Miejsce na identyfikację szkoły

Za rozwiązaniewszystkich zadańmożna otrzymać

łącznie 60 punktów.

LISTOPAD2012

PESEL ZDAJĄCEGO

Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy

KODZDAJĄCEGO

Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów

szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURYZ OPERONEM

BIOLOGIAPOZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy: 150 minut

Instrukcja dla zdającego1. Sprawdź,czyarkuszegzaminacyjnyzawiera15stron(zadania1.–33.).Ewentualnybrakzgłośprzewodniczącemuzespołunadzorującegoeg-zamin.

2.Odpowiedzizapiszwmiejscunatoprzeznaczonymprzykażdymza-daniu.

3.Piszczytelnie.Używajdługopisu/pióratylkozczarnymtuszem/atra-mentem.

4.Nieużywajkorektora,abłędnezapisywyraźnieprzekreśl.5.Pamiętaj,żezapisywbrudnopisieniepodlegająocenie.6.Podczasegzaminumożeszkorzystaćzlinijki.

Życzymy powodzenia!

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 1 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

2

Poziom rozszerzony Biologia

Zadanie 1. (1 pkt)Woda,októrejpowszechniemówisię,żejestsubstancjążycia,mawielecennychwłaściwościfizykochemicznych.Dziękinimmaogromneznaczeniedlaorganizmówżywychiśrodowiska.Przyporządkuj opisom dotyczącym wody (kolumna I) właściwości fizykochemiczne wody (ko-lumna II).

I. Woda w organizmie lub środowisku

1.Poceniesięchroniorganizmczłowiekaprzedprzegrzaniem.

2.Kropledeszczumająkulistykształt.

3.Podtafląloduwokresiezimyniezamierażycie.

II. Właściwości fizykochemiczne wody

A.Dużenapięciepowierzchniowe

B.Największagęstośćwtemp.+4°C

C.Dobreprzewodnictwoelektryczne

D.Wysokieciepłoparowania

1.–...........................................,2.–...........................................,3.–...........................................

Zadanie 2. (2 pkt) Plastydy,występującewkomórkachroślinnych,stanowiągrupęstrukturróżniącychsięzarów-nopodwzględembudowy,jakipełnionychfunkcji,copokazanonaschemacie.

Na podstawie analizy schematu i własnej wiedzy oceń prawdziwość podanych stwierdzeń. Wpisz w tabeli literę P (prawda) lub literę F (fałsz).

bez dostępu światła

po oświetleniu światło

Chromoplasty

Protoplastydy

Etioplasty Leukoplasty

Chloroplasty

Stwierdzenie P/F

1.Proplastydytomłodocianapostaćplastydów,występującawkomórkachembrional-nych,dającapoczątekwszystkimrodzajomplastydów.

2.Chloroplastypowstająwyłączniezproplastydówietioplastów.

3.Chromoplastypowstajązproplastydówlubchloroplastów,niebiorąbezpośredniegoudziałuwprocesiefotosyntezy.

4.Leukoplastypodwpływemświatłamogąsięprzekształcaćwchloroplasty.

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 2 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

3

Zadanie 3. (2 pkt)Komórkaeukariotyczna,reprezentującawyższypoziomorganizacjiniżkomórkaprokariotycz-na,funkcjonujeniczymminifabryka–dziękiorganellombiorącymudziałwprocesachbiolo-gicznychkomórki.Przyporządkuj organellom komórki roślinnej (kolumna I) odpowiadające im funkcje (kolum-na II).

I. Organelle komórki roślinnej II. Funkcja

1.Jądrokomórkowe A.Magazynodpadków

2.AparatGolgiego B.Centrumzarządzania

3.Mitochondrium C.Miejscesyntezyi„wysyłki”polisacharydów

4.Wakuola D.„Generator”energii

E.Wytwórniabiałka

1.–..............,2–..............,3.–..............,4.–..............

Zadanie 4. (1 pkt)Zdolnośćsyntezywłasnychbiałekjestpodstawowąikoniecznąwłaściwościążywejkomórki.Wyjaśnij, dlaczego dojrzałe plemniki i erytrocyty nie podlegają tej regule.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 5. (2 pkt)Rybosomytokuliste,drobne,ziarnisteorganellekomórkowe.Sązbudowanezdwóchpodjed-nostek,wktórychskładwchodząbiałkairybosomowykwasrybonukleinowy(rRNA).Oceń prawdziwość podanych stwierdzeń dotyczących rybosomów. Wpisz w tabeli literę P (prawda) bądź literę F (fałsz).

Zadanie 6. (2 pkt)Przeczytaj uważnie podany tekst.Apoptozajesttoplanoweunicestwieniekomórkidladobracałegoorganizmu.Wkomórce,którapopełnia„samobójstwo”, zachodzi szereg zmianbiochemicznych imorfologicznych.Procestenwymagaaktywacjiwielugenówisyntezyrozlicznychbiałek.Komórkakurczysię,powstają ciała apoptyczne, w których tkwią nieuszkodzone organelle komórkowe.Ciałkaapoptyczne sąnastępniezjadaneprzezkomórki żerne (makrofagi) ikomórki sąsiadujące.Pokomórceniepozostajenajmniejszyślad.Tahigienicznaśmierćniedajeprzykrychkonse-kwencjidlaotoczenia.

Źródło:M.Jurgowiak,Losy komórkowych kamikadze,„WiedzaiŻycie”,nr5/2008.

Stwierdzenie P/F

1.Rybosomywystępujązarównowkomórkachprokariotycznych,jakieukariotycznych.

2.Wkomórkacheukariotycznychrybosomywystępująwyłącznie„zawieszone”wcyto-zolulubzwiązanezbłonamisiateczkiśródplazmatycznejizzewnętrznąbłonąotocz-kijądrowej.

3.Rybosomytostrukturyodpowiadającezasyntezębiałekwkomórce.

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 3 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

4

Na podstawie tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).

Zadanie 7. (2 pkt)Poniżej przedstawiono fragment pewnego peptydu, pochodzącego od człowieka, który zo-stał zakwalifikowany do przeszczepu nerki.

............–Ala–Gly–Pro–Ser–Ala–Val–..............Dokliniki transplantologii zgłosiły siędwieosoby z rodziny chorego,wyrażającegotowośćoddaniajednejnerki.Sekwencjeaminokwasówwodpowiednichłańcuchachpeptydowychwy-mienionychosóbsąnastępujące:

OsobnikA............–Gly–Ala–Ser–Val–Pro–Ala–.............

OsobnikB............–Ala–Gly–Pro–Ala–Ser–Val–............Podaj, która z wyżej wymienionych osób będzie lepszym dawcą narządu. Odpowiedź uzasadnij.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 8. (2 pkt)Bardzoważnymskładnikiemnaszegopożywienia,próczbiałek,cukrówitłuszczów,sąsub-stancjemineralne,któreutrzymująorganizmczłowiekawdobrejkondycji,chroniąprzedstre-semiwzmacniająodporność.Wyjaśnij, jaką rolę w utrzymaniu dobrej kondycji ruchowej człowieka odgrywa żelazo, a jaką – wapń.

Żelazo– ..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Wapń– ...............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 9. (2 pkt)Na podstawie podanych funkcji dopisz nazwę biologiczną ludzkiego narządu należącego do układu krążenia.

1.Miejscerozpaduerytrocytów,rezerwuarkrwi–.........................................

2.Narząd,wktórymdojrzewająlimfocytyT–.........................................

3.Narządy,wktórychfiltrowanajestlimfa.........................................

4.Miejsceprodukcjierytrocytów–.........................................

Stwierdzenie P/F

1.Apoptozajestprocesemfizjologicznym.

2.Procesapoptozywymaganakładuenergii.

3.Apoptozamożepowodowaćpowstaniestanuzapalnego.

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 4 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

5

Zadanie 10. (3 pkt)Hematokrytjesttojedenzewskaźnikówkrwi,oznaczającystosunekobjętościelementówmor-fotycznychdocałkowitejobjętościkrwi.Wtabeliprzedstawionośredniewartościhematokrytuczłowiekawróżnychgrupachwiekowych.

Źródło:A.Lesicki,L.Ratajczak,M.Krenz-Niedbała,A.Kozłowska-Rajewicz, Fizjologia z elementami anatomii i histologii[w:]Biologia. Jedność i różnorodność,Warszawa2008.

a) Dane z tabeli przedstaw w postaci diagramu słupkowego.

b) Sformułuj wniosek wynikający z analizy diagramu.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Grupa wiekowa Hematokryt (w %)

Noworodek 50

Niemowlęok.1roku 35

Dorosłakobieta 42

Dorosłymężczyzna 47

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 5 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

6

Zadanie 11. (1 pkt)Uczniowiepodczaslekcjibiologiiwykonywaliopisanedoświadczenie.Kolbąpłaskodennąopojemności25ml,napełnionąwodąotemperaturze30°C,dotykalipo-wierzchniskórywtychsamychmiejscach(wewnętrznastronaprzedramienia,dłoń,plecy)pię-ciuwybranychosób,zzachowaniemjednakowegoczasuekspozycjiskórynabodziectermiczny.Okazałosię,żetrzyosobybyłybardzowrażliwenaodczuwanieciepła,reagowałynawetnadłoniach, apozostałedwie czuły ciepłogłówniewmiejscach szczególniewrażliwych, tj. nawewnętrznejstronieprzedramienia.Sformułuj wniosek wynikający z analizy wyników doświadczenia.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 12. (3 pkt) Naschemaciepokazanoprzekształceniaglukozyworganizmieludzkim.LiteryAiBoznacza-jąnaczyniakrwionośneuczestniczącewtransporcieglukozy.Uwzględnionotakżeprzykładydwóchtkanekwykazującychbardzodużezapotrzebowanienaglukozę(tkankanerwowaimię-śniowa).

a) Podaj nazwy naczyń oznaczonych literami A i B.

A................................................................,B................................................................

b) Zapisz dwie szczególnie energochłonne czynności neuronu.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 13. (2 pkt)Otwieranie i zamykanieaparatówszparkowych jestzwiązanezzachodzącymiwciągudniainocyzmianamiwkomórkachaparatu.Wybierz odpowiednie określenie przy każdym parametrze tak, by opisać sytuację otwarcia aparatu szparkowego.

1.StężenieCO2:malejące/rosnące

2.Przemianywęglowodanów:wytwarzanie glukozy/przekształcanie glukozy w skrobię

3.Ciśnienieturgorowe:niskie/wysokie

4.KierunekprzepływujonówK+:do komórek szparkowych/z komórek szparkowych

A B

tkankanerwowa

tkankamięśniowa

tkankiobwodowekrew

glikogen

wątroba(glukoza)

jelito(glukoza

pokarmowa)

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 6 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

7

Zadanie 14. (2 pkt)Spośród wymienionych cech wirusów wybierz dwie sugerujące przynależność wirusów do ma-terii żywej i dwie – do materii nieożywionej. Wpisz w wykropkowanych miejscach odpowiednie cyfry.

1.Wirusyniemająbudowykomórkowej.

2.Wirusysązdolnedonamnażania(reprodukcji).

3.Wirusynieprzejawiająsamodzielnejaktywnościmetabolicznej.

4.Wirusypodlegająprocesowiewolucji.

5.Wirusymogąwywoływaćchorobyuwszystkichtypóworganizmów.

Cechymateriiżywej– .......................................................................................................................

Cechymateriinieożywionej– ..........................................................................................................

Zadanie 15. (2 pkt)Prostabudowakomórekbakteryjnychiniezbytdużailośćichformmorfologicznychkontrastu-jązwielkąróżnorodnościąfizjologiczną,wyrażającąsięmiędzyinnymimnogościąsposobówodżywiania.Wśródbakteriiwyróżniasięformycudzożywneisamożywne.Cudzożywnebak-teriemogąbyćsaprobiontamiipasożytami.Zkoleisamożywnebakteriesązdolnedoprzyswa-janiadwutlenkuwęglanadrodzechemosyntezy,aniektórenadrodzefotosyntezy.Na podstawie informacji z tekstu zaprojektuj tabelę porządkującą bakterie według sposobów odżywiania się. Następnie podane niżej bakterie wpisz do odpowiednich kolumn w tej tabeli.

bakterie glebowe, bakterie nitryfikacyjne, purpurowe bakterie siarkowe, bakterie chorobotwórcze

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 7 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

8

Zadanie 16. (2 pkt)Fotosyntezajestpodstawowym,anabolicznymprocesembiologicznymwarunkującymżycienaZiemi.Podaj argument potwierdzający:

a) anaboliczny charakter procesu fotosyntezy

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

b) rolę procesu fotosyntezy dla zachowania życia na Ziemi w obecnej formie

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 17. (1 pkt) Charakterystycznącechąpaprotni-ków,odróżniającą jeodmszaków,jestwytwarzanie jednakowych lubzróżnicowanych zarodników, kieł-kującychwprzedrośla,coilustrująrysunki.Uporządkuj rysunki zgodnie z kie-runkami ewolucji sposobów roz-mnażania się roślin.

1.–rys.nr..........................................

2.–rys.nr..........................................

3.–rys.nr..........................................

Rys. 1. Różnozarodnikowość (heterosporia)

Rys. 3. Jednozarodnikowość (izosporia)

Rys. 2. Jednozarodnikowość (izosporia)

kiełkowanie

kiełkowanie

mikrospory

makrospory

dwupienność

dwupiennośćkiełko

wanie

kiełkowaniespory

kiełkowanie

sporyjednopienność

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 8 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

9

Zadanie 18. (2 pkt)Podaj, jaką liczbę chromosomów i chromatyd będą mieć jądra potomne po pierwszym i po drugim podziale mejotycznym, jeżeli w komórce macierzystej gamet goryla w profazie I tworzą się 24 biwalenty.

1.PoIpodziale:liczbachromosomów–.....................,liczbachromatyd.....................

2.PoIIpodziale:liczbachromosomów–.....................,liczbachromatyd.....................

Zadanie 19. (1 pkt) Narysunkuprzedstawionoprzekrójpoprzecznyigłysosny.

Dokonaj analizy rysunku i podaj dwie cechy przystosowujące igłę sosny do ograniczenia pa-rowania wody.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 20. (2 pkt)Mózgtoniezwykłynarząd,zbudowanyzponad40miliardówkomórek,stanowiącychonaszejindywidualności,świadomościipamięci,dlategowymagaszczególnejochronyprzedszkodli-wymiczynnikamizewnętrznymi.Jednązformochronymózgujestbarierakrew–mózg,któ-rą tworzysiećnaczyńwłosowatych,przezktórezachodziwymianasubstancjimiędzykrwiąakomórkamimózgu.Winnychnarządachścianynaczyńwłosowatychsąporowate,natomiastwmózgukomórkiśródbłonkaściśledosiebieprzylegają,atransportniezbędnychsubstancjizachodzidziękibiałkowymnośnikom.

Źródło:P.K.Mazur,Obcy w naszej głowie,„WiedzaiŻycie”nr11/2010.a) Wyjaśnij na podstawie tekstu, dlaczego chemioterapia (niszczenie komórek nowotworowych za pomocą cytostatyków) nie jest skuteczna w leczeniu nowotworów mózgu.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................b) Na podstawie własnej wiedzy podaj dwa przykłady innych barier (anatomicznych lub fizjo-logicznych) chroniących mózg.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

tkanka wzmacniająca

kanały żywiczne

aparat szparkowy

miękisz wieloramienny

śródskórnia

skórka z kutikulą

łyko

drewno

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 9 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

10

Zadanie 21. (2 pkt) Spożywanieżywnościprzebadanejprzezsłużbyweterynaryjneipoddawaniejejobróbceter-micznejtoprzykładydziałańchroniącychczłowiekaprzedgroźnymipasożytamiatakującymiukładpokarmowy.Podaj nazwy dwóch pasożytów, na zakażenie którymi mogą być narażeni smakosze befsztyka tatarskiego (pospolitego tatara) – potrawy przygotowanej ze zmielonej surowej polędwicy wo-łowej i podawanej z dodatkiem surowego żółtka jaja kurzego. Załóż, że produkty nie przeszły wymaganej kontroli sanitarnej.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 22. (1 pkt) Nawykresie przedstawionowpływ auksyny na reakcjewzrostoweorganów roślinnychprzyróżnychwartościachjejstężenia.

Źródło:N.Lenart,Nowoczesne repetytorium z wybranych działów biologii,Warszawa1997.

Dokonaj analizy powyższego wykresu, a następnie sformułuj jeden wniosek dotyczący wpływu stężenia auksyny na reakcje wzrostowe organów roślinnych.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 23. (1 pkt)Nazajęciachkółkabiologicznegouczniowiewykonalipewnedoświadczenie.Wdwóchszklanychsłoikach,napełnionychtakąsamąilościąwody,umieścilipogałązcetejsamejroślinyogrodowejztym,żejednagałązkamiałaowielewięcejliści.Następnienapo-wierzchnięwodywobydwusłoikachuczniowienałożylikilkakropliolejuroślinnegoizazna-czylipoziomwody.Słoikiprzez3dnistaływtychsamychwarunkachoświetleniaitemperatu-ry.Poupływietegoczasuuczniowieporównalipoziomwodywobydwusłoikach.

pąki

korzenie

pędy

% re

akcj

a w

zros

tow

a or

ganó

w n

a au

ksyn

ę (I

AA

)

stym

ulac

jaha

mow

anie

stężenie auksyny w mg/dm3

200

100

010-6 10-4 10-2 1 10 100 1000

-100

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 10 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

11

Sformułuj problem badawczy, który chcieli rozwiązać uczniowie za pomocą opisanego do-świadczenia.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 24. (3 pkt) Niektóreorganizmy,naprzykładstorczykiczyporosty,żyjąnagałęziach ipniachwysokichdrzew.Zyskująwtensposóbpodporęimiejscezdostępemdoświatła.Chociażsamodzielniewytwarzajązwiązkiorganiczne,jednakwpewnymstopniuszkodząswymgospodarzom.

a) Podaj nazwę grupy ekologicznej, do której należą opisane organizmy.

..............................................................................................................................................................

b) Zapisz jeden przykład potwierdzający fakt, że te organizmy, chociaż same produkują związ-ki organiczne, szkodzą roślinom, na których żyją.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

c) Zakreśl poprawną nazwę strefy klimatyczno-roślinnej, w której żyje ta grupa ekologiczna.

A.Tajga

B.Sawanna

C.Lasrównikowy

D.Pustynia

Zadanie 25. (1 pkt)Poniżejpodanotrzystwierdzeniadotycząceprocesucrossing-over.

1.Poleganawymianieodcinkówchromatydmiędzychromosomamihomologicznymipod-czasmejozy.

2.Wrazzwymianąfragmentówchromatydnastępujewymianagenów(allei).

3. Częstość zachodzenia procesu crossing-over pomiędzy dwoma genami wzrasta wraz zezwiększeniemichodległościnachromosomie.

Zakreśl odpowiedź, w której prawidłowo określono słuszność powyższych stwierdzeń.

A.Tylkozdania1.i2.sąprawdziwe.

B.Tylkozdanie1.jestprawdziwe.

C.Prawdziwesąwszystkiezdania.

D.Prawdziwesątylkozdania1.i3.

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 11 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

12

Zadanie 26. (3 pkt)Nasiennetoroślinydoskonaleprzystosowanedożyciawśrodowiskulądowymdziękiwykształ-ceniuszeregupostępowychcech,którezadecydowałyoichsukcesieewolucyjnym.Wybranecechytychroślinto:1.wykształceniełagiewkipyłkowej2.podwójnezapłodnienie3.wykształcenienasion4.kwiatzesłupkiem5.owadopylność6.redukcjagametofitówdomałychrozmiarów,przewagasporofitu

a) Podaj dwie cechy, które odnoszą się wyłącznie do roślin okrytonasiennych.

..............................................................................................................................................................

b) Podaj dwie typowe cechy wspólne tylko dla roślin nago- i okrytonasiennych.

..............................................................................................................................................................

c) Podaj cechę wspólną dla roślin nasiennych i paprotników.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 27. (2 pkt) Niektóreodmianykoniczynybiałejmajązdolnośćsyntetyzowaniacyjanowodoru,dziękicze-murośliny te charakteryzują sięwiększąbujnością.Do syntezy tego związkuniezbędne sądwaniesprzężone,niealleliczne,dominującegenyAiB.Skrzyżowanozesobądwiepodwójneheterozygoty.Wśródosobnikówpowstałychztejkrzyżówkiznalazłysięzarównoroślinypro-dukującecyjanowodór,jakiniemającezdolnościjegoprodukcji.Zapisz stosowną krzyżówkę i zaznacz w szachownicy wyłącznie genotypy osobników zdolnych do syntezy cyjanowodoru.

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 12 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

13

Zadanie 28. (2 pkt)SyntezakwasuDNAjestmożliwawyłącznienamatrycyDNA.Oceń prawdziwość tej tezy i uzasadnij odpowiedź.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 29. (2 pkt)Niezwyklespektakularnymwydarzeniem2005rokubyłopoznaniepełnejsekwencjigenomuczłowieka.Toodkrycieumożliwiłozdobyciewielucennychinformacjiopochodzeniuiewolu-cjiczłowieka,obudowieifunkcjipojedynczychgenów,atakżewzbudziłowludziachwielkienadziejenapostępwwalcezchorobami.Sekwencjonowaniegenomuczłowiekawywołałorów-nieżwieledyskusjiikontrowersjizwiązanychzmożliwościąwykorzystaniawiedzydotyczącejsekwencjiDNAwbrewinteresomkonkretnejosoby.Zapisz dwa przykłady potencjalnych zagrożeń dla interesów ludzi, których genom zostanie zbadany w laboratorium i zapisany na jakimś nośniku.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 30. (1 pkt) Poniżejprzedstawionoschematkrążeniaazotuwprzyrodzie.

Uzupełnij powyższy schemat i wstaw w miejsca oznaczone literami A i B właściwe nazwy pro-cesów. Wybierz je spośród podanych niżej.

nitryfikacja, amonifikacja, mineralizacja, denitryfikacja

odżywianie

wydalanie

konsument

produktamoniak

bakterienitryfikacyjne

azotyny

azotany

N2atmosferyczny

wolno żyjącei symbiotyczne

bakterie asymilujące azot

resztki pochodzeniaroślinnego i zwierzęcego

rokładane przezgrzyby i bakterie

producent

........................................

........................................

B

A

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 13 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

14

Zadanie 31. (2 pkt)JednymzzastosowańtechnikelektroforetycznychihybrydyzacyjnychwinżynieriigenetycznejjestmożliwośćdokonywaniaanalizyludzkiegoDNA.Rozdzielonenażeluipołączonezmem-braną fragmentyDNAdanego osobnika hybrydyzuje się ze znakowaną sondą, zawierającąsekwencje powtórkowe, pochodzące z odpowiednio dobranych rejonów ludzkiego genomu.Wzórprążkowyuzyskanypohybrydyzacjiztakąsondąjestodmiennydlakażdegoczłowiekazwyjątkiembliźniątjednojajowych.Wzorytakienosząnazwęgenetycznychodciskówpalcówlubidentyfikacjigenetycznej.

Źródło:A.Joachimiak,Genetyka,Kraków1983.Podaj przykłady dwóch sytuacji społecznych, w których wykorzystanie opisanej techniki może przynieść pozytywny skutek.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 32. (2 pkt)Jednymz istotnych czynników, któryprzyczynił się dowielkiej kariery ewolucyjnej organi-zmóweukariotycznychwporównaniudoorganizmówprokariotycznych,byłozwiększenieilo-ściDNA,wytworzeniediploidalnychkomóreksomatycznychirozmnażaniepłciowe.Wyjaśnij, jakie znaczenie dla osiągnięcia sukcesu ewolucyjnego przez organizmy eukariotycz-ne miało:

a) zwiększenie ilości DNA

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

b) rozmnażanie płciowe

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie 33. (1 pkt)Zakreśl zestaw, w którym poprawnie wymieniono prawidłowości procesu ewolucji.

A.Stałetempo,wielokierunkowość,dobórnaturalny,izolacja,wymieraniegatunków

B.Zróżnicowanetempo,nieodwracalność,postępowycharakter,wielokierunkowość

C.Postępowycharakter,nieodwracalność,jednokierunkowość,dryfgenetyczny

D.Dobórnaturalny,izolacja,dryfgenetyczny,walkaobyt,zmiennośćorganizmów

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 14 10/4/12 2:37 PM

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

15

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 15 10/4/12 2:37 PM

Arkusz_Maturalny_ZR_1.indd 16 10/4/12 2:37 PM