ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA · Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z...

Miejsce na identyfikację szkoły

Za rozwiązaniewszystkich zadańmożna otrzymać

łącznie 60 punktów.

LISTOPAD2013

PESEL ZDAJĄCEGO

Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy

KODZDAJĄCEGO

Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów

szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURYZ OPERONEM

BIOLOGIAPOZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy: 150 minut

Instrukcja dla zdającego1.Sprawdź,czyarkuszegzaminacyjnyzawiera16stron(zadania1.–34.).Ewentualnybrakzgłośprzewodniczącemuzespołunadzorującegoeg-zamin.

2.Odpowiedzizapiszwmiejscunatoprzeznaczonymprzykażdymza-daniu.

3.Piszczytelnie.Używajdługopisu/pióratylkozczarnymtuszem/atra-mentem.

4.Nieużywajkorektora,abłędnezapisywyraźnieprzekreśl.5.Pamiętaj,żezapisywbrudnopisieniepodlegająocenie.6.Podczasegzaminumożeszkorzystaćzlinijki.

Życzymy powodzenia!

N5201_ProbnaMatura2013_Biologia_PR_GLOWNY_ark.indd 1 2013-10-17 12:32:15

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

2

Poziom rozszerzony Biologia

Zadanie 1. (2 pkt)Pierwiastekten,należącydomikroelementów,jestskładnikiembiałekzłożonych–hemoglobi-nyimioglobiny,atakżewieluenzymów.Jegoniedobóruczłowiekapowodujeanemię,arytmięsercaizakłóceniaprocesuoddychania.a) Podaj nazwę opisanego pierwiastka.

..............................................................................................................................................................b) Podaj nazwę związku chemicznego występującego u roślin, który pod względem budowy jest podobny do hemu wchodzącego w skład hemoglobiny.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 2. (3 pkt)Nawykresieprzedstawionoskładchemicznyświeżejmasyorganizmów.a) Na podstawie wykresu napisz, w których orga-nizmach jest najwięcej węglowodanów.

..................................................................................b) Wyjaśnij, z czego wynika to, że organizmy te zawierają najwięcej węglowodanów.

.....................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

c) Podaj nazwę polisacharydu budującego szkie-lety zewnętrzne stawonogów i ściany komórkowe grzybów.

.....................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)Wśród wymienionych struktur wskaż te, które występują zarówno w komórkach prokariotycz-nych, jak i eukariotycznych. W wykropkowanym miejscu wpisz odpowiadające im cyfry.1.mitochondrium2.błonakomórkowa3.jądrokomórkowe4.aparatGolgiego5.rybosom

..............................................................................................................................................................

0

20

40

60

80

100

rośliny

składniki chemiczne [w %]

zwierzęta człowiek

węglowodanytłuszcze

białkakwasy nukleinowe

woda związki nieorganiczne

związki organiczne:



3

Zadanie 4. (1 pkt)Kapustaczerwonamaliścieozabarwieniuciemnofioletowym.Barwatajestwynikiemobec-nościantocyjanów–barwnikówzawartychwsokukomórkowymskórkiliścia.Na zajęciachkółkabiologicznego,podopiekąnauczyciela,uczniowiewykonaliopisanedo-świadczenie.Naszkiełkopodstawowenanieśli–wpewnejodległościodsiebie–pojednejkroplikwasuocto-wego,zasadyamonowej iwodydestylowanej.Następniewkażdejkropliumieścilipo jednymkilkumilimetrowymskrawkuskórkiliściaczerwonejkapusty.Poupływiekilkuminutzaobser-wowali,żewkroplikwasuoctowegofragmentskórkikapustyzmieniłbarwęnaczerwoną,wkro-plizasadyamonowejzmieniłbarwęnaniebieską,awwodziedestylowanejpozostałfioletowy.Sformułuj wniosek wynikający z analizy wyników doświadczenia.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 5. (1 pkt)Nametabolizmkażdegożywegoorganizmuskładająsiętysiąceróżnychreakcjichemicznych,któremającharakteranabolicznylubkataboliczny.W każdym zdaniu wybierz i zakreśl odpowiednie określenie, tak aby zdania opisywały reakcję kataboliczną.1.Podwzględemenergetycznymreakcjajestegzoergiczna/endoergiczna.2.Poziomenergetycznyproduktówwstosunkudosubstratówjestwyższy/niższy.3.Przykładowyproces,wktórymdominująreakcjetegotypu,to fotosynteza/oddychanie ko-

mórkowe.

Zadanie 6. (1 pkt)Nazwij etapy cyklu Calvina oznaczone na schemacie literami A, B i C.

A. ........................................................................................................................................................

B...........................................................................................................................................................

C. .........................................................................................................................................................

Informacje do zadań 6., 7., 8. Narysunkuprzedstawio-nocyklCalvina.

CO2

ATP

ADPNADPH

NADP+

heksoza(C6)

aldehydfosfoglicerynowy (C3)

5/6

1/6

ATP

ADP

rybulozo-1-5 bisfosforan (C5)

kwasfosfoglicerynowy

(2 x C3)

A

BC

aldehyd fosfoglicerynowy(2 x C3)



4

Zadanie 7. (1 pkt)Wyjaśnij, dlaczego najczęściej występujący u roślin typ fotosyntezy jest nazwany fotosyntezą C3.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 8. (1 pkt)Zakreśl odpowiedź, w której pada inna poprawna nazwa cyklu Calvina, oraz miejsce, w któ-rym on zachodzi.

A.Fazajasnafotosyntezy,zachodzinabłonachtylakoidów.

B.Fazaciemnafotosyntezy,zachodzinabłonachtylakoidów.

C.Fazajasnafotosyntezy,zachodziwstromiechloroplastów.

D.Fazaciemnafotosyntezy,zachodziwstromiechloroplastów.

Zadanie 9. (2 pkt)Narycinieprzedstawionouproszczonedrzewofilogenetyczneptakówigadów.

(Rycinanapodstawie:N.A.Campbelliin.,Biologia,Poznań2013.)

Systematykafilogenetycznaklasyfikujeorganizmytak,bypokazaćpowiązaniaewolucyjnemię-dzynimi.Graficzniepokrewieństwamiędzyposzczególnymiorganizmamiiichgrupamisąprzed-stawianewpostacidrzewfilogenetycznych,zwanychtakżekladogramami.Pojęciamiużywanymiwsystematycefilogenetycznejsąmiędzyinnymigrupamonofiletycznaigrupaparafiletyczna.Topierwszeoznaczagrupęorganizmówobejmującąwszystkichpotomkówwspólnegoprzodka,dru-gienatomiast–grupęobejmującątylkoczęśćpotomkówwspólnegoprzodka.a) Na podstawie ryciny i tekstu wyjaśnij, dlaczego gady nie są grupą monofiletyczną.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................b) Na podstawie ryciny podaj nazwę grupy współcześnie żyjących gadów, które są najbliżej spokrewnione z ptakami.

..............................................................................................................................................................

Jaszczurki i węże

Krokodyle

Dinozauryptasiomiednicze

Dinozaurygadziomiednicze

Ptaki



5

Zadanie 10. (1 pkt)Wirusysąspecyficznymiorganicznymitworami,któremającechyzarównomateriiżywej,jakimartwej.Podaj jeden argument potwierdzający tezę, że wirusy nie są organizmami.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 11. (2 pkt)W tabeli podano ilości azotuwiązane przez bakterie azotowe z rodzajuRhizobium żyjącewsymbioziezróżnymiroślinamimotylkowymi.

Źródło:W.J.H.Kunicki-Goldfinger,Życie bakterii,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2008.

Na podstawie danych z tabeli wykonaj diagram słupkowy, ilustrujący zależność ilości azotu wią-zanego z atmosfery od rodzaju rośliny motylkowej, żyjącej w symbiozie z Rhizobium.

Roślina żyjąca w symbiozie z Rhizobium Ilość wiązanego azotu (w kg/ha/rok)

lucerna 217

łubin 169

groch 80

soja 65



6

Zadanie 12. (2 pkt)Oceń poprawność zdań dotyczących roślin jednoliściennych i dwuliściennych. W prawej ko-lumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).

Zadanie 13. (2 pkt)Narysunkuprzedstawionocebulę.Na podstawie rysunku i własnej wiedzy oceń poprawność zdań dotyczących cebuli. W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowied-nio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).

Zadanie 14. (1 pkt)Berberysjestpopularnymkrzewemozdobnym.Pręcikiwjegokwieciewykazująciekawąwła-ściwość–podwpływemdotykustulająsięwokółsłupka.Jesttoprzystosowaniedozapylania–stulającesiępręcikiczęstodotykająbowiemciałowadów,pozostawiającnanichpyłek.Re-akcjępręcikówmożnawywołaćtakżesztucznie,dotykającichnaprzykładigłą.Zaznacz poprawną nazwę opisanego wyżej ruchu, który wykonują pręciki berberysu.

A.nyktynastia

B.chemotaksja

C.sejsmonastia

D.geotropizm

Zdanie P/F

1.Dlaroślinjednoliściennychtypowajestzdolnośćdoprzyrostuwtórnegonagrubość.

2.Uroślindwuliściennychwwiązkachprzewodzących,międzyłykiemadrewnem,wystę-pujekambium.

3.Typowymsystememkorzeniowymuroślinjednoliściennychjestsystemwiązkowy.

4.Liścieroślindwuliściennychsąprzeważniewydłużone,orównoległejnerwacji,bezwyraźnegonerwugłównego.

A

Zdanie P/F

1.Cebulewystępujągłównieuroślindwuliściennych.

2.Zasadniczączęśćcebulistanowiąliście.

3.ElementoznaczonyliterąAtołodyga.

4.Cebulapełniwyłączniefunkcjęspichrzową.



7

Zadanie 15. (2 pkt)Wielegatunkówroślinizwierząttoorganizmyobojnacze(obupłciowe).Uniektórychznich,naprzykładupasożytówwewnętrznych,takichjaktasiemce,występujezjawiskosamozapłod-nienia.U innych,wolnożyjących,mimowytwarzaniazarównokomórekgeneratywnychmę-skich,jakiżeńskich,zachodzizapłodnieniekrzyżowe.Podaj argument potwierdzający, że:a) hermafrodytyzm i samozapłodnienie są przystosowaniem do pasożytnictwa wewnętrznego

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................b) zapłodnienie krzyżowe jest przystosowaniem do zmieniających się warunków środowiska

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 16. (2 pkt)Wśród wymienionych cech płazów wskaż dwie ułatwiające im życie w wodzie i dwie ułatwiające im życie na lądzie. Wpisz w wykropkowanych miejscach odpowiadające im cyfry.1.Palcepłazówsąspiętebłonamipławnymi.2.Płazymajądobrzewykształconynarządsłuchu–posiadająuchośrodkowezestrzemiączkiem.3.Uwielupłazówwskórzeznajdująsięgruczołyjadowe.4.Płazymająwyłupiasteoczy,położonepogrzbietowejstroniegłowy.5.Płazymająworkowatepłuca.

Cechyułatwiająceżyciewwodzie–.............................

Cechyułatwiająceżycienalądzie–.............................

Zadanie 17. (2 pkt)

przeponaprzepona

A B

a) Określ, na którym z rysunków (A lub B) przedstawiono położenie przepony w czasie wydechu.

..............b)Pracaukładuoddechowegojestregulowanaprzedewszystkimprzezośrodkioddechowe.Podaj nazwę części mózgowia człowieka, w której są zlokalizowane te ośrodki.

..............................................................................................................................................................



8

Zadanie 18. (1 pkt)Tkankatłuszczowabrunatnajestjednymzrodzajówtkankiłącznej.Tworząjądużekomórki,wktórychlicznesąwakuoletłuszczowe.Uludziwystępujeonaunoworodkówiniemowląt,apóźniejpowolizanika.Podaj główną funkcję, jaką pełni tkanka tłuszczowa brunatna u noworodków i niemowląt.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 19. (3 pkt)Uzupełnij schemat krążenia krwi, wpisując w odpowiednie miejsca wymienione elementy układu krwionośnego.prawa komora, lewa komora, prawy przedsionek, lewy przedsionek, aorta, pień płucny

Zadanie 20. (3 pkt)a) Dopasuj cechy elementów układu nerwowego do odpowiednich części układu nerwowego człowieka, wstawiając znak „X” we właściwej rubryce.

A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

płuca

tkanki

B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

D. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

E. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

F. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cecha Ośrodkowy układ nerwowy

Obwodowy układ nerwowy

Jednymzjegoelementówjestmóżdżek.

Tkankanerwowatworzywnimistotęszarąiistotębiałą.

Jestzbudowanyzwłókiennerwowychtworzącychnerwy.

Jestodpowiedzialnyzainterpretowaniebodźcówodbiera-nychprzeznarządywzrokuisłuchu.



9

b) Zaznacz poprawnie ułożony zestaw tkanek, które są unerwione przez autonomiczny układ nerwowy człowieka.

A.Tkankamięśniowagładkaitkankamięśniowapoprzecznieprążkowanaserca.

B.Tkankamięśniowagładkaitkankamięśniowapoprzecznieprążkowanaszkieletowa.

C.Tkankamięśniowapoprzecznieprążkowanasercaitkankamięśniowapoprzecznieprąż-kowanaszkieletowa.

D.Tylkotkankamięśniowagładka.

Zadanie 21. (3 pkt)Narysunkuprzedstawionobudowęskóryczłowieka.

a) Podaj nazwy zaznaczonych elementów.

A. ........................................................................................................................................................

B. .........................................................................................................................................................

C. .........................................................................................................................................................

D. ........................................................................................................................................................b) Wymień jedną funkcję pełnioną przez wydzielinę elementu oznaczonego na rysunku literą B.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 22. (2 pkt)Uzupełnij tekst dotyczący regulacji poziomu glukozy we krwi.

Gruczołemodpowiedzialnymzaregulacjępoziomucukruwekrwijest.........................,zawie-rającawswoimmiąższukomórkiaib.Wprzypadkuobniżeniapoziomuglukozywekrwi,ko-mórkiaprodukują...............................Hormontenpodwyższastężeniecukruwekrwipoprzezwzmożenierozkładu..............................wwątrobie.Jeżelidochodzidopodwyższeniastężeniacukruwekrwi,komórkibwydzielają...............................

A

B

C

D



10

Zadanie 23. (2 pkt)

a) Podaj nazwę komórki, którą przedstawiono na rysunku, i określ jej ploidalność.

..............................................................................................................................................................b) Wyjaśnij, dlaczego w tej komórce znajdują się bardzo liczne mitochondria.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 24. (1 pkt)Uporządkuj we właściwej kolejności pro-cesy, które zachodzą od dnia zapłodnie-nia komórki jajowej człowieka do porodu, wpisując do prawej kolumny tabeli cyfry od 1 do 4.

Zadanie 25. (2 pkt)Narysunkuprzedstawionojądrokomórkowewjednejzkońcowychfazpewnegopodziałuko-mórkowegojednejkomórkimacierzystej.

a) Na podstawie rysunku określ, jaki to typ podziału komórkowego – mitoza czy mejoza.

..............................................................................................................................................................b) Swoją odpowiedź uzasadnij, podając jeden argument.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

mitochondrium

Charakterystyka lub nazwa procesu Kolejność procesu

implantacjazarodkawścianiemacicy

bruzdkowanie

organogeneza

gastrulacja



11

Zadanie 26. (1 pkt)Na podstawie tej informacji podaj nazwę mutacji, która tu zaszła.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 27. (3 pkt)

a) Korzystając z tabeli kodu genetycznego, podaj szereg aminokwasów kodowanych przez mRNA przed mutacją (A) i po mutacji (B) w matrycowej nici DNA.

A. ........................................................................................................................................................

B. .........................................................................................................................................................

b) Wskaż zdanie, które zawiera prawdziwą informację.

A.WwynikumutacjiwmatrycowejniciDNApodczastranslacjizmieniłasięramkaodczytu.

B.EfektemmutacjiwmatrycowejniciDNAjestzmianakodonudlajednegoaminokwasunainnykodondlategosamegoaminokwasu.

C.EfektemmutacjiwmatrycowejniciDNAjestzmianakodonudlajednegoaminokwasunakodondlainnegoaminokwasu.

Informacja do zadań 26. i 27.OtomatrycowanićDNA(A)oraztasamanićpozajściumutacji(B),podczasktórejzostałdoniejwstawionydodatkowynukleotyd.

A.3’...GACTTAGAGCCTAGA...5’

B.3’...GACTTAGAGACCTAGA...5’

Druga zasada

U

U

C A GUCAG

U U U PheU U C PheU U A LeuU U G Leu

U C U SerU C C SerU C A SerU C G Ser

U A U TyrU A C TyrU A A StopU A G Stop

U G U CysU G C CysU G A StopU G G Trp

CUCAG

C U U LeuC U C LeuC U A LeuC U G Leu

C A U HisC A C HisC A A GlnC A G Gln

C G U ArgC G C ArgC G A ArgC G G Arg

C C U ProC C C ProC C A ProC C G Pro

AUCAG

A U U IleA U C IleA U A IleA U G Met

A A U AsnA A C AsnA A A LysA A G Lys

A G U SerA G C SerA G A ArgA G G Arg

A C U ThrA C C ThrA C A ThrA C G Thr

GUCAG

G U U ValG U C ValG U A ValG U G Val

G A U AspG A C AspG A A GluG A G Glu

G G U GlyG G C GlyG G A GlyG G G Gly

G C U AlaG C C AlaG C A AlaG C G Ala

Pier

wsza

zas

ada Trzecia zasada



12

Zadanie 28. (2 pkt)Uświnekmorskichzadługośćsierściodpowiadajedengen.JegoallelA,determinującykrótkąsierść,dominujenadallelema,determinującymdługąsierść.Zkoleizabarwęsierściświnekodpowiadainnygen,któregoallelżółtejbarwysierściBniecałkowiciedominujenadallelembarwy białej b.Osobniki heterozygotyczne podwzględem tego genumają sierść kremową.Skrzyżowanozesobądwaosobnikipodwójnieheterozygotyczne.Zapisz stosowną krzyżówkę i zaznacz w szachownicy Punnetta wyłącznie genotypy osobników o długiej i jednocześnie kremowej sierści.

Zadanie 29. (1 pkt)Dopasuj pojęcie związane z sukcesją (kolumna I) do jego opisu (kolumna II).IA.sukcesjawtórnaB.stadiumklimaksuC.stadiumseralne

II1.Stadium,wktórymbiocenozaosiągakońcową,stabilnąpostać.2.Sukcesjazaczynającasięnaterenieniezajętymwcześniejprzezżadnąbiocenozę.3.Sukcesjanatereniezajętymwcześniejprzezinnąbiocenozę.4.Przejściowestadiumsukcesyjne.

A.–..............,B.–...............,C.–...............

Zadanie 30. (1 pkt)Nawykresieprzedstawionoczterypodstawowetypykrzywychprzeżywania.

% w

yjśc

iow

ej li

czby

oso

bnik

ów

100

80

60

40

20

wiek (maksymalny = 100%)10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

A

D

C

B



13

Na podstawie analizy wykresu wybierz krzywą przeżywania charakterystyczną dla słonia afrykańskiego.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 31. (2 pkt)Narysunkuprzedstawionopłetwęwielorybaiskrzydłonietoperza.

Na podstawie schematu i własnej wiedzy oceń poprawność zdań. W prawej kolumnie tabeli wpisz odpowiednio literę P (prawda) lub literę F (fałsz).

Zadanie 32. (2 pkt)Namyszydziałapewientypdoborunaturalnego,któryeliminujeosobnikioubarwieniuinnymniższare.Szarykolorsierścijestprzystosowaniemdośrodowiskailepiejniżinnebarwy(naprzykładbiałalubczarna)pozwalauniknąćatakudrapieżnika.a) Określ, jaki typ doboru naturalnego został opisany w tekście.

..............................................................................................................................................................

wieloryb nietoperz

Zdanie P/F

1.Kończynywielorybainietoperzasąprzykłademnarządówanalogicznych.

2.Kończynywielorybainietoperzamająwspólnepochodzenieijednolityogólnyplanbudowy.

3.Odmiennabudowakończynwielorybainietoperza,którajestefektemichwyspecjalizowaniadopełnieniaodmiennychfunkcji,jestprzykłademdywergencji.



14

b) Określ, który z wykresów (A, B czy C) pokazuje opisany typ doboru naturalnego.

..............

Zadanie 33. (2 pkt)Znanymfaktemjestniezwyklebogatafaunaiflorawysp,np.niezwyklelicznegatunkimuszekowocowych(ok.500),świerszczy(...)iroślinzrodzajuCyrtandrawystępującychnaArchipe-laguWyspHawajskich.Proporcjonalniedopowierzchniwysp,wporównaniuzpowierzchniąAmeryki Północnej, liczba gatunków świerszczy hawajskich przekracza 1200–2500-krotnieliczbęgatunkówświerszczywystępującychwAmerycePółnocnej.WyspyArchipelaguHawaj-skiego stanowią szczególne środowiskodla specjacji.Wyłaniały sięonezoceanuwwynikuprocesówwulkanicznychwróżnymczasieibyływwiększościkolonizowaneniezależnie.Cowięcej,przestrzeniepokrytelasemsątampooddzielaneobszaramipokrytymizastygłąlawą.Niektóregatunkiograniczonesątylkodotakichpóllawowych(...),innetogatunkileśne.

Źródło:H.Krzanowska,A.Łomnicki(red.),Zarys mechanizmów ewolucji,Warszawa2002.

a) Podaj nazwę opisanego w tekście typu specjacji.

..............................................................................................................................................................b) Określ, jaki typ izolacji zapoczątkował opisany typ specjacji.

..............................................................................................................................................................

Zadanie 34. (2 pkt)

CBA

wartość cechy wartość cechy wartość cechy

liczb

a os

obni

ków

liczb

a os

obni

ków

liczb

a os

obni

ków

A B

neandertalczyk człowiek współczesny



15

Na podstawie rysunków skonstruuj tabelę porównującą neandertalczyka i człowieka współ-czesnego. Uwzględnij w niej dwie cechy: bródka na żuchwie i łuki brwiowe.



16

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)


w w w. o p e r o n . p l

BiologiaPoziom rozszerzony

1

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZIPróbna Matura z OPERONEM

Listopad 2013

W niniejszym schemacie oceniania zadań otwartych są prezentowane przykładowe poprawne odpowiedzi. W tego typu zadaniach należy również uznać odpowiedzi ucznia, jeśli są inaczej sformułowane, ale ich sens jest zgodny z podanym schematem, oraz inne poprawne odpowiedzi w nim nieprzewidziane.

Numerzadania

Poprawna odpowiedź i zasady przyznawania punktówLiczba

punktów

1. a) żelazo1 pkt – podanie poprawnej nazwy0 pkt – podanie niepoprawnej nazwy lub brak odpowiedzib) chlorofil 1 pkt – podanie poprawnej nazwy0 pkt – podanie niepoprawnej nazwy lub brak odpowiedzi

0–2

2. a) rośliny1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzib) Przykładowe odpowiedzi:– Komórki roślin, w przeciwieństwie do komórek zwierząt i człowieka, mają ściany

komórkowe zbudowane z celulozy, która jest polisacharydem/węglowodanem.– Podstawowymi substancjami zapasowymi większości roślin są polisacharydy/węglo-

wodany.1 pkt – podanie poprawnego wyjaśnienia 0 pkt – podanie niepoprawnego wyjaśnienia lub brak odpowiedzic) chityna1 pkt – podanie poprawnej nazwy0 pkt – podanie niepoprawnej nazwy lub brak odpowiedzi

0–3

3. 2, 51 pkt – podanie dwóch poprawnych odpowiedzi0 pkt – podanie jednej poprawnej odpowiedzi, podanie niepoprawnych odpowiedzi lub

brak odpowiedzi

0–1

4. Przykładowa odpowiedź:– Barwa antocyjanów zależy od odczynu (pH) środowiska, w którym się znajdują.– Antocyjany zawarte w liściu kapusty w środowisku kwaśnym przybierają barwę czer-

woną.– W środowisku zasadowym antocyjany przybierają barwę niebieską.– Barwa liści zależy od odczynu środowiska, gdyż zawarte w nich antocyjany zmieniają

kolor w zależności od pH.1 pkt – poprawne sformułowanie wniosku0 pkt – niepoprawne sformułowanie wniosku lub brak odpowiedzi

0–1

5. 1. egzoergiczna, 2. niższy, 3. oddychanie komórkowe1 pkt – wybranie trzech poprawnych określeń0 pkt – wybranie dwóch poprawnych określeń lub jednego poprawnego określenia,

wybranie niepoprawnych określeń lub brak odpowiedzi

0–1

N5201_ProbnaMatura2013_Biologia_PR_GLOWNY_kryteria.indd 1 2013-12-02 11:32:49

http://sklep.operon.pl/probnamatura


http://sklep.operon.pl/start.html

Biologia. Poziom rozszerzonyPróbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

w w w. o p e r o n . p l 2

6. A. karboksylacja, B. redukcja, C. regeneracja1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–1

7. Przykładowa odpowiedź:– Najczęściej występujący u roślin typ fotosyntezy jest nazwany fotosyntezą C3, ponie-

waż pierwszym produktem asymilacji CO2 jest w nim związek trójwęglowy.– Produktem karboksylacji jest związek zbudowany z trzech atomów węgla, czyli PGA-

(kwas fosfoglicerynowy).1 pkt – podanie poprawnego wyjaśnienia 0 pkt – podanie niepoprawnego wyjaśnienia lub brak odpowiedzi

0–1

8. D1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–1

9. a) Przykładowa odpowiedź:– Gady nie są grupą monofiletyczną, ponieważ nie obejmują ptaków, które wywodzą

się od tego samego przodka.1 pkt – podanie poprawnego wyjaśnienia0 pkt – podanie niepoprawnego wyjaśnienia lub brak odpowiedzib) krokodyle1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–2

10. Przykładowe odpowiedzi:– Wirusy nie są organizmami, ponieważ nie mają budowy komórkowej.– Wirusy nie są organizmami, ponieważ nie wykazują własnego metabolizmu.1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–1

11.

ilość

azo

tu (w

kg/

ha/r

ok)

roślina żyjąca w symbiozie z Rhizobium

0

50

100

150

200

250

Lucerna Łubin Groch Soja

2 pkt – poprawne narysowanie i opisanie obu osi współrzędnych, poprawne wyskalo-wanie osi oraz poprawne narysowanie słupków

1 pkt – poprawne narysowanie i opisanie obu osi współrzędnych, ale niepoprawne wyskalowanie osi oraz niepoprawne narysowanie słupków lub poprawne na-rysowanie i wyskalowanie obu osi współrzędnych oraz poprawne narysowanie słupków, ale niepodpisanie lub niepoprawne podpisanie osi

0 pkt – niepoprawne narysowanie i opisanie obu osi współrzędnych, niepoprawne wy-skalowanie osi oraz niepoprawne narysowanie słupków lub brak odpowiedzi

0–2

12. 1 – F, 2 – P, 3 – P, 4 – F2 pkt – podanie czterech poprawnych odpowiedzi1 pkt – podanie trzech lub dwóch poprawnych odpowiedzi0 pkt – podanie jednej poprawnej odpowiedzi, podanie niepoprawnych odpowiedzi lub

brak odpowiedzi

0–2






13. 1 – F, 2 – P, 3 – P, 4 – F2 pkt – podanie czterech poprawnych odpowiedzi1 pkt – podanie trzech lub dwóch poprawnych odpowiedzi0 pkt – podanie jednej poprawnej odpowiedzi, podanie niepoprawnych odpowiedzi lub

brak odpowiedzi

0–2

14. C1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–1

15. a) Przykładowe odpowiedzi:– W organizmie żywiciela trudno znaleźć partnera do rozmnażania.1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzib) Przykładowe odpowiedzi:– Podczas zapłodnienia krzyżowego dochodzi do losowego łączenia się gamet, a tym sa-

mym do rekombinacji genetycznej, która umożliwia powstanie nowych zestawów cech.1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–2

16. Cechy ułatwiające życie w wodzie – 1, 4Cechy ułatwiające życie na lądzie – 2, 52 pkt – podanie czterech poprawnych odpowiedzi1 pkt – podanie trzech lub dwóch poprawnych odpowiedzi0 pkt – podanie jednej poprawnej odpowiedzi, podanie niepoprawnych odpowiedzi lub

brak odpowiedzi

0–2

17. a) A1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzib) rdzeń przedłużony1 pkt – podanie poprawnej nazwy0 pkt – podanie niepoprawnej nazwy lub brak odpowiedzi

0–2

18. Przykładowa odpowiedź:– Tkanka tłuszczowa brunatna jest odpowiedzialna za wytwarzanie ciepła.1 pkt – podanie poprawnej funkcji0 pkt – podanie niepoprawnej funkcji lub brak odpowiedzi

0–1

19. A – pień płucny, B – prawa komora, C – prawy przedsionek, D – lewy przedsionek, E – lewa komora, F – aorta3 pkt – poprawne uzupełnienie sześciu luk2 pkt – poprawne uzupełnienie pięciu lub czterech luk1 pkt – poprawne uzupełnienie trzech lub dwóch luk0 pkt – poprawne uzupełnienie jednej luki, niepoprawne uzupełnienie wszystkich luk

lub brak odpowiedzi

0–3

20. a)

CechaOśrodkowy

układ nerwowyObwodowy

układ nerwowy

Jednym z jego elementów jest móżdżek. X

Tkanka nerwowa tworzy w nim istotę szarą i isto-tę białą.

X

Jest zbudowany z włókien nerwowych tworzą-cych nerwy.

X

Jest odpowiedzialny za interpretowanie bodźców odbieranych przez narządy wzroku i słuchu.

X

2 pkt – podanie czterech poprawnych odpowiedzi1 pkt – podanie trzech lub dwóch poprawnych odpowiedzi0 pkt – podanie jednej poprawnej odpowiedzi, podanie niepoprawnych odpowiedzi lub

brak odpowiedzi

0–3






b) A1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

21. a) A. gruczoł łojowy, B. gruczoł potowy, C. naskórek/nabłonek, D. mięsień/mięsień przywłosowy/stroszyciel włosa2 pkt – podanie czterech poprawnych nazw1 pkt – podanie trzech lub dwóch poprawnych nazw0 pkt – podanie jednej poprawnej nazwy, podanie niepoprawnych nazw lub brak odpowiedzib)Przykładowe odpowiedzi:– Wydzielina ta pełni funkcję termoregulacyjną.– Wydzielina ta chroni organizm przed przegrzaniem (obniża temperaturę ciała).– Wydzielina ta jest elementem mechanizmów obronnych organizmu.– Wydzielina ta jest elementem odporności nieswoistej.– Wydzielina ta hamuje rozwój grzybów.– Wydzielina ta działa bakteriobójczo.– Wydzielina ta usuwa z organizmu produkty przemiany materii.1 pkt – poprawne podanie funkcji 0 pkt – niepoprawne podanie funkcji lub brak odpowiedzi

0–3

22. trzustka, glukagon, glikogen, insulina2 pkt – poprawne uzupełnienie czterech luk1 pkt – poprawne uzupełnienie trzech lub dwóch luk0 pkt – poprawne uzupełnienie jednej luki, niepoprawne uzupełnienie luk lub brak

odpowiedzi

0–2

23. a) plemnik/komórka plemnikowa, 1n1 pkt – podanie poprawnej nazwy i ploidalności0 pkt – podanie niepoprawnej nazwy lub podanie niepoprawnej ploidalności, podanie

niepoprawnej nazwy i ploidalności lub brak odpowiedzib) Przykładowa odpowiedź:– W plemnikach występuje dużo mitochondriów, ponieważ dostarczają one energii

niezbędnej do wykonywania ruchów witki. 1 pkt – podanie poprawnego wyjaśnienia0 pkt – podanie niepoprawnego wyjaśnienia lub brak odpowiedzi

0–2

24. 2, 1, 4, 31 pkt – podanie poprawnej kolejności procesów0 pkt – podanie niepoprawnej kolejności procesów lub brak odpowiedzi

0–1

25. a) mejoza1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzib) Przykładowa odpowiedź:– Na rysunku widoczne są zrekombinowane chromosomy, co jest efektem procesu

crossing-over, zachodzącego tylko w trakcie mejozy.– W podziale przedstawionym na rysunku powstają cztery komórki potomne, co jest

cechą charakterystyczną mejozy.1 pkt – podanie poprawnego uzasadnienia0 pkt – podanie niepoprawnego uzasadnienia lub brak odpowiedzi

0–2

26. insercja1 pkt – podanie poprawnej nazwy0 pkt – podanie niepoprawnej nazwy lub brak odpowiedzi

0–1

27. a) A. Leu-Asn-Leu-Gly-Ser, B. Leu-Asn-Leu-Trp-Ile2 pkt – podanie dwóch poprawnych szeregów aminokwasów1 pkt – podanie jednego poprawnego szeregu aminokwasów0 pkt – podanie niepoprawnych szeregów aminokwasów lub brak odpowiedzib) A1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–3




28.♀ ♂ AB Ab aB ab

AB AABB AABb AaBB AaBb

Ab AABb AAbb AaBb Aabb

aB AaBB AaBb aaBB aaBb

ab AaBb Aabb aaBb aabb

2 pkt – podanie poprawnego zapisu krzyżówki i poprawne wskazanie genotypów1 pkt – podanie poprawnego zapisu krzyżówki, ale niepoprawne wskazanie genotypów0 pkt – podanie niepoprawnego zapisu krzyżówki i niepoprawne wskazanie genotypów

lub brak odpowiedzi

0–2

29. A – 3, B – 1, C – 41 pkt – podanie trzech poprawnych odpowiedzi0 pkt – podanie dwóch poprawnych odpowiedzi lub jednej poprawnej odpowiedzi,

podanie niepoprawnych odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–1

30. A1 pkt – wybór poprawnej krzywej przeżywania0 pkt – wybór niepoprawnej krzywej przeżywania lub brak odpowiedzi

0–1

31. 1 – F, 2 – P, 3 – P2 pkt – podanie trzech poprawnych odpowiedzi1 pkt – podanie dwóch poprawnych odpowiedzi0 pkt – podanie jednej poprawnej odpowiedzi, podanie niepoprawnych odpowiedzi lub

brak odpowiedzi

0–2

32. a) dobór stabilizujący1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzib) C1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–2

33. a) specjacja allopatryczna1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzib) izolacja geograficzna1 pkt – podanie poprawnej odpowiedzi0 pkt – podanie niepoprawnej odpowiedzi lub brak odpowiedzi

0–2

34.Cecha Neandertalczyk Człowiek współczesny

Bródka na żuchwie brak obecna/spiczasta

Łuki brwiowe wydatne/silnie rozwinięte/ rozwinięte w wydatne wały

nadoczodołowe

niezbyt wydatne/niezbyt silnie rozwinięte

2 pkt – poprawne skonstruowanie tabeli i poprawne porównanie cech1 pkt – poprawne skonstruowanie tabeli, ale niepoprawne porównanie cech0 pkt – niepoprawne skonstruowanie tabeli i niepoprawne porównanie cech lub brak

odpowiedzi

0–2


ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA · Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z...

Documents

Transcript of ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA · Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z...