Marta Kamińska - Feldman

Marta Marta Kamińska - Kamińska -

FeldmanFeldmanKATEDRA OSOBOWOŚCI KATEDRA OSOBOWOŚCI WYDZIAŁU PSYCHOLOGII WYDZIAŁU PSYCHOLOGII

UWUW

UTAJONE POZNANIE UTAJONE POZNANIE SPOŁECZNE: SPOŁECZNE:

PRZETWARZANIE PRZETWARZANIE PODPROGOWEPODPROGOWE

WYK ŁAD 9 WYK ŁAD 9

UTAJONE POZNANIE SPOŁECZNE: UTAJONE POZNANIE SPOŁECZNE: PRZETWARZANIE PODPROGOWEPRZETWARZANIE PODPROGOWE

Paradygmat utajonego przetwarzaniaParadygmat utajonego przetwarzania Badania Murphy i Zajonc (1994)Badania Murphy i Zajonc (1994) Eksperymentalny paradygmat poprzedzania (priming)Eksperymentalny paradygmat poprzedzania (priming): :

prezentacjaprezentacjapierwszego bodźca, poprzedzającego (prime), zmienia pierwszego bodźca, poprzedzającego (prime), zmienia

percepcję u percepcję u badanych drugiego, właściwego bodźcabadanych drugiego, właściwego bodźca Reakcje afektywneReakcje afektywne – wyrażanie preferencji – wyrażanie preferencji Reakcje poznawczeReakcje poznawcze – rozpoznawanie, identyfikacja cech, – rozpoznawanie, identyfikacja cech, kategoryzacja itpkategoryzacja itp Hipoteza o pierwszeństwie afektuHipoteza o pierwszeństwie afektu: Globalne rozróżnienia : Globalne rozróżnienia pozytywnego i negatywnego afektu mogą być dokonywane poza pozytywnego i negatywnego afektu mogą być dokonywane poza świadomością i mogą poprzedzać i wpływać na percepcję świadomością i mogą poprzedzać i wpływać na percepcję

jednostkijednostki


Paradygmat utajonego przetwarzaniaParadygmat utajonego przetwarzania Badania Murphy i Zajonc (1994) Badania Murphy i Zajonc (1994)

Badanie 1Badanie 1• Afektywne bodźce poprzedzająceAfektywne bodźce poprzedzające: twarze męskie lub : twarze męskie lub

kobiece wyrażające radość lub złość;kobiece wyrażające radość lub złość;• Obiekty doceloweObiekty docelowe: chińskie ideogramy (Pytanie: Jak : chińskie ideogramy (Pytanie: Jak

bardzo podobają się ideogramy? – reakcja afektywna)bardzo podobają się ideogramy? – reakcja afektywna)• Cztery warunki poprzedzaniaCztery warunki poprzedzania: 2 kontrolne (brak : 2 kontrolne (brak

poprzedzania i wielokąty) i 2 eksperymentalne (twarze z poprzedzania i wielokąty) i 2 eksperymentalne (twarze z afektem pozytywnym i negatywnym).afektem pozytywnym i negatywnym).

• Czas ekspozycjiCzas ekspozycji:: suboptymalny 4mssuboptymalny 4ms optymalny 1000 msoptymalny 1000 ms ideogramy 2000 msideogramy 2000 ms


Paradygmat utajonego przetwarzaniaParadygmat utajonego przetwarzania Badania Murphy i Zajonc (1994) Badania Murphy i Zajonc (1994)

Test świadomościTest świadomości• WynikiWyniki:: Suboptymalne afektywne bodźce poprzedzające – w postaci wyrazów Suboptymalne afektywne bodźce poprzedzające – w postaci wyrazów

twarzy prezentowanych w ciągu zaledwie 4 ms. Wywołały istotne zmiany w twarzy prezentowanych w ciągu zaledwie 4 ms. Wywołały istotne zmiany w preferencjach badanych co do ideogramów, podczas gdy te same bodźce preferencjach badanych co do ideogramów, podczas gdy te same bodźce poprzedzające prezentowane w optymalnym czasie ekspozycji, nie miały takiego poprzedzające prezentowane w optymalnym czasie ekspozycji, nie miały takiego wpływu. (tu rys. badanie1) wpływu. (tu rys. badanie1)

Model kontinuum świadomości (Ohman, Dimberg i Esteves , 1989)Model kontinuum świadomości (Ohman, Dimberg i Esteves , 1989)• Afekt uruchamia wcześniejszy łańcuch przetwarzania informacji, zanim bardziej złożone Afekt uruchamia wcześniejszy łańcuch przetwarzania informacji, zanim bardziej złożone

cechy percepcyjne bodźca zostaną zauważone. Tak więc przy suboptymalnych ekspozycjach cechy percepcyjne bodźca zostaną zauważone. Tak więc przy suboptymalnych ekspozycjach mogą mieć miejsce wpływy afektywne związane z wzbudzeniem globalnych reakcji mogą mieć miejsce wpływy afektywne związane z wzbudzeniem globalnych reakcji afektywnych.afektywnych.

• Przy optymalnych ekspozycjach człowiek jest zdolny do odbierania nie tylko prostych i Przy optymalnych ekspozycjach człowiek jest zdolny do odbierania nie tylko prostych i globalnych afektywnych znaczeń bodźca, ale jest również w stanie odbierać afekt globalnych afektywnych znaczeń bodźca, ale jest również w stanie odbierać afekt wynikający z szerszej oceny poznawczej. (tu rys. 1)wynikający z szerszej oceny poznawczej. (tu rys. 1)

• Reakcje afektywne oparte na wczesnej i póżniejszej dostępności kumulują się. Jeśli źródło Reakcje afektywne oparte na wczesnej i póżniejszej dostępności kumulują się. Jeśli źródło wczesnego, bezpośredniego dostępu jest pozytywne (afekt pozytywny suboptymalnie) oraz wczesnego, bezpośredniego dostępu jest pozytywne (afekt pozytywny suboptymalnie) oraz jego póżniejsza ocena poznawcza prowadzi także do wartościowania pozytywnego możemy jego póżniejsza ocena poznawcza prowadzi także do wartościowania pozytywnego możemy oczekiwać ogólnie pozytywnego efektu oddziaływania (podobnie gdy spójność w oczekiwać ogólnie pozytywnego efektu oddziaływania (podobnie gdy spójność w negatywnym - negatywnego efektu).negatywnym - negatywnego efektu).

• A gdy takiej spójności brak osłabienie wcześniejszej reakcji (tu rys. 2)A gdy takiej spójności brak osłabienie wcześniejszej reakcji (tu rys. 2)


Paradygmat utajonego przetwarzaniaParadygmat utajonego przetwarzania Badania Murphy i Zajonc (1994)Badania Murphy i Zajonc (1994)

Badanie 2Badanie 2• A może na wyniki badania 1 wpłynęła reaktancja u osób z A może na wyniki badania 1 wpłynęła reaktancja u osób z

ekspozycjami optymalnymi? ekspozycjami optymalnymi? (Pytanie: Czy ideogramy przedstawiają dobre, czy złe obiekty? – sąd (Pytanie: Czy ideogramy przedstawiają dobre, czy złe obiekty? – sąd

afektywny)afektywny)Badanie 3Badanie 3 • Czy tylko nieświadomy afekt, czy także to co nieświadome lecz Czy tylko nieświadomy afekt, czy także to co nieświadome lecz

nieafektywne nieafektywne (Pytanie: Czy ideogram prezentuje mały czy duży obiekt?) (Pytanie: Czy ideogram prezentuje mały czy duży obiekt?) Badanie 4Badanie 4• Oceń symetryczność ideogramówOceń symetryczność ideogramówBadanie 5Badanie 5• A może każda informacja komunikowana przez twarz a nie A może każda informacja komunikowana przez twarz a nie tylko emocjonalna ma przewagę percepcyjną i wpływa na tylko emocjonalna ma przewagę percepcyjną i wpływa na ocenę bodźców docelowych? (Pytanie: Czy ideogram odnosi ocenę bodźców docelowych? (Pytanie: Czy ideogram odnosi się do obiektu męskiego czy kobiecego?)się do obiektu męskiego czy kobiecego?)


Paradygmat utajonego przetwarzaniaParadygmat utajonego przetwarzania Badania Ohme i współpracownicy (np. Ohme, 2001)Badania Ohme i współpracownicy (np. Ohme, 2001)

Czy przy czasach ekspozycji dłuższych niż 4 ms, Czy przy czasach ekspozycji dłuższych niż 4 ms,

ale wciąż podprogowych, możliwe jest bardziej ale wciąż podprogowych, możliwe jest bardziej

złożone zróżnicowanie niż sama hedonistyczna złożone zróżnicowanie niż sama hedonistyczna

polaryzacja ekspresji emocjonalnej, czy potrafimy polaryzacja ekspresji emocjonalnej, czy potrafimy

różnicować kategorie ekspresji?różnicować kategorie ekspresji?


Paradygmat utajonego przetwarzaniaParadygmat utajonego przetwarzania Badania Ohme i współpracownicy (np. Ohme, Badania Ohme i współpracownicy (np. Ohme,

2001)2001)

Badania (przykłady):Badania (przykłady):• Badanie ParysBadanie Parys – wyniki: rozpoznania ekspresji w grupie – wyniki: rozpoznania ekspresji w grupie

eksperymentalnej (ekspozycje podprogowe) i kontrolnej (brak eksperymentalnej (ekspozycje podprogowe) i kontrolnej (brak ekspozycji) są istotnie różne dla kategorii strach, złość, ekspozycji) są istotnie różne dla kategorii strach, złość, zdziwienie.zdziwienie.

• Badanie Hermes IBadanie Hermes I – wyniki: istotna statystycznie różnica – wyniki: istotna statystycznie różnica między warunkiem eksperymentalnym i kontrolnym w między warunkiem eksperymentalnym i kontrolnym w częstotliwości wyborów ekspresji strachu (a złości, wstrętu i częstotliwości wyborów ekspresji strachu (a złości, wstrętu i smutku nie).smutku nie).

• Badanie Hermes IIBadanie Hermes II – wyniki: - istotna statystycznie różnica – wyniki: - istotna statystycznie różnica dla ideogramów poprzedzanych bodźcami strachu (ocenione dla ideogramów poprzedzanych bodźcami strachu (ocenione jako reprezentujące bardziej łagodne zwierzęta) i jako reprezentujące bardziej łagodne zwierzęta) i poprzedzanych bodźcami wstrętu (mniej jadalne substancje) a poprzedzanych bodźcami wstrętu (mniej jadalne substancje) a brak różnic dla ocen ideogramów poprzedzanych bodźcami brak różnic dla ocen ideogramów poprzedzanych bodźcami złości złości


Paradygmat utajonego przetwarzaniaParadygmat utajonego przetwarzania Badania Ohme i współpracownicy (np. Ohme, Badania Ohme i współpracownicy (np. Ohme,

2001)2001)

PodsumowaniePodsumowanie:: już na początkowych etapach już na początkowych etapach

przetwarzania system percepcyjny jest w stanie przetwarzania system percepcyjny jest w stanie

różnicować bodżce mimiczne nie tylko w sposób różnicować bodżce mimiczne nie tylko w sposób

najbardziej podstawowy – ze względu na znak, najbardziej podstawowy – ze względu na znak, ale ale

też specyficzny – ze względu na niektóre ich też specyficzny – ze względu na niektóre ich

kategorie.kategorie.


Paradygmat afektywnego poprzedzania z Paradygmat afektywnego poprzedzania z zaangażowaniem i bez zaangażowania ego zaangażowaniem i bez zaangażowania ego (Jarymowicz, w druku) (Jarymowicz, w druku)

Badania Błaszczaka (2001)Badania Błaszczaka (2001) – na ile cechy, które – na ile cechy, które reprezentuje ideogram czy heksagram odnoszą reprezentuje ideogram czy heksagram odnoszą się do Ja? Wyniki: neutralne bodźce poprzedzane się do Ja? Wyniki: neutralne bodźce poprzedzane prezentacją twarzy pozytywnych były w większym prezentacją twarzy pozytywnych były w większym stopniu odnoszone do Ja niż poprzedzane stopniu odnoszone do Ja niż poprzedzane prezentacją twarzy negatywnych. prezentacją twarzy negatywnych. KonkluzjaKonkluzja: : specyficzne efekty odnoszenia informacji do specyficzne efekty odnoszenia informacji do własnego Ja dotyczą nie tylko operowania własnego Ja dotyczą nie tylko operowania informacjami jawnymi, ale także utajonymi.informacjami jawnymi, ale także utajonymi.

UTAJONE POZNANIE SPOŁECZNE: UTAJONE POZNANIE SPOŁECZNE: PRZETWARZANIE PODPROGOWEPRZETWARZANIE PODPROGOWEParadygmat afektywnego poprzedzania z zaangażowaniem i Paradygmat afektywnego poprzedzania z zaangażowaniem i

bez zaangażowania ego (Jarymowicz, w druku) bez zaangażowania ego (Jarymowicz, w druku)

• Badania Majcher (2004)Badania Majcher (2004) – gdy należało odgadnąć na ile na ile – gdy należało odgadnąć na ile na ile pozytywna czy negatywna jest cecha (rzekomo) reprezentowana pozytywna czy negatywna jest cecha (rzekomo) reprezentowana przez dany heksagram, przez dany heksagram, rolę odgrywał tylko znak podprogowych rolę odgrywał tylko znak podprogowych bodźców bodźców (asymilacja lub kontrast). Natomiast, gdy należało (asymilacja lub kontrast). Natomiast, gdy należało odgadnąć, w jakim stopniu cecha (rzekomo) reprezentowana przez odgadnąć, w jakim stopniu cecha (rzekomo) reprezentowana przez dany heksagram dotyczy własnego Ja, dany heksagram dotyczy własnego Ja, rolę odgrywał zarówno znak rolę odgrywał zarówno znak bodźców utajonychbodźców utajonych (asymilacja lub kontrast), jak i (asymilacja lub kontrast), jak i płeć osób z płeć osób z ekspresją eksponowanego podprogowo afektuekspresją eksponowanego podprogowo afektu (stopień odnoszenia (stopień odnoszenia heksagramów do Ja był wyższy wtedy, emocje pozytywne heksagramów do Ja był wyższy wtedy, emocje pozytywne prezentowane były przy pomocy twarzy kobiecych niż męskich).prezentowane były przy pomocy twarzy kobiecych niż męskich).

• Podobne wyniki badania SamarcewPodobne wyniki badania Samarcew.. KonkluzjaKonkluzja: wrażliwość na : wrażliwość na utajone sygnały i złożoność procesów utajonego przetwarzania utajone sygnały i złożoność procesów utajonego przetwarzania informacji jest większa wtedy, gdy reakcje badanych są wiązane z informacji jest większa wtedy, gdy reakcje badanych są wiązane z Ja niż wtedy, gdy dotyczą po prostu ocen neutralnych Ja niż wtedy, gdy dotyczą po prostu ocen neutralnych heksagramów. A więc większa złożoność procesów utajonego heksagramów. A więc większa złożoność procesów utajonego przetwarzania w przypadku powiązania niż przy braku powiązania przetwarzania w przypadku powiązania niż przy braku powiązania wykonywanych zadań z własnym Ja.wykonywanych zadań z własnym Ja.


Różne poziomy utajonego przetwarzania (Jarymowicz, w druku)Różne poziomy utajonego przetwarzania (Jarymowicz, w druku)

Badanie Kołacz (2005)Badanie Kołacz (2005) – Czy twarz bez ekspresji afektu może być – Czy twarz bez ekspresji afektu może być rozpoznana przy 16 ms ekspozycji?rozpoznana przy 16 ms ekspozycji?

• W badaniach nad podprogowym poprzedzaniem słownym podobne W badaniach nad podprogowym poprzedzaniem słownym podobne założenie jak założenie jak

wyżej: znak słowa, a nie jego treść wpływa na ocenę bodźców docelowych.wyżej: znak słowa, a nie jego treść wpływa na ocenę bodźców docelowych.• Ale tu teza: Afekt nie jest warunkiem koniecznym dekodowania znaczenia Ale tu teza: Afekt nie jest warunkiem koniecznym dekodowania znaczenia utajonego słowa i określonego nań reagowania.utajonego słowa i określonego nań reagowania.

• Założenia badań: Założenia badań: przyswojenie sobie słowa – jako znaku powiązanego z określonym przyswojenie sobie słowa – jako znaku powiązanego z określonym

znaczeniem – znaczeniem – wiąże się z powstaniem funkcjonalnych powiązań pomiędzy trzema jego wiąże się z powstaniem funkcjonalnych powiązań pomiędzy trzema jego atrybutami: sensorycznym, semantycznym i afektywnym;atrybutami: sensorycznym, semantycznym i afektywnym; u ich podstaw leży określona sieć powiązań neuronalnych, a to sprawia, u ich podstaw leży określona sieć powiązań neuronalnych, a to sprawia,

że że wzbudzenie któregokolwiek z tych atrybutów pociąga za sobą wzbudzenie wzbudzenie któregokolwiek z tych atrybutów pociąga za sobą wzbudzenie pozostałych;pozostałych; funkcjonalne powiązania oparte są o sieci neuronowe obejmujące różne funkcjonalne powiązania oparte są o sieci neuronowe obejmujące różne

piętra piętra układu nerwowego – dzięki czemu sieć może być pobudzana zarówno przez układu nerwowego – dzięki czemu sieć może być pobudzana zarówno przez

bodźce jawne, bodźce jawne, jak i utajone.jak i utajone.


Różne poziomy utajonego przetwarzania (Jarymowicz, w druku)Różne poziomy utajonego przetwarzania (Jarymowicz, w druku)• Badania Anisimowicz (2002)Badania Anisimowicz (2002) – – nad jawnym i utajonym nad jawnym i utajonym

przetwarzaniem cech Ja wykazały, że zachodzi nie tylko przetwarzaniem cech Ja wykazały, że zachodzi nie tylko dekodowanie afektywne, ale i semantyczne utajonych słów tak dekodowanie afektywne, ale i semantyczne utajonych słów tak złożonych jak lojalny, szczery, zaborczy, bowiem odnotowano złożonych jak lojalny, szczery, zaborczy, bowiem odnotowano przejawy selektywnego reagowania na te podprogowe słowa w przejawy selektywnego reagowania na te podprogowe słowa w zależności od tego, do jakich cech Ja się odnoszą (schematowe vs zależności od tego, do jakich cech Ja się odnoszą (schematowe vs nieschematowe ), ale bez względu na znak tych słów (poz.vs neg.) nieschematowe ), ale bez względu na znak tych słów (poz.vs neg.) Wyniki: w im większym stopniu badany uznaje jawnie daną cechę za Wyniki: w im większym stopniu badany uznaje jawnie daną cechę za własną, w tym większym stopniu odnosi do Ja poprzedzany nią własną, w tym większym stopniu odnosi do Ja poprzedzany nią heksagram.heksagram.

• Badania Dobrenko (2005)Badania Dobrenko (2005) – bez odnoszenia do Ja (czyli afektywnie – bez odnoszenia do Ja (czyli afektywnie mniej angażujące). Wyniki:mniej angażujące). Wyniki:

podprogowe słowa były rozpoznawane trafnie powyżej poziomu podprogowe słowa były rozpoznawane trafnie powyżej poziomu przypadku nie tylko gdy jawnie słowo takie same (rozkodowanie przypadku nie tylko gdy jawnie słowo takie same (rozkodowanie sensoryczne, graficzne) ale i wtedy, gdy jawnie prezentowany sensoryczne, graficzne) ale i wtedy, gdy jawnie prezentowany synonim (rozkodowanie semantyczne)synonim (rozkodowanie semantyczne)

efekt ten niezależnie od tego, czy słowa podprogowe były względnie efekt ten niezależnie od tego, czy słowa podprogowe były względnie neutralne czy nasycone afektywnie.neutralne czy nasycone afektywnie.

KonkluzjaKonkluzja:: Nie można przeczytać utajonego słowa, ale można odebrać Nie można przeczytać utajonego słowa, ale można odebrać jego jego

pojęciowe znaczenie i zareagować w sposób z nim spójny.pojęciowe znaczenie i zareagować w sposób z nim spójny.

Marta Kamińska - Feldman

Documents

Transcript of Marta Kamińska - Feldman