Metodologia Nauk Społecznych

Dr hab. Jerzy Kociatkiewicz

The University of Sheffield

INTERPRETACJA MATERIAŁU JAKOŚCIOWEGO

Nadawanie sensu danym

Dziś rozmawiamy o

• Analizie danych jakościowych

• Tekście jako przedmiocie analizy

• Znaczeniu kontekstu

• Transkrypcji i kodowaniu

• Różnych podejściach do interpretacji danych

Metodologia

Analiza Analiza „to działanie przenikające cały okres trwania projektu badawczego. Analiza nie ogranicza się do bycia jednym z późniejszych etapów badań, poprzedzającym kolejny, odrębny etap ‛spisywania wyników’”

Coffey i Atkinson (1996: 10-11)

Tekst: „tekst to coś, z czego czerpiemy znaczenie”

Alan McKee (2003: 2)

“nie ma niczego poza tekstem”

Jacques Derrida (1967/1997: 158)

“nie ma niczego poza kontekstem”

również Jacques Derrida (1988: 133)

Semiotyka

Nauka badająca procesy tworzenia znaczeń i komunikacji kulturowej

(skąd możemy wiedzieć, co znaczy dane słowo lub zdanie?)

Znaczenia – Powstają w procesie semiozy

(komunikacji i interpretacji)

– Kulturowo przyporządkowane znakom

– Zależne od kontekstu i uczestników procesu / zmienne w czasie

“Wszytko prózno! Macamy, gdzie miękcej w rzeczy,

A ono wszędy ciśnie! Błąd - wiek człowieczy!

Nie wiem, co lżej: czy w smutku jawnie żałować,

Czyli się z przyrodzeniem gwałtem mocować?”

Jan Kochanowski Tren I (1580)

Logo hardrockowego zespołu AC/DC

ABBA – zespół dyskotekowy o

znacznie „miększej”

muzyce

Logo na koszulce powinno

promować ulubiony zespół

Wytatuowany mężczyzna lubi ciężką muzykę

Koszulka była czarna gdy była

nowa

Zmiękcza twoje ubrania

“opiekany”???

Pomaga pięknu

Pomnikowe Tło

Celebrytka?

Cytat wykazujący

poparcie

Pomaga zdrowiu

Najważniejsze pytanie analityczne:

–Czego chcemy się dowiedzieć (co chcemy zrozumieć)?

“Nigdy nie czytam

The Economist” Stażysta. Lat 42.

Kapitał kulturowy Współdzielona wiedza o normach kulturowych umożliwiająca swoim posiadaczom pełniejsze uczestnictwo w kulturze

Pierre Bordieu (1986)

Co chcemy odczytać? –Nie istnieje pełne odczytanie tekstu,

każdy odczyt jest odczytem częściowym (każda interpretacja jest subiektywna i niepełna).

–Zawsze czytamy tekst w jakimś celu.

–Zawsze czytamy tekst w jakimś kontekście.

Etapy analizy

• Transkrypcja

• Kodowanie

• Interpretacja

• Weryfikacja

Metodologia

TRANSKRYPCJA

Przygotowanie danych do analizy

Metodologia

Transkrypcja

• Przekształcenie tekstu w bardziej przyjazny i wygodniejszy format

• Spisz wypowiedzi z nagrań audio (np. wywiadów)

• Przepisz swoje notatki z terenu w czytelnym formacie

Metodologia

Czemu transkrybować?

• Łatwiej analizować tekst pisany

• Zmusza do pracy z materiałem źródłowym (a nie tylko z wrażeniami z jego zbierania), szczególnie jeśli transkrybuje się materiał samemu.

Metodologia

Jak transkrybować?

• Trzeba znaleźć kompromis pomiędzy czytelnością a bogactwem przekazu

• Co będzie ważne w planowanej analizie? Czy ton głosu ma znaczenie? Czy pauzy są istotne? Czy zachowanie gramatyki wypowiedzi przyda się w interpretacji? Metodologia

Jak transkrybować?

JK: Fakt, że nowy program jest bardziej nieprzewidywalny od starego, już sprawdzonego to jedna kwestia. A druga, czy łatwiej było prześledzić program, powiedzmy, na [popularnej kilka lat temu] Amidze niż na obecnym pececie?

[9]: Nie, to chodzi o co innego, chodzi o objętość—że sprawdzenia paru mega kodu, powiedzmy — Windowsy teraz mają ile? Pewnie trzydzieści parę tak co najmniej mega — samo takie coś, co tam działa, a nie obrazki i bzdury tego typu... tego się po prostu — człowiek tego nie sprawdzi.

Metodologia

Jak transkrybować?

1 P: Usiłowałem spożywać (piwo). (0.02) Tak? 2 M: Tak. Usiłowałem. ((ze śmiechem)) 3 P: No i czemu pan mandatu nie przyjął? 4 M: Eee (0.02) znaczy sie- (.) Czemu nie przyjąłem. 5 P: Gdyż:: zgrywałem kozaka? [Czy::: 6 M:  [Nie::. Nie:: 7 P: Gdyż::: stwierdziłem że nie wypiłem::? 8 M: Heh nie? Wypiłem [wypiłem piwo] ((z uśmiechem)) 9 P: [gdyż nie wiedziałem, co robię?] 10 M: Hehe ((śmiech)) 11 P: Gdyż co. 12 M: Nie. Wypiłem piwo::? Wcześniej wypiłem? miałem butelkę pustą co prawda >ale to już nieistotne?< y::

Rancew-Sikora (2013: 21) Metodologia

KODOWANIE

Wybór i zastosowanie kategorii pomagających zrozumieć zebrany materiał

Metodologia

KOD „słowo lub krótka fraza symbolicznie przypisująca porcji słownych lub obrazowych danych podsumowujący, uwidoczniający sedno i/lub charakterystyczny atrybut.”

(Saldaña, 2009: 3)

Metodologia

Kodowanie

• Znajdowanie etykiet/tagów do opisania tematów/problemów/metafor występujących w tekście

• Używane do grupowania fragmentów danych

• Fragmentowi danych można przypisać jednocześnie wiele różnych kodów (etykiet)

• W badaniach jakościowych kody powinny być tworzone na podstawie zebranego materiału

Metodologia

Znajdowanie kodów

• Proces iteratywny: nie wystarczy jednokrotne przeczytanie tekstu

• Warto kilkakrotnie przeczytać tekst koncentrując się na różnych elementach (np. tematach, uczuciach, ludziach)

• Spirala hermeneutyczna: każde kolejny powrót do tekstu umożliwia lepsze zrozumienie treści Metodologia

Pomocne programy

Metodologia

Pomocne programy

• Szereg dostępnych pakietów (np. nVivo, CAT, Atlas)

• Pomagają organizować i archiwizować materiał, zapisywać i przypisywać kody, usprawniają wyszukiwanie

• Nie zastępują własnego kontaktu z materiałem

• Nie stanowią metody analizy bądź kodowania Metodologia

INTERPRETACJA

Użycie kodowanych danych do znalezienia odpowiedzi na pytania badawcze

Metodologia

Interpretacja

• Rozpoczyna się conajmniej na etapie kodowania: wybór kodów zawsze wymaga decyzji badacza

• Metoda interpretacji musi współgrać z zebranym materiałem jak i z pytaniami badawczymi

Metodologia

Ważne pytania dot. materiału • Określenie: Jakie elementy znaleźć można

w twoich danych i jak są one powiązane

• Definicje: Jakich kategorii używają badani aktorzy?

• Co i jak: Jakie są konsekwencje kategorii i interpretacji przyjętych przez badanych aktorów

• Problemy: Jak trudności napotkane podczas badań wpłynęły na zebrany materiał?

Źródło: Silverman i Marvasti, 2008

Metodologia

METODY INTERPRETACJI

Różne sposoby znalezienia znaczeń w materiale badawczym

Metodologia

Analiza treści

• Znana także jako analiza zawartości (ang. Content Analysis)

• Podejście (pół-)ilościowe

• Możemy odkryć istotność różnych tematów badając częstość ich występowania, bądź częstość określonych zestawień

• Wymaga zliczenia przypadków występowania tematów, koncepcji, słów w analizowanym tekście

Metodologia

Analiza treści

Źródło: http://shakespearethisyear.blogspot.co.uk/2013/02/day-46-romeo-and-juliet-word-cloud.html

Kiedy użyć analizy treści?

• Kiedy chcesz znaleźć najistotniejsze kwestie w zebranych danych, albo porównać istotność różnych kwestii

• Kiedy chcesz porównać istotność tych samych tematów w różnych tekstach

• Kiedy interesuje cię analiza danych niezależna od czytelnika (choć podejście nadal wymaga dozy interpretacji) Metodologia

Analiza treści: jak to robić?

• Zdecyduj się, co będziesz zliczać w swoim tekście/tekstach

• Przypisz odpowiednie kategorie (formy wyrazów, tematy, wątki, skojarzenia) i policz przypadki ich występowania

• Gdy masz do czynienia z wieloma tekstami, możesz użyć metod statystycznych do dalszej obróbki wyników Metodologia

Analiza treści: lektury

Srivastava, Ashok i Mehran Sahami (2009) Text Mining: Classification, clustering, and applications. Boca Raton: CRC Press.

Weber, Robert Philip (1990) Basic Content Analysis. Londyn: SAGE.

Metodologia

Analiza tematyczna

• Najpopularniejsza metoda interpretacji danych jakościowych

• Koncentruj się na tym, co jest przedmiotem opisu czy dyskusji (także w notatkach z terenu).

Metodologia

Przykład analizy tematycznej

• Barbara Czarniawska (2014) Zmiana Kadru: Jak zarządzano Warszawą w okresie przemian. Warszawa: Sedno.

Metodologia

Kiedy użyć analizy tematycznej?

• Kiedy uważasz, że twoje źródła są wiarygodne i dokładne

• Kiedy twoje pytania badawcze dotyczą zrozumienia, co badani aktorzy sądzą o jakieś sprawie, albo jak wykonują zadania lub czynności

Metodologia

Analiza tematyczna: jak to robić?

• Znajdź główne kwestie pojawiające się w twoich danych

• Porównaj jak różne źródła opisują tę samą kwestię. Czy można znaleźć jakieś wzorce?

• Sprawdź powiązania: które kody pojawiają się razem, które nie?

• Przyjrzyj się obserwacjom odstającym: przypadkom nie pasującym do wzorców Metodologia

Analiza tematyczna: lektury

Boyatzis, Richard E. (1998) Transforming Qualitative Information: Thematic analysis and code development. Thousand Oaks: SAGE.

Guest, Gregg, Kathleen M. MacQueen i Emily E. Narney (2012) Applied Thematic Analysis. Thousand Oaks: SAGE.

Metodologia

Analiza dyskursu

• Uwaga: wiele różnych podejść używa tej nazwy

• Tu: próba zrozumienia badanej grupy/organizacji/kultury poprzez jej język

• Teksty wyrażają i jednocześnie tworzą współdzielone ramy interpretacji świata

Metodologia

Przykład analizy dyskursu

Piotr Mamet (2005) Język w Służbie Menedżerów: Deklaracja misji przedsiębiorstwa. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Metodologia

Przykład analizy dyskursu

Ewa Grzeszczyk (2003) Sukces: Amerykańskie wzory – polskie realia. Warszawa: IFiS PAN.

Metodologia

Kiedy użyć analizy dyskursu?

• Kiedy używasz danych jako narzędzia zrozumienia grupy/organizacji/społeczności/kultury stanowiącej kontekst owych danych

• Kiedy analizujesz zbiór tekstów o wspólnej tematyce bądź pochodzeniu

Metodologia

Analiza dyskursu: jak to robić?

• Znajdź główne kwestie, ich kontekst, opisy i sposoby prezentacji

• Zanalizuj zbieżności i różnice w różnych źródłach

• Zwróć uwagę na zmiany w czasie widoczne w twoim zbiorze tekstów

Metodologia

Analiza dyskursu: lektury

Tietze, Susanne, Laurie Cohen i Gill Musson (2003) Understanding Organizations through Language. Londyn: SAGE.

Van Dijk, Teun A. (2009) Society and Discourse. How social contexts control text and talk. Cambridge: Cambridge University Press.

Metodologia

Etnometodologia

• Metoda interpretacji koncentrująca się na strukturze interakcji: tworzeniu znaczeń i relacji władzy

• Wymaga dokładnych obserwacji i raportowania aspektów wypowiedzi zwykle ignorowanych w badaniach

• Zbliżone podejście: analiza konwersacji

Metodologia

Przykład etnometodologii

Gale Miller i David Silverman (2005) „Troubles Talk and Counselling Discourse: A comparative study,” Sociological Quarterly, 36/4: 725-747.

Metodologia

Kiedy użyć etnometodologii?

• Kiedy interesuje się jak idee wdrażane są w praktykę społeczną (jak aktorzy przechodzą od mówienia do działania)

• Kiedy analiza tematyczna skutkuje zbyt banalnymi wnioskami nie oddającymi komplikacji i sprzeczności życia społecznego Metodologia

Etnometodologia: jak to robić?

• Bardzo, bardzo dokładnie transkrybuj swój materiał. Używaj jasnych reguł transkrypcji

• Analizuj strukturę interakcji: pauzy, przerwania, kolejność zabierania głosu, powtórzenia, ton głosu, gesty

• Skontrastuj strukturę interakcji z tematyczną treścią badanych interakcji Metodologia

Etnometodologia: lektury

Drew, Paul i John Heritage (1993) Talk at Work: Interaction in institutional settings. Cambridge: Cambridge University Press.

Garfinkel, Harold (1984) Studies in Ethnomethodology. Cambridge: Polity Press.

Metodologia

Uważna lektura (close reading)

• Koncentruje się na szczegółach ekspresji

• Analizuje sposoby, w jaki tekst konstruuje znaczenia i stara się uwidocznić kulturowe i społeczne założenia niewidoczne przy pobieżnej lekturze tekstu

Metodologia

Przykład uważnej lektury

Erving Goffman (1979) Gender Advertisements. Cambridge: Harvard University Press.

.

Metodologia

Kiedy użyć uważnej lektury?

• Kiedy analizujesz szczególnie istotny tekst (np. dokument założycielski, misję organizacji, slogan)

• Kiedy możesz poświęcić wiele czasu i uwagi badaniu krótkiego tekstu

Metodologia

Uważna lektura: jak to robić?

• Analizuj powiązania między poszczególnymi słowami i frazami

• Weź pod uwagę różne możliwe interpretacje badanego tekstu

• Sprawdź jak tekst był używany i interpretowany w różnych kontekstach

Metodologia

Uważna lektura: lektury

Danesi, Marcel (2010) Interpreting Advertisements: A semiotic guide. Ottawa: Legas.

Goddard, Angela (1998) The Language of Advertising: Written texts. Nowy Jork: Routledge.

Metodologia

WERYFIKACJA

Czy twoje dane wspierają twoją interpretację?

Metodologia

Weryfikacja

• Nie wszystkie interpretacje powstałe na podstawie materiału badawczego dają się utrzymać w konfrontacji z tym samym materiałem

• Przeanalizuj swoje dane raz jeszcze zgodnie z przyjętą interpretacją

• Upewnij się co do wiarygodności danych, procesu ich zbierania i interpretacji Metodologia

Weryfikacja: 10 kroków

1. Upewnij się, że cytaty i kody są użyte do zobrazowania wyników badań są reprezentatywne

2. Sprawdź swoje uprzedzenia

3. Triangulacja: czy możesz znaleźć różne potwierdzenia dla swoich konkluzji?

4. Rozważ swoje dowody (czy są wiarygodne?)

5. Zreintrepretuj obserwacje odstające Metodologia

Weryfikacja: 10 kroków

6. Zanalizuj przypadki krańcowe (sytuacji, ludzi)

7. Prześledź niespodzianki (zaskakujące wyniki)

8. Poszukaj dowodów negatywnych

9. Rozważ konsekwencje (poszukaj dowodów na implikacje twoich wyników)

10.Odfiltruj bezsensowne związki (nie każda korelacja oznacza bezpośredni związek)

Na podstawie Miles i Huberman (1994)

Metodologia

Bibliografia Bordieu, Pierre (1986) “The Forms of Capital.” Pobrane 31.03.2016

z: http://www.marxists.org/reference/subject/philosophy/works/fr/bourdieu-forms-capital.htm

Boyatzis, Richard E. (1998) Transforming Qualitative Information: Thematic analysis and code development. Thousand Oaks: SAGE.

Coffey, Amanda i Paul Atkinson (1996) Making Sense of Qualitative Data: Complementary research strategies. London: SAGE.

Czarniawska, Barbara (2014) Zmiana Kadru: Jak zarządzano Warszawą w okresie przemian. Warszawa: Sedno.

Danesi, Marcel (2010) Interpreting Advertisements: A semiotic guide. Ottawa: Legas.

Derrida, Jacques (1967/1997) Of Grammatology. Baltimore: John Hopkins University Press.

Metodologia

Bibliografia II Derrida, Jacques (1988) Limited, Inc. Evanston: Northwestern

University Press.

Drew, Paul i John Heritage (1993) Talk at Work: Interaction in institutional settings. Cambridge: Cambridge University Press.

Garfinkel, Harold (1984) Studies in Ethnomethodology. Cambridge: Polity Press.

Goddard, Angela (1998) The Language of Advertising: Written texts. Nowy Jork: Routledge.

Goffman, Erving (1979) Gender Advertisements. Cambridge: Harvard University Press.

Grzeszczyk, Ewa (2003) Sukces: Amerykańskie wzory – polskie realia. Warszawa: IFiS PAN.

Guest, Gregg, Kathleen M. MacQueen i Emily E. Narney (2012) Applied Thematic Analysis. Thousand Oaks: SAGE.

Metodologia

Bibliografia III

Mamet, Piotr (2005) Język w Służbie Menedżerów: Deklaracja misji przedsiębiorstwa. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

McKee, Alan (2003) Textual Analysis: A beginner’s guide. Londyn: SAGE.

Miles, Matthew R. i A. Michael Huberman (1994) Qualitative Data Analysis: An expanded sourcebook. Thousand Oaks: SAGE.

Miller, Gale i David Silverman (2005) „Troubles Talk and Counseling Discourse: A comparative study,” Sociological Quarterly, 36/4: 725-747.

Rancew-Sikora, Dorota (2013) „Dyskurs i Interakcja: Problem trafnego wyboru kontekstu do interpretacji rozmów,” Przegląd Socjologii Jakościowej 9/1: 12-31.

Saldaña, Johnny (2009) The Coding Reference Manual for Qualitative Researchers. Los Angeles: SAGE.

Metodologia

Bibliografia IV

Silverman, David i Amir Marvasti (2005) Doing Qualitative Research: A comprehensive guide. London: SAGE.

Srivastava, Ashok i Mehran Sahami (2009) Text Mining: Classification, clustering, and applications. Boca Raton: CRC Press.

Tietze, Susanne, Laurie Cohen i Gill Musson (2003) Understanding Organizations through Language. Londyn: SAGE

Van Dijk, Teun A. (2009) Society and Discourse. How social contexts control text and talk. Cambridge: Cambridge University Press.

Weber, Robert Philip (1990) Basic Content Analysis. Londyn: SAGE.

Metodologia