STANISŁAW C ELESTY N NAPIÓRKOW SKI OFMConv, Lublin

MARIOLOGIA LUBELSKA W DIALOGU Z KOŚCIOŁAMI, KULTURĄ I SPOŁECZEŃSTWEM

W p i ś m ie z a m a w ia ją c y m n in ie j s z ą w y p o w i e d ź o k r e ś lo n o o c z e k iw a n ia :

„ [ …] u p r z e jm ie p r o s im y o p r z y g o to w a n ie i w y g ło sz e n ie w p r o w a d z e n ia d o d y s ­

k u s j i p a n e lo w e j n a te m a t « M a r io lo g ia l u b e lsk a w d ia l o g u z K o ś c i o ł a m i , k u l t u r ą

i s p o łe c z e ń s t w e m » . T o w a r z y s z y n a m p r z e k o n a n ie , że w o p r a c o w a n iu K s ię d z a

P r o f e s o r a z y s k a m y k o m p e te n tn e i a u t o r y ta t y w n e w p r o w a d z e n ie w d y s k u s ję

u c z e s tn ic z ą c y c h w s y m p o z ju m c z ło n k ó w P T M , p r z e d s ta w ic ie l i S a n k t u a r ió w

M a r y jn y c h , l id e r ó w r u c h ó w m a r y jn y c h , p u b l ic y s tó w i s tu d e n tó w t e o lo g i i ” .

B a r d z o n a s e r io p r z y ją łe m o k re ś le n ie tej w y p o w ie d z i j a k o „ w p r o w a d z e ­

n ie d o d y s k u s j i ” . J e ś l i „ w p r o w a d z e n ie ” , to n ie w y c z e r p u ją c e o p r a c o w a n ie . Je ś l i

„ w p r o w a d z e n ie w d y s k u s ję ” , to w y s ta r c z ą sy g n a ły , s z k ic e , z a r y s y i p r o w o k a c je ,

a c z k o lw ie k p r z y n a jm n ie j p o d s ta w o w ą f a k to g ra f ię p r z y n a jm n ie j n ie k tó r z y p r z y j­

m ą w d z ię c z n ie .

O r g a n i z a c j ę p r z e d ł o ż e n i a p o d p o w i a d a t e m a t c a ł o ś c i : c z ę ś ć p ie r w s z a :

M ario lo g ia lubelska w dia logu z K ościołam i, c z ę ść d r u g a : M ario lo g ia lubelska w d ialogu z ku lturą i społeczeństw em .

J u b i l e u s z K a t e d r y M a r i o l o g i i u s p r a w ie d l iw ia o g r a n ic z e n ie „ M a r i o l o g i i

lu b e ls k ie j” d o „ M a r i o lo g i i K a t e d r y M a r io lo g i i K U L ” . N ie c h a j z a te m s p r ó b u ją

w y b a c z y ć , o ile to m o ż l iw e , p o m in ię c ie ich ta c y lu b e ls c y m a r io lo g o w ie , j a k a b p

B o le s ła w P y la k , k s . p ro f . C z e s ła w B a r tn ik , k s . p ro f . J ó z e f K u d a s ie w ic z , k s . d r

J a n u s z L e k a n i k s . d r E d w a r d P o h o re c k i . A k t u a ln e g o k u r a t o r a K a te d r y , p. p ro f.

K a r o la K la u z ę , p r o s z ę o e w e n tu a ln ą a u to p re z e n ta c ję .

5 2 S T A N IS Ł A W C. N A P IÓ R K O W S K I O F M C o n v

CZĘŚĆ PIERW SZA

W D IA LO G U Z KO ŚCIO ŁA M I

Z o r g a n iz o w a n ie p re z e n ta c j i w e d łu g p r a c o w n ik ó w K a t e d r y w y d a je s ię z u ­

p e łn ie n a tu r a ln e .

1. O. prof. A ndrzej Ludw ik K rupaN ie p o ś w ię c a ł t e m u te m a to w i w ię k sz e j u w a g i , je d n a k :

— S k ie r o w a ł sw e g o a sy s te n ta w te r e g io n y s ty k u m a r io lo g i i z e k u m e n iz m e m .

T o o n z a p r o p o n o w a ł m i te m a t p r a c y d o k to r sk ie j „ M a r i o lo g ia a e k u m e n iz m ”

d e c y d u ją c o m o je j m a r i o lo g ic z n o - e k u m e n ic z n e j d r o d z e n a u k o w e j , a p o ś r e d n io

– p rz e z e m n ie – je s t o d p o w ie d z ia ln y z a p o jaw ie n ie się s p o r e g o g r o n a a b so lw e n tó w

W y d z ia łu T e o lo g i i K U L , z w ła s z c z a d o g m a ty k ó w i e k u m e n is tó w , w t a je m n ic z o ­

n y ch w te z a g a d n ie n ia .

— P o d e jm o w a ł w y k ła d y z te g o z a k r e s u . P o r a z p ie r w sz y u c z y n i ł to n a K U L

w r o k u m o je j h a b i l i ta c j i . ( M i ło m i d o m n ie m y w a ć , ż e w c ią g n ą ł e m g o w te r e ­g io n y ).

N a K U L :

1974/75 , s e m e s t r II: M ario lo g ia a ekum enizm ,1978 /79 , s e m e s t r I: Ekum eniczny ch arakter m ariologii,1 9 7 9 /8 0 , s e m e s t r I: M a ry ja w nauce D oktora M arc in a Lu tra .

N a P a p ie s k im W y d z ia le T e o lo g ic z n y m w e W ro c ła w iu :

1 9 7 9 /8 0 : C h arak te r ekum eniczny m ariologii.

N ie u d a ł o m i s ię o d k r y ć s k r y p tó w c z y n o ta te k z ty c h w y k ła d ó w (w d z ię c z n y

p r z e d m io t k w e re n d y ) . N ie o p u b l ik o w a ł ż a d n e j m o n o g r a f i i i ż a d n e g o a r t y k u ł u

z te g o z a k r e s u .

2. Stanisław Celestyn Napiórkow skiT e n p u n k t n ie t r u d n o z re a l iz o w a ć , p o n ie w a ż m a m y d w ie n ie z łe ś c ią g a w k i :

1. p r a c a m a g i s t e r s k a n a p i s a n a n a A T K p o d k i e r u n k ie m G r z e g o r z a B a r t o s ik a

O F M C o n v ( K r z y s z t o f G ła d k o w s k i , M ario lo g ia w ujęciu S tan isław a Celestyna N apiórkow skiego O F M C o n v przejaw em ekumenicznego dia logu k ato licko-laterań­skiego, W a r s z a w a - S u w a łk i 1998, s. 97), 2. p r a c a m a g is te r s k a n a p i s a n a n a W y d z ia le T e o lo g ic z n y m U n iw e r sy te tu A d a m a M ic k ie w ic z a w P o z n a n iu n a s e m in a r iu m

k s . b p a S ta n is ł a w a N a p ie r a ł y p o d k ie r u n k ie m p. d r E lż b ie ty A d a m i a k (G r z e g o r z

K o s te c k i , Teologiczna ikona M ary i w dialogu katolicko-luterańskim w świetle p ism o. S tan isław a Celestyna N apiórkow skiego, P o z n a ń 2001 , s. 106).

M A R I O L O G I A L U B E L S K A W D I A L O G U Z K O Ś C I O Ł E M , K U L T U R Ą … 53

N ie c h b ę d z ie w o ln o j e d n a k z a u w a ż y ć :

D oktoratW r o z p ra w ie d o k to r sk ie j1 d o sz e d łe m d o w n io sk u , że n ie s a m a m a r io lo g ia ja k o

ta k a s ta n o w i w ie lk ą t r u d n o ś ć n a d r o d z e d o z je d n o c z e n ia , a le m e to d o lo g ia p rz y ję ta

p rz e z R e fo r m a c ję i p o d t r z y m y w a n a w te o lo g ii e w a n g e l ic k ie j (So la Scrip tura, sola g ra tia , s o la f id e , solus Christus) o r a z m e t o d o lo g ia p o s t r o n ie k a to lic k ie j , a ta k ż e

p r z e k r a c z a n ie m e to d o lo g ic z n e j p o p r a w n o ś c i w k a to lick ie j m a r io lo g i i . R o z p ra w a ,

z w ła sz c z a p o je j o p u b l ik o w a n iu , w y r a ź n ie w p r o w a d z i ła m a r io lo g ię d o r o d z in y

te m a tó w p o d e jm o w a n y c h w d ia lo g a c h . P ro fe so r K a r o l K a r s k i , lu te ra n in , r e d a k ­

tor e k u m e n ic z n e g o k w a r t a ln ik a „ S t u d ia i D o k u m e n t y E k u m e n ic z n e ”, w y b itn ie

u p o w sz e c h n i ł m o je w id z e n ie p ro b le m u , p r z e d r u k o w u ją c c a ły o s ta t n i r o z d z ia ł

Sporu o M atk ę 2 m i lc z ą c o s o l id a r y z u ją c się z z a w a r tą t a m d ia g n o z ą . N ig d z ie n ie

s p o t k a łe m się z je j z a n e g o w a n ie m . W P o lsce i z a g r a n ic ą ( S t r a s b u r g , S a r a g o s s a )

ś r o d o w is k a p r o t e s ta n c k ie p ro s iły , b y m d o n ich n a te t e m a t y m ó w ił .

H abilitacjaW r o z p ra w ie h a b il i ta c y jn e j, k tó r a fo r m a ln ie k o n c e n tru je się n a C h r y s tu s ie 3,

d o p u śc i łe m się n ie m a l k o sm ic z n e g o zu ch w alstw a : p o s ta w iłe m tezę , że n a jw a ż n ie j­

sze te k s ty lu te ra ń sk ie j re fo rm a c ji p rz y jm u ją zbaw cze p o ś r e d n ic tw o stw o rz e ń , m ia ­

now icie s ło w a , p o s łu g iw a ń kośc ie ln ych , z w ła szc z a p o s łu g iw a n ia k a z n o d z ie jsk ie g o ,

s a k ra m e n tó w , z a te m z a s a d y unus M ediator (w in n e j fo rm ie : solus C hristus) n ie

w o ln o in te rp re to w a ć e k sk lu z y w n ie (o d rz u c a ją c p o ś re d n ic tw o rz e c z y i o só b , w ty m

M a ry i) , t r z e b a w ię c in te rp re to w a ć je in k lu z y jn ie , u z n a ją c u c z e s tn ic z e n ie rz e c z y

i o só b w je d y n y m p o ś r e d n ic tw ie C h r y s tu sa . T a k ą in te rp re ta c ję s k o n d e n so w a łe m

w fo rm u le : Chrystus sam nigdy sam – Christus solus n um quam solus. N ik t n ie

z a rz u c i ł m i b łę d n e j in te rp re ta c ji p o d s ta w o w y c h te k s tó w R e fo r m a c j i , n ik t n ie

z a n e g o w a ł. L u te r a ń s k i r e c e n z e n t ro z p ra w y h a b il i ta c y jn e j p r z y ją ł j ą z w ie lk im

u z n a n ie m . A m e r y k a n ie sy n te z ę ro z p ra w y o p u b lik o w a li w ję z y k u a n g ie l sk im p o d

ty tu łe m C h ristu s solus num q uam solus4. Po la tach , w 2 0 0 7 r. w z m o c n i ł a m o ją

in te rp re ta c ję p. M o n ik a W a lu ś w sw o je j ro z p ra w ie d o k to r sk ie j Sp iritus Sanctifi­cator. Człowiek wobec D uch a Świętego według K s ią g Wyznaniowych luteranizm u5.

1 M a r i o l o g i a a e k u m e n iz m . P o g lą d y m a r io lo g ic z n e w sp ó łc z e sn y c h e u r o p e js k ic h te o lo g ó w

p r o te s ta n c k ic h r o z p a tr y w a n ie w a sp e k c ie e k u m e n ic z n y m , o b r o n a 2 1 .0 1 .1 9 6 5 . Z a k w a l i f i k o w a n a

i z a l e c o n a d o p u b l i k a c j i u k a z a ł a s ię w d r u k u p o 23 la ta c h : S p ó r o M a tk ę . M a r io lo g i a j a k o p ro b le m

ek u m en iczn y , R W K U L , L u b l in 1988 , s. 187.

2 S. C . N a p i ó r k o w s k i , M a r io lo g ia j a k o p ro b le m eku m en iczn y , S iD E 6 ( 1 9 8 8 ) n r 3, s. 13-54.

3 S o lu s C h r i s tu s . Z b a w c z e p o ś r e d n ic tw o w e d łu g „ K s ię g i Z g o d y ”.

4 C h r i s tu s s o lu s n u m q u a m so lu s . T o w a rd a R e in te r p r e ta t io n o f the P r in c ip a le „ S o lu s C h r i s t u s ”,

„ J o u r n a l o f E c u m e n i c a l S t u d ie s ( P h i la d e lp h ia , O A ) 1 7 (1980 ) n r 3, s . 4 5 4 - 4 7 6 .

5 L u b l in 2 0 0 7 , s. 3 12 . P r a c a z o s t a ł a n a p i s a n a w I n s t y t u c ie E k u m e n i c z n y m .

5 4 S T A N IS Ł A W C . N A P IÓ R K O W S K I O F M C o n v

F o r m a ln ie ro z p ra w a p rz y n a le ż y d o h is to r i i teo log ii , e k u m e n iz m u i p n e u m a to lo g ii ,

je d n a k m e r y to r y c z n ie p r z y n o s i c e n n ą p r z y s łu g ę m a r io lo g i i e k u m e n ic z n e j. – H a ­

b i l i ta c ja – p o ś r e d n io – b y ła w ie lk ą a p o lo g ią p o ś r e d n ic tw a m a r y jn e g o – k ie ro w a n a

w s tro n ę e w a n g e l ic y z m u – b r o n ią z a r se n a łu e w a n g e lick ie go .

Edycja źródełU d a ło się o p u b l ik o w a ć d w a to m y m a r io lo g ic z n y c h te k s tó w p ra w o s ła w ia 6 i to m

te k s tó w e w a n g e l ic k ic h 7. W t y m o s t a t n im z a m ie ś c i ł e m t a k ż e sw o je o p r a c o w a n ie

M ary ja w teologii i pobożności ewangelików9. T o w y d a w n ic tw o o d g r y w a l ic z ą c ą się

ro lę w p o s z e r z a n iu p r z e s t r z e n i p o g łę b io n e g o r o z u m ie n ia s ieb ie . S ta ło się c e n n y m

in strum en tu m lab oris b ra c i , t a k ż e b r a c i p ra w o s ła w n y c h i e w a n g e l ik ó w .

K onsultacje na rzecz peregrynacji obrazu M atki Bożej Częstochowskiejw Niem czechO d p o w i e d z ia l n i z a d u s z p a s t e r s tw o p o lo n i jn e w N ie m c z e c h o r g a n iz o w a l i

c o r o c z n ie s p o t k a n i a o d n o w y i fo r m a c j i z m o d l i t w ą i w y k ł a d a m i . P r o g r a m

d u s z p a s t e r s k i d la p o l s k ic h o w ie c z e k n a n ie m ie c k ic h p a s t w i s k a c h p r z e w id z ia ł

p e r e g r y n a c ję k o p i i o b r a z u M a t k i B o ż e j J a s n o g ó r s k ie j w je s ie n i 1995 r. O d p o ­

w ie d z ia ln i z a tę n ie z w y k łą a k c ję m ie li ś w ia d o m o ś ć , że N ie m c y to n ie P o lsk a ,

że P o la k - k a to l ik ż y je t a m p o ś r ó d N ie m c ó w w w ię k s z o ś c i L u te r a n . T r u d n o b y ło

p rz e w id z ie ć , j a k z a r e a g u ją d u c h o w i s y n o w i M a r c in a L u tr a n a o b n o s z e n ie p o d ich

o k n a m i o b r a z u M a t k i B o sk ie j C z ę s to c h o w sk ie j . Z o s t a ł e m p o p r o s z o n y o p o m o c

w p r z y g o t o w a n iu p e r e g r y n a c j i . D w u k r o t n ie w y je ż d ż a łe m z w y k ł a d a m i , k tó re

P o lo n ia o r g a n iz o w a ła w S c h ö n sta tt . Z a b ie r a łe m ze s o b ą K r z y s ia K o w a l ik a , k t ó r y

ju ż b y ł d o b r y w te m a ty c e m a r io lo g ic z n o - m a r y jn o - L u tr o w e j i – sz e rz e j – m a ­

r io lo g ic z n o - m a r y jn o - e w a n g e l ic k ie j . Z n a sz y c h w y k ła d ó w n a r o d z i ł a się k s ią ż k a : S. C . N a p ió r k o w sk i , f r a n c i s z k a n in , K . K o w a lik , s a le z ja n in , N ow y Człowiek. P o ­lonijne sp otk an ia , Schön sta tt 1994-1996, s. 1799. M ie l i ś m y b a r d z o w d z ię c z n y c h

s łu c h a c z y (d u s z p a s t e r z e p o lo n i jn i o r a z ich ś w ie c c y p o m o c n ic y ) . N a s z a w ie d z a

b y ła im n ie s ły c h a n ie p o t r z e b n a . N a s z e j te o r i i p i ln ie p o t r z e b o w a ła ich p r a k t y k a .

C h ę tn ie p o d ję l i n a s z ą p r o p o z y c ję , b y n ie w y s u w a ć o b r a z u n a p ie r w sz e m ie js c e ,

a le n a p o c z ą t k u d ź w ig a ć w y s o k o w z n ie s io n y k rz y ż , a z a k r z y ż e m lu b o b o k k r z y ­

ż a w ie lk ą , p ię k n ie o p r a w io n ą k s ię g ę B ib lii . D o p ie r o z a n im i p r o w a d z ić C z a r n ą

6 T e k sty o M a t c e B o ż e j . P ra w o s ła w ie , cz. I - I I ( s e r ia B e a t a m m e d o c e n t , 7 -8 ) , N i e p o k a l a n ó w 1991.

7 T e k sty o M a t c e B o ż e j. C h r z e śc i ja ń s tw o ew a n g e lic k ie ( s e r i a B e a t a m m e d o ce n t, 10), N i e p o ­k a l a n ó w 2 0 0 0 .

8 T a m ż e , s. 15-57.

9 W y d a n i e s t u d y jn e . W y d a n o s t a r a n i e m a u to r ó w . S k ł a d i d r u k : T T N P o l i g r a f i a , 2 0 - 3 5 0

L u b l in , u l . R ó w n a 4.

M A R I O L O G I A L U B E L S K A W D I A L O G U Z K O Ś C I O Ł E M , K U L T U R Ą … 55

M a d o n n ę 10. S u g e r o w a l iś m y , b y w c z e śn ie j o tej a k c j i d u s z p a s t e r s k ie j in fo r m o w a ć

z w ie rz c h n ik ó w K o ś c io łó w e w a n g e l ic k ic h o r a z k a to l ic k ic h p a r a f i i n ie m ie c k ic h . N a s z e w y k ła d y u k a z y w a ł y się n a ł a m a c h „ N a s z e g o S ło w a ”, d w u t y g o d n ik a P o l­sk ie j M is j i K a to l ic k ie j w N ie m c z e c h . P ó źn ie j z a o w o c o w a ły k s ią ż k ą .

Przyczynki do m ario logii na wschód od Bugu, czyli zabużańskiejW ju b i l e u s z o w y m r o k u 2 0 0 0 b p Je r z y M a z u r z I r k u c k a , s to l ic y S y b e r i i

W sc h o d n ie j , z o r g a n i z o w a ł p ie r w s z y o d s tw o r z e n ia ś w ia t a k o n g r e s m a r i o l o ­

g ic z n y w R o s ji . W p r o g r a m i e p r z e w id z ia n o 3 re fe ra ty : o M a r y i w p r a w o s ła w iu ,

w p r o t e s ta n ty z m ie i w k a to l ic y z m ie . M n ie p r z y p a d ł z a s z c z y t m a lo w a n ia s ło w n e j

ik o n y M a r y i k a to l ic k ie j . D o le c ia łe m , w y g ło s i łe m . K u r ia w I r k u c k u z a m ó w iła

u m n ie p o d r ę c z n ik m a r io lo g i i . Z a m ó w ie n ie p r z y ją łe m , p o d r ę c z n ik n a p i s a łe m

(z d e c y d o w a łe m o ty tu le : p o d r ę c z n ik b ę d z ie m ia ł im ię M ario log ia sybery jska , I rk u c k c z ę śc io w o s f in a n s o w a ł p r z e k ła d n a ję z y k r o s y jsk i , j e d n a k św ia t n ie u j­

r z a ł n ie z w y k łe g o te k s tu , R o s ja b o w ie m p o z b y ła się z b y t d y n a m ic z n e g o b i s k u p a

M a z u r a , a w je g o b r a k u S y b e r ia p r z e s t a ł a p y t a ć o s w o ją m a r io lo g ią . O b e c n ie ,

g d y z b l iż a s ię n a z a c h ó d s ło n e c z k o , t r z e b a b ę d z ie ro z l ic z y ć s ię m . in . z e sw o ich

z a n ie d b a ń , c o r a z b o le śn ie j p r z y p o m in a się z a w ie d z io n a S y b er ia . S z k o d a . P rz e c ie ż

w ie lk a R o s ja n ig d y n ie m ia ła k a to l ic k ie g o p o d r ę c z n ik a m a r io lo g i i .

O s ta tn ie z d a n ie o b e c n ie n ie d o k o ń c a je s t p ra w d z iw e . D z ię k i f r a n c i s z k a ń ­

s k ie m u w y d a w n ic t w u w M o s k w ie u k a z a ł się r o s y j s k i p r z e k ła d m a r io lo g i i b ib l i j­

nej k s . J ó z e fa K u d a s ie w i c z a 11 o r a z m in im a r io l o g i b ib li jn e j G r z e g o r z a B a r t o s ik a

O F M C o n v 12, j a k te ż je g o m in im a r io l o g i i l i tu r g ic z n e j13. N o t a b e n e K u d a s ie w ic z

10 W ię c e j i n f o r m a c j i p r z y n o s i s ło w o w s tę p n e (O tej k s ią ż c e ) d o N o w e g o C z ło w ie k a :

O tej k s i ą ż c e .

N i k t je j n ie p l a n o w a ł . Z r o d z i ł o j ą ży c ie P o lo n i i w N ie m c z e c h . P r o g r a m u j ą c p r z y g o t o w a n ia

d o o b c h o d ó w s p o t k a n i a z T r z e c i m T y s ią c le c ie m , l i c z n a P o lo n ia p o d r u g i e j s t r o n ie O d r y p o s t a ­

n o w i ł a s k o r z y s t a ć z p e r e g r y n a c y jn y c h d o ś w ia d c z e ń K o ś c i o ł a w P o ls c e . Z a n i m k o p i a O b r a z u

M a t k i B o ż e j C z ę s t o c h o w s k i e j r o z p o c z ę ł a w ę d r ó w k ę p o o ś r o d k a c h p o lo n i jn y c h ( je s ie ń 1995),

p r z e p r o w a d z o n o d w u le t n ie p r z y g o t o w a n ia . T r a d y c y jn e j u ż j e s i e n n e s y m p o z j a o r g a n iz o w a n e

w S c h ö n s t a t t p o ś w i ę c o n o p o w a ż n y m p r z e m y ś le n io m p r o g r a m u . Z a r ó w n o p o lo n i jn i d u s z p a s te r z e ,

j a k ich ś w ie c c y w s p ó ł p r a c o w n i c y p o s z u k i w a l i w ła ś c iw e g o k s z t a ł t u p o d e j m o w a n e j i n i c j a t y w y

d u s z p a s t e r s k ie j . O b a j a u t o r z y n in ie j s z e j k s i ą ż k i p r z e ż y w a l i p i ę k n ą p r z y g o d ę t a m t e g o w s p ó ł m y ­

ś le n ia . W s z y s c y b y li z g o d n i , że t r z e b a u w z g lę d n ić s p e c y f i c z n y k o n t e k s t p e r e g r y n a c j i , d l a t e g o n ie

m o ż a p o p r o s t u p o w t a r z a ć f o r m p r z y ję t y c h o d la t w O jc z y ź n ie .

Z a r ó w n o p o d c z a s p i e r w s z e g o , j a k w c z a s ie d r u g i e g o s y m p o z j u m d o m i n o w a ł y id e e : „ Z M a ­

r y ją k u n o w e m u T y s i ą c l e c iu ” i „ n o w y c z ł o w ie k ” . O c z y w i ś c i e , ż e N o w y C z ł o w i e k to p e ł n a ł a s k i ,

d o s k o n a le j o d k u p i o n a i ż y w a e w a n g e l i a C h r y s t u s a , M a t k a P a n a i n a s z a M a t k a , a le n ie ty lk o .

C h o d z i r ó w n ie ż o n a s , k t ó r y c h P a n w z y w a i u z d a l n i a d o n i e u s t a n n e j z a m i a n y s t a r e g o c z ło w ie k a

n a c z ł o w ie k a n o w e g o : B Y R Ó S Ł N O W Y C Z Ł O W I E K ” . T a m ż e , s. 5.

11 M a t k a O d k u p ic ie la . M e d y ta c je b ib li jn e , K ie lc e 1996.

12 Z N ie j n a r o d z i ł s ię Je z u s . S z k ic e z m a r io lo g i i b ib l i jn e j , N i e p o k a l a n ó w 2 0 0 4 .

13 P r z e z C ie b ie j a ś n ie j e r a d o ść . K u l t m a r y jn y w l i tu rg ia c h W sch od u i Z a c h o d u , N i e p o k a l a n ó w

1998 , s. 2 5 6 .

5 6 S T A N IS Ł A W C . N A P IÓ R K O W S K I O F M C o n v

z B a r t o s i k ie m s ta l i s ię fa k ty c z n ie g łó w n y m i n a u c z y c ie la m i m a r i o l o g i i w k r a ­

ja c h ję z y k a r o s y j s k ie g o . J a k ą ś s k r o m n ą z a s łu g ę o ś m ie la s ię p r z y p i s y w a ć so b ie

K a t e d r a M a r io lo g i i .

N a w y s o k i m f o r u m s y m p o z ju m ja s n o g ó r s k ie g o (8-10 X I I 1995 r.) o r a z j e s z ­c z e w y ż s z y m K o n g r e s u M a r io lo g c z n o - M a r y jn e g o o d b y t e g o w C z ę s to c h o w ie

(18-26 V I I I 1996 r. u d a ł o się z w r ó c i ł u w a g ę P o lsk i i ś w ia t a n a c z ę śc io w o ty lk o

e k u m e n ic z n e i p r o p o k o jo w e m o ż l iw o ś c i m a r y jn y c h s a n k t u a r i ó w n a n a sz e j

ś c ia n ie w s c h o d n ie j14.

H asło M a r io lo g ia w encyklopedii protestanckiejR e d a k c ja e w a n g e l ic k l ie j e n c y k lo p e d i i E va n g e lisc h e s K ir c h e n le x ik o n . In ­

te rn a t io n a le theologische E n z y k lo p e d ie 15 z a m ó w iła u m n ie h a s ł o M ario log ia ; o p u b l ik o w a n o je m i m o d u ż y c h r o z m ia r ó w b e z z m ia n , p o d t y t u ł e m G eschich­tliche E n tw ic k lu n g d er M . 16, p o p r z e d z a ją c je u ję c ie m s y s t e m a ty c z n y m te o lo g a

r e fo r m o w a n e g o .

P raca nad recepcją osiągn ięć dialogów m iędzykościelnych w dziedziniem ario logiiW lic z n y c h p u b l i k a c ja c h i n f o r m o w a ł e m o p r a c a c h m ię d z y k o ś c i e l n y c h

d ia lo g ó w n a te m a t M a t k i P a n a 17.

K o ń c z ę p r z y g o to w a n ie t o m u m a r io lo g ic z n y c h d e k la r a c j i d ia lo g ó w k o ś c ie l ­

n y ch d o se r i i w y d a w n ic z e j B e a ta m m e d ocen t j a k o to m X I .

W K a te d r z e M a r io lo g i i u d a ło się p o d s u m o w a ć p r a c e e k u m e n ic z n y c h z e s p o ­

łó w m ię d z y k o ś c ie ln y c h p r a c u ją c y c h w r a m a c h M ię d z y n a r o d o w y c h K o n g r e s ó w

M a r io lo g ic z n o - M a r y jn y c h o rg a n iz o w a n y c h p r z e z P o n t if ic ia A c a d e m ia M a r ia n a

In te r n a t io n a l i s (P A M I ) 18. M e to d o lo g ię i m a r io lo g ię G r u p y z D o m b e s p r z y b l iż y ła

P o lsc e r o z p r a w a d o k t o r s k a R y s z a r d a O barskiego19, j a k te ż d o r o d n ie js z e je g o

14 M a r ie n w a l l f a h r t s o r te im D ie n s t von V ersö h n u n g , E in h e i t u n d F r ie d e n , R T K 4 4 (1 9 9 7 ) z. 7,

s. 8 1 -102 ; S a n k t u a r i a m a r y jn e w s łu ż b ie p o je d n a n ia , j e d n o ś c i i p o k o ju , w : M a t k a P a n a (p ro b le m y

– p o s z u k iw a n ia – p e r sp e k ty w y ), N i e p o k a l a n ó w 1998 , s. 137-151; to s a m o w : N o s ic ie lk a D u c h a

P n e u m a to f o r a . M a t e r i a ł y z K o n g r e s u M a r io lo g ic z n e g o J a s n a G ó r a 18-23 s i e r p n ia 1 9 9 6 , r e d . b p

J u l i a n W o jtk o w s k i , S. C . N a p ió r k o w s k i O F M C o n v , R W K U L , L u b l in 199 8 , s. 3 7 1 -3 8 4 .

15 B d . II I , G ö t t in g e n 1992.

16 T a m ż e , 2 8 8 - 2 9 4 .

17 M a r io lo g i a i p o b o ż n o ś ć m a r y jn a j a k o p r o b le m e k u m en iczn y , R T K 3 9 ( 1 9 8 3 ) z. 2 , s. 17-32;

D i a l o g te o lo g ic z n y m ię d z y k a to l ik a m i a p r o te s t a n ta m i , „ W d r o d z e ” (1 9 8 4 ) n r 1, 6 -18 .

18 B . M o r a w s k o O F M C a p , E k u m e n ic z n e D e k la r a c je n a M ię d z y n a r o d o w y c h K o n g r e sa c h

M a r io lo g ic z n y c h R z y m '75, S a r a g o s s a '79, M a l t a '83, K e v e la e r '87, (1 9 9 7 ) .

19 M a r io lo g ic z n e im p l ik a c je te o lo g ic z n e j m e to d y G r u p y z D o m b e s , K U L 2 0 0 3 , s. 378 . W c ią ż

o c z e k u ję n a p u b l ik a c ję . F o r m a l n i e r o z p r a w a z o s t a ł a n a p i s a n a w I K a t e d r z e T e o lo g i i D o g m a ­

ty c z n e j . O b a r s k i k i l k a k r o t n i e p u b l i k o w a ł a r t y k u ł y z te g o z a k r e s u .

M A R I O L O G I A L U B E L S K A W D I A L O G U Z K O Ś C I O Ł E M , K U L T U R Ą … 5 7

p u b l ik a c je z t e g o z a k r e s u 20. J ó z e f M ajewski n a p i s a ł i o p u b l ik o w a ł ro z p r a w ę d o k ­

to r s k ą o M a r y i w d ia l o g u k a to l ic k o - lu te r a ń s k im w U S A : B łogosław ić m nie będą. N ow otestam en taln y ob raz M atk i P a n a w edług katolicko-lu terańskiego d ia logu w USA21. M a je w s k i B ib l ią e k u m e n ic z n ie k r u s z y ł r a d y k a ln ie k r y t y c z n ą p o s ta w ę

b r a c i p r o t e s ta n tó w w o b e c k a to l ic k ie g o s t a n o w is k a o d n o ś n ie d o c z c i m a r y jn e j .

P r a c u ją c w m ie s i ę c z n ik u „ W ię ź ”, w y k o r z y s t y w a ł s w o ją m a r i o l o g ic z n o - e k u m e ­

n ic z n ą ś w i a d o m o ś ć w sw o je j p r a c y p ió ra .

„D ia lo g ” K atedry z Synodem PlenarnymR o b o c z y te k s t m a r i o l o g ic z n y II S y n o d u P le n a r n e g o , o p r a c o w a n y p r z e z

M e t r o p o l ię L u b e l s k ą (k s . b p B o le s ła w P y la k , k s . d r J ó z e f K r a s i k s . d r E d w a r d

P o d h o r e c k i z L u b l in a i k s . d r S ta n is ła w C e le j z S ie d le c ) . K a t e d r a M a r io lo g i i n ie

b y ła p r o s z o n a d o w s p ó łp r a c y w t y m dzie le . D o p ie r o n ie m a l w o s ta t n ie j ch w ili,

w p o ło w ie m a r c a 1997 r o k u o t r z y m a łe m lis t o d k s . C e le ja z p r o ś b ą o p r z e jr z e n ie

i u w a g i – d o 25 m a r c a … M o ż l iw a b y ła ra cz e j k o s m e t y k a n iż l i c z ą c a się p o w a ż n a

w sp ó łp r a c a . J e d n a k w d o k u m e n c ie s y n o d a ln y m „ M a r y j a w T a je m n ic y C h r y s t u s a

i K o ś c i o ł a ” z n a jd u ję e le m e n ty d o ś ć w y r a ź n ie p rz e ję te z n a u c z a n ia K a te d r y , np .:

„W ż a d n y m w y p a d k u n ie n a le ż y p r z e c iw s ta w ia ć d o b r o c i M a t k i B o ż e j s p r a ­

w ie d l iw o śc i i s u r o w o ś c i C h r y s t u s a c z y B o g a O jc a . T e o lo g ię p o ś r e d n i c t w a d o

C h r y s t u s a n a le ż y d o p e łn ia ć i h a r m o n iz o w a ć z teologią pośrednictw a w Chrystusie o r a z pośredn ictw a w D uchu Świętym , z g o d n ie z n a u k ą K o ś c i o ł a ” (n r 55).

J e s z c z e s ło w o S y n o d u o m o d l i tw a c h i p ie ś n ia c h m a r y jn y c h : „ M o d l i t w y

i p ie ś n i m a r y jn e w y m a g a ją g r u n to w n e g o p r z e g lą d u , g d y ż n ie k tó re s t r o f y z a w ie ­

r a ją s f o r m u ł o w a n ia n ie ja s n e lu b g r a n ic z ą c e z b ł ę d a m i te o lo g ic z n y m i . T rz e b a

w ię c m a r y jn e te k s ty m o d l i t e w n e p o d d a ć p o d o c e n ę te o lo g ó w ” (n r 56).

N a d t o S y n o d z a le c a p r o m o c ję m o d e lu p o b o ż n o ś c i e k le z jo ty p ic z n e j – ja k M ary ja , na w zór M a ry i (6 0 -6 8 ) .

S y n o d – c o m i le z a sk o c z y ło K a te d r ę – w y r a ź n ie j ą p o c h w a l i ł : „ D u ż e z a s łu g i

w k s z t a ł t o w a n iu m a r io lo g i i p o l sk ie j i w y ty c z a n iu d r ó g p o b o ż n o ś c i m a r y jn e j

m a K a t e d r a M a r io lo g i i K a to l ic k ie g o U n iw e r sy te tu L u b e ls k ie g o . D o b r e o w o ce p r z y n io s ło w d z ia ł a l n o ś c i tej p la c ó w k i p o łą c z e n ie w y m i a r u t e o l o g ic z n o - d o ­

g m a t y c z n e g o m a r i o l o g i i z w r a ż l iw o ś c i ą e k u m e n ic z n ą o r a z b a d a n i a m i n a d

p o b o ż n o ś c i ą lu d o w ą i d u s z p a s t e r s t w e m m a r y jn y m ” (4 6 ) . ( Z a p e w n ia m , że j a

teg o n ie p i s a łe m ) .

20 R . O b a r s k i , F o r m u ła „ p e r I e su m a d M a r i a m ” w e d łu g u z g o d n ie ń e k u m e n ic z n e j G ru p y

z D o m b e s , w : P r z e z J e z u s a d o M a r y i . M a t e r i a ły …, s. 2 1 5 - 2 2 2 ; N ie p o k a la n e p o c z ę c ie i w n ie b o ­

w zięcie M a r y i w e k u m e n ic z n e j in te rp r e ta c j i G r u p y z D o m b e s , „ S a l v a t o r i s M a t e r ” 6 ( 2 0 0 4 ) n r 2 ,

s. 2 2 1-262 .

21 R W K U L , L u b l in 1997, s. 198.

5 8 S T A N IS Ł A W C . N A P IÓ R K O W S K I O F M C o n v

3. W ojciech Życiński SDBW o jtek , p ie r w s z y m ó j d o k to r w K a t e d r z e M a r io lo g i i ( o b r o n a 11.12.1985),

z w ią z a ł s ię w m a r i o l o g ic z n ą m y ś lą H e n r y N e w m a n a . P a s jo n o w a ła g o je g o m e ­

t o d o lo g ia , a le p r z y o k a z j i w t a je m n ic z a ł p r o m o t o r a i c a łe s e m i n a r i u m n a u k o w e

w t a jn ik i a n g l ik a n iz m u . Z c z a s e m p r z y s z ły p u b l ik a c je 22.

4. K rzyszto f Kow alik SDBK r z y s z t o f K o w a l ik S D B n a p i s a ł i o p u b l ik o w a ł r o z p r a w ę d o k t o r s k ą W ejrzał

n a nicość sw ojej służebnicy. Teologiczno-ekum eniczne stud ium k o m en tarza dr. L u tra do M ag n ifica t23. O m ó w ił s t a n o w is k o M a r c i n a L u t r a w o b e c M a t k i P a n a .

M a je w s k i i K o w a l i k p o m a g a l i i p o m a g a j ą k a t o l ik o m z r o z u m ie ć o p o r y b r a c i

e w a n g e l ik ó w w o b e c k a to l ic k ie j p o b o ż n o ś c i m a r y jn e j ; K o w a l ik , n a u c z a ją c n a

K U L i w in n y c h o ś r o d k a c h te o lo g iczn y ch , p r a c o w a ł n a d p o g łę b io n y m p o s t r z e g a ­

n ie m p r o b le m u . S p o r o p u b l ik o w a ł z te m a ty c z n e g o z a k r e s u r o z p r a w y d o k to r sk ie j

p r z y c z y n ia ją c się d o w z a je m n e g o z r o z u m ie n ia 24.

R o z p r a w a h a b i l i t a c y jn a k s . K o w a l ik a 25 p r z e n io s ła b a d a n i a A u t o r a n a in n y

te ren . P o d ję ła p r o b le m sze rszy , m ia n o w ic ie d o ś w ia d c z e n ia j a k o locus theologi­cus, p o z o s t a je j e d n a k n a s łu ż b ie m a r io lo g i i , m ie ś c i się w fo r m u le K a t e d r y ja k o

że m a r i o l o g ia le ż y b l i s k o m a r y jn o ś c i , a m a r y jn o ś ć r e l ig i jn e g o d o ś w ia d c z e n ia .

J a k s w o ją h a b i l i t a c ję o S o lu s C h r is tu s p o s t r z e g a ł e m ja k o z a k a m u f l o w a n ą p r a c ę

d la m a r io lo g i i , t a k h a b i l i t a c ję K o w a l ik a w id z ę j a k o b a r d z o p o ż y t e c z n e s t u d iu m

m e t o d o lo g ic z n e n ie w ą tp l iw ie p o t r z e b n e m a r io lo g i i , c h o c ia ż n ie m a n i f e s t u je tej

s łu ż e b n o ś c i .

N a m a ł e s t u d i u m z a s ł u g u ją in n e p u b l ik a c je K o w a l ik a i p r o w a d z o n e p r z e z

n ie g o p r a c e d y p lo m o w e .

22 R o z p r a w a d o k t o r s k a : Jo h n a H e n r y e g o N e w m a n a te o r ia ro z w o ju d o k try n y m a r io lo g ic z n e j

( o b r o n a 19 8 5 ) . Ż y c iń s k i o p u b l i k o w a ł m . in .: N e w m a n Jo h n H e n r y k a r d . , O d n a jd y w a n ie M a tk i .

L i s t d o w ie le b n e g o E d w a r d a B o u v e r ie P u s e y a d o k to ra teo log ii d o ty c z ą c y je g o o s t a tn ie g o E ire n ic o n u ,

N i e p o k a l a n ó w 1 9 8 6 ; R o la w sp ó ln o ty w iern ych w k s z t a ł to w a n iu d o k tr y n y m a r io lo g ic z n e j w u jęc iu

J. H . N e w m a n a , R T K 3 5 ( 1 9 8 8 ) z. 2 , s. 165-181.

23 R W K U L , L u b l in 1 995 , s. 2 0 8 .

24 P o z a p r a c ą d o k t o r s k ą K o w a l i k o p u b l ik o w a ł w t y m te m a c ie : P rz e ło m w m a r io lo g i i L u t r a ?

D o k to r M a r c in k o m e n tu je „ M a g n i f i c a t ” , C T 6 5 (1 9 9 5 ) fa s c . 3, s . 1 7-69 ; O e k u m e n ic z n ą lek tu rę

m a r io lo g i i L u t r a . N a p r z y k ła d z ie „ K o m e n t a r z a d o M a g n i f i c a t ” , S i D E 1 3 (1 9 9 7 ) n r 1, s. 5 3 - 6 8 ;

W ielk ie rzeczy, k tó re u c z y n ił B ó g O jc ie c M a r y i w e d łu g „ K o m e n t a r z a d o M a g n i f i c a t ” M a r c in a L u tr a ,

„ S a l v a t o r i s M a t e r ” 1 (1 9 9 9 ) n r 1, s. 2 8 6 - 3 0 3 ; M a t k a P a n a w te o lo g ii i p o b o ż n o ś c i c h r z e śc i ja ń sk ie j

w e d łu g K o m e n t a r z a d o „ M a g n i f i c a t " M a r c in a L u t r a , w : T e k sty o M a t c e B o ż e j . C h r z e ś c i ja ń s tw o

e w a n g e lic k ie ( s e r i a B e a t a m m e d ice n t , 10), N i e p o k a l a n ó w 2 0 0 0 , s. 5 8 - 9 0 ; M a r y ja w ta je m n ic y

z b a w ie n ia ? „ S a l v a t o r i s M a t e r ” 3 ( 2 0 0 1 ) n r 3, s . 187-196.

25 F u n k c ja d o ś w ia d c z e n ia w teo logii. P r ó b a ocen y te o lo g ic z n o - m e to d o lo g ic z n e j d y s k u s j i we

w sp ó łc z e sn e j l i t e r a tu r z e n ie m ie ck o ję zy cz n e j, W y d a w n ic t w o K U L , L u b l in 2 0 0 3 , s . 287.

M A R I O L O G I A L U B E L S K A W D I A L O G U Z K O Ś C I O Ł E M , K U L T U R Ą … 5 9

C ZĘŚĆ DRUGA W D IA LO G U Z KU LTU R Ą I SPO ŁEC ZEŃ STW EM

N ie je s t e m p e w n y , c z e g o o c z e k iw a l i A u to r z y z a p r o p o n o w a n e g o m i te m a tu : M ario log ia w d ialogu z ku ltu rą i spo łeczeństw em . Z a m ia s t ich n ie p o k o ić p r o ś b a m i

o d o d a t k o w e ś w ia t ła , p o d ją ł e m to , c o s p o n ta n ic z n ie k o ja r z y m i się z te m a t y c z n ą

p r o p o z y c ją , m ia n o w ic ie w b a d a n ia c h n a d d z ie ja m i m a r i o l o g i i uw zględnianie kulturow ego kontekstu, w ja k ie j o w a m a r io lo g ia i m a r y jn o ś ć ro sły . J e sz c z e c o ś

in n e g o k o ja r z y się z f o r m u łą „w d ia lo g u z k u l t u r ą i s p o łe c z e ń s t w e m ”, m ia n o w ic ie m aryjność elit i m ary jn ość m as.

K rup aZ te o lo g ic z n ą k u lt u r ą p o lsk ą : O. K r u p a u c zy ł n a s , b y w p r a c a c h m o n o g r a f ic z ­

n ych t y p u M ario log ia o. B a z y le g o R y ch lew icza O F M C o n v († 1710) u w z g lę d n ia ć k o n tek st te o lo g iczn y ; b e z t r u d u p rz e k o n a ł n as , że s a m o zre fero w an ie o b ra n e g o m a ­

r io lo g ia b e z p r z y p o m n ie n ia , j a k u czy li p r z e d n im i j a k u c z o n o w je g o c z a sa c h , nie je s t w y s ta rc z a ją c e , b y m o ż n a b y ło p o p ra w n ie o c e n ić o m a w ia n e g o a u to ra . M o ż n a , oczy w iśc ie , p rz e p ro w a d z ić o cen ę w ew n ętrzn ą (k o h eren c ja c a ło śc i w y k ła d u , lo g icz ­

n ość , p o p r a w n o ś ć m e to d o lo g ic z n a , p o p ra w n ie p o s ta w io n y p ro b le m , k o n se k w e n c ja

t r a fn ie d o b ra n e j m e to d y …), b y p o s t r z e g a ć p o g lą d y a u to ra w k o n te k śc ie ó w czesn e j

te o lo g ii i sz e rz e j – k u ltu ry . Z lat k ie ro w n ic tw a o. p ro f. K r u p y z a p r z y k ła d y ta k

re a l iz o w a n y ch p r a c m o g ą s łu ż y ć p ra c e m a g is te r sk ie z m a r io lo g i i p o lsk ie j W sz o łk a i N a p ió r k o w sk ie g o o r a z p r a c e d o k to r sk ie W sz o łk a i M a c io łk i .

B r y ja , W sz o łe k , N a p ió r k o w sk i , W o łek , M a c i o ł k a …, r e k o n s t r u u ją c p o l s k ą

m a r io lo g ię , m ie l i p r z y p o m in a ć k o n te k s t k u ltu ro w y , w t y m o c z y w iś c ie k o n te k s t ó w c z e sn e j te o lo g ii .

Napiórkow skiU N a p ió r k o w s k ie g o ła tw o z a u w a ż y ć s z a c u n e k d la p o s t u la t u M is t r z a : K ie d y

p o la ta c h J a n a M o r ic o v a p i s a ł a u n ie g o d o k to r a t o s ło w a c k ie j C z ę s to c h o w ie 26,

a A n d r y s Š eve ls p r a c ę m a g i s t e r s k ą o C z ę s to c h o w ie ło te w sk ie j, D a n u t a M a s t a l s k a

o W ę g r z y n o w ic z u 27, A d a m S ik o r sk i o m a r y jn o ś c i m a r i a n ó w 28, E m i l io C a r d e n a s

o z a ło ż y c ie lu m a r i a n i s t ó w 29 c z y M a r k a G i l s k ie g o o m a r i o l o g i i św . A u g u s t y n a 30,

N a p ió r k o w s k i p r z y p o m i n a ł to, c z e g o u c z y ł K r u p a .

26 M a t k a B o ż a S ie d m io b o le s n a – p a t r o n k a S ło w a c ji. T e o lo g ia i k u l t , R W K U L , L u b l in 2 0 0 2 .

27 T e o lo g iczn y o b r a z M a r y i w p o lsk ic h k a z a n ia c h A n to n ie g o W ę g rz y n o w ic z a O F M (1 6 5 8 -1 7 2 1 ) , N i e p o k a l a n ó w 1994 .

28 M a r i a m a r ia n o r u m . P ro b le m ch ry s to t ip ic zn o śc i i e k le z jo ty p ic z n o śc i m a r y jn e g o c h a r y z m a tu K się ż y M a r i a n ó w ; W y d . K s i ę ż y M a r i a n ó w , L u b l in - W a r s z a w a 2 0 0 1 .

29 M a r y jn e i t in e r a r iu m W ilh e lm a Jó z e fa C h a m i n a d e 'a , M i s jo n a r z a M a r y i (1761-1850), L u b l in 1994 , A r c h . K U L . O p u b l i k o w a n a w w e r s j i h i s z p a ń s k ie j : E m i l i o C á r d e n a s S M , I t in e r a r io M a ­

r ia n o d e G u i l le r m o J o s é C h a m in a d e m is io n e ro d e M a r i a , S e r v i c io d e P u b l i c a c i o n e s M a r i a n i s t a s , M a d r i d 2 0 0 4 .

30 M a r io lo g i a k o n t e k s t u a ln a św . A u g u s t y n a , W y d a w n ic t w o K U L , L u b l in 2 0 0 6 .

6 0 S T A N IS Ł A W C . N A P IÓ R K O W S K I O F M C o n v

K ie d y c z y t a m w te m a c ie o d i a l o g u m a r i o l o g i i m o je j K a t e d r y z k u l t u r ą

i s p o łe c z e ń s t w e m , n ie m o g ę n ie m y ś le ć o śp . k s . W ła d y s ła w ie P iw o w a r s k im . B u lw e r so w a ł o n h ie ra rc h ię i sz e ro k ie k rę g i d u c h o w ie ń s tw a , k tó re o p ty m is ty c z n ie

o c e n ia ło r e l ig i jn o ść w P o lsce , b a d a n ia m i p o b o ż n o ś c i w p a r a f ia c h p o d P u ła w a m i. B u r z y ł d o b r e s a m o p o c z u c ie d u s z p a s t e r z y p u b l ik u ją c n ie p o k o ją c e w y n ik i a n k ie t nt. ś w i a d o m o ś c i re l ig i jn e j k a to l ik ó w 31. B e z t r u d u u ś w ia d o m i ł e m so b ie , że m a ­

r y jn o ś ć p o l s k a to m a r y jn o ś ć p r z e d e w s z y s t k im lu d o w a , je ś l i w ię c m a m tw ó rc z o p r a c o w a ć n a d m a r io lo g ic z n ą m y ś lą i m a r y jn y m d z ie łe m o. M a k s y m i l i a n a i k a rd .

W y sz y ń s k ie g o , w in ie n e m p o w a ż n ie i o d w a ż n ie i g łę b o k o w e jść w p r o b le m a t y k ę

r e l ig i jn o ś c i lu d o w e j. S t u d ia W o jt k a Ż y c iń s k ie g o n a d s t u d i a m i N e w m a n a , n a d a r i a n iz m e m i w s p a n ia ł o ś c i ą w ia r y lu d u , k t ó r a o k a z a ł a się s i ln ie j s z a w o r t o d o k s j i

n iż w ię k s z o ś ć b i s k u p ó w d o d a t k o w o m o t y w o w a ły p o d ję c ie w ie lk ie g o t e m a t u

m a r y jn o ś c i lu d o w e j. N a p r z e ło m ie la t 80 . i 90 . r o b i ł u m n ie d o k t o r a t m is jo n a r z z A m e r y k i Ł a c iń s k ie j . P isa ł, n a p i s a ł i o b r o n i ł ro z p ra w ę nt. Inkulturac ja Ewangelii o raz ew an gelizacja ku ltury Ind ian Sh u ar (o b r o n a 18 .0 6 .1 9 9 3 ).

ŻycińskiN e w m a n w p r o w a d z i ł Ż y c iń s k ie g o w te m a ty k ę sen sus f id e i, z n a c z e n ie w ia ­

r y lu d u d la r o z w o ju d o g m a tó w . W sp ó ln ie w y d a l i ś m y b r o s z u r k ę o m a r io lo g i i

lu d o w e j w P o ls c e 32.O b a j z d a w a l i ś m y s o b ie sp ra w ę , że p r z y s z ł o n a m u p r a w i a ć m a r i o l o g ię

w P o lsc e , n a s ło w ia ń s z c z y ź n ie , g d z ie p rz e ż y c ie re l ig i jn e n ie u s tę p u je w y so k ie j

te o lo g ii , a p r a w d o p o d o b n ie g r a p ie rw sz e sk r z y p c e . W r. a k . 1 9 8 9 /9 0 p r o w a d z i ­

łe m w y k ł a d m o n o g r a f ic z n y pt. M ario lo g ia ludow a. M o ż n a b y ło w y b r a ć so b ie

fo r m ę e g z a m in u : t r a d y c y jn ą (u s tn y ) a lb o d o m o w o - p is e m n y . Ś w ie ż o ś ć t e m a ty k i

p r z e m a w ia ła z a o c a le n ie m le p sz y c h tek stó w . W o jte k o f ia r o w a ł się , p r z y g o to w a ł

i w y d a l i ś m y 11 p r a c w u b o ż u c h n e j b r o s z u r c e p t. M atk a B o sk a ludow a i p o lsk a (M ateria ły do stud ium m ario log ii ludowej w P olsce)33.

31 M . in . R e l ig i jn o ść w ie jsk a w w a r u n k a c h u r b a n iz a c j i (1971), R e l ig i jn o ść m ie js k a w re jo n ie

u p rz e m y s ło w io n y m (1 9 7 7 ) , R e lig i jn o ść lu d o w a – c ią g ło ś ć i z m i a n a ( r e d a k t o r – 1983 ).

32 M a t k a B o s k a lu d o w a i p o l s k a ( M a te r ia ły d o s tu d iu m m a r io lo g i i lu d o w e j w P o lsce ) , r e d . S . C .

N a p i ó r k o w s k i O F M C o n v , W . Ż y c iń s k i S D B , L u b l in - Ł ó d ź Ł a g i e w n i k i 1991.

33 R e d . S. C . N a p i ó r k o w s k i O F M C o n v , W . Ż y c iń s k i S D B , L u b l i n - Ł ó d ź - Ł a g i e w n i k i 1991, s. 71, n a k ł a d 120 e g z . T e k s ty : 1. K s . R o m u a l d J a n k ie w ic z , R o la d o ś w ia d c z e n ia w p o b o ż n o ś c i , 2. P io t r J a r o c k i , R e l ig i jn o ść lu d o w a w e d łu g A d h o r ta c j i A p o s to lsk ie j P a w ła V I „ E v a n g e l i i n u n t i a n d i ”, 3. G r z e g o r z M i s ie w ic z , B la s k i i c ie n ie p o b o ż n o ś c i lu d o w ej, 4 . K s . W ł o d z i m i e r z K o w a l ik , W y różn ik p o lsk o śc i . Z le k tu ry „ Z n a k u ”, 5. K s . R o m u a l d Ja n k ie w ic z , W ia r a r e l ig i jn a a p o b o ż n o ś ć m a r y jn a ,

6. K s . K r z y s z t o f K o w a l i k S D B , K r y ty k a p o b o ż n o ś c i m a r y jn e j z a w a r t a w S y m b o lic z n y c h K s ię g a c h L u te r a n iz m u , 1. W a l d e m a r T o m a s z e w s k i , F u n k c ja k u ltu m a ry jn e g o w św ie t le ty g o d n ik a „ A r g u m e n ­ty ” z l a t 1 9 5 8 -1 9 6 4 , 8. Z b i g n i e w D a n ie le w ic z , M a r y ja j a k o o b ro ń c z y n i lu d z i p r z e d a t a k a m i d ia b ła w ś r e d n io w ie c z n e j p o b o ż n o ś c i lu d o w ej, 9. J a r o s ł a w A g a c iń s k i , Z n a c z e n ie d o ś w ia d c z e n ia j a k o f a k t u

p o z n a n ia B o g a w p o b o ż n o ś c i m a r y jn e j w e d łu g K a r o l a W ojtyły, 10. A n n a Ż u r e k , Z w ią z e k e le m e n tu n a ro d o w e g o z p o l s k im k u lte m m a r y jn y m w ed łu g K a z a ń Ja s n o g ó rsk ic h S t e fa n a K a r d . W yszyń skiego ,

11. K s . W o jc ie c h Ż y c iń s k i , K r y t e r ia teo lo g iczn e p o b o ż n o ś c i m a ry jn e j .

M A R I O L O G I A L U B E L S K A W D I A L O G U Z K O Ś C I O Ł E M , K U L T U R Ą … 61

U d a ło s ię w y k o r z y s t a ć d o ś w ia d c z e n ia A m e r y k i Ł a c iń s k ie j , k tó re j E p is k o p a t

p r o g r a m o w o p o d e jm o w a ł te m a t re l ig i jn o śc i lu d ow e j t a m te g o ro z le g łe g o re g io n u : n a K o n fe r e n c j i C E L A M w M e d e l ín (1968 ), w P u e b la (1979) i w S a n t o D o m i n g o

(1 992). U d a w a ł o m i s ię z d o b y w a ć m a t e r i a ły z ty ch k o n fe re n c j i . R o b i łe m z n ich

w y k ła d y , a w d y s k u s ja c h ze s tu d e n ta m i u s i ło w a l i śm y p r z e k ła d a ć t a m te d o ś w ia d ­

c z e n ia n a n a s z K o ś c ió ł . Z n a jd o w a ło to w y r a z w p u b l ik a c ja c h 34.

N ie k tó r e u w a g i k r y ty c z n e E p i s k o p a t u l a t y n o a m e r y k a ń s k i e g o p o d a d r e s e m

re l ig i jn o śc i lu d o w e j p r z y p o m in a ł y k r y ty k ę M a r c i n a L u tra . C o r a z o s t r z e j ja w ił

się p r o b le m z r a n io n e g o o b r a z u B o g a w m a r y jn o ś c i lu d o w e j i z r a n io n e g o o b r a z u

C h r y s t u s a . P o s t a n o w i łe m s p ra w d z ić to w te k s ta c h fu n k c jo n u ją c y c h w lu d o w e j

m a r y jn o ś c i p o lsk ie j . D o k o n a ł e m te o lo g ic z n e g o p r z e g lą d u p ie ś n i m a r y jn y c h .

O p u b l ik o w a łe m w y n ik i . S p o ty k a łe m się ze z d u m ie n ie m . C z ę s to z n ie p o k o ­

je m , że p o d n o s z ę rę k ę n a św ię to śc i . K o le g a S a li j k o n se k w e n t n ie u p o m i n a m n ie

p o b r a t e r s k u . P r z y p o m i n a ł m i m o d l i tw ę M o jż e s z a z w y c i ą g n ię t y m i d o Ja h w e

rę k o m a , c o d e c y d o w a ło o m i l i t a r n e j p r z e w a d z e Iz ra e la , m i m o że m o g ło b y się

k o m u ś w y d a w a ć , iż M o jż e sz je s t le p sz y o d Jah w e (p rz y o k a z j i p r z y p o m n ę Jack ow i,

że d a ł n a m P a n n o w e g o M o jż e sz a , J e z u s a C h r y s t u s a , k t ó r y w y c i ą g n ą sw o je ręce

n a k r z y ż u z a n a s i n ie p r z e s ta je w sta w ia ć się z a n a m i ; i że k a to l ic k i te o lo g b ie rz e

p o d u w a g ę o b u M o jż e sz y ) . B a r t n i k n ie je d n o k r o tn ie k r y t y k o w a ł m o ją k ry ty k ę . T łu m a c z y ł m . in ., że n ie n ie b io rę p o d u w a g ę f a k tu , że p ie ś n i m a r y jn e to l i te ra c k i

ro d z a j p o e z ji . – P r a c e d y p lo m o w e p o d e jm o w a n e z te g o z a k r e s u n a o g ó ł p o d k r e ­

ś la ły p o w a g ę p r o b le m u : te o lo g ic z n e ik o n y C h r y s t u s a i B o g a w p o b o ż n o ś c io w y c h

te k s ta c h m a r y jn y c h s ą b a r d z o c z ę s to z r a n io n e ; z a r z u t te n o d n o s i się t a k ż e d o

w ie lu te k s tó w m a r io lo g ic z n y c h 35. C h w a ła P a n u , że ten p o w a ż n y p r o b le m w z ią ł

so b ie d o s e r c a k s . d r K a z im ie r z Pek, c o w id a ć w je g o p r a c a c h .

34 R e lig i jn o ść lu d o w a w o cen ie E p i s k o p a t u P o łu d n io w o a m e r y k a ń s k ie g o ( M e d e lín ‘68 ) , R T K

3 6 (1 9 9 1 ) z. 2 , 171-184 ; R e lig i jn o ść lu d o w a i m a r io lo g ia lu d o w a . W y bór p o l s k ie j b ib l io g ra f i i , T w P

9 (1 9 9 1 ) n r 25 , s. 5 3 - 5 6 ; M a t k a B o s k a lu d o w a . D o ś w ia d c z e n ia K o ś c io łó w la ty n o a m e r y k a ń s k ic h .

P o lsk ie d o p o w ie d z e n ia , w : S. C . N a p ió r k o w s k i , M a t k a n a s z e g o P a n a , T a r n ó w 1 9 9 2 , s. 3 0 -7 8 .

35 P o ls k a m a r io lo g ia ś p ie w a n a , R T K 3 4 (1 9 8 7 ) z. 2 , s. 4 1 -6 2 . K r ó t k i e f r a g m e n t y p t . P o ls k a p ie ś ń

m a r y jn a w o c z e k iw a n iu n a te o lo g ic z n ą od n o w ę , w : S . C . N ., M a t k a m o je g o P a n a , O p o le 1988,

s. 176-180. N a te n t e m a t p o w s t a ł y 2 p r a c e m a g i s t e r s k ie : K a z i m i e r z D a r o w s k i , T e o lo g icz n a a n a l i z a

w sp ó łcze sn y ch p o lsk ic h p ie ś n i m a ry jn y c h (1 9 8 8 ) i E m i l i o G a l i o M I C , T e o lo g ic z n a ik o n a M a r y i

w trad y cy jn y ch p ie ś n ia c h s ło w a c k ic h (2 0 0 2 ) .

W o s t a t n ic h l a t a c h p o w r a c a ł t e m a t o b r a z u B o g a c z y o b r a z u C h r y s t u s a w r ó ż n y c h t e k s ta c h :

p r a c e m a g i s t e r s k i e : R y s z a r d K o c z w a r a O F M C o n v , B ó g j a k o O jc ie c w p i s m a c h św . F r a n c is z k a

i W czesn ych Ź r ó d ła c h f r a n c i s z k a ń s k ic h . S t u d iu m te o lo g ic z n o -d o g m a ty c z n e ( 2 0 0 2 ) ; E m i l i a S t r z e l ­

cz y k , O b r a z C h r y s tu s a w te k sta c h m a ry jn y c h O. A n z e lm a G ą d k a O C D (1 8 8 4 -1 9 6 9 ) , z a ło ż y c ie la

z g r o m a d z e n ia s ió s t r k a r m e l i ta n e k D z ie c ią tk a Je z u s (2 0 0 2 ) ; J o a n n a K r z y w o n o s , T e o lo g iczn e o b razy

C h r y s tu s a w e d łu g „W sz y s tk o p o s t a w iłe m n a M a r y ję ” k a r d y n a ła S t e fa n a W y sz y ń sk ie g o (2 0 0 3 ) .

P r a c a d o k t o r s k a : A n n a K u lc z y c k a , O b r a z B o g a w k a z a n ia c h K a s j a n a K o rc z y ń sk ie g o O F M C o n v

(1 7 2 5 -1 7 8 4 ) ( 2 0 0 4 ) .

6 2 S T A N IS Ł A W C . N A P IÓ R K O W S K I O F M C o nv

Kow alikP o d je g o k i e r u n k ie m p o w s ta ło 7 p r a c m a g i s t e r s k ic h z m a r io lo g i i . P r z e w a ż a

z a in te r e s o w a n ie n a u c z a n ie m K o ś c io ła , a le z w r a c a u w a g ę t a k ż e w r a ż l iw o ś ć n a

in a c z e j w ie r z ą c y c h (Ś w ia d k o w ie Je h o w y ) o r a z d o s t r z e g a n ie k o n t e k s t u d o ś w ia d ­

c z e n ia m a r y jn e g o ( L e g io n M a r y i ) i l i tu rg i i .

PekD w ie w ie lk ie m o je f a s c y n a c je s t a ły się je g o f a s c y n a c ja m i . P ie r w sz a f a s c y n a ­

c ja – m a r io lo g ia w k o n te k śc ie – n a jo s t r z e js z y i n a jb a rd z ie j p rz e k o n y w a ją c y w y r a z

p r z y b r a ł a w r o z p r a w ie d o k to r sk ie j . D r u g a f a s c y n a c ja – m a r y jn o ś ć lu d o w a , a w

z w ią z k u z n ią p r o b le m o b r a z u B o g a i o b r a z u C h r y s t u s a , B a d a n i a n a d o b r a z e m

B o g a w m a r y jn o ś c i lu d o w e j. N ie c h K s . K a z im ie r z c z u je s ię n ie o d m o w n ie z a ­

p r o s z o n y d o r o z w in ię c i a te g o te m a tu . P r z y tej o k a z j i K s . K a z im ie r z o w i i in n y m

o d p o w ie d z i a l n y m z a p o k ó j 821 n ie c h m i w o ln o b ę d z ie w y ja ś n ić d o ś ć d z iw n y

m in ik s i ę g o z b ió r w r e g a le s to ją c y m tu ż p r z y w e jśc iu p o p ra w e j s tro n ie . D z iw ią

p r z e d e w s z y s t k im p o l s k ie s ta ro c ie , n a o g ó ł t y p u p o b o ż n o ś c io w e g o ( k a z a n ia ,

k a te c h iz m y …). O tó ż , w la ta c h m o ic h b a d a ń n a d p o b o ż n o ś c i ą lu d o w ą , z w ła s z c z a

m a r y jn o ś c i ą , u d a ł o m i się z d o b y ć n ie c o d o b r y c h o p r a c o w a ń w sp ó łc z e sn y c h .

P r z e k a z a ł e m je d o K a t e d r y M a r io lo g i i . N a s tę p n ie p e n e t r o w a łe m z b io r y d u b le ­

tó w B ib l io te k i G łó w n e j K U L z d e p o n o w a n e n a P o c z e k a jc e . W y b r a łe m tro c h ę

p o z y c ji , k t ó r e m o g ą p r z y d a ć s ię p r z y s tu d io w a n iu p o b o ż n o ś c i lu d o w e j, g łó w n ie

m a r y jn o ś c i . M a g a z y n p r z e k a z a ł to K a t e d r z e g r a t iso w o . N a l e ż a ł o je d y n ie w p i ­

s a ć P o c z e k a jk o w e z n a le z i s k a d o k s ię g i z a s o b ó w K a t e d r y (c z e g o – ze s k r u c h ą

w y z n a ję – d o t ą d n ie u c z y n i łe m ) . – P r z y tej o k a z j i w y z n a m , c o m ia łe m z a m i a r

u c z y n ić , a n a c o ż y c ia n ie s ta r c z a . W C z y te ln i G łó w n e j B ib l io te k i K U L s to i

z d u m ie w a ją c e d z ie ło O s k a r a K o lb e r g a Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, p o d a n ia , przysłow ia, obrzędy, g u sła , zabawy, pieśni, m uzyka i tańce – 36 w ie lk ic h

to m ó w – ra j d l a b a d a c z y m a r io lo g i i lu d o w e j. M o ż e s e r ia p r a c m a g is te r s k ic h ?

M o ż e w s p ó łp r a c a z p o l o n i s t a m i i r e l ig io z n a w c a m i? M o ż e w sp ó ln e s y m p o z ja ,

d z ie ła z b io ro w e ?

K i lk a k r o t n ie , c o z n a c z y ra cz e j r z a d k o n iż c z ę s to , K atedra była proszona o pom oc przez K ościo ły lokalne. D ie c e z ja P r z e m y s k a z o r g a n i z o w a ła o k o ­

l ic z n o ś c io w e s y m p o z ju m o d d a j ą c K a t e d r z e g łó w n e r e fe r a ty i o p u b l ik o w a ł a

m a t e r i a ły ja k o p o m o c d la d u c h o w ie ń s tw a ; D ie c e z ja L u b e l s k a p r o s i ł a o w y k ła d

d la p e r e g r y n a c y jn y c h k a z n o d z ie jó w o r a z o o d p o w ie d n ie m a t e r i a ł y d o K r o n ik i

d ie c e z ja ln e j M em o ran d a , A r c h id ie c e z ja P o z n a ń s k a p r o s i ł a o w y k ła d w c z a s ie

k o n fe r e n c j i p r z y g o to w u ją c e j k o r o n a c ję o b r a z u M a t k i B o ż e j .

Je sz c z e je d e n k a m y k d o k o s z y k a „ D i a l o g K a t e d r y z k u l t u r ą i s p o ł e c z e ń ­

s tw e m ” – w spółpraca z E n c y k lo p e d ia k a to l ic k ą . J a k o k ie r o w n ik d z ia ł u „ M a r i o ­

lo g ia ” m ia łe m w p ły w n a d o b ó r a u to ró w h a s e ł i j a k o ś ć te k stó w . S a m n a p i s a łe m

M A R I O L O G I A L U B E L S K A W D I A L O G U Z K O Ś C I O Ł E M , K U L T U R Ą … 6 3

g łó w n e h a s ł a z t e o lo g i i m a r y jn e j , c o p o s t r z e g a m ja k o w y r a ź n y u ś m ie c h n ie b a d la m o je j m a r io lo g i i , k t ó r a d z ię k i E ncyk loped ii n a d ł u g o b ę d z ie „ p r a c o w a ć ”

w k u lt u r z e te g o s p o łe c z e ń s t w a . W a ż n ie js z e m o je h a s ł a m a r io lo g ic z n e s ła łe m

d o o c e n y k s . P ę k o w i. P r z y tej o k a z j i s k ł a d a m p u b l ic z n e p o d z i ę k o w a n i e k s .

P ę k o w i z a j e g o c e n n e u w a g i , z w ła s z c z a k r y ty c z n e , k tó r y c h – d z ię k i B o g u – m i

n ie s z c z ę d z i ł .

D z i a ł a ln o ś ć K a t e d r y to t a k ż e je j s tu d e n c i i a b so lw e n c i , ic h p r a c e d y p l o m o ­

w e36, a w s z e r s z y m z n a c z e n iu – ich d o k o n a n ia p o s t u d i a c h … S z e r o k a p r z e s t r z e ń

d o z a g o s p o d a r o w a n ia – m o ż e t a k ż e w n a sz e j d y sk u s j i , d o k tó re j z a p r a s z a m .

36 U o. K r u p y n a 15 w s z y s t k i c h p r a c d o k t o r s k i c h z m a r io l o g i i b y ł o 13, d o z e s t a w ie n ia i c h a ­

r a k t e r y s t y k i p o z o s t a j ą p r a c e m a g i s t e r s k i e i l i c e n c ja c k ie . U N a p i ó r k o w s k i e g o n a 55 o b r o n io n y c h

r o z p r a w d o k t o r s k i c h z m a r io l o g i i b y ło 21, a n a 4 2 8 p r a c m a g i s t e r s k i c h – 104 z m a r io l o g i i .