„Library anxiety”

- bariera informacyjnaw bibliotekach akademickich

Marzena ŚwigońZakład Bibliotekoznawstwai Informacji Naukowej UWM

Ogólnopolska Konferencja Naukowa Nowoczesna biblioteka akademickaUniwersytet Warmińsko-Mazurski, Biblioteka Główna, Olsztyn 20-21 maja 2004

„Library anxiety” - bariera informacyjnaw bibliotekach akademickich.

1. Terminy „library anxiety” i „bariera informacyjna” - definicje.

2. Geneza i założenia teorii „library anxiety”.

3. Badania w bibliotekach amerykańskich.

4. Badania w bibliotekach polskich.

- badania wśród studentów nauk humanistycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

- badania wśród studentów nauk technicznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Typologie barier informacyjnych

według T.D.Wilsona:

• związane z osobą użytkownika

• interpersonalne• środowiskowe• związane ze źródłami

informacji

według S.Vanes:

• fizyczne• psychologiczne• kulturalne• społeczne i edukacyjne

Założenia teorii „library anxiety”według C. Mellon (1986)

• Studenci odczuwający niepokój („library anxiety”) uważają, że nie posiadają wystarczających umiejętności do korzystania z biblioteki;

• brak owych umiejętności jest dla nich uczuciem wstydliwym;

• studenci obawiający się ujawnienia swojej niewiedzy unikają zadawania pytań bibliotekarzowi.

Komponenty „library anxiety”według S. Bostick (1992)

• Problemy związane z personelem biblioteki (barriers with staff)

• Bariery afektywne (affective barriers)

• Komfort w bibliotece (comfort with the library)

• Wiedza o bibliotece (knowledge of the library)

• Bariery mechaniczne (mechanical barriers)

Badania Q. G. Jiao i A. J. Onwuegbuzie(1996 - 2004)

Badania związków (korelacji) pomiędzy czynnikami z pięciu grup (1.Problemy związane z personelem biblioteki; 2.Bariery afektywne, 3.Komfort w bibliotece, 4.Wiedza o bibliotece, 5.Bariery mechaniczne)

a m.in. cechami osobowości studentów, np.:• podatność na stres• motywacja do nauki• wytrwałość w dążeniu do celu itp.,

preferencjami studentów, dotyczących:• sposobu uczenia się• wystroju wnętrz itd.,

oraz cechami demograficznymi, tzn.:• wiek• płeć• rok studiów.

Badania w bibliotekach polskich

1. Biblioteka Humanistyczna UWM w Olsztynie, studenci I r. nauk humanistycznych, L=86 (M. Świgoń, 2001 r.)

2. Biblioteka Główna AGH w Krakowie, studenci I r. nauk technicznych, L=75 (B.Wójcik, 2003 r.)

Część 1. (na podstawie założeń C.Mellon)

Opis wrażeń z pierwszego samodzielnegoposzukiwania informacji na zadany przez wykładowcę temat.

Rodzaj odpowiedziSwobodna wypowiedź

Część 2. (na podstawie założeń S.Bostick)

Ustosunkowanie się do pięciu stwierdzeń świadczących o braku obaw w danym zakresie (b.związane z personelem biblioteki, b.afektywne, komfort w bibliotece, wiedza o bibliotece, b.mechaniczne).

Rodzaj odpowiedzi:Skala 1 - 5,gdzie „1=zdecydowanie zgadzam się”, „5=zdecydowanie nie zgadzam się”.

Wyniki badań. Część 1. Rodzaje przeszkód napotykanych przez studentów w bibliotece

– na podstawie opisów wrażeń z poszukiwania informacj i(UWM, 2001 r.)

Lp Rodzaj przeszkody (bariery informacyjnej) L=84 %

1. Brak źródeł lub niewystarczająca liczba egzemplarzydanego tytułu w bibliotece akademickiej

37 44,1

2. Bariera psychologiczna – „library anxiety”

(uczucie niepewności, zagubienia, niepokoju, wstydu, opórprzed zadawaniem pytań)

35 41,6

3. Problemy w korzystaniu z katalogów komputerowych 21 25,0

4. Długi czas oczekiwania na zarezerwowaną książkę 17 20,2

5. Niemożność robienia odbitek kserograficznych. 14 16,7

6. Brak pomocy ze strony bibliotekarza (barieryinterpersonalne)

11 13,1

7. Konieczność przeszukiwania dwóch katalogów: kartkowego(nabytki sprzed 1993 r.) i komputerowego (nowsze zbiory)

10 12,0

8. Zbyt mała liczba stanowisk komputerowych 7 8,3

9. Niewiedza, jak zacząć proces poszukiwania inf ormacj i 6 7,1

10. Problemy wyszukiwania w kartkowym katalogu rzeczowymwg UKD

5 6,0

Wyniki badań. Część 2. Hierarchie przyczyn powstawania obaw w bibliotece.

UWM studenci I roku

nauk humanistycznych

1. Bariery mechaniczne2. Wiedza o bibliotece3. Komfort w bibliotece4. Bariery afektywne5. Bariery związane z personelem

biblioteki

AGH studenci I roku

nauk technicznych

1. Wiedza o bibliotece 2. Bariery afektywne3. Komfort w bibliotece4. Bariery mechaniczne5. Bariery związane z personelem

biblioteki

Wyniki badań. Część 2.

Związek rodzaju nauk (humanistyczne, techniczne) z odczuwaniem barier - elementów „library anxiety”.

2 - test chi-kwadrat, p - poziom istotności

1. Bariery związane z personelem: 2 = 9,47; p = 0,050.

2. Bariery afektywne: 2 = 28,23; p < 0,001.

3. Komfort w bibliotece: 2 = 3,36; p = 0,499.

4. Wiedza o bibliotece: 2 = 9,34; p = 0,053.

5. Bariery mechaniczne: 2 = 35,21; p < 0,001.

Wiedza o bibliotece„Wiem, gdzie są zlokalizowane poszczególne działy w bibliotece oraz

jakie materiały i źródła można w nich znaleźć.”

5,8

22,1

33,7

33,7

4,7

12

16

24

48

0

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

zdecydowanie nie

raczej nie

trudno powiedzieć

raczej tak

zdecydowanie tak

% respondentów

studenci nauk humanistycznych - UWM studenci nauk technicznych - AGH

Komfort w bibliotece„Bibliotekę postrzegam jako miejsce miłe i bezpieczne.

Czuję się w niej komfortowo.”

4,7

16,3

39,5

31,4

8,1

4

20

36

24

16

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

zdecydowanie nie

raczej nie

trudno powiedzieć

raczej tak

zdecydowanie tak

% respondentów

studenci nauk humanistycznych - UWM studenci nauk technicznych - AGH

Bariery związane z personelem biblioteki„Niem mam żadnych oporów przed proszeniem o pomoc bibliotekarzy.

Nie unikam zadawania im pytań.”

1,2

18,6

24,4

32,6

23,3

0

28

8

40

24

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

zdecydowanie nie

raczej nie

trudno powiedzieć

raczej tak

zdecydowanie tak

% respondentów

studenci nauk humanistycznych - UWM studenci nauk technicznych - AGH

Bariery mechaniczne„Umiem samodzielnie i efektywnie korzystaćz komputerowych systemów informacyjnych.”

16,3

38,4

24

8

14

9,3

22,1

40

20

8

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

zdecydowanie nie

raczej nie

trudno powiedzieć

raczej tak

zdecydowanie tak

% respondentów

studenci nauk humanistycznych - UWM studenci nauk technicznych - AGH

Bariery afektywne„Czuję, że mam odpowiednie i wystarczające umiejętności do

samodzielnego i efektywnego korzystania z biblioteki.”

3,5

44,2

39,5

4

20

28

2,3

10,5

24

24

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

zdecydowanie nie

raczej nie

trudno powiedzieć

raczej tak

zdecydowanie tak

% respondentów

studenci nauk humanistycznych - UWM studenci nauk technicznych - AGH

Wnioski z badań.

I rok nauk humanistycznych (UWM)*

1. Bariery mechaniczne2. Wiedza o bibliotece3. Komfort w bibliotece4. Bariery afektywne5. Bariery związane z personelem

biblioteki

I rok nauk technicznych (AGH) *

1. Wiedza o bibliotece 2. Bariery afektywne3. Komfort w bibliotece4. Bariery mechaniczne5. Bariery związane z

personelem biblioteki

Część 2.Hierarchie barier związanych z „library anxiety”

Część 1.- Trudności w poszukiwaniu informacji w bibliotece (bariery informacyjne)

napotyka 80 % studentów I roku;- Zjawisko niepokoju w bibliotece (library anxiety)

dotyczy 40 % polskich studentów I roku;- Brak źródeł w bibliotece akademickiej (resource anxiety)

szósty komponent „library anxiety”.

**Istotne różnice (p<0,001) w odczuwaniu barier mechanicznych i afektywnych.