizacja linii kolejowej w tym budowa nowych fragmentów na odcinku Ełk – Suwałki oraz

Stacja MockavaTerminal Przeładunkowy

paliw płynnych[10.2011 r.]

Zmodernizowany w 2011 r. odcinek Mockava – Sestokaisplot torów 1520 i 1434 mm

Rail Balticaprzedłużenie toru 1435 mm do Kowna i 1520 mm do Suwłk

droga E67(okolice Kalwari na

Litwie)[10.2011 r.]

Via Baltica - budowa drogi ekspresowej do Kowna - na Litwie zmodernizowany w I etapie wybudowane zostały obwodnice Kowna, Marijampolu i Kalwarii- w Polsce w 2012 r. zmodernizowano odcinek Mszczonów – Piotrków Trybunalski do klasy drogi ekspresowej

Struktura gałęziowa przewozów towarowych w wybranych krajach w 2010 r.

KrajPrzewozy ogółem[tys. ton]

Struktura gałęziowa przewozów [%]

kolej drogiżegluga

*rurociągi lotnictwo

Polska 1 838 500 11,8 84,4 0,7 3,1 0,0Czechy 517 430 16,0 68,8 0,3 2,2 12,7Słowacja 190 518 23,3 75,1 1,6 b.d. 0,0Litwa 115 192 41,7 38,8 0,9 12,7 5,9Łotwa 95 988 42,2 40,2 0,0 4,8 12,9Estonia 78 847 59,2 38,1 2,7 0,0 0,0Źródło: opracowanie własne na podstawie danych urzędów statystycznych poszczególnych państw.

* śródlądowa i przybrzeżna

Podsumowanie • konieczne jest zwiększenie nakładów na koleje w Polsce;• potrzeba wskazania kluczowych (węzłowych) lokalizacji

infrastruktury logistycznej w postaci suchych portów oraz zapewnienie ich ogólnodostępności;

• zwiększenie liczby multimodalnych centrów logistycznych• uszczelnienie systemu poboru opłat (via toll) od ciężarówek

na polskich drogach;

Towarowy ruch transgraniczny w 2010 r. na granicach Polski

kraj

drogi kolejeSzacunkowy udział

transportu(w przeliczeniu na 1 TEU)

główne drogi transgraniczne

ŚDR sam. cięż.

transgraniczne linie kolejowe

ŚDR poc. tow.

ogółem AGR 2010 ogółem AGTC 2010 drogowy kolejowy

Niemcy 11 4 23 935 10 3 71,3 89,4% 10,6%Czechy 10 3 9 531 9 4 71,6 76,9% 23,1%Litwa 2 1 4 548 1 1 1,6 98,6% 1,4%Ukraina 6 3 3 013 6 2 10,4 87,9% 12,1%Słowacja 5 2 2 432 3 2 21,8 73,6% 26,4%Białoruś 5 1 1 781 6 1 41,8 51,6% 48,4%Rosja (OK) 4 1 437 3 0 8,4 56,5% 43,5%

UE 28 10 40 446 23 10 166,3 85,9% 14,1%WNP 15 5 5 231 15 3 60,6 68,3% 31,7%

ogółem 43 15 45 677 38 13 226,9 83,4% 16,6%

Źródło: opracowanie własne .

1 TIR = 2 TEU1 pociąg = 80 TEU = 40 TIRów

Dziękuję za uwagę.

Bibliografia:• Bocheński T., 2012, Transport kolejowy i intermodalny w Krajach

Bałtyckich [w:] Przegląd Komunikacyjny 3/2012, SITK RP, Wrocław, s.28-31.

• Frąckowiak P., 2012, Perspektywy rozwoju transportu intermodalnego w terminalach morskich na przykładzie BCT [w:] Suche porty w Polsce. Komponenty ekologicznych korytarzy transportowych w Europie Bałtyckiej, Tczew (konferencja w dniu 19.11.2012)

• Rosik P., 2012, Dostępność lądowa przestrzeni Polski w wymiarze europejskim, PAN IGiPZ, Warszawa.

• dane GDDKiA z generalnego pomiaru ruchu w 2010 r.• niepublikowane dane PKP PLK o ruchu pociągach na sieci kolejowej w

Polsce• dane operatorów logistycznych o infrastrukturze terminalowej i

połączeniach intermodalnych w Polsce• http://www.industrial.pl/ cushman_wakefield_pl.html – dostęp 03.2012 r. • http://pl.goodman.com/ mieruchomosci/pomeranian-logistics-centre –

dostęp 04.2012 r.• zdjęcia własne wykonane podczas badań terenowych w 10.2011 r.