Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczcia egzaminu.

MCH2015

Ukad graficzny CKE 2015

MCH2015

UZUPENIA ZDAJCY

KOD PESEL

EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII

POZIOM ROZSZERZONY DATA: 15 maja 2015 r. GODZINA ROZPOCZCIA: 9:00 CZAS PRACY: 180 minut LICZBA PUNKTW DO UZYSKANIA: 60 Instrukcja dla zdajcego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 20 stron (zadania 141).

Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou nadzorujcego egzamin.

2. Rozwizania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kadym zadaniu.

3. W rozwizaniach zada rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadzcy do ostatecznego wyniku oraz pamitaj o jednostkach.

4. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym tuszem/atramentem.

5. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel. 6. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie bd oceniane. 7. Moesz korzysta z Wybranych wzorw i staych fizykochemicznych na

egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, linijki oraz kalkulatora prostego.

8. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swj numer PESEL i przyklej naklejk z kodem.

9. Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej dla egzaminatora.

miejsce na naklejk

MCH-R1_1P-152

Strona 2 z 20

MCH_1R

Informacja do zada 1.4. Brom wystpuje w przyrodzie w postaci mieszaniny dwch izotopw o masach atomowych rwnych 78,92 u i 80,92 u. rednia masa atomowa bromu jest rwna 79,90 u. Pierwiastek ten w reakcjach utleniania i redukcji moe peni funkcj zarwno utleniacza, jak i reduktora. Tworzy zwizki chemiczne, w ktrych wystpuj rne rodzaje wiza. Zadanie 1. (01) Uzupenij poniszy tekst, wpisujc w odpowiednie miejsca informacje dotyczce struktury elektronowej atomu bromu i jego stopni utlenienia. 1. Atom bromu w stanie podstawowym ma konfiguracj elektronow

............................................................................................., a w powoce walencyjnej tego atomu znajduje si ...................... elektronw. Brom naley do bloku konfiguracyjnego .................... ukadu okresowego.

2. Minimalny stopie utlenienia, jaki przyjmuje brom w zwizkach chemicznych, jest rwny ............., a maksymalny wynosi .............. .

Zadanie 2. (01) Mol jest jednostk licznoci (iloci) materii. Liczb drobin odpowiadajc jednemu molowi nazywamy liczb Avogadra. Oblicz bezwzgldn mas (wyraon w gramach) pojedynczej czsteczki bromu zbudowanej z atomw dwch rnych izotopw. Obliczenia:

Zadanie 3. (01) Oblicz, jaki procent atomw bromu wystpujcych w przyrodzie stanowi atomy o masie atomowej 78,92 u, a jaki procent atomy o masie atomowej 80,92 u. Obliczenia:

Strona 3 z 20

MCH_1R

Zadanie 4. (01) Ustal i wpisz do tabeli, jaki rodzaj wizania (kowalencyjne niespolaryzowane, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe) wystpuje w wymienionych zwizkach. CBr4 CaBr2 HBr

Rodzaj wizania Zadanie 5. Budowa czsteczki tlenku siarki(VI) jest skomplikowana. Poniej przedstawiono jeden ze wzorw opisujcych struktur elektronow SO3.

O

SO O

Zadanie 5.1. (01) Okrel typ hybrydyzacji orbitali atomu siarki (sp, sp2, sp3) i geometri czsteczki (liniowa, paska, tetraedryczna). Typ hybrydyzacji: ........................................................................................................................ Geometria: .................................................................................................................................... Zadanie 5.2. (01) Napisz, ile wiza i wystpuje w czsteczce SO3 o przedstawionej powyej strukturze. Liczba wiza : ................................. Liczba wiza : ................................. Zadanie 6. (01) Substancje o tym samym typie wzoru chemicznego, tworzce ten sam typ sieci przestrzennej i o takich samych lub bardzo zblionych rozmiarach komrki elementarnej, nazywamy substancjami izomorficznymi. Mog one tworzy roztwory stae, czyli krysztay mieszane. Tworzenie krysztaw mieszanych polega na tym, e atomy lub jony wykazujce taki sam adunek oraz zblione rozmiary mog si wzajemnie zastpowa w sieci przestrzennej. KCl i KBr maj identyczne sieci przestrzenne i wykazuj zdolno tworzenia staych roztworw. Natomiast w przypadku KCl i NaCl izomorfizm nie wystpuje mimo tego samego typu sieci. W tabeli podano wielkoci promienia jonowego czterech jonw.

Cl 181 pm

Br 196 pm

K + 138 pm

Na + 102 pm

Na podstawie: A. Bielaski, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2002. Wyjanij, dlaczego chlorek potasu i chlorek sodu nie mog tworzy krysztaw mieszanych. .......................................................................................................................................................

Wypenia egzaminator

Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5.1. 5.2. 6. Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 1 Uzyskana liczba pkt

Strona 4 z 20

MCH_1R

Zadanie 7. (01) Poniej przedstawiono model struktury wody w stanie staym.

Uzupenij zdania opisujce budow i waciwoci lodu. Podkrel waciwe okrelenie spord wymienionych w kadym nawiasie. W wodzie w stanie staym, czyli w lodzie, kada czsteczka wody zwizana jest wizaniami (kowalencyjnymi / kowalencyjnymi spolaryzowanymi / wodorowymi / jonowymi)

z czterema innymi czsteczkami wody lecymi w naroach czworocianu foremnego. Tworzy si w ten sposb luna sie czsteczkowa o strukturze (diagonalnej / trygonalnej / tetraedrycznej), ktra pka, gdy ld si topi, cho pozostaj po niej skupiska zawierajce 30 i wicej czsteczek. W ciekej wodzie czsteczki zajmuj przestrze mniejsz ni w sieci krystalicznej, a zatem woda o temperaturze zamarzania ma gsto (wiksz / mniejsz) ni ld. Dlatego ld (tonie w / pywa po) wodzie.

Na podstawie: K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007.

Zadanie 8. (02) Do szczelnego zbiornika wprowadzono wodr oraz tlen i zainicjowano reakcj. Po jej zakoczeniu naczynie zawierao wycznie 0,9 g wody. Napisz, w jakim stosunku objtociowym i masowym zmieszano wodr z tlenem w zbiorniku, a take podaj, ile gramw wodoru i ile gramw tlenu znajdowao si w naczyniu przed zainicjowaniem reakcji. Stosunek objtociowy V wodoru : V tlenu = ...................................................................................... Stosunek masowy m wodoru : m tlenu = ............................................................................................. Masa wodoru przed zainicjowaniem reakcji m wodoru = ................................................................ Masa tlenu przed zainicjowaniem reakcji m tlenu = .......................................................................

Strona 5 z 20

MCH_1R

Informacja do zada 9.10. Tlenek siarki(IV) na skal techniczn mona otrzyma w wyniku redukcji siarczanu(VI) wapnia (anhydrytu) wglem w temperaturze 900 C. Proces ten opisano poniszym rwnaniem.

2CaSO4 + C T 2CaO + CO2 + 2SO2 H = 1090 kJ Na podstawie: H. Koneczny, Podstawy technologii chemicznej, Warszawa 1973.

Zadanie 9. (02) Oblicz, jaka bya wydajno opisanego procesu, jeeli z 1 kg czystego anhydrytu otrzymano 150 dm3 tlenku siarki(IV) w przeliczeniu na warunki normalne. Obliczenia:

Zadanie 10. (01) Uzupenij ponisze zdania. Podkrel waciwe okrelenie spord wymienionych w kadym nawiasie. Podniesienie temperatury, w ktrej prowadzony jest proces otrzymywania tlenku siarki(IV),

bdzie przyczyn (zmniejszenia / zwikszenia) wydajnoci reakcji, gdy jest to proces (egzoenergetyczny / endoenergetyczny). Stopie rozdrobnienia anhydrytu i wgla (ma wpyw / nie ma wpywu) na szybko tej reakcji.

Wypenia egzaminator

Nr zadania 7. 8. 9. 10. Maks. liczba pkt 1 2 2 1 Uzyskana liczba pkt

Strona 6 z 20

MCH_1R

Zadanie 11. (01) Dysponujesz niezbdnym sprztem laboratoryjnym oraz nastpujcymi odczynnikami:

mieszanin dwch soli: staego chlorku magnezu i staego chlorku sodu wod destylowan kwasem solnym wodnym roztworem wodorotlenku sodu.

Zaprojektuj dowiadczenie, w wyniku ktrego otrzymasz czysty stay chlorek magnezu. Opisz kolejne etapy wykonania tego dowiadczenia. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 12. (01) W temperaturze T przygotowano nastpujce roztwory: 1. wodny roztwr Ba(OH)2 o steniu 0,05 mol dm3 2. wodny roztwr KOH o steniu 0,1 mol dm3 3. wodny roztwr NH3 o steniu 0,1 mol dm3 4. wodny roztwr CH3COOH o steniu 0,1 mol dm3 Porwnaj pH przygotowanych roztworw. Uzupenij zdania wyraeniami wybranymi spord podanych poniej.

nisze ni rwne wysze ni pH roztworu 1. jest pH roztworu 2.

pH roztworu 2. jest pH roztworu 3.

pH roztworu 3. jest pH roztworu 4.

Strona 7 z 20

MCH_1R

Zadanie 13. (01) Uzupenij ponisze zdania. Podkrel waciwe okrelenie spord wymienionych w kadym nawiasie. Po porwnaniu staych dysocjacji kwasu chlorowego(I) i kwasu chlorowego(III) mona stwierdzi, e w czsteczce kwasu chlorowego(I) wizanie OH jest (bardziej / mniej) spolaryzowane ni w czsteczce kwasu chlorowego(III). Wodny roztwr kwasu chlorowego(I) ma wic (nisze / wysze) pH od roztworu kwasu chlorowego(III) o tym samym steniu molowym. W wodnych roztworach soli sodowych tych kwasw uniwersalny papierek wskanikowy (pozostaje ty / przyjmuje czerwone zabarwienie / przyjmuje niebieskie zabarwienie).

Zadanie 14. W roztworze wodnym znajduj si kationy: Ba2+, Ag+ i Mg2+ oraz towarzyszce im aniony. Kationy te mona wydzieli z roztworu za pomoc reakcji strceniowych, stosujc odpowiednie odczynniki w takiej kolejnoci, aby jeden odczynnik wytrca z roztworu w postaci nierozpuszczalnej soli tylko jeden kation. Po przesczeniu osadu, uywajc innego odczynnika, mona wytrci z przesczu sl zawierajc kolejny kation. Zadanie 14.1. (01) Wpisz do tabeli wzory odczynnikw, ktrych uycie pozwoli w trzech etapach (I, II i III) wytrci kolejno z roztworu w postaci nierozpuszczalnych soli kationy w nim zawarte. Odczynniki wybierz spord wymienionych poniej.

Na2CrO4 (aq) KNO3 (aq) NaCl (aq) NaOH (aq) K2SiO3 (aq)

Etap I

Etap II

Etap III

Zadanie 14.2. (01) Napisz wzory nierozpuszczalnych soli powstaych w kadym etapie dowiadczenia.

Etap I

Etap II

Etap III

Wypenia egzaminator

Nr zadania 11. 12. 13. 14.1. 14.2. Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 Uzyskana liczba pkt

Strona 8 z 20MCH_1R

Informacja do zada 15.16. Wykonano dowiadczenie zilustrowane na poniszym schemacie.

I II

Zadanie 15. (02) Okrel odczyn roztworu powstaego w probwce I i odczyn roztworu powstaego w probwce II oraz napisz w formie jonowej skrconej rwnania reakcji zachodzcych podczas tego dowiadczenia.

Nr probwki Odczyn roztworu Rwnanie reakcji

I

II

Zadanie 16. (01) Okrel, jak funkcj (kwasu czy zasady) wedug teorii BrnstedaLowryego peni w reakcjach zachodzcych podczas opisanego dowiadczenia jony NH +4 i jony C17H35COO .

Jony NH +4 peni funkcj ........................................................................................................... .

Jony C17H35COO peni funkcj ............................................................................................. .

Zadanie 17. (01) Pewien proces, w ktrym zwizek A zostaje przeksztacony w zwizek B, przebiega w dwch etapach.

Etap 1. A C H < 0 Etap 2. C B H > 0

H2O

C17H35COOK (s)

H2O

NH4Cl (s)

Strona 9 z 20MCH_1R

Przeanalizuj ponisze wykresy i ustal, ktry z nich odpowiada opisanej przemianie. I

II

Opisan przemian poprawnie zilustrowano na wykresie ..... .

Zadanie 18. (02) W temperaturze 20 C rozpuszczalno azotanu(V) potasu jest rwna 31,9 grama na 100 gramw wody.

Oblicz stenie molowe nasyconego wodnego roztworu azotanu(V) potasu w temperaturze 20 C, jeeli gsto roztworu jest rwna 1,16 g cm 3 .

Na podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdask 2004.

Obliczenia:

Wypenia egzaminator

Nr zadania 15. 16. 17. 18. Maks. liczba pkt 2 1 1 2 Uzyskana liczba pkt

bieg reakcji

ener

gia

A B

C

A B

C

bieg reakcji

ener

gia

Strona 10 z 20MCH_1R

Zadanie 19. Sole mona otrzyma midzy innymi w reakcjach:

1. tlenkw metali z kwasami2. metali z kwasami3. wodorotlenkw z kwasami.

Zadanie 19.1. (01) Zaprojektuj dowiadczenie, ktre pozwoli otrzyma rozpuszczalne w wodzie sole metod 1. (probwka I), metod 2. (probwka II) i metod 3. (probwka III). Na schemacie dowiadczenia wpisz wzory uytych odczynnikw wybranych spord:

Ag (s) HCl (aq) Al (s) CaO (s) H2SO4 (rozc.) Cu(OH)2 (s)

Schemat dowiadczenia:

I II III

Zadanie 19.2. (01) Napisz w formie jonowej skrconej rwnanie reakcji przebiegajcej w probwce III.

.......................................................................................................................................................

Informacja do zada 20.22. Do 200 gramw wodnego roztworu chlorku glinu o steniu 15% (w procentach masowych) dodawano porcjami wodny roztwr wodorotlenku sodu zawierajcy 32 gramy NaOH, ktry cakowicie przereagowa. Przebieg dowiadczenia zilustrowano na poniszym schemacie.

.........................

..........................

..........................

..........................

..........................

...........................

AlCl3 (aq)

NaOH (aq)

Strona 11 z 20

MCH_1R

Zadanie 20. (03) Wykonaj obliczenia i na podstawie uzyskanego wyniku opisz wszystkie zmiany moliwe do zaobserwowania podczas przebiegu tego dowiadczenia.

Obliczenia:

Obserwacje: .................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 21. (02) Zapisz, w formie jonowej skrconej, rwnania wszystkich reakcji zachodzcych podczas tego dowiadczenia, jeeli produktem jednej z nich jest jon kompleksowy, w ktrym glin ma liczb koordynacyjn rwn 4. Rwnania reakcji zapisz w kolejnoci, w jakiej zachodz poszczeglne procesy. ......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 22. (02) Oblicz, ile gramw wodorotlenku glinu znajdowao si w kolbie po zakoczeniu dowiadczenia.

Obliczenia:

Wypenia egzaminator

Nr zadania 19.1. 19.2. 20. 21. 22. Maks. liczba pkt 1 1 3 2 2 Uzyskana liczba pkt

Strona 12 z 20

MCH_1R

Zadanie 23. Manganian(VII) potasu reaguje z kwasem szczawiowym (kwasem etanodiowym HOOCCOOH) w rodowisku kwasowym wedug nastpujcego schematu:

MnO 4 + (COOH)2 + H+ Mn2+ + CO2 + H2O

Zadanie 23.1. (02) Napisz w formie jonowej, z uwzgldnieniem liczby oddawanych lub pobieranych elektronw (zapis jonowo-elektronowy), rwnania procesw redukcji i utleniania zachodzcych podczas tej przemiany. Rwnanie procesu redukcji: .......................................................................................................................................................

Rwnanie procesu utleniania: .......................................................................................................................................................

Zadanie 23.2. (01) Dobierz i uzupenij wspczynniki stechiometryczne w poniszym schemacie.

...... MnO 4 + ...... (COOH)2 + ...... H+ ...... Mn2+ + ...... CO2 + ...... H2O

Zadanie 23.3. (01) Napisz wzory drobin (czsteczek lub jonw), ktre w opisanej przemianie peni funkcj utleniacza i reduktora.

Utleniacz: ........................................... Reduktor: ...........................................

Zadanie 24. (01) Oce, czy ponisze informacje s prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest prawdziwa, lub F jeli jest faszywa.

1. Destylacja frakcjonowana ropy naftowej polega na rozdzieleniu tego surowca na grupy skadnikw rnice si temperatur wrzenia. P F

2. Produktami przerobu ropy naftowej s smoa wglowa, woda pogazowa, gaz koksowniczy i koks. P F

3. Gaz ziemny jest mieszanin wglowodorw w stanie gazowym, a jego gwnym skadnikiem jest metan. P F

Strona 13 z 20

MCH_1R

Informacja do zada 25.27. Przeprowadzono dowiadczenie z udziaem dwch rnych wglowodorw. W wyniku dwch odrbnych reakcji jednej addycji, a drugiej substytucji i przy uyciu odpowiednich reagentw jako gwny produkt kadej reakcji otrzymano 2-bromo-2-metylobutan. Zadanie 25. (02) Napisz rwnania obu reakcji. Zastosuj wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw organicznych.

Rwnanie reakcji addycji:

......................................................................................................................................................

Rwnanie reakcji substytucji:

......................................................................................................................................................

Zadanie 26. (01) Okrel, wedug jakiego mechanizmu (nukleofilowego, rodnikowego, elektrofilowego) przebiega kada z opisanych reakcji. Reakcja addycji przebiega wedug mechanizmu ....................................................................... . Reakcja substytucji przebiega wedug mechanizmu .................................................................. . Zadanie 27. (01) Wyjanij, dlaczego gwnym produktem opisanych reakcji addycji i substytucji jest ta sama monobromopochodna 2-metylobutanu (2-bromo-2-metylobutan). ......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Wypenia egzaminator

Nr zadania 23.1. 23.2. 23.3. 24. 25. 26. 27. Maks. liczba pkt 2 1 1 1 2 1 1 Uzyskana liczba pkt

Strona 14 z 20

MCH_1R

Zadanie 28. (02) W czsteczce pewnego optycznie czynnego nasyconego acuchowego alkoholu monohydroksylowego o nierozgazionym acuchu jest pi atomw wgla. W wyniku utlenienia tego alkoholu powstaje keton.

Narysuj wzr pstrukturalny (grupowy), podaj nazw systematyczn oraz okrel rzdowo opisanego alkoholu. Wzr: ............................................................................................................................................

Nazwa: .........................................................................................................................................

Rzdowo: .................................................................................................................................. Informacja do zada 29.30. Poniej przedstawiono wzory dwch zwizkw organicznych.

I II

CH CH COOH

CH3

CH3

CH3

CH3 CH C CH3

O

CH3 Zadanie 29. (01) Zaznacz odpowied, w ktrej podano poprawne nazwy systematyczne zwizkw I i II.

I II A. kwas 2,3-dimetyloheksanowy 3-metylobutanal B. kwas 2,3-dimetylobutanowy 3-metylobutanon C. 2,3-dimetylobutanal 3-metylobutanon D. kwas 2,3-dimetylobutanowy 3-metylobutanal

Zadanie 30. (01) Z podanych niej informacji wybierz i zaznacz te, ktre s prawdziwe dla zwizku II. 1. W wyniku redukcji tego zwizku wodorem powstaje 3-metylobutan-2-ol. 2. Po dodaniu tego zwizku do wieo strconego wodorotlenku miedzi(II) i ogrzaniu

obserwuje si zmian zabarwienia zawartoci probwki z niebieskiej na ceglast. 3. Zwizek ten powstaje w wyniku utleniania alkoholu II-rzdowego. 4. Zwizek ten reaguje bezporednio z sodem, w wyniku czego tworzy sl.

Strona 15 z 20

MCH_1R

Zadanie 31. (02) Oblicz pH wodnego roztworu kwasu etanowego o steniu 6,0% masowych i gstoci 1,00 g cm 3 (t = 25 C), dla ktrego stopie dysocjacji 5%. Wynik kocowy zaokrglij do pierwszego miejsca po przecinku. Obliczenia:

Zadanie 32. Furfural jest pochodn furanu. W czsteczce furfuralu wystpuje grupa funkcyjna, ktra atwo redukuje si w obecnoci wodoru, co prowadzi do powstania alkoholu furfurylowego. Na gorco, pod wpywem wodorotlenku miedzi(II), grupa ta si utlenia, w wyniku czego powstaje kwas piroluzowy.

Wzr furfuralu

Na podstawie: K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, Warszawa 2007.

Zadanie 32.1. (01) Narysuj wzr pstrukturalny (grupowy) lub uproszczony alkoholu furfurylowego, otrzymanego na drodze redukcji furfuralu.

Zadanie 32.2. (01) Uzupenij poniszy schemat, tak aby otrzyma rwnanie opisanej reakcji otrzymywania kwasu piroluzowego. Zastosuj wzory pstrukturalne (grupowe) lub uproszczone zwizkw organicznych.

+ T

Wypenia egzaminator

Nr zadania 28. 29. 30. 31. 32.1. 32.2. Maks. liczba pkt 2 1 1 2 1 1 Uzyskana liczba pkt

Strona 16 z 20

MCH_1R

Zadanie 33. Moc kwasw mona porwna na podstawie analizy ich staych dysocjacji albo metod dowiadczaln. Staa dysocjacji kwasu pirogronowego jest rwna Ka = 4,110 3 w t = 25 C.

Na podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdask 2004. Porwnaj wartoci staych dysocjacji kwasu pirogronowego i kwasu etanowego, a nastpnie zaprojektuj dowiadczenie, w ktrym zajdzie reakcja potwierdzajca, e jeden z nich jest mocniejszy. Zadanie 33.1. (01) Uzupenij poniszy schemat dowiadczenia, wpisujc wzory uytych odczynnikw wybranych spord:

CH3COCOOH (aq) CH3COCOONa (aq) CH3COOH (aq) CH3COONa (aq) NaOH (aq)

Schemat dowiadczenia: odczynnik:

odczynnik:

Zadanie 33.2. (01) Opisz zmiany, ktre potwierdzaj, e wybrany kwas jest mocniejszy od drugiego.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 34. (01) W dwch nieoznakowanych probwkach znajduj si parafina i stearyna. Zaznacz poprawne dokoczenie zdania. W celu zidentyfikowania tych substancji naley

A. porwna ich rozpuszczalno w wodzie. B. zbada ich zachowanie wobec wody bromowej. C. zbada ich zachowanie wobec wodorotlenku sodu. D. zbada ich zachowanie wobec stonego kwasu azotowego(V).

.......................................

......................................

Strona 17 z 20

MCH_1R

Zadanie 35. (01) Wzory monosacharydw mona przedstawia, posugujc si projekcj Fischera (wzory liniowe) lub projekcj Hawortha (wzory taflowe). Poniej przedstawiono wzr D-glukozy w projekcji Fischera oraz wzr -D-glukopiranozy w projekcji Hawortha.

D-glukoza w projekcji Fischera -D-glukopiranoza w projekcji Hawortha

Przeanalizuj wzr D-mannozy w projekcji Fischera i uzupenij schemat, tak aby przedstawia on wzr -D-mannopiranozy w projekcji Hawortha.

D-mannoza w projekcji Fischera -D-mannopiranoza w projekcji Hawortha

Wypenia egzaminator

Nr zadania 33.1. 33.2. 34. 35. Maks. liczba pkt 1 1 1 1 Uzyskana liczba pkt

Strona 18 z 20

MCH_1R

Zadanie 36. (01) Liczba jodowa jest miar liczby wiza nienasyconych, np. w tuszczach. Okrela ona liczb gramw jodu, ktry moe przyczy w warunkach standardowych 100 gramw tuszczu.

Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Chemia, Krakw 2005.

Poniej podano wzory trzech tuszczw.

I II III

C17H33

C17H33

H2C

HC

H2C

O C

O C

O

O

O C C15H31

O

O C O

C17H35

C17H33

C17H33

H2C

HC

H2C

O C

O C

O

O

O C O

C15H31

C15H31

C17H33

H2C

HC

H2C

O C

O C

O

O

Uszereguj tuszcze o podanych wzorach zgodnie ze wzrastajc liczb jodow zapisz w kolejnoci numery, ktrymi je oznaczono. .......................................................................................................................................................

Informacja do zada 37.40. W czterech naczyniach (IIV) znajdoway si wodne roztwory: glukozy, fenolu (benzenolu), glicerolu (propano-1,2,3-triolu) i glicyloalanyloglicyny. W celu ich identyfikacji przeprowadzono trzy serie dowiadcze. W pierwszej serii dowiadcze, po dodaniu wodnego roztworu chlorku elaza(III) do prbek pobranych z czterech naczy, prbka z naczynia I przyja fioletowe zabarwienie. W drugiej serii dowiadcze, po dodaniu wieo strconego wodorotlenku miedzi(II) do prbek pobranych z trzech naczy (II, III i IV), prbka z naczynia II przyja fioletowe zabarwienie, a w pozostaych prbkach pojawio si szafirowe zabarwienie. W trzeciej serii dowiadcze, po ogrzaniu szafirowych roztworw otrzymanych w serii drugiej, w roztworze powstaym z prbki z naczynia III pojawi si ceglasty osad. Zadanie 37. (01) Podaj nazwy zwizkw, ktre zidentyfikowano w wyniku kadej z serii dowiadcze. Seria I (naczynie I): roztwr ........................................................................................................ Seria II (naczynie II): roztwr ...................................................................................................... Seria III (naczynie III): roztwr ...................................................................................................

(naczynie IV): roztwr ...................................................................................................

Strona 19 z 20

MCH_1R

Zadanie 38. (01) Podaj nazw reakcji chemicznej przeprowadzonej w drugiej serii dowiadcze, w wyniku ktrej roztwr z naczynia II przyj fioletowe zabarwienie. ......................................................................................................................................................

Zadanie 39. (01) Napisz, jaki element budowy czsteczek zwizkw znajdujcych si w roztworach z naczy III i IV zadecydowa o powstaniu szafirowego zabarwienia roztworw w drugiej serii dowiadcze. ......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 40. (01) Wyjanij, dlaczego w trzeciej serii dowiadcze ceglasty osad powsta w wyniku ogrzania roztworu otrzymanego po dodaniu wieo strconego wodorotlenku miedzi(II) do roztworu z naczynia III, a nie powsta w wyniku ogrzania roztworu otrzymanego po dodaniu wieo strconego wodorotlenku miedzi(II) do roztworu z naczynia IV. ......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 41. (01) Pewien tripeptyd tworz tylko reszty glicyny (Gly) i alaniny (Ala). W dowiadczeniu I tripeptyd ten poddano czciowej hydrolizie polegajcej na rozerwaniu wycznie N-kocowego wizania peptydowego. Otrzymano mieszanin dwch optycznie czynnych produktw. W dowiadczeniu II przeprowadzono hydroliz badanego tripeptydu, tak e rozerwaniu ulego wycznie C-kocowe wizanie peptydowe. W jej wyniku otrzymano mieszanin produktw, spord ktrych tylko jeden by optycznie czynny. Napisz wzr sekwencji badanego tripeptydu, posugujc si trzyliterowymi symbolami aminokwasw. Pamitaj, e w tej notacji z lewej strony umieszcza si symbol aminokwasu, ktry zawiera woln grup aminow. ......................................................................................................................................................

Wypenia egzaminator

Nr zadania 36. 37. 38. 39. 40. 41. Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1 Uzyskana liczba pkt

Strona 20 z 20

MCH_1R

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

[A1]MCH_PR_2015_Npusta_stronapusta_stronapusta_stronapusta_stronaMCH-R1A1P-152_karta