manual

IDEXX Vet Med LabDivision of IDEXX Laboratories

ul. Dominikańsa 502-736 Warszawa

tel.: +4822 853 40 01fax: +4822 853 40 02

Biuro Obsługi Klienta0801 789 999

www.idexx.comwww.vetmedlab.com

e-mail: [email protected]

Przewodnik po badaniachIDEXX Vet•Med•Lab

Prze

wod

nik

po b

adan

iach

IDEX

X Ve

t•M

ed•L

ab

D-003-0107

Tytuł oryginału: Manual

Tłumaczenie: dr Jarosław Król

Skład: Marcin Morawski • MarcinArt

Korekta: Ewa Gawlik i Urszula Mazur

IDEXX Vet Med Lab, październik 2007

Szanowne Koleżanki,Szanowni Koledzy,

Bardzo się cieszę, że mogę przedstawić Państwu nowo opracowany wykaz usług dia-gnostycznych świadczonych przez IDEXX Vet Med Lab.

Już na pierwszy rzut oka uwagę zwraca nowa forma naszego przewodnika. Na podstawie wielu sugestii naszych klientów, w obecnym wydaniu powróciliśmy do koncepcji formatu katalogowego. Również treść nowego opracowania została poddana krytycznej ocenie. Zachowany został jednak, sprawdzony w dotychczasowej działalności, podział parame-trów diagnostycznych, uszeregowany według specjalności medycznych oraz wskazań lekarskich. Wprowadzono nowe testy i profile diagnostyczne, a metody pomiarowe i za-kresy referencyjne zostały odpowiednio uzupełnione i dostosowane do współczesnych standardów. Natomiast mało już aktualne metody diagnostyczne oraz testy o wątpliwej wartości zostały z naszej oferty usunięte.

Z całego wachlarza metod diagnostycznych, oferowanych przez nasze laboratorium, chciałbym zwrócić szczególną uwagę na kilka nowych parametrów. Ich wprowadzenie jest efektem starań IDEXX Vet Med Lab, aby przez dokonywanie ciągłych innowacji oferować naszym klientom możliwie najlepszą diagnostykę. Po pierwsze, IDEXX Vet Med Lab w ostatnim roku dołączył do nielicznej grupy laboratoriów niemieckich, upoważnio-nych do prowadzenia badań w kierunku przeciwciał p-wściekliźnie. Po drugie, poprzez wprowadzenie oferowanego wyłącznie przez grupę IDEXX testu w kierunku psiej specy-ficznej lipazy trzustkowej (spec cPL ™), znacznie poprawiona została pewność i czułość metod diagnostycznych przy rozpoznawaniu stanów zapalnych trzustki. W ten sposób, w kombinacji z nowo wprowadzonym profilem diagnostycznym wymiotów, do państwa dyspozycji stoi obecnie nowa metoda rozpoznawania wymiotów u psów. Obie w/w inno-wacje nie byłyby możliwe bez włączenia naszego laboratorium do grupy IDEXX. Dowodzi to, że obrana przez IDEXX Vet Med Lab droga rozwoju, polegająca na oferowaniu coraz nowocześniejszej diagnostyki laboratoryjnej na najwyższym poziomie, również w ramach nowej firmy jest nie tylko akceptowana, ale raczej również aktywnie wspierana.

Poprzez wewnętrzną kooperację w ramach naszej firmy, obejmującą cały zakres postępo-wania diagnostycznego, IDEXX może obecnie zaoferować określoną koncepcję współ-pracy, dopasowaną do potrzeb praktyki klienta – czy to w zakresie prowadzenia badań laboratoryjnych poza lecznicą, czy diagnostyki przy użyciu przyrządów analitycznych w lecznicy, szybkich testów albo radiografii cyfrowej.

Ciesząc się z możliwości dalszej współpracy, jestem otwarty na wszelkie pytania z Państwa strony, jak również na ewentualne sugestie i uwagi krytyczne.

Z pozdrowieniami

dr wet. Ulrich BrandenburgLaborleiter

Styczeń 2007

Szanowni Państwo

Z wielką radością oddaje w Państwa ręce długo oczekiwaną polską wersję naszgo Przewodnika po badaniach laboratoryjnych. Zawiera on opisy badań, wskazania do ich wykonania, a także wskazówki dotyczące interpretacji wyników. Mam nadzieję, że ułatwi on Państwu wybór odpowiednich badań laboratoryjnych. Zespół specjalistów laboratorium IDEXX Vet Med Lab również chętnie służy lekarzom weterynarii, konsultując przypadki z jakimi zwracacie sie Państwo do nas. Obecność na polskim rynku specja-litycznego laboratorium weterynaryjnego IDEXX Vet Med Lab daje Państwu możliwość szerokiego dostępu do najnowszych osiągnięć swiatowej diagnostyki laboratoryjnej, pomagając w utrzymaniu standardów najlepszej praktyki. Cieszę się,że spotyka sie ona z tak dużym zainteresowaniem polskich lekarzy.

Serdecznie dziękuje Panu dr Jarosławowi Królowi za zaangażowanie i wiedzę jaką włożył w tłumaczenie naszego Przewodnika.

Szczególne podziękowania kieruje do naszych Klientów, za zaufanie jakim obdarzacie nas Państwo w swojej codziennej pracy powierzając nam badania i opierając swoje dia-gnozy na naszych wynikach.

Życząc wielu sukcesów,

Lek.wet.Ewa GawlikMenedżer Regionalny na Polskę

Spis treści

1 Spis treści

2 Wskazówki ogólne 12.1 Wskazówki ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.2 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania krwi, oraz obróbki wstępnej prób do badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.3 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań mikrobiologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.4 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań z użyciem technik biologii molekularnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192.5 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań materiału do badań histologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212.6 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań parazytologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232.7 Zakresy referencyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.7.1 Zakresy referencyjne dla psów, kotów, koni i bydła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.7.2 Zakresy referencyjne dla źrebiąt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 2.7.3 Zakresy referencyjne dla osłów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322.8 Skróty/objaśnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342.9 Tabela przeliczeniowa jednostek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362.10 Zarządzanie jakością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

3 Profile diagnostyczne 393.1 Ogólne profile diagnostyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393.2 Specjalne profile diagnostyczne (w kolejności alfabetycznej) . . . . . . . . . . . . . . . 413.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo/KOT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo/KOŃ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 493.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo PTAKI/MAŁE SSAKI/GADY . . . . . . . . 533.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo/ BYDŁO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo/ TRZODA CHLEWNA . . . . . . . . . . . . . 59

4 Hematologia 604.1 Hematologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604.2 Parametry krzepnięcia krwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 624.3 Grupy krwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 644.4 Pasożyty krwi oraz bakterie hemotroficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

5 Chemia kliniczna 66

6 Toksykologia oraz wykrywanie leków 1036.1 Leki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1036.2 Toksykologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

Spis treści

7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka 1077.1 Schorzenia żołądkowo-jelitowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1077.2 Choroby wątroby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1117.3 Schorzenia części zewnątrzwydzielniczej trzustki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

8 Nerki oraz przewody wyprowadzające mocz 1148.1 Badania krwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1148.2 Badania moczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

9 Układ mięśniowy, układ kostny, stawy 1199.1 Choroby zakaźne układu mięśniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1199.2 Choroby niezakaźne układu mięśniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1209.3 Choroby niezakaźne układu kostnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1219.4 Choroby zakaźne stawów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1229.5 Choroby niezakaźne stawów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

10 Ośrodkowy układ nerwowy 12510.1 Choroby zakaźne centralnego układu nerwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12510.2 Choroby niezakaźne centralnego układu nerwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

11 Choroby skóry 13111.1 Alergiczne/zakaźne choroby skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13111.2 Niezakaźne choroby skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

12 Endokrynologia 13412.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13412.2 Hormony/schorzenia tarczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14512.3 Hormony płciowe/ciąża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15412.4 Inne hormony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

13 Choroby zakaźne 161

14 Immunologia i alergia 22514.1 Choroby autoimmunologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22514.2 Diagnostyka alergii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

Spis treści

15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej 23515.1 Ogólne wskazówki dotyczące reakcji PCR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23515.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów metodą PCR (w kolejności alfabetycznej) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23915.3 Choroby dziedziczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25615.4 Oznaczanie płci u ptaków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27815.5 Ustalanie pokrewieństwa zwierząt za pomocą metod molekularno-genetycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27915.6 Analiza sekwencyjna/PCR (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

16 Mikrobiologia 28216.1 Badania bakteriologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 16.1.1 Przegląd czasu trwania badań bakteriologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 16.1.2 Ogólne badania bakteriologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28316.2 Badania mikrobiologiczne kału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28516.3 Badania mikologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 16.3.1 Przegląd czasu trwania badań mikologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 16.3.2 Ogólne badania mikologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29016.4 Autoszczepionki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29216.5 Badania stanu sanitarnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294

17 Parazytologia 29517.1 Badania parazytologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29517.2 Pasożyty zewnętrzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297

18 Histologia 29818.1 Badania histologiczne i cytologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29818.2 Płyny ustrojowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

Indeks

I

A

a-amylaza............................................ 70a-HBDH (1 izoenzym LDH).................. 71Acetylocholinowe receptory wykrywanie przeciwciał................. 226ACTH.................................................. 140ACTH test stymulacji.................. 137, 143Adenowirus u psów wykrywanie przeciwciał..................................... 195Adenowirus typu I u koni (wykrywanie DNA)......................... 183Adenowirus typu I u koni zakażenie....................................... 183Adisona choroba - diagnostyka........ 143ADH - wazopresyna (hormon antydiuretyczny).............. 159Afrykański pomór koni (AHSV).......... 161Albuminy........................................ 66, 78Albumin do globulin stosunek............. 78Aldosteron oznaczanie poziomu....... 144Alergenów roztwór do odczulania (pies, kot, koń)........... 234Alergenów roztwór do kontynuacji odczulania................. 234Alergia................................................ 229Alergia na owady u koni badanie skriningowe..................... 234Alergiczne badanie dla poszczególnych alergenów - rozszerzone................................. 233Alergiczne badanie dla poszcze- gólnych alergenów - zawężone..... 232Alergie badanie skriningowe............. 231Alergie pokarmowe............................ 234Allercept-Test ™.................................. 231ALP fosfataza zasadowa...................... 67ALP fosfataza zasadowa termostabilna................................... 68ALT (GPT)............................................. 68Amoniak............................................... 69Amonowe związki test tolerancji.......... 69Anabolików monitorowanie......... 52, 106Analiza sekwencyjna DNA................. 281Anaplasma (Ehrlichia) phagocytophilumwykrywanie przeciwciał..................... 182

Anaplazmoza..................................... 179Anemia profil........................................ 41Antygen lamblii (Giardia sp.) wykrywanie............................ 109, 296APP (Actinobacillus pleuropneumoniae) wykrywanie przeciwciał..................................... 162APTT (activated partial thromboplastin time)........................ 62AST (GOT)........................................... 70Atopii badanie pies............................ 231Aujeszky’ego choroba....................... 161Aujeszky’ego choroba wykrywanie przeciwciał................. 161Autohemolityczna niedokrwistość..... 228Autoszczepionka przeciwko brodawczycy u koni....................... 293Autoszczepionka przeciwko sarkoidowi u koni........................... 293Autoszczepionki przeciwbakteryjne.. 292Autoszczepionki przeciwwirusowe.... 293

B

b-hydroksymasłowy kwas.................... 73b-karoten.............................................. 72Babesia spp. wykrywanie DNA. 163, 239Babeszja wykrywanie przeciwciał (koń).................... 164, 165Babeszja wykrywanie przeciwciał (pies)........................... 164Babeszja bezpośrednie wykrywanie we krwi............... 163, 165Babeszjoza /Piroplazmoza (konie).... 164Babeszjoza (psy)............................... 162Bakteriologiczne badanie (w warunkach beztlenowych)........ 284Bakteriologiczne badanie (w warunkach tlenowych)...... 117, 283Bartonella henselae (choroba kociego pazura)............. 165BFD-wirus (polyoma wirus) u ptaków (wykrywanie DNA).......... 253BHV-1 różnicowanie szczepów terenowych i szczepionkowych..... 195BHV-1 wykrywanie przeciwciał.......... 195

Indeks

II

Białaczka enzootyczna bydła (EBL).. 183Białaczka kotów (wirus FeLV).... 183, 239Białka do kreatyniny stosunek.......... 115Białka surowicy elektroforeza........ 29, 78Białko całkowite................................... 71Biegunka wirusowa bydła (BVD/MD – Bovine Virusdiarrhoe /Mucosal Disease)......................... 170Biegunki- profil B (pies, kot)................ 41Biegunki- profil C (pies, kot)................ 41Biegunki - profil C (koń, przeżuwacze, świnia, inne gat. zwierząt)............ 41, 287, 288Biegunki - profil E (tylko pies)...... 41, 288Bilirubina (bezpośrednia).................... 72Bilirubina (całkowita)........................... 72BLAD.................................................. 257Border disease (choroba graniczna) (owce).......... 166Borelioza.................................... 167, 240Bornaska choroba (Borna Disease, BD)...................... 166Bornaska choroba wykrywanie przeciwciał................. 166Bornaska choroba wykrywanie wirusa......................... 166Borrelia burgorferi (sensu lato) wykrywanie DNA.................... 168, 240Borrelia wykrywanie przeciwciał IgG ELISA................... 168Borrelia wykrywanie przeciwciał IgG Immunoblot.......... 169Borrelia wykrywanie przeciwciał IgM ELISA................... 168Borrelia wykrywanie przeciwciał przeciwko atygenowi C6 (badanie ilościowe)........................ 170Borrelia wykrywanie przeciwciał przeciwko atygenowi C6 (badanie jakościowe)..................... 169Brodawczyca u koni autoszczepionka............................ 293Bromki................................................ 103BRSV (syncytialny wirus oddechowy bydła) zakażenia........ 171Brucella abortus wykrywanie przeciwciał................. 172

Brucella canis wykrywanie przeciwciał................. 172Brucella melitensiswykrywanie przeciwciał..................... 172Brucella ovis wykrywanie przeciwciał................. 172Brucella suis wykrywanie przeciwciał................. 172Bruceloza........................................... 171Burkholderia mallei............................ 209BVD wirus wykrywanie antygenu.................... 171BVD wirus wykrywanie przeciwciał... 171Bydło - profil diagnostyczny zalegania.......................................... 56Bydło - profil podstawowy................... 56Bydło - program diagnostyczny zaburzeń płodności (1).................... 57Bydło - program diagnostyczny zaburzeń płodności (2).................... 57Bydło - program diagnostyczny zaburzeń płodności (3).................... 57

C

C-reaktywne białko (CRP)................... 75CAE (Caprine Arthritis and Encephalitis)........................... 173CAE wykrywanie przeciwciał............. 174Chemia kliniczna................24, 25, 31, 33Chlamydie wykrywanie...................... 175Chlamydie wykrywanie przeciwciał... 176Chlamydie zakażenia......................... 175Chlamydophila abortus...................... 241Chlamydophila caviae........................ 241Chlamydophila felis (dawniej Chlamydia psittaci).......... 241Chlamydophila psittaci (dawniej Chlamydia psittaci).......... 242Chlorki.................................................. 73Cholesterol........................................... 74Cholinesteraza..................................... 75Choroba graniczna (border disease) (owce)................ 166Choroby dziedziczne informacje ogólne.......................... 256

Indeks

III

Choroby kotów................................... 165CHV-1 (wykrywanie DNA................... 196CHV-1 wykrywanie przeciwciał.......... 196Ciąża u klaczy diagnostyka............... 157Cirkowirus typ 2 u świń (PCV-2)........ 243CK (Kinaza kreatynowa, CPK)............. 75CLAD.................................................. 260Clostridium perfringens wykrywanie enterotoksyny..... 110, 286Clostridium sp. wykrywanie (ilościowo)......... 110, 285Cogginsa test (wykrywanie przeciwciał)............... 209Coombsa test bezpośredni............... 228Coxiella burnetii wykrywanie przeciwciał................. 174CPL (Psia) specyficzna lipaza trzustkowa........................................ 90Cryptosporidium wykrywanie antygenu.................... 296CTSH (tyreotropina) oznaczanie u psów........................ 148Cushinga zespół określanie nieswoistych parametrów.............. 142Cushinga zespół - monitoring............ 41Cynk..................................................... 76Cystatyna C......................................... 76Cystyna................................................ 77Cystynuria u nowofundlandów (predyspozycja genetyczna)......... 260Czas trombinowy................................. 62Czynnik IX............................................ 63Czynnik VIII.......................................... 63

D

„Duża” morfologia - Badanie rozszerzone..................... 60„Duża” morfologia - Badanie rozszerzone (ptaki).......... 61Deksametazon skojarzony test supresji oraz stymulacji TRH......... 141Dermatofity badanie.......................... 290Dexametazon – test hamowania wysokimi dawkami......................... 139

Dexametazon – test hamowania niskimi dawkami............................ 135Digoksyna.......................................... 103Dirofilarioza........................................ 178Drożdżaki badanie kału (ilościowe).. 291Duży skrining....................................... 40

E

EBL.................................................... 183Ehrlichia/Anaplasma spp. wykrywanie DNA.................... 180, 245Ehrlichia/Anaplasma wykrywanie bezpośrednie we krwi.................... 180Ehrlichia canis wykrywanie DNA.................... 181, 245Ehrlichia caniswykrywanie przeciwciał..................... 181EHV-1 i EHV-4 wykrywanie przeciwciał......... 198, 249Ektopasożyty.............................. 297, 298Elastaza.............................................. 286Elektroforeza białek surowicy........ 29, 78Elektroforeza SDS-PAGE (elektroforeza białek moczu)......... 116Elektrolity - określanie poziomu wydalania poszczególnych elektrolitów u koni............................ 80Elektrolity - profil.................................. 42Encephalitozoonoza /Nosematoza.................................. 182Encephalitozoon cuniculi wykrywanie antygenu spor............ 182Encephalitozoon cuniculi wykrywanie przeciwciał................. 182Endokrynologia............................ 27, 134Enzootyczna białaczka bydła (EBL).. 183Enzootyczna białaczka bydła (EBL) wykrywanie przeciwciał................. 183Epilepsja monitoring terapii............... 103Erlichioza........................................... 179Escherichia coli autoszczepionka..... 292Estradiol (17b-) oznaczanie poziomu...................... 154EVA wirus zapalenia tętnic koni......... 255

Indeks

IV

F

FCoV wykrywanie przeciwciał........... 188FeLV/FIV + FIP skrining....................... 47FeLV wirus białaczki kotów........ 183, 239Fenobarbital....................................... 103FHV-1 u kotów (wykrywanie DNA)................. 198, 248FHV-1 wykrywanie przeciwciał.......... 198Fibrynogen........................................... 63Fingerprinting - profil DNA................. 280FIP............................................... 187, 247FIP/FECV koronawirus u kotów......... 247FIP skrining.......................................... 47FIP zakażenie koronawirusem u kotów (Zakaźne zapalenie otrzewnej kotów)............................ 187FIV (Wirus niedoboru immunologicznego kotów).... 190, 246FIV wykrywanie DNA progenomu............................ 192, 246FIV wykrywanie przeciwciał............... 191Foliowy kwas........................................ 86Fosfataza zasadowa............................ 67Fosfataza zasadowa termostabilna..... 68Fosfofruktokinaza niedobór............... 268Fosforany............................................. 81FPLI (Kocia) specyficzna lipaza trzustkowa............................. 90Frakcjonowane wydzielanie elektrolitów - FE u koni.................... 80Fruktozamina....................................... 82FSME (wiosenno-letnie zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego)............. 192, 255FSME (wykrywanie RNA)........... 193, 255FSME wykrywanie przeciwciał.......... 193FT4 oznaczanie.......................... 146, 152FT4 oznaczanie metodą dializy (Equilibriums-Dialyse).................... 146FTLI (kot)............................................ 112Fukozydoza........................................ 261

G

g-globuliny............................................ 80g-GT...................................................... 84Gady - profil podstawowy.................... 54Gangliozydoza u kotów rasy korat.... 262Genetyczny „odcisk palca” (fingerprinting)/profil DNA.............. 280Genetyka podstawowe pojęcia......... 256Geriatryczny profil (koń)...................... 49Geriatryczny profil bez obrazu krwi..... 39Geriatryczny profil (pies, kot)............. 39GLDH................................................... 84Glikokortykosterydy monitorowanie (koń)................ 51, 105Globuliny........................................ 79, 80Glukoza................................................ 83Gonadoliberyny (GnRH) test stymulacji (tylko koń).............. 157Gorączka Q........................................ 174Gronkowce autoszczepionka............ 292Grupy krwi (pies, kot).......................... 64Grzyby pleśniowe i drożdżaki – wykrywanie.................................. 291

H

HCG test stymulacji........................... 156HCM (przerostowa kardiomiopatia).. 263Helicobacter sp. wykrywanie DNA.................... 194, 248Helicobacter sp. zakażenia....... 194, 248Hematologia............................ 28, 30, 32Hemotroficzne bakterie oraz pasożyty krwi................... 65, 297Hemotroficzne mykoplazmy (wcześniej: Haemobartonella sp.) wykrywanie.............................. 65, 205Hepatitis contagiosa canis (Hcc)....... 194Herpeswirusowe zakażenie bydła (IBR/IPV/IBP).................................. 195Herpeswirus typu 1 (EHV-1) u koni (wykrywanie DNA)...... 197, 249Herpeswirus typu 1 (FHV-1) u kotów (wykrywanie DNA).... 198, 248

Indeks

V

Herpeswirus typu 1 (FHV-1) u kotów wykrywanie przeciwciał... 198Herpeswirus typu 2 (EHV-2) u koni (wykrywanie DNA)...... 197, 250Herpeswirus typu 4 (EHV-4) u koni (wykrywanie DNA)...... 197, 249Herpeswirus typu 5 (EHV-5) u koni (wykrywanie DNA)...... 197, 250Herpeswirus u koni zakażenia... 197, 249Herpeswirus u kotów zakażenie.. 198, 248Herpeswirus u psów(wykrywanie DNA)..................... 196, 248Herpeswirus u psów wykrywanie przeciwciał przeciwko CHV-1........ 196Herpeswirus u psów zakażenia......... 196Hormony tarczycy- testy czynnościowe................. 150, 152Hormony tarczycyposzczególne oznaczanie......... 145, 152Hypertermia złośliwa (hyperthermia maligna) u psów (predyspozycja genetyczna)......... 276Hypertermia złośliwa u świń.............. 276HYPP................................................... 263

I

IBR/IPV/IBP zakażenia herpeswirusowe u bydła................ 195IGF I.................................................... 159IgG (źrebięta nowonarodzone)...... 31, 85Influenza koni..................................... 199Influenza świń.................................... 199Influenza świń wykrywanie przeciwciał..................................... 199Influenzie koni wykrywanie przeciwciał..................................... 199Insulina............................................... 160Iwermektyna (nadwrażliwość) (defekt MDR1)................................ 265

J

Jelitowe patogeny wykrywanie.......... 285Johnego choroba (paratuberkuloza). 211

K

Kaliciwirusy zakażenie....................... 173Kaliciwirus wykrywanie przeciwciał... 173Kaliciwirus wykrywanie RNA.............. 173Kału badania - profile narządowe...... 288Kamienie moczowe analiza............... 117Kinaza pirogronianowa niedobór....... 267Klirens zmodyfikowany kreatyniny egzogennej.................. 114Koagulacja........................................... 33Koń - profil podstawowy...................... 50Koronawirusa (FIP/FECV) u kotów wykrywanie....................... 189Koronawirus bydła............................. 176Koronawirus FCoV wykrywanie przeciwciał..................................... 188Koronawirus psi (CCV) (wykrywanie RNA).......................... 177Koronawirus wykrywanie antygenu................................ 176, 188Koronawirus zakażenia.............. 176, 187Kortyzol.............................................. 135Kortyzol/kreatynina współczynnik (pies, kot)................ 138Kory nadnerczy nadczynność (zespół Cushinga).......................... 134Kory nadnerczy niedoczynność (choroba Adisona)......................... 143Kreatynina............................................ 85Kreatynina egzogenna zmodyfikowany klirens.................. 114Krew utajona...................................... 287Królik - profil ogólny............................. 53Krwi badanie bakteriologiczne.......... 284Krycie suk określanie momentu........ 155Krzepnięcia układ – badanie kompleksowe.................. 63Kurza ślepota u briardów................... 274Kwasy tłuszczowe wolne (bydło)........ 87Kwasy żółciowe................................... 88Kwasy żółciowe – test obciążeniowy... 89Kwas foliowy........................................ 86Kwas moczowy.................................... 86

Indeks

VI

L

Lamblia (Giardia sp.) wykrywanie antygenu............ 109, 296LDH...................................................... 91Leishmaia sp. wykrywanie DNA.................... 201, 250Leishmania wykrywanie przeciwciał..................................... 201Leiszmania wykrywanie bezpośrednie................................. 200Leiszmanioza..................................... 200Leki/Toksykologia................................ 26Leki uspokajające/trankwilizery monitorowanie......................... 51, 105Leptospira spp. wykrywanie DNA.................... 203, 251Leptospira wykrywanie przeciwciał................. 202Leptospiroza.............................. 202, 251Leukodystrofia globoidalna............... 264Lipaza................................................... 90Lipaza trzustkowa (cPL) specyficzna (Psia)............................ 90Lipaza trzustkowa (fPLI) specyficzna (Kocia).......................... 90Lisie umaszczenie u koni................... 275Listeria monocytogenes wykrywanie DNA.................... 203, 251Listeria wykrywanie przeciwciał......... 203Listerioza............................................ 203

M

Maedi/Visna....................................... 204Maedi/Visna wykrywanie przeciwciał..................................... 204Magnez................................................ 91Makrofilarie/mikrofilarie (dirofilarioza).................................. 178Makrofilarie wykrywanie antygenu.................................. 65, 179Mały skrining........................................ 40Mangan................................................ 91Maź stawowa............................... 42, 300Maź stawowa - profil I.................. 42, 300

Maź stawowa - profil II................. 42, 300Maź stawowa - profil III................ 42, 301MDR1 (defekt) (nadwrażliwość na iwermektynę).. 265Megabakterie wykrywanie bezpośrednie................................. 204Megabakterie zakażenia.................... 204Miastenia (Myasthenia gravis)............ 226Miedź.................................................... 92Miedzi spichrzanie (choroba)............ 258Mięśnie – profil............................. 43, 120Mikrobiologia..................................... 282Mikrofilarie wykrywanie bezpośrednie........................... 65, 178Mleczany.............................................. 92Mocznik (jako azot mocznika - BUN).. 93Mocz badanie ogólne........................ 115Mocz badanie osadu......................... 115Morfologia “Mała” - Obraz ogólny krwi.......................... 60Morfologia “Mała” - Obraz ogólny krwi (gady).............. 61Morfologia “Mała” - Obraz ogólny krwi (ptaki).............. 61Morfologia „Duża” - Badanie rozszerzone..................... 60Morfologia „Duża” - Badanie rozszerzone (ptaki).......... 61Mukopolisacharydoza VII.................. 266Mycoplasma haemofelis, candidatus Mycoplasma haemominutum i Mycoplasma haemocanis wykrywanie DNA.................... 206, 251Mycoplasma hyopneumoniae............ 207Mycoplasma hyopneumoniae wykrywanie przeciwciał (świnia).... 207Mycoplasma sp.................................. 206Mycoplasma sp. wykrywanie DNA.................... 206, 252Mykoplazmy hemotroficzne (wcześniej: Haemobartonella sp.) wykrywanie.............................. 65, 205Myotonia congenita (wrodzone zwiotczenie mięśni) u sznaucerów miniaturowych........ 275

Indeks

VII

N

Nadczynność kory nadnerczy testy czynnościowe w diagnostyce................................ 135Nadczynność kory nadnerczy (zespół Cushinga).......................... 134Nadczynność tarczycy....................... 152Nadwrażliwość na iwermektynę (defekt MDR1)................................ 265Narkotyków monitorowanie......... 52, 106Neospora wykrywanie przeciwciał (pies)........................... 209Neospora zarażenia........................... 208Nerki - profil.................................. 43, 114Nicienie płucne wykrywanie.............. 296Niedoczynność kory nadnerczy (pies)............................ 143Niedoczynność tarczycy.................... 145Niedokrwistość autohemolityczna..... 228Niedokrwistość zakaźna koni............ 209Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ) monitorowanie............. 51, 105Nieznane substancje badanie monitorujące.............. 52, 106Nosacizna (czynnik etiologiczny: Burkholderia mallei)....................... 209Nosówka............................................ 210Nosówka (CDV) (wykrywanie RNA).................. 210, 252Nosówka wykrywanie przeciwciał..... 211Nutridexx............................................ 234

O

Obraz różnicowy krwi.......................... 60Obraz różnicowy krwi (gady)............... 61Obraz różnicowy krwi (ptaki)............... 61Odczulania roztwór alergenów (pies, kot, koń)............. 234Odczulanie (kontynuacja) roztwór alergenów.......................... 234Ołów................................................... 104OLWS................................................. 269Osmotyczne ciśnienie określanie...... 117Oznaczanie płci u ptaków.................. 278

P

Panleukopenia/parwowiroza..... 212, 252Parainfluenza typ 3 wykrywanie przeciwciał (bydło)..... 211Parainfluenzy typu 3 zakażenia......... 211Paratuberkuloza (choroba Johnego)........................ 211Paratuberkuloza (choroba Johnego) wykrywanie przeciwciał (bydło)..... 211Parvowirus (psi i koci) (wykrywanie DNA)......................... 252Parwowiroza/panleukopenia..... 212, 252Parwowirus wykrywanie bezpośrednie................................. 212Parwowirus wykrywanie DNA............ 213Parwowirus wykrywanie przeciwciał..................................... 214Pasożyty krwi oraz bakterie hemotroficzne.......................... 65, 297Pasożyty wewnętrzne (gady)............. 295Pasożyty wewnętrzne (koń)............... 296Pasożyty wewnętrzne (pies, kot, trzoda chlewna, drób, zwierzęta trzymane w mieszkaniach)............ 295Pasożyty wewnętrzne (przeżuwacze)................................ 295Pasożyty w kale................................. 295Patogeny jelitowe wykrywanie........... 285PBFD (wykrywanie DNA)................... 244PCR (Polimerazowa reakcja łańcuchowa).................................. 235Pęcherzykowate zapalenie jamy ustnej (stomatitis vesicularis)......... 214Pęcherzykowate zapalenie jamy ustnej wykrywanie przeciwciał (koń)............................................... 215PKD wielocystowatość nerek (polycystic kidney disease)........... 270Plamista gorączka Gór Skalistych (RMSF)........................................... 216Płeć u ptaków oznaczanie................. 278Płyn mózgowo -rdzeniowy..................16, 43, 129, 299Płyn mózgowo-rdzeniowy - profil I............................. 43, 129, 299

Indeks

VIII

Płyn mózgowo-rdzeniowy - profil II............................ 44, 129, 299PMSG/eCG oznaczanie poziomu...... 157Pobudzające preparaty monitorowanie......................... 52, 105Podstawowe pojęcia z zakresu genetyki.......................................... 256Pokarmowe alergie............................ 234Pokrewieństwo zwierząt (ustalanie).. 279Polyarthritis rheumatoides (reumatoidalne zapalenie wielostawowe)................................ 227Polyoma wirus u ptaków (BFD-wirus) (wykrywanie DNA)..... 253Potas.................................................... 94PRA.................................................... 271Procesy sterylizacji badania skuteczności.................................. 294Profil elektrolity..................................... 42Profil geriatryczny (koń)................. 39, 49Profil g. dróg oddechowych................ 48Profil kupna.................................. 51, 104Profil mięśnie....................................... 43Profil mocz........................................... 53Profil mykoplazm hemotroficznych..... 48Profil nerki............................................ 43Profil okulistyczny................................ 48Profil „podróżny” II (tylko pies)............ 44Profil „podróżny” I (tylko pies)............. 44Profil podstawowy................................ 40Profil podstawowy (bydło)................... 56Profil podstawowy (gady).................... 54Profil podstawowy (koń)...................... 50Profil PU/PD......................................... 44Profil rozszerzony................................. 39Profil S............................................ 51, 57Profil szczegółowy (bydło).................. 55Profil szczegółowy (gady)................... 54Profil szczegółowy (koń)...................... 50Profil szczegółowy (kot)....................... 47Profil szczegółowy (trzoda chlewna).............................. 59Profil średni.......................................... 39Profil trzustkowy................................... 46Profil wątrobowy I........................ 46, 111Profil wydolnościowy (koń).................. 50Profil wymioty............................... 46, 112

Profil źrebięcy....................................... 49Profile biegunkowe.............................. 41Profile mazi stawowej.......................... 42Profile PMR..................................... 43-44Profile ptaków...................................... 53Profile skórne....................................... 45Profile zaburzeń płodności i zalegania (bydło)..................... 56, 57Progesteron oznaczanie poziomu..... 155PRRS wykrywanie przeciwciał........... 215Przerostowa kardiomiopatia HCM..... 263Przywr jaj stwierdzenie obecności.... 296Pseudomonas aeruginosa autoszczepionka............................ 292Psia specyficzna lipaza trzustkowa (cPL).............................. 90Ptaki - profil I........................................ 53Ptaki - profil II....................................... 53Ptaki - profil III...................................... 53Ptaki - profil IV...................................... 53Ptaki - Skrining..................................... 53PU/PD - Diagnostyka wielomoczu i wzmożonego pragnienia (polyuria/polydipsia)................ 44, 114Punktat profil II (diagnostyka)......................... 122, 300Punktat profil I (diagnostyka)......................... 122, 300

Q

Quick-Test (PT) (czas tromboplastynowy, czas protrombinowy)....................... 62Q gorączka........................................ 174

R

Rak komórek przejściowych moczowodu (T-cell carcinoma, TCC) monitoring (tylko pies)......... 118Retikulocyty.......................................... 60Reumatoidalne czynniki (test Waalera-Rosego)................... 228

Indeks

IX

Reumatoidalne zapalenie wielostawowe (polyarthritis rheumatoides)................................ 227Riketsje wykrywanie przeciwciał (pies)........................... 216Rocky Mountain Spotted Fever (RMSF, Plamista gorączka Gór Skalistych)............................... 216Rotawirus wykrywanie antygenu....... 217Rotawirus zakażenie.......................... 217Roztwór alergenów do kontynuacji odczulania............. 234Roztwór alergenów przeznaczony do odczulania. (pies, kot, koń)...... 234Rzęsistki (Trichomonas) inwazje........ 221

S

Salmonella Abortus equine wykrywanie przeciwciał................. 217Salmonella wykrywanie...................... 285Sanitarnych zabiegów badania kontrolne.......................... 294Sarcoptes sp. (Świerzbowiec drążący)................. 218Sarcoptes wykrywanie przeciwciał (pies)........................... 218Sarkoid u koni autoszczepionka....... 293SCID u Jack Russell terierów............. 273SCID u koni arabskich....................... 274Scrapie (choroba kłusowa)............... 272SDS-PAGE elektroforeza (elektroforeza białek moczu)......... 116Sekcje zwłok...................................... 298Sekwencyjna analiza DNA................. 281Selen.................................................... 95Siarczanu estronu oznaczanie poziomu.............. 156, 158Skóra - profil 1...................................... 45Skóra - profil 2...................................... 45Skóra - profil 3...................................... 45Skóra - profil 4 (tylko pies)................... 45Skóra - profil 5 (tylko koń)................... 45Skóra - profil 6 (pies, bydło)................ 45Skóra - profil 7 (pies, kot).................... 45Skóra badanie histologiczne............. 298

Ślepota zmierzchowa (kurza ślepota) u briardów............. 274SLE (układowy toczeń rumieniowaty)................................ 225Sód....................................................... 95Spichrzanie miedzi (choroba)........... 258Sterylizacji procesy badania skuteczności.................................. 294Stomatitis vesicularis (pęcherzyko- wate zapalenie jamy ustnej).......... 214Stopień trawienia pokarmu................ 286Stosunek białka do kreatyniny.......... 115Syncytialny wirus oddechowy bydła zakażenia (BRSV)................ 171Świdrowce (Trypanosoma) inwazje... 222Świerzbowiec drążący (Sarcoptes sp.).............................. 218Świnia cirkowirus typu 2 (PCV-2) (wykrywanie DNA)............ 243Świnia wirus influenzy........................ 199Świnia wirus influenzy wykrywanie przeciwciał................. 199Świnia zespół złośliwej hypertermii... 276

T

T-cell carcinoma, TCC monitoring (tylko pies)..................................... 118Tal (włosy, mocz)....................... 104, 133Tarczyca - profil II (tylko pies).............. 46Tarczyca - profil I (tylko pies)............... 46Tarczycy nadoczynność.................... 152Tarczycy niedoczynność................... 145Testosteron oznaczanie poziomu...... 155Testy czynnościowe w diagnostyce nadczynności kory nadnerczy....... 135Test Cogginsa (wykrywanie przeciwciał)............... 209Test stymulacji przy użyciu HCG....... 156Test stymulacji za pomocą gonadoliberyny (GnRH, tylko koń).......................... 157TGE (zakaźne zapalenie żołądka i jelit u świń) wykrywanie RNA....... 221TLI (pies, kot)....................................... 96Toksoplazmoza.......................... 219, 254

Indeks

X

Toksoplazmy wykrywanie bezpośrednie................................. 219Toxoplasma gondii wykrywanie DNA.................... 220, 254Toxoplasma gondii wykrywanie przeciwciał................. 220Trankwilizery/leki uspokajające monitorowanie......................... 51, 105TRH test stymulacji............................ 153TRH test stymulacji (koń)................... 151TRH test stymulacji (pies).................. 151Trichomonas inwazje (rzęsistki)......... 221Trójglicerydy......................................... 97Trójjodotyronina (T3) test supresji..... 152Trójjodotyroniny (T3) oznaczanie...... 147Trombinowy czas................................. 62Troponina T.......................................... 97Trypanosoma equiperdum wykrywanie bezpośrednie............. 222Trypanosoma equiperdum wykrywanie przeciwciał................. 222Trypanosoma inwazje wywołane przez świdrowce............................ 222Trzustka - profil..................................... 46TSH test stymulacji (pies).................. 150Tyreoglobulina wykrywanie przeciwciał (tylko pies).................. 149Tyreotropina u psów (cTSH) oznaczanie..................................... 148Tyroksyny (T4) oznaczanie........ 146, 152Tyroksyny (T4) wykrywanie przeciwciał..................................... 150

U

Układowy toczeń rumieniowaty (Systemic lupus erythematosus, SLE)................................................ 225Układu krzepnięcia badanie kompleksowe................................... 63

V

Von Willebranda choroba.................. 259Von Willebranda czynnik..................... 63

W

Waalera-Rosego test......................... 228Wapń.................................................... 98Wątroba - profil I.......................... 46, 111Wątroba - profil II......................... 46, 111Wątrobowo-mózgowy zespół............ 130Wielocystowatość nerek PKD (polycystic kidney disease)... 270Wielomocz i wzmożone pragnienie (polyuria/polydipsia) diagnostyka.............................. 44, 114Wirusologiczne badanie kału............ 109Wirusowa biegunka bydła (BVD/MD Bovine Virusdiarrhoe/Mucosal Disease)......................................... 170Wirusowe zapalenie tętnic koni (EVA)...................................... 223, 255Wirus białaczki kotów (FeLV)..... 183, 239Wirus białaczki kotów (FeLV) wykrywanie DNA progenomu............................ 186, 239Wirus choroby dzioba PBFD (wykrywanie DNA)......................... 244Wirus FSME (wykrywanie RNA.. 193, 255Wirus FSME wykrywanie przeciwciał..................................... 193Wirus niedoboru immunologicznego kotów (FIV)..... 190Wirus niedoboru immunologicznego kotów (FIV) wykrywanie DNA progenomu............................ 192, 246Wirus zapalenia tętnic koni (EVA)..... 255Wirus zapalenia tętnic koni (EVA) wykrywanie przeciwciał................. 223Wirus zapalenia tętnic koni (wykrywanie RNA).................. 223, 255Witamina A........................................... 99Witamina B12 (kobalamina).............. 100Witamina B1 (tiamina)......................... 99Witamina B2 (ryboflawina)................. 100Witamina B6 (pirydoksyna)............... 100Witamina D3 (1,25-di-OH) Witamina D3 (25-OH)..................... 101Witamina E (tokoferol)....................... 101Witamina H (biotyna)......................... 101

Indeks

XI

Wrodzone zwiotczenie mięśni (myotonia congenita) u sznaucerów miniaturowych........ 275Wścieklizny wirus wykrywanie przeciwciał..................................... 224Współczynnika K (FT4/cholesterol) (tylko u psów).... 149Wymioty - diagnostyka (pies)...... 46, 112

X

X-SCID................................................ 277

Z

Zabiegów sanitarnych badania kontrolne........................................ 294Zaburzenia płodności program diagnostyczny (1) (bydło)................ 57Zaburzenia płodności program diagnostyczny (2) (bydło)................ 57Zaburzenia płodności program diagnostyczny (3) (bydło)................ 57Zakaźna niedokrwistość koni............ 209

Zakaźne zapalenie otrzewnej u kotów (FIP).................................. 187Zakaźne zapalenie wątroby u psów (hepatitis contagiosa canis, Hcc).. 194Zakaźne zapalenie żołądka i jelit u świń (TGE) wykrywanie RNA...... 221Zalegania profil diagnostyczny (bydło).............................................. 56Zaraza stadnicza................................ 222Zespół Cushinga (nadczynność kory nadnerczy)..... 134Zespół Cushinga określanie nieswoistych parametrów.............. 142Zespół rozrodczo-oddechowy świń (PRRS)........................................... 215Zespół wątrobowo-mózgowy............ 130Złośliwa hypertermia u świń.............. 276Zmodyfikowany klirens kreatyniny egzogennej.................. 114Zwiotczenie mięśni (myotonia congenita) u sznaucerów miniaturowych................................ 275Źrebięcy profil...................................... 49Żelazo................................................ 102Żółciowe kwasy.................................... 88

Biuro Obsługi Klientaul Dominikańka 5; 02-736 Warszawa

tel.: (022) 853 40 01; fax: (022) 853 40 02

Infolinia: 0801 789 999*

*Cena jednego impulsu telefonicznego w połączeniu lokalnym

2 Wskazówki ogólne

2.1 Wskazówki ogólne

1

Pojemniki na próby wysyłane do badań oraz materiały dodatkowe

Oferujemy Państwu bezpłatnie probówki na badany materiał, jak również pojemniki ochronne na probówki, formularze zleceń, etykietki z kodami kreskowymi, pojemniki do transportu w niskich temperaturach oraz torby do przesyłania materiału do naszego laboratorium. Przedmioty te można zamówić faksem lub telefonicznie. Mając na uwadze względy ekologiczne, pojemniki ochronne na próbówki są wielokrotnego użytku.

Przegląd naczyń na badany materiał

Probówka z EDTA

Zawiera sól kwasu etyleno-dwuamino-czterooctowego jako antykoagulant.

Krew z EDTA wysyłana jest w celu określania obrazu krwi oraz do wykrywania drobnoustrojów metodą PCR.

Osocze z EDTA otrzymuje się poprzez odwirowanie krwi zawierającej EDTA.

Probówka koagulacyjna (do otrzymywania surowicy)

Surowicę uzyskuje się przez odwirowanie krwi w probówce koagulacyj-nej i przelanie superna-tantu do probówki na surowicę.

Kuleczki z tworzywa sztucznego zwiększają powierzchnię kontaktu, poprawiając i przyspie-szając proces powstawa-nia skrzepu.

Probówka uniwersalna

Do wysyłania wydzielin, mleka, płynu mózgowo-rdzeniowego, moczu, punk-tatów, materiału biopsyjne-go oraz dutek piór.

Probówka na surowicę

Do wysyłania surowicy uzyskanej przez wiro-wanie.

Probówka z fluorkiem sodu

Do określania glukozy i mle-czanów we krwi.



2

Probówki z cytrynianem sodu

Do otrzymywania osocza cytrynianowego, używanego w diagnostyce krzepnięcia krwi. Zawierają cytrynian sodu jako antykoagu-lant. Dostępne w 2 wielkościach: na 4,5 ml pełnej krwi (dla dużych zwierząt) oraz na 2,7 ml krwi (dla małych zwierząt).

Ważne: proszę zwrócić uwagę na dokładne napełnienie probówki (do poziomu znaczni-ka). Zaraz po nalaniu krwi próbówką należy delikatnie kołysać, a następnie krew odwiro-wać. Supernatant (=osocze cytrynianowe) przenieść pipetą do próbówki bez dodatków.

Osocze wysyłać zawsze w stanie zamrożenia!

Uniwersalny wacik do wymazów (z podłożem transportowym)

Jałowa wymazówka uży-wana do badania hodowla-nego w ramach diagnosty-ki bakteriologicznej.

Uniwersalny wacik do wymazów (bez podłoża

transportowego)

Jałowa wymazówka prze-znaczona zwłaszcza do

wykrywania drobnoustrojów metodą PCR. Nie nadaje się do pobierania materiału do

badania hodowlanego.

Szkiełka podstawowe z pojemni-kiem ochronnym

Do wysyłania rozmazów krwi w ce-lu określenia obrazu różnicowego krwi i do wykrywania pasożytów krwi, jak również do wykonania badań cytologicznych.

Probówka na kał

Do badania parazytologicznego i bak-teriologicznego próbek kału (potrzebna ilość materiału wynosi 3 g).



3

Pojemnik ochronny

Do wysyłania naczyń z materiałem do badania histologicznego.

Naczynia na materiał do badania histologicznego

Naczynia z formaliną, dostęp-ne w 3 wielkościach (20 ml, 50 ml oraz 120 ml). W przypadku naczyń 120 ml pobierana jest kaucja w wysokości 15 EUR/5 sztuk.

Pojemnik ochronny

Do wysyłania próbówek z materiałem do badania.

Naczynie na kał dla dużych zwierząt

Naczynie dla prób zbiorczych (czerwone wieczko) z pojemnikiem ochronnym. Naczynie wewnętrzne należy zawsze napełniać prawie po brzegi.

Pojemnik do transportu materiału w niskich temperaturach

Do wysyłania materiału schłodzonego lub zamrożonego.

Proszę zamówić odpowiednio wcześniej i na 24 godz. przed użyciem umieścić (bez pudełka styropianowego) w zamrażalniku.

Etykietki z kodami kreskowymi

Torba do przesyłania materiału



4

Formularze zleceniowe badań laboratoryjnych

Dla ułatwienia zleceń stosujemy różnorodne formularze zleceniowe:

1. Formularz dla małych zwierząt (zielony) – dotyczy badań z zakresu hematologii, biochemii wraz z profilami specjalnymi, serologii, endokrynologii, diagnostyki alergii, badań metodą PCR i in.

2. Formularz dla dużych zwierząt (niebieski) – dotyczy badań z zakresu hematologii, biochemii wraz z profilami specjalnymi, serologii, endokrynologii, diagnostyki alergii, badań metodą PCR i in.

3. Formularz do badań mikrobiologicznych (brązowy)

4. Formularz do badań histologicznych (biały)

5. Formularz do badania przeciwciał przeciwko wściekliźnie (biały)

6. Formularz do badań genetycznych

Formularze zleceniowe proszę wypełniać w sposób kompletny:

- lekarz weterynarii (pieczątka lecznicy); właściciel zwierzęcia; gatunek zwierzęcia, płeć i wiek (wartości referencyjne niektórych parametrów podawane są w zależności od wieku);

- należy zaznaczyć zlecane badania; jeśli formularz nie zawiera określonych rodzajów badań, a laboratorium jest w stanie je wykonać, mogą Państwo zaznaczyć to odręcz-nie.



5

Oznaczanie oraz opakowanie prób do badania

Optymalną metodą oznaczania prób jest stosowanie kodów kreskowych, które chętnie Państwu dostarczymy. Kody te są zarejestrowane na Państwa praktykę weterynaryjną, to znaczy, jeśli nawet zapomną Państwo podbić formularz własną pieczątką z nazwą leczni-cy, nadesłany materiał można będzie przyporządkować określonemu zakładowi leczni-czemu. W każdym przypadku seria kodów (tj. 7 nalepek) posiada ten sam numer. Proszę przyporządkować każdemu pacjentowi jego własny numer, tzn. jedną serię kodów.

W celu pewnego oznaczenia i opakowania prób proszę postępować w następujący sposób:

• Jeden kod kreskowy nalepić na formularz zleceniowy – numerem do góry.

• Jeden kod przeznaczony jest na kartę pacjenta; ułatwia to telefoniczne sprawdzenie wyników badania, szczególnie przy niewyraźnie wpisanych danych właściciela; w niektórych programach komputerowych obsługujących lecznicę (np. „easy-vet”) poprzez kod kreskowy można automatycznie przyporządkować wynik badania kon-kretnemu pacjentowi.(dotyczy Niemiec)

• Po jednym kodzie nalepić na każdą probówkę z materiałem do badania (nie na pojemnik ochronny!). W przypadku małych pojemników lub szkiełek podstawowych proszę stosować małe nalepki.

• Sprawdzić, czy kod kreskowy na naczyniach z próbami zgadza się z tym na formula-rzu zleceniowym.

• Probówkę z materiałem do badania umieścić w pojemniku ochronnym i dobrze zamknąć.

• Do przesyłania materiału stosować tylko nasze czerwone torby transportowe! Próbki do badania są materiałem niebezpiecznym, podlegają określonym przepisom trans-portowym.

• Przesyłki expresowe przesyłamy w kartonach.

• Torebki te powinny być dobrze zamknięte - również wtedy, gdy materiał odbierany jest przez kuriera.

Usługi kurierskie

Poczta kurierska umożliwia szybki i fachowy transport materiału do laboratorium z terenu całej Polski. Informacje odnośnie możliwości zlecenia wysyłki poprzez kuriera uzyskają Państwo za pośrednictwem naszego Biura Obsługi Klienta 022 853 40 01; 0801 789 999.



6

Sposoby przekazywania wyników badań

Proszę informować nas niezwłocznie o ewentualnych zmianach Państwa adresu, numeru telefonu lub faksu, albo adresu mailowego!

Sposób przekazania wyniku Możliwe jest prze-kazanie wyników wstępnych?

Możliwe jest graficzne przedstawie-nie elektrofo-rezy?

Inne uwagi

Faksem tak tak

Pocztą nie tak Jeśli wyniki otrzymują Państwo za pośrednictwem poczty, za doręczenie pocztą każdego wyniku liczona jest opłata 4 zł.

W sposób elektroniczny

e-mail jako proste pliki tekstowe

tak nie Pliki tekstowe tylko warunkowo dadzą się wczytać do programu obsługi lecznicy. Pliki tekstowe, będące załącznikiem do e-maila, mogą być przechowywane w Państwa kompu-terze. Układ kompozycyjny pliku (tzw. layout) jest podobny, jak w przypadku wyniku przesłanego faksem.

e-mail jako pliki w formacie HTMl

tak tak Pliki w formacie HTMl tylko warunkowo dadzą się wczytać do programu obsługi lecznicy. Oferują one przyjemny wizual-nie układ, w którym wyniki odbiegające od normy zaznaczone są na kolorowo.

Przekazywa-nie wyników za pośred-nictwem platformy internetowej VetMedlabor

tak nie Z formy tej można korzystać niezależnie od posiadania programu obsługi lecz-nicy. W tym celu proszę zarejestrować się na www.vetmedlabor.de. Wówczas o każdej porze będą mieli Państwo wgląd w aktualny stan prowadzonych badań i uzyskanych wyników (zare-zerwowany tylko dla zarejestrowanych klientów).

W przypadku pytań dotyczących elektronicznej formy przekazywania wyników, można się zwrócić do naszego Biura Obsługi Klienta 022 853 40 01; 0801 789 999.

Preferowany przez Państwa sposób przekazywania wyników badań odnotowany jest w karcie danych lecznicy i realizowany zawsze w ten sam sposób. O zamiarze zmiany tej formy proszę poinformować telefonicznie lub faksem, albo zaznaczyć to wyraźnie na formularzu zleceniowym.



7

Pytania zgłaszane telefonicznie

Ewentualne pytania wyjaśniające oraz informacje mogą być przekazywane telefonicznie – jesteśmy do Państwa dyspozycji w następujących godzinach:

Pon – Pt: 9.00 – 17.30

Info linia: 0801 789 999

Zlecanie dodatkowych badań z materiału nadesłanego wcześniej

Przesłany przez Państwa materiał przechowywany jest z reguły 6 – 7 dni (zależnie od możliwości). W tym czasie, jeśli materiał dostępny jest w wystarczającej ilości, mogą być zlecane dodatkowe badania lub określone profile diagnostyczne.



8

I. Rozliczenia

Odbiorcą rachunku jest lekarz wet. nadsyłający materiał (rachunek zbiorczy): Otrzymują Państwo co miesiąc rachunek zbiorczy. Na życzenie, razem z wynikiem mogą Państwo otrzymać tymczasowe zestawienie kosztów badania, które nie obejmuje jednak rabatów. Te zostaną uwzględnione dopiero w rachunku.

II. Anulowanie zleconych badań

Jeśli zlecone badanie ma być następnie anulowane, prosimy o jak najszybsze powiado-mienie nas o tym, ponieważ w przypadku, gdy badanie nadesłanego materiału zostanie już rozpoczęte, pobierana jest odpowiednia opłata.

III. Ceny

Aktualne ceny usług znajdują się w naszym cenniku.


2.2 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania krwi, oraz obróbki wstępnej prób do badania

9

Pozyskiwanie prób niezbędnych do badań laboratoryjnych

1. Przygotowanie pacjenta

Wiarygodne wyniki badań zależą również od przygotowania pacjenta. O ile jest to możli-we ze względu na stan zwierzęcia, na 10 – 12 godzin przed pobieraniem krwi nie należy podawać mu pokarmu. W przeciwnym razie może być zmienionych wiele badanych para-metrów:cholesterol, trójglicerydy,glukoza,TLI,amylaza,ALT,AST,bilirubina,kwasy żółciowe i wapń.Do określania TLI i kwasów żółciowych zwierzę musi być na czczo!Przed pobieraniem krwi pacjent nie powinien wykonywać żadnego wysiłku fizycznego, a samo pobieranie powinno odbywać się w spokoju i sprawnie. Wysiłek oraz podener-wowanie pacjenta mogą prowadzić do podwyższenia poziomu CK, LDH, mleczanów, glukozy i kortyzolu, jak również do wzrostu liczby krążących leukocytów.

2. Technika pobierania krwi

W celu uniknięcia hemolizy żyłę należy ucisnąć na krótko przed nakłuciem. „Wypom-powywanie” krwi może powodować zafałszowanie wyników. Aby zapobiec pękaniu erytrocytów, należy unikać stosowania zbyt dużego podciśnienia w strzykawce. Krew nie powinna również tryskać strumieniem do próbówki; lepiej jest, jeśli spływa wzdłuż ścian-ki. Nie „wydmuchiwać” resztek krwi z igły.Jeśli stosuje się antykoagulanty, po pobraniu krwi probówką nie należy wstrząsać, tylko ostrożnie kołysać.



10

3. Jaki materiał do jakich badań?

W niniejszym wykazie oferowanych usług diagnostycznych, przy każdym badaniu (względnie przy każdym analizowanym parametrze) określamy czy do jego wykonania potrzebna jest surowica czy krew pełna. Dla większości badań, które mogą być przepro-wadzone na surowicy, przydatne jest również osocze (plazma) krwi. Wyjątki przedsta-wione są poniżej, a ponadto zaznaczone są na formularzach zleceniowych. Podane są również niezbędne ilości materiału.

Osocze (plasma)

Definicja: jest to płynny składnik krwi, pozbawiony zdolności krzepnięcia poprzez dodatek antykoagulantów, powstały po oddzieleniu elementów komórkowych.

Jest łatwiejsze do uzyskania niż surowica; ponadto, z tej samej ilości krwi można otrzymać go w większej objętości, a ryzyko hemolizy krwinek jest mniejsze.

Przy uzyskiwaniu osocza należy zwracać uwagę na właściwe proporcje krwi i antyko-agulantu, ponieważ w przeciwnym wypadku może dojść do hemolizy. Pobrana ilość krwi nie powinna być zbyt mała, ani istotnie przekraczać podanego na próbówce wskaźnika.

Bezpośrednio po pobraniu należy delikatnie kołysać próbówką w celu rozpuszczenia się antykoagulantu. Zaraz po tym krew poddaje się wirowaniu przy niskich obrotach (3500 obr/min) przez 5 – 10 minut.

Do najważniejszych związków zapobiegających krzepnięciu krwi należą EDTA (sól sodowa lub potasowa kwasu etyleno-dwuamino-czterooctowego), heparyna oraz cytrynian sodu.

Kilku parametrów nie można jednak określać, jeśli używa się osocza z dodatkiem EDTA – poziomu potasu, wapnia, magnezu, żelaza, fosfatazy zasadowej oraz glukozy. Z drugiej strony, badanie niektórych parametrów wymaga użycia specjalnych antyko-agulantów:

- do badań czynników krzepnięcia materiałem jest osocze cytrynianowe, głęboko zamrożone.



11

Surowica

Definicja: jest to płynny składnik krwi powstający po oddzieleniu skrzepu krwi.

Pozyskiwanie surowicy wymaga większych nakładów pracy niż osocza. Czas od po-brania do skrzepnięcia krwi jest różny u różnych gatunków zwierząt, a nawet poszcze-gólnych osobników.

Aby uzyskać surowicę, należy w naczyniu pozostawić krew, bez dodatku antykoagulan-tów, aż do całkowitego skrzepnięcia. W celu przyspieszenia tego procesu można użyć np. „probówek z kuleczkami”. Następnie za pomocą szpatułki delikatnie oddzielamy skrzep przylegający do brzegu próbówki i odwirowujemy przez 5 – 10 minut przy 3500 obr/min. W dalszej kolejności surowicę należy ostrożnie odpipetować. Wydajność takiej metody wynosi ok. 30 %. Ważne jest, aby surowica była całkowicie oddzielona od skrzepów – ma to szczególne znaczenie przy określaniu parametrów, na które duży wpływ mogłaby mieć hemoliza krwinek (p. tabela w podrozdziale 2.2, s. 13).

Krew pełna

Przesyłanie pełnej krwi nie jest zalecane, ponieważ podczas transportu może łatwo dojść do hemolizy, a przez to do zafałszowania wyników badania niektórych parame-trów. Glukoza we krwi ulega prawie całkowitemu zużyciu, gdyż procesy metaboliczne komórek przebiegają w dalszym ciągu.

Krew z EDTA

Do określania obrazu krwi, oznaczania trombocytów oraz grup krwi, jak również ba-dań techniką PCR, niezbędne jest, aby za pomocą EDTA zahamować krzepnięcie krwi. Krew z tym antykoagulantem powinna być aż do momentu wysłania przetrzymywana w lodówce. W wyniku przechowywania może dochodzić do wzrostu MCV i wartości hematokrytu.



12

Rozmazy krwi

Już 4-6 godz. po pobraniu krwi komórki zaczynają ulegać starzeniu, dlatego też do badania różnicującego obrazu krwi należy wysyłać rozmazy. Również wykazanie pasożytów krwi wymaga tej metody przygotowania materiału.

Wykonanie – technika rozmazu krwi (p. ryc.)

- Nanieść pipetą 1 kroplę krwi na prawy brzeg szkiełka podstawowego

- Szkiełko pomocnicze (np. szkiełko nakrywkowe lub szkiełko podstawowe z zeszlifo-waną krawędzią) przytknąć do kropli pod kątem 45°

- Dzięki siłom kapilarnym krew rozchodzi się wzdłuż krawędzi szkiełka pomocniczego

- Szkiełko pomocnicze, przystawione do podstawowego pod kątem 30 – 45°, przesuwać po nim w lewą stronę ruchem ciągłym

- Rozmaz (na długości szkiełka podstawowego) powinien być równomierny i bez przerw, a na końcu stawać się coraz cieńszy

- Pozostawić rozmaz do wyschnięcia na powietrzu

4. Objętość próbki

Do badania większości parametrów z zakresu biochemii potrzebna jest objętość 30 µl krwi. Do tego dochodzi objętość „martwa” wynosząca 200 µl.



13

5. Negatywne czynniki mogące prowadzić do zafałszowań wyników

Hemoliza: Definicja: uwalnianie się składników krwinek czerwonych (np. potasu, żelazai hemoglobiny) wskutek zniszczenia błony komórkowej erytrocytów.Przyczyny: anemia hemolityczna, błędy przedlaboratoryjne (p. technika po-bierania krwi, rozdział 2.2, s.10).W przypadku materiału wykazującego hemolizę należy się liczyć z zafałszo-waniami dotyczącymi n/w parametrów (p. tabela).

Lipemia: Definicja: białawe zmętnienie surowicy lub osocza krwi spowodowane sub-stancjami tłuszczowymi (lipidy) i chylomikronami.Przyczyny: p. trójglicerydy (rozdział 5), karmienie na krótko przed pobiera-niem krwi, znaczne obciążenie (wysiłek),choroby trzustki.Aby nie doszło do lipemii powodowanej czynnikami żywieniowymi, zwierzę powinno być na czczo na 12 godz. przed pobieraniem krwi.W przypadku materiału wykazującego lipemię należy się liczyć z zafałszowa-niami dotyczącymi n/w parametrów (p. tabela).

Czynnik wpływający na wynik badania

Parametr Rodzaj zmiany

Hemoliza Ca, K, białko całkowite, albuminy, a-amylaza, bili-rubina, CK, cholesterol, Fe, fruktozamina, kreatynina, lipaza, LDH, a-HBDH, g-GT, ALT, AST, hemoglobina, MCHC, Mg, fosforany

Ca, fosfataza zasadowa, bilirubina, kwas foliowy, g-GT, glukoza, kreatynina, lipaza, hematokryt, liczba erytrocytów

Lipemia ALT, AST, fosfataza zasadowa, Ca, fosforany, bilirubina, cholesterol, trójglicerydy, białko całko-wite, glukoza, kreatynina, hemoglobina

Amylaza, albuminy, K, Na

Hemoliza i lipemia mają również wpływ na wyniki badań hormonalnych i testów serolo-gicznych.



14

6. Próbki zamrożone

Dla pewnych specjalnych badań niezbędne jest nadesłanie materiału w stanie głębokie-go zamrożenia:

Czynniki rzepnięcia krwi: osocze cytrynianowe

ADH, amoniak, ACTH, parathormon: osocze z EDTA

Insulina: osocze, surowca (proszę nie używać próbówek z żelem do oddzielania surowicy)

IGF I: surowicaPróby te powinny być przesyłane w pojemnikach zapewniających utrzymanie niskiej temperatury, które można zamówić w laboratorium. Przed wysyłką pojemniki te należy umieścić na noc w zamrażalniku chłodziarki (bez opakowania styropianowego). Następ-nie należy umieścić w nich zamrożone również próbki i wysłać. Trzeba upewnić się, że materiał dotrze do laboratorium w stanie zamrożenia. Dlatego nie należy wysyłać próbek pocztą lub pod koniec tygodnia. Próby zamrożone do -20°C, znajdujące się w pojemni-kach utrzymujących niską temperaturę, przy temp. zewn. 18 – 21°C pozostają w stanie zamrożenia przez ok. 12-14 godz. Przy wyższych temperaturach zewnętrznych czas ten ulega jeszcze skróceniu. Alternatywnie, próby mogą być również wysyłane w suchym lodzie.



15

7. Przygotowanie materiału do diagnostyki krzepnięcia krwi

Uwaga:

Dostępne w IDEXX probówkiz cytrynianem sodu mają2 różne objętości:

2,7 ml krwi dla małych zwierząt

4,5 ml krwi dla dużych zwierząt

1. Żyłę zacisnąć ostrożnie i na krótko (do 30 sek).

2. Pierwsze krople krwi należy odrzucić (ewentualnie mogą posłużyć do uzyskania surowicy).

3. Probówka z cytrynianem musi być napełniona dokładnie do znacznika, aby uzyskać rozcieńczenie 1:10 (1 część cytrynianu na 9 części krwi). Jeśli nie używa się systemu Vacutainer, próbówkę należy napełnić do górnej krawędzi etykietki.

4. Kołysać probówką w celu wymieszania antykoagulantu.

5. Sprawdzić pobraną próbkę krwi: jeśli doszło do jej skrzepnięcia, próbka nie nadaje się do badania!

6. Możliwie bezpośrednio po pobraniu (w ciągu max. 2 godz.) poddać krew wirowaniu (5 min. przy 3500 obr/min).

7. Odpipetować supernatant (osocze cytrynianowe) i przenieść go do czystej probów-ki; nie stosować probówek zawierających EDTA lub heparynę, ani też innych probó-wek z cytrynianem.

8. Ponieważ określanie poszczególnych czynników krzepnięcia krwi nie jest wykonywane codziennie, w przypadku, gdy chcemy wykonać jednocześnie testy skriningowe oraz oznaczyć czynniki krzepnięcia, wskazane jest podzielenie surowicy do 2 probówek.

9. Próbkę zamrozić i przechowywać w zamrażarce (-20°C) do czasu wysłania jej do laboratorium.

10. Transport powinien odbywać się w opakowaniu ze styropianu, zawierającym wkłady utrzymujące niską temperaturę (dostępnym w IDEXX). Wkłady należy umieścić w zamrażarce 24 godz. przed ich użyciem. Próbki surowicy muszą dotrzeć do labo-ratorium w stanie zamrożenia. Proszę nie wysyłać materiału pocztą lub pod koniec tygodnia.

Poziom, do którego należy napełnić próbówkę krwią



16

8. Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego i punktatów

Płyn mózgowo-rdzeniowy (płyn m-r) jest fizjologicznie klarowny. W czasie jego pobie-rania proszę zwracać uwagę na to, by nie było w nim żadnych domieszek krwi. Płyn m-r i inne punktaty powinny być pobierane do jałowych próbówek. Jeśli Państwo życzą sobie różnych badań (np. bakteriologicznego i cytologicznego), korzystne jest przesłanie do nas 2 osobnych probówek z materiałem, abyśmy mogli sprawnie wykonać oba badania równolegle.

Płyn m-r i inne punktaty są materiałami biologicznymi bardzo niestabilnymi. Już po 30 min. do 4 godz. od pobrania dochodzi w nich do zmian mających znaczny wpływ na wy-niki badania. Dlatego badanie cytologiczne płynu (punktatu) oraz oznaczanie liczby ko-mórek w płynie m-r mają sens jedynie w tym czasie. Do badania cytologicznego proszę przygotować rozmaz osadu (po wirowaniu przez 3-5 min. przy 1000 obr/min; wykonać rozmaz jak w przypadku krwi i wysuszyć na powietrzu).


2.3 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań mikrobiologicznych

17

1. Pobieranie materiału do badania bakteriologicznego

Moment pobierania:

Materiał należy pobierać możliwie przed rozpoczęciem terapii antybiotykowej. W przy-padku kontroli terapii wskazane jest zachowanie odpowiedniego odstępu czasu po podaniu antybiotyku. Pobieranie prób z materiału sekcyjnego należy przeprowadzić niezwłocznie po śmierci zwierzęcia.

Miejsce pobierania:

Najwłaściwsze są te miejsca, które przypuszczalnie zawierają poszukiwane przez nas drobnoustroje. Szczególnie przy zmianach ropnych, stanach zapalnych ucha oraz ropniach, polecane jest pobieranie materiału z miejsc na przejściu tkanek zdrowych w tkanki objęte procesem chorobowym, gdyż z samej ropy na ogół nie daje się już hodować bakterii.

Technika pobierania:

Próby do badania bakteriologicznego należy pobierać unikając zanieczyszczenia drobnoustrojami obcymi (np. wskutek kontaktu z ziemią). Również po pobraniu ma-teriału unikać jego kontaminacji przy późniejszych działaniach (np. przy przelewaniu płynów, opakowywaniu).

Materiał do badań bakteriologicznych:

Wymazy: Do pobierania materiału z różnorodnych powierzchni nadają się waciki (wy-mazówki). O ile to możliwe, należy używać wymazówek z podłożem trans-portowym. W przypadku wacików suchych istnieje ryzyko, że drobnoustroje szczególnie wrażliwe nie dadzą się wyhodować w laboratorium. Gdy po-wierzchnia, z której chcemy pobrać wymaz jest bardzo sucha, dla łatwiejsze-go pobrania materiału można zwilżyć wacik jałowym płynem fizjologicznym.

Mocz: Proszę przesyłać w jałowych próbówkach nie zawierających żadnych do-datków. Preferowany jest mocz pobrany poprzez nakłucie pęcherza albo za pomocą kateteru. Mocz oddawany naturalną drogą może zawierać drobno-ustroje zanieczyszczające pochodzące z powierzchni ciała lub ze środowiska. Próbki moczu pobrane z otoczenia (np. z kocich toalet czy stołów lekarskich) nie nadają się do badania.

Bioptaty i fragmenty narządów: Przesyła się je w jałowych próbówkach bez żadnych dodatków. Jeśli czas transportu miałby się przedłużać, narządy należy wysłać w stanie zamrożenia. Proszę wyraźnie zaznaczyć na kopercie, że chodzi o próbę zamrożoną. Należy unikać odmrażania i ponownego zamrażania.

Płyny biologiczne: (maź stawowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, punktaty z jam ciała, mle-ko itd.): wysyłka w jałowych próbówkach bez dodatków. W przypadku, gdy ma być wykonana hodowla w kierunku beztlenowców, proszę ograniczyć do minimum kontakt materiału z tlenem atmosferycznym (dobrać odpowiednią wielkość naczynia).


2.3 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań mikrobiologicznych

18

Kał: wysyłka w jałowych próbówkach bez dodatków. Zwrócić uwagę, aby ilość kału była wystarczająca. W przypadku prób pobieranych z ziemi istnieje ryzy-ko zanieczyszczenia drobnoustrojami ze środowiska. Jeśli ma być wykonana hodowla w kierunku beztlenowców, proszę ograniczyć do minimum kontakt materiału z tlenem atmosferycznym (dobrać odpowiednią wielkość naczynia).

Krew: Hodowla bakterii z krwi wymaga odpowiednich butelek z płynnym podłożem, które należy wcześniej zamówić w laboratorium. Nie jest możliwa hodowla z rutynowych próbek krwi. Przy pobieraniu materiału należy bezwzględnie przestrzegać zasad jałowości. Butelki z pobraną krwią proszę przechowywać w temperaturze pokojowej (nie chłodzić) i w miarę szybko przesłać do labora-torium.

2. Pobieranie materiału do badania mikologicznego:

Moment, miejsce i technika pobierania:

Przy pobieraniu materiału do hodowli drożdżaków i grzybów pleśniowych mają zasto-sowanie te same wskazówki, jak w przypadku badania bakteriologicznego. Najbardziej wskazane do wysyłania są wymazówki z podłożem transportowym. Przy pobieraniu prób z błon śluzowych należy zwracać uwagę na błoniaste lub ropne naloty, z których ewentualne zarazki dają się najłatwiej wykazać.

W celu izolacji dermatofitów zalecana jest wcześniejsza dezynfekcja badanego miejsca za pomocą 70 % alkoholu; ma ona za zadanie zapobiec przerostowi hodowli grzybów, których wzrost trwa dłużej, przez bakterie towarzyszące. Materiał należy pobierać na granicy skóry objętej procesem chorobowym i skóry prawidłowej oraz przesłać w suchej próbówce.

Jeśli próba ma być poddana badaniu bakteriologicznemu i mikologicznemu, zaleca się następujące postępowanie: najpierw pobrać wymaz do badania bakteriologicz-nego i umieścić w podłożu transportowym, a następnie miejsce zdezynfekować 70 % alkoholem i pobrać materiał do badania mikologicznego (przenieść go do jałowej próbówki).

Materiał do badania mikologicznego:

Najwłaściwszym materiałem są głębokie zeskrobiny skóry lub wyrwane włosy. Włosy obcięte nożyczkami nie nadają się do badania. Również hodowle założone i inkubowa-ne we własnej lecznicy mogą być przesyłane do identyfikacji. Do ilościowego badania mikologicznego próbek kału potrzebny jest kał; wymaz kałowy lub wymaz z prostnicy nie nadają się.


2.4 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań z użyciem technik biologii molekularnej

19

Materiał do badania

Do badania metodą PCR nadają się próbki, które zawierają poszukiwane drobnoustroje w przypuszczalnie wystarczającej ilości. Przed pobraniem materiału należy więc najpierw zdecydować:

- czy zwierzę znajduje się jeszcze w fazie wiremii/bakteriemii

- czy zarazek osiągnął już narząd docelowy, a jeśli tak, jaka jest jego najbardziej praw-dopodobna lokalizacja (na podstawie objawów chorobowych)

- czy jest jakaś tkanka/narząd, w której drobnoustrój przebywa latentnie, poza ostrą fazą choroby (np. wirus EHV-1 w leukocytach).

Materiały do badań techniką PCR:

- Wymazy: do pobierania wymazów proszę używać jałowych, suchych wacików i przesy-łać je w próbówkach bez żadnych dodatków (również bez podłoża transporto-wego)

- Płyny biologiczne: (maź stawowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, punktaty z jam ciała, płyn wodnisty oka, mocz, itd.): transport w sterylnych próbówkach bez dodatków. Z reguły wystarczy 400 µl materiału. W przypadku próbek moczu potrzeba 5 ml materiału. Jeśli zagwarantowane jest, że próbka dotrze do laboratorium najpóźniej w dwa dni od momentu pobrania, należy ją przechowywać do czasu wysyłki w temp. +4°C i następnie przesłać w stanie nie zamrożonym. Natomiast gdy trzeba się liczyć z późniejszym terminem dostarczenia ma-teriału, próbkę należy zamrozić (-20°C) i bez przerywania stanu zamrożenia wysłać do laboratorium. Proszę wyraźnie zaznaczyć na kopercie, że chodzi o próbkę zamrożoną. Należy bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.

- Bioptaty, fragmenty narządów, materiał z przypadków ronień: transport w steryl-nych probówkach zawierających jałowy płyn fizjologiczny w takiej ilości, by zakrywał materiał. Jeśli nie ma gwarancji, że próbka dotrze do laboratorium najpóźniej w dwa dni od momentu pobrania, należy ją przesłać bez dodatku roztworu NaCl w stanie zamrożonym i bez przerywania stanu zamrożenia. Proszę wyraźnie zaznaczyć na kopercie, że chodzi o próbkę zamrożoną. Należy bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału. Proszę zwrócić uwagę na ogólne wskazówki dotyczące prób zamrożonych (s. 14).

- Krew z EDTA oraz krew z cytrynianem: ilość materiału jest różna, zależnie od rodzaju badania i ewentualnie fazy choroby. W żadnym wypadku proszę nie przysyłać prób zamrożonych. Proszę nie przysyłać też krwi z heparyną!

- Kał: transport w jałowych probówkach bez dodatków. Z reguły wystarczy 2 g materiału.


2.4 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań z użyciem technik biologii molekularnej

20

Środki ostrożności podczas przygotowywania materiału

- Z uwagi na wysoką czułość metody PCR proszę koniecznie używać jałowych próbó-wek i narzędzi do pobierania materiału, unikać też kontaminacji przy późniejszych działaniach (np. podczas przelewania płynów, pakowania)

- Jeśli mamy pewność, że próbka dotrze do laboratorium w ciągu 2 dni od momentu pobrania, transport materiału odbywa się w normalnej temperaturze; do czasu wy-syłki materiał przechowuje się w temp. +4°C.

- Jeśli nie da się uniknąć dłuższego czasu transportu, próbkę należy przesyłać w stanie zamrożenia (z wyjątkiem krwi z EDTA i cytrynianem), przy czym musi być zagwarantowana ciągłość zamrożenia (np. wysyłka w suchym lodzie). Jeśli nie jest to możliwe, materiał wysyła się w stanie nie zamrożonym. Bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.


2.5 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań histologicznych

21

W IDEXX Vet Med Lab przeprowadzane są następujące badania histologiczne:

- badania histopatologiczne nowotworów, bioptatów skóry, bioptatów narządowych, materiałów pobranych za pomocą biopsji cienkoigłowej, jak również ogólnych zmian patologicznych dotyczących tkanek oraz narządów albo ich części, pobranych pod-czas operacji lub badania sekcyjnego,

- badania cytologiczne materiałów płynnych pobranych za pomocą biopsji cienkoigło-wej (np. moczu, płynu ze stawów, z jamy opłucnowej, wodobrzusza) oraz materiałów stałych (np. gruczołu mlekowego, nerki, wątroby, tarczycy, węzłów chłonnych),

- badania cytologiczne wymazów z pochwy (cytologia pochwy).

Ważne wskazówki dla optymalnego przygotowania materiału:

- Wypełnienie wniosku o badanie histologiczne (biały formularz), jak również podanie szczegółowych danych z wywiadu.

- W przypadku materiału dermatologicznego proszę wypełnić dodatkowo odwrotną stronę wniosku.

- Próbki powinny być utrwalone; unikać przy tym zgniatania tkanek. Materiał, wraz z wystarczającą ilością środka utrwalającego (4 % formalina), umieścić w odpo-wiednim (nie za małym) naczyniu; w przeciwnym razie w dalszym ciągu w tkankach będą zachodzić procesy autolityczne, szczególnie w centrum próbki. Większe próbki powinny być ponacinane, względnie pocięte na plastry, lub jeśli to możliwe przed wysłaniem wstępnie utrwalane przez kilka dni.

- Używać pojemników z szerokim otworem, ponieważ próbki twardnieją pod wpływem środka utrwalającego. Ich wyjmowanie może później prowadzić do powstawania artefaktów wskutek zgniatania tkanek. (Naczynia do transportu materiału wraz z 4% formaliną można zamówić w laboratorium)

- Materiał zapakować w taki sposób, by nie dochodziło do wycieku płynów! Naczynia należy mocno zamknąć; ewentualnie dołączyć chłonące wilgoć papierowe ręczniki.

Biopsja „przez cięcie”

Na rynku dostępne są odpowiednie systemy do wykonywania biopsji o średnicy igły od 0,3 do 1,0 mm. Tak pobrany materiał, podobnie jak próbki tkanek, utrwala się w formalinie i opracowuje jako próbkę histologiczną.

Przewaga tego systemu w stosunku do badania cytologicznego polega na tym, że zostają zachowane pierwotne struktury narządów lub guzów nowotworowych. Podczas gdy do nowotworów wystarczą małe średnice igły, biopsja narządów wymaga urządzeń o więk-szych średnicach.

Przy podejrzeniu chłoniaka, gdy stosujemy system „tru cut” i badanie cytologiczne, w miarę możliwości nie powinno się pobierać materiału z węzłów chłonnych żuchwo-wych, ponieważ ma tu często miejsce duża reaktywność i rozrost, które mogą zamasko-wać procesy nowotworowe.


2.5 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań histologicznych

22

Aspiracja cienkoigłowa tkanek litych lub płynów

Do punkcji nadaje się igła o grubości 18 – 22 G i odpowiedniej długości. Jeśli nakłucia wykonywane są częściej, a także dla pewnego oraz wygodnego przeprowadzenia zabie-gu, wskazane jest urządzenie pomocnicze (nasadka na strzykawkę względnie pistolet aspiracyjny). W przeciwnym razie wskazana jest strzykawka 5 lub 10 ml.

Pobieranie materiału następuje poprzez jego krótkotrwałe zaaspirowanie za pomocą igły nasadzonej na strzykawkę i podciągnięcie do ok. 2 ml tłoczka strzykawki. Jeśli potrzeba, dokonuje się wielokrotnych punkcji za pomocą nowych igieł. Nie należy wykonywać licz-nych „wachlarzowatych” nakłuć (z jednego miejsca), ani też zbyt długo zasysać materia-łu, gdyż może to prowadzić do znacznego wzrostu domieszki krwi w pobranej próbce. W idealnym przypadku, przy aspiracji tkanek litych materiał znajduje się tylko w igle i nie powinien być widoczny wewnątrz strzykawki. Po lekkim zmniejszeniu podciśnienia i wy-ciągnięciu igły, szybko nanosi się pobrany materiał na szkiełko podstawowe i rozprowa-dza na nim podobnie jak rozmaz krwi. Jeśli materiału jest mało, można go rozprowadzić na szkiełku końcem igły.

Płyny należy najpierw odwirować przy 1500 obr/min przez 5 min (co najmniej 3 min przy 800 obr/min). Po odpipetowaniu supernatantu osad rozprowadza się podobnie jak rozmaz krwi. Rozmaz taki suszy się następnie na powietrzu, a po wyschnięciu można go przesłać do naszego laboratorium w odpowiednich pojemnikach ochronnych. W żadnym wypadku nie stosować szkiełka nakrywkowego, ani nie przykrywać szkiełka z rozmazem innym szkiełkiem podstawowym. Prosimy nie używać preparatów typu: cytofix.

Jest sprawą bardzo ważną, szczególnie przy badaniach cytologicznych, aby w dołącza-nym skierowaniu podać miejsce pobrania materiału.

Informacja dotycząca cen

Przy próbkach tkanek bardzo dużych rozmiarów, licznych guzach, względnie wielu różnorodnych próbach pochodzących od jednego zwierzęcia, jak również przy badaniu więcej niż 5 bioptatów skóry od jednego pacjenta, z uwagi na zwiększone nakłady pracy (znacznie większa liczba skrawków histologicznych, więcej pracy przy ocenie preparatów i rozpoznawaniu procesów patologicznych) ceny badań ulegają podwyższeniu (patrz cennik).

W przypadku ewentualnych pytań prosimy korzystać z naszej Infolini lub kontaktować się z Menedżerem Regionalnym.


2.6 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań parazytologicznych

23

Pobieranie i wysyłanie prób

Próbki kału do badania parazytologicznego powinny być, o ile to możliwe, pobierane z prostnicy. Jeśli nie, to powinien to być świeżo oddany kał; kał zbierany z ziemi może być wtórnie zanieczyszczony nicieniami wolno żyjącymi.

Dla miarodajnego wyniku potrzebna jest pewna minimalna ilość kału (podana przy oma-wianiu każdego badania).

Próbki powinny być umieszczone w dobrze zamkniętym i odpornym na uszkodzenie opakowaniu, o ile to możliwe, schłodzone, i bezpośrednio po pobraniu przesłane do laboratorium.

Jeśli wysyłka materiału następuje później, powinien on być przechowywany w chłodziar-ce. Dzięki temu żywotność larw pasożytów nie zostanie ograniczona, natomiast zahamo-wany będzie dalszy rozwój jaj i oocyst.

Wydalone z kałem pasożyty lub ich fragmenty należy przesyłać w osobnej próbówce, w postaci natywnej (bez utrwalania ich w formalinie!) lub z niewielką ilością płynu fizjolo-gicznego.

Ocena wyników badań parazytologicznych.

Każde postępowanie diagnostyczne ma swoje ograniczenia. Jedynie wynik dodatni badania (bezpośrednie wykazanie pasożyta) jest dowodem zarażenia, wynik ujemny nie wyklucza inwazji pasożytniczej. Dla wykazania obecności pasożytów potrzebne są niekiedy wielokrotne badania.

W cyklu rozwojowym pasożytów poszczególne stadia rozwojowe nie są wydalane w spo-sób ciągły, a niekiedy też w niewielkiej liczbie, dlatego też zaleca się badanie zbiorczych próbek kału z 3 dni. W stadach zwierząt (z wyjątkiem świń-tuczników i drobiu) powinna być pobrana reprezentatywna liczba wyrywkowo pobranych próbek (a nie zbiorcza próba od wielu zwierząt).

Wykazanie poszczególnych stadiów rozwojowych pasożytów możliwe jest jedynie przy fazie patentnej (tj. fazie jawnej inwazji); zarażenia prepatentne albo postpatentne nie są w ten sposób wykrywalne. Jest to ważne w przypadku pewnych inwazji pasożytniczych, ponieważ objawy kliniczne mogą wystąpić już w okresie prepatentnym.


2.7 Zakresy referencyjne2.7.1 Zakresy referencyjne dla psów, kotów, koni i bydła

24

Chemia klinicznaPies Kot Koń Bydło

Albuminy 3,2 – 4,7 2,6 – 5,6 2,5 – 4,4 – g/dlAldolaza – – <6,5 – U/lALT (GPT) 5 - 125 <1751 2 - 15 12,5 – 112,5 U/lAmoniak <60 <60 <40 <40 µmol/la-amylaza <3250 <35101 <400 <40 - 161 U/lAST (GOT) 15 - 120 <120 <600 15 - 105 U/lBiałko całkowite 5,3 – 7,7 5,7 – 9,4 5,5 – 7,5 6,0 – 8,5 g/dlBilirubina (całkowita) <0,3 <0,3 0,5 – 3,5 <1,0 mg/dlBilirubina (bezpośrednia)

<0,12 <0,12 <1,2 – mg/dl

Chlorki 96 – 113 100 – 124 95 – 105 97 – 111 mmol/lCholesterol 108 – 300 70 – 150 70 – 180 75 – 175 mg/dl

Cynk 400 - 1600 450 – 1600

500 – 1300 – µg/l

Cynk (włosy) 124 - 320 124 - 320 124 - 320 124 - 320 mg/kg

Esteraza cholinowa 3,75 – 6,0 2,25 – 4,5 >1,5 0,075 – 0,15 kU/lFosfataza zasadowa2) <81 7,5 - 105 dorosłe <450

źrebięta<650<90 U/l

Fosforany2 0,7 – 1,6 0,8 – 1,9 dorosłe 0,7 – 1,5 źre-bięta 1,3 –2,5

1,8 – 2,4 mmol/l

Fruktozamina <390 <390 <280 – µmol/lGLDH (Dehydrogena-za glutaminianowa)

<9 <91 <12 <10,5 <253

U/l

Glukoza 54 – 100 54 – 100 50 – 94 47 – 75 mg/dla-GT <6 <5 <30 7 – 27 U/la-HBDH (dehydroge-naza kw. a-hydroksy-masłowego)

– – <170 U/l

b-karoten – – – >700 µg/lKinaza kreatynowa <180 <475 <260 <400 U/l

Kreatynina <1,4 <2,0 <2,0 <2,0 mg/dl

Kwas foliowy 7 – 17 13 – 38 5 – 17 – ng/ml

1 = zależnie od rasy 2 = zależnie od wieku 3 = bydło wysokowydajne


2.7.1 Zakresy referencyjne dla psów, kotów, koni i bydła

25

Chemia kliniczna – zakresy referencyjne (cd.)Pies Kot Koń Bydło

Kwas b-hydroksymasłowy

– – – 0 - 90 mg/l

Kwas moczowy 0 – 2 0 – 1 <1,1 – mg/dlKwasy żółciowe <20 <20 <12 – µmol/l

LDH <100 <2602 <400 <1500 U/l

Lipaza <300 <250 <250 10 – 80 U/l

Magnez 0,6 – 1,3 0,6 – 2,0 0,7 – 0,9 0,8 – 1,3 mmol/l

Mangan – – – >3 µg/l

Mleczany 0,5 – 3,0 <1,0 0,5 – 2,0 – mmol/l

Miedź 34 – 94 – 50 – 150 >80 µg/dl

Mocznik (jako azot mocznika, BUN)

10 – 25 10 – 33 10 – 20 6 – 22 mg/dl

Potas 3,6 – 5,8 3,0 – 5,0 2,8 – 4,5 3,5 – 5,0 mmol/l

Selen – – 100 - 200 >50 µg/l

Sód 140 – 155 146 – 165 125 – 150 132 – 152 mmol/l

TLI 5 – 35 12 – 82 – – µg/l

Trójglicerydy 50 - 100 50 - 100 < 50 15 - 45 mg/dl

Wapń 2,0 – 3,0 2,3 – 3,0 2,3 – 3,4 2,4 – 3,0 mmol/l

Witamina A 2,0 – 3,0 0,2 – 1,6 0,1 – 0,37 0,2 – 0,7 mg/l

Witamina B1 46 - 112 20 – 90 5 – 23 24 – 54 µg/l

Witamina B2 185 – 420 196 – 660 110 – 170 – µg/l

Witamina B6 40 – 270 86 – 350 26 – 33 – µg/l

Witamina B12 166 – 635 148 – 1240 – – pmol/l

Witamina E 3 – 24 3 – 11 >1 >3 mg/l

Witamina H (Biotyna)

530 – 5000 1000 – 3000 310 – 665 – pg/ml

Żelazo 84 – 230 70 – 210 80 – 240 100 – 190 µg/dl

Objaśnienia:1 = zależnie od rasy2 = zależnie od wieku3 = bydło wysokowydajne



26

Leki/ToksykologiaPies Kot Koń Bydło

Zakres terapeutyczny

Bromki 50-300 mg/dlDigoksyna 0,7-2,0 0,7-2,0 µg/lFenobarbital 10-40 10-40 mg/l

Wartości progowe zatruć

Digoksyna >2,5 >2,5 µg/lFenobarbital >40 mg/l



27

EndokrynologiaPies Kot Koń Bydło

Kora nadnerczy

ACTH 9-67,7 4,5-90,2 dorosłe 6,5-30,8 źrebięta 4,9-13,6

pg/ml

Kortyzol 0,9-4,5 0,5-5,4 2,9-9,1 0,72-18,0 µg/dl

Tarczyca

FT3 2,5-9,8 1,6-4,9 ng/lFT4 0,6-3,7 0,5-2,6 0,6-1,2 ng/dlWspółczynnik K (FT4/cholesterol)

>1 >1

T3 0,2-2,0 0,8-1,5 0,2-1,8 µg/lT4 1,5-4,5 3,5-8,0 1,0-4,1 µg/dlTSH <0,5 ng/ml

Hormony płciowe/ciąża

Estradiol (17b-) (zależnie od cyklu)

ng/l

Siarczan estronu >20 (świadczy o ciąży)

ng/ml

PMSG <50 –brak ciąży 50-400 –zakres wątpliwy >400 –świadczy o ciąży

ng/ml

Progesteron (zależnie od cyklu)

ng/ml

Testosteron (osobniki męskie)

0,3 – 5,8 0,3 – 5,8 0,5 – 4,0 <0,04 (kastrowany) 0,1–1,3 (wnęter) <0,02 (klacze)

0,4 – 3,0 ng/ml

Inne hormony

Insulina 4,9 – 27,8 4,9 – 27,8 10 – 20 mU/lParathormon 18,9–122,6 0 – 37,7 pg/ml



28

HematologiaPies Kot Koń Bydło

Ogólny obraz krwi

Liczba leukocytów 6 - 12 6 - 11 5 - 10 5 - 10 G/l

Liczba erytocytów 6 - 9 5 - 10 6 - 12 5 - 10 T/l

Zawartość hemoglobiny

15 - 19 9 - 15 11 - 17 9 - 14 g/dl

Hematokryt 38 - 55 28 - 45 30 - 50 28 - 38 %

MCV 60 - 77 40 - 55 37 - 55 46 – 65 fL

MCH 17 - 23 13 - 17 13 - 19 11 - 17 pg

MCHC 31 - 34 31 - 35 31 - 36 31 - 34 g/dl

Liczba płytek krwi 150 - 500 150 - 500 90 - 500 300 - 800 G/l

Retikulocyty >60000* >60000* /µl * rozpoczynająca się regeneracja

Obraz różnicowy

Granulocyty zasadochłonne

0 – 1 do 200

0 – 1 do 200

0 – 2 do 200

0 – 2 do 200

% / µl

Granulocyty kwasochłonne

0 – 6 0 - 600

0 – 6 0 - 600

0 – 4 40 - 350

1 – 10 300 -1500

% / µl

Granulocyty z jądrem segmentowanym

55 – 75 3000-10000

50 – 75 3000-12000

45 – 70 3000-7000

25 – 45 1000-3500

% / µl

Limfocyty 12 – 30 1000-4000

15 – 50 1000-6000

20 – 45 1500-4000

45 – 65 2500-5500

% / µl

Monocyty 0 – 4 0-500

0 – 4 0-500

0 – 5 40-400

2 – 6 0 – 330

% / µl

Komórki atypowe 0 0 0 0 % / µl

Anizocytoza brak brak brak brak % / µl

Polichromazja brak brak brak brak % / µl



29

Parametry krzepnięciaPies Kot Koń Bydło

PT (QUICK) < 8,8 < 11,0 10 - 15 Sek.

aPTT < 13,5 < 13,4 39-63 Sek.

Fibrynogen 120 - 290 100 - 300 150 - 330 mg/dl

Czas trombinowy <18 – 21 - 29 Sek.

Czynnik von Willebranda (FAKA) 55 - 150 – – %

Czynnik VIII 70 - 135 – – %

Czynnik IX 75-140 – – %

Elektroforeza białek surowicyPies Kot Koń Bydło

Albuminy 47-59 45-60 56,2-56,4 51-59 %.

a1-globuliny 4-7 4-14 2,4-3,2 2-7 %

a2-globuliny 5-12 7-12 6,6-8,3 3-22 %

b1-globuliny 21-38 16-31 7,8-20,6 3-22 %

b2-globuliny 10-20 %

g-globuliny 8-18 10-28 15,2-20 8-12 %

Białko całkowite 5,5-7,5 5,7-9,4 5,5-7,5 6,0-8,5 g/dl

Badania moczu i kału/ testy czynnościowe Pies Kot Koń Bydło

Badania kału

Elastaza > 40 µg/g kału

Badania moczu

Współczynnik białko/kreatynina

< 0,5 < 0,33

Hormonalne testy czynnościowe – p. rozdział 12, Endokrynologia.


2.7.2 Zakresy referencyjne dla źrebiąt

30

HematologiaWiek

1 dzień 1 tydzień 1 miesiąc 6 mies.

Ogólny obraz krwi

Liczba leukocytów 4,9 – 11,7 6,3 – 13,6 5,3 – 12,2 7,8 – 11,6 G/l

Liczba erytocytów 8,2 – 11,0 7,4 – 10,6 7,9 – 11,1 7,9 – 11,6 T/L

Zawartość hemoglobiny

12,0 - 16,6 10,7- 15,8 10,9- 15,3 10,8- 15,4 g/dl

Hematokryt 32 - 46 28 - 43 29 - 41 29 - 41 %

MCV 36 - 46 35 - 40 33 - 40 32 – 39 fL

MCH 17 - 23 13 - 17 13 - 19 11 - 17 pg

MCHC 32 - 40 35 - 40 34 - 40 33 - 40 g/dl

Liczba płytek krwi 129 - 409 111 - 387 136 - 468 128 - 368 G/l

Obraz różnicowy

Granulocyty zasadochłonne

0 – 30 0 – 180 0 – 80 0 – 60 / µl

Granulocyty kwasochłonne

0 – 20 0 – 90 0 – 120 0 – 550 / µl

Limfocyty 670 - 2120 1430- 2280 1730- 4850 3200- 6010 / µl

Monocyty 70 - 390 30 - 540 50 - 630 40 - 450 / µl

Neutrofile 3360-9570 4350 -10550 2760- 9270 2890 - 5560 / µl


2.7.2 Zakresy referencyjne dla źrebiąt

31

Chemia klinicznaWiek


Albuminy 2,5 – 3,6 2,7 – 3,4 2,7 – 3,4 3,0 – 3,5 g/dlAST (GOT) <340 <620 <440 <620 U/lBiałko całkowite 4,3 – 8,1 4,4 – 6,8 5,0 – 6,7 6,0 – 6,9 g/dlChlorki 102 ± 12 102 ± 8 103 ± 6 105 ± 7 mmol/lCholesterol 110 – 562 139 – 445 83 – 233 83 – 173 mg/dlFosfataza zasadowa <2671 <1169 <866 <650 U/lGlukoza 121 – 233 121 – 192 130 – 216 110 – 210 mg/dla-GT <43 <164 <99 <26 U/lKinaza kreatynowa <909 <143 <585 <396 U/lKreatynina 1,2 – 4,3 1,0 – 1,7 1,1 – 1,8 1,2 – 2,1 mg/dlKwas moczowy 9 –40 4 – 20 6 – 21 15 – 30 mg/dlMagnez 0,92 ± 0,74 0,83 ± 0,25 0,83 ± 0,41 0,99 ± 0,29 mmol/lPotas 4,6 ± 1 4,8 ± 1 4,6 ± 0,8 4,2 ± 1,4 mmol/lSód 141 ± 15 142 ± 12 145 ± 9 143 ± 10 mmol/lTrójglicerydy 30 – 193 30 – 239 45 – 155 35 – 76 mg/dlWapń 2,92 ± 0,5 3,12 ± 0,3 3,04 ± 0,3 2,94 ± 0,4 mmol/lŻelazo 84 – 230 70 – 210 80 – 240 100 – 190 µg/dl

IgG (źrebięta nowonarodzone)Poziom IgG (g/l): < 2 = bezwzględny niedobór

2 – 4 = częściowy niedobór4 – 8 = zakres subnormalny> 8 = zakres prawidłowy

Wiek


Stosunek albumin do globulin

0,6 – 1,9 0,7 – 1,8 0,8 – 1,5 0,8 – 1,4


2.7.3 Zakresy referencyjne dla osłów

32

Hematologia

Ogólny obraz krwi osioł

Liczba leukocytów młode 7,8 – 21,9dorosłe 6,1 – 16,1 G/l

Liczba erytocytów 4,0 – 7,3 T/L

Zawartość hemoglobiny 9,0 – 15,3 g/dl

Hematokryt młode 27 – 43dorosłe 25 – 38 %

MCH (HbE) 18,9 – 28,6 pg

MCV 57 – 79 fL

MCHC młode 25,3 – 54dorosłe 31,4 – 39,1 g/dl

Obraz różnicowy

Granulocyty zasadochłonne 0 – 0,080 – 500

% / µl

Granulocyty kwasochłonne 1 – 10młode 27 – 43dorosłe 25 – 38

% / µl

Limfocyty 17 – 65młode 2500 – 14000dorosłe 1800 – 7800

% / µl

Monocyty 0 – 50 – 800

% / µl

Granulocyty obojętnochłonne 28 – 782200 – 13300

% / µl


2.7.3 Zakresy referencyjne dla osłów

33

Chemia klinicznaosioł

Albuminy 2,0 – 3,4 g/dl

AST (GOT) 59 – 199 mg/dl

Białko całkowite młode 5,3 – 7,8dorosłe 5,8 – 8,2 g/dl

Bilirubina całkowita 0,08 – 0,045 mg/dl

Fosfataza zasadowa młode 212 – 576dorosłe 150 – 536 U/l

GLDH młode 0,4 – 3,9dorosłe 0,4 – 8 U/l

Globuliny młode 2,3 – 5,0dorosłe 2,9 – 5,3 g/dl

a-GT 8 – 49 U/l

Kinaza kreatynowa 15 – 149 U/l

Kreatynina młode 0,7 – 1,2dorosłe 0,6 – 1,6 mg/dl

Mocznik 5,3 – 21 mg/dl

Trójglicerydy młode 18 – 175dorosłe 18 – 376 mg/dl


2.8 Skróty/objaśnienia

34

CP osocze cytrynianowe (plazma cytrynianowa)CP mroż. osocze cytrynianowe zamrożoneEB krew z EDTAEP osocze z EDTAEP mroż. osocze z EDTA zamrożoneF pióroGlas próbówka szklanaH krew z heparynąHP osocze z heparynąHP mroż. osocze z heparyną zamrożoneK kałLi płyn mózgowo-rdzeniowyM mlekoNaF krew z fluorkiem soduP osoczePU punktatR różneROZ rozmazS surowicaS mroż. surowica zamrożonaSy maź stawowaTK tkankaU moczWŁ włosyWYM wymaz

AG antygenPC przeciwciało

Gefl. dróbGT duże zwierzętaHd. piesHmt. zwierzę trzymane w mieszkaniuKan. królikKlt. małe zwierzętaKtz. kotPfd. końRd. bydłoSchf. owcaSchw. świniaWdk. przeżuwacze

(1) = metoda badawcza posiada akredytację(2) = metoda nie posiada akredytacji(3) = badanie wykonywane jest przez laboratorium partnerskie

* ze stabilizatorem


2.8 Skróty/objaśnienia

35

AAS Atomic Absorption SpectrophotometryAES Atom-Emission-SpektrometrieAGT SerumagglutinationstestCELISA Competiytive Enzyme Linked Immunoabsorbent AssayCLIA Chemilumineszenz-ImmunoassayECLIA Chemilumineszenz Enzym ImmunoassayEIA EnzymimmunoassayELISA Enzyme Linked Immunosorbent AssayGCMS Gaschromatographie-MassenspektrometrieHAH odczyn zahamowania hemaglutynacji (HI)HPLC High Pressure Liquid ChromatographyIA ImmunoassayICP Induktiv gekoppeltes HochfrequenzplasmaIFT odczyn immunofluorescencji (IF)KBR odczyn wiązania dopełniacza (OWD)MAR MikroagglutinationsreaktionNT odczyn seroneutralizacji (SN)PAS Periodic Acid-SchiffPCR Polymerase Chain Reaction = polimerazowa reakcja łańcuchowaRIA test radioimmunologicznySLA powolna aglutynacja


2.9 Tabela przeliczeniowa jednostek

36

Jednostki SI jednostki tradycyjne / jednostki tradycyjne jednostki SI

Parametr Jednostka tradycyjna

Jednostka SI

Przeliczenie

Jednostka tradycyjna

SI

SI jednostka tradycyjna

ACTH ng/l mol/l x 0,2202 x 4,5410Adrenalina ng/l pmol/l x 5,4582 x 0,1832Albumina g/dl g/l x 10 x 0,1Aldosteron ng/dl pmol/l x 27,743 x 0,03605Amoniak µg/dl µmol/l x 0,587 x 1,703Białko całkowite g/dl g/l x 10 x 0,1Bilirubina mg/dl µmol/l x 17,104 x 0,0585Chlorki mg/dl mmol/l x 0,2821 x 3,5453Cholesterol mg/dl mmol/l x 0,026 x 38,66Cynk µg/dl µmol/l x 0,153 x 6,537Digoksyna µg/l nmol/l x 1,28 x 0,781Estradiol µg/dl nmol/l x 0,34675 x 0,02884Fenobarbital mg/l µmol/l x 4,31 x 0,232Fibrynogen mg/dl g/l x 0,01 x 100Fruktoza mg/dl mmol/l x 0,0555 x 18,016Fosforany mg/dl mmol/l x 0,3229 x 3,0974FT3 pg/ml pmol/l x 1,536 x 0,651FT4 ng/dl pmol/l x 12,87 x 0,078Glukoza mg/dl mmol/l x 0,0555 x 18,016Hemoglobina g/dl mmol/l x 0,6206 x 1,611Insulina µg/l pmol/l x 172,1 x 0,0058Kalcytonina g/l mmol/l x 0,292 x 3,42Kortyzol µg/dl nmol/l x 27,6 x 0,036Kreatynina mg/dl µmol/l x 88,402 x 0,0113Kwas acetylosalicylowy µg/ml mmol/l x 7,25 x 0,138Kwas askorbinowy mg/dl µmol/l x 56,78 x 0,0176Kwas foliowy µg/dl nmol/l x 22,655 x 0,0441Kwas moczowy mg/dl µmol/l x 59,48 x 0,0168Magnez mg/dl mmol/l x 0,4113 x 2,4312Miedź µg/dl µmol/l x 0,1574 x 6,3532


2.9 Tabela przeliczeniowa jednostek

37

Jednostki SI jednostki tradycyjne / jednostki tradycyjne jednostki SI

Parametr Jednostka tradycyjna

Jednostka SI

Przeliczenie

Jednostka tradycyjna

SI

SI jednostka tradycyjna

Mleczany mg/dl mmol/l x 0,111 x 9,008Mocznik mg/dl mmol/l x 0,1665 x 6,006Mocznik - N mg/dl mmol/l x 0,3651 x 2,808Noradrenalina µg/dl nmol/l x 0,059109 x 16,95Ołów µg/dl µmol/l x 0,0483 x 20,719Potas mg/dl mmol/l x 0,2557 x 3,9102Primidon mg/l µmol/l x 4,58 x 0,218Progesteron ng/ml nmol/l x 3,18 x 0,314Sód mg/dl mmol/l x 0,435 x 2,2989T3 ng/ml nmol/l x 1,536 x 0,651T4 µg/dl nmol/l x 12,87 x 0,078Testosteron ng/ml nmol/l x 3,47 x 0,288Trójglicerydy mg/dl mmol/l x 0,0114 x 87,5Wapń mg/dl mmol/l x 0,2495 x 4,008Witamina A µg/dl µmol/l x 0,0349 x 28,646Witamina B 12 ng/dl µmol/l x 0,7378 x 1,3554Witamina C (już jest jako kwas askorbinowy!)

mg/dl µmol/l x 56,776 x 0,0176

Żelazo µg/dl µmol/l x 0,1791 x 5,5847


2.10 Zarządzanie jakością w IDEXX Vet Med Lab

38

Zarządzanie jakością w IDEXX Vet Med Lab

Wysoki standard diagnostyki, oferowany przez IDEXX Vet Med Lab, od czerwca 2003 r. uzyskał akredytację według międzynarodowej normy DIN EN ISO/IEC 17025. Certyfikat ten nadawany jest przez niemiecką komisję akredytacyjną, po przeprowadzeniu szcze-gółowej kontroli przez niezależną komisję ekspertów z innych krajów. Metody diagno-styczne, które uzyskały akredytację, w niniejszym opracowaniu oznaczone są symbolem (1), natomiast te, które nie mają akredytacji – symbolem (2). Symbole te podane są po nazwie metody.

Zarządzanie jakością nie zaczyna się dopiero od aparatury diagnostycznej – już wcześ-niej, poprzez udzielanie porad i informacji naszym klientom, stwarzane są odpowiednie warunki, aby zapewnić prawidłowe i miarodajne wyniki badań.

Aby umożliwić opracowywanie szerokiego spektrum nadsyłanych do badania prób, wpro-wadzane przez nas metody w miarę potrzeby dostosowywane są do specyfiki poszcze-gólnych gatunków zwierząt. Nasze postępowanie diagnostyczne w szerokim zakresie podlega walidacji, a także kontroli stopnia poprawności uzyskiwanych wyników. Poprzez udział w krajowych i międzynarodowych zespołach badawczych, jakość naszych metod analitycznych znajduje się pod stałym nadzorem.

Aby realizować możliwie szeroki zakres zleceń, niektóre badania przekazywane są przez nas kwalifikowanym laboratoriom partnerskim jako podwykonawcom. Badane w ten sposób parametry oznaczane są symbolem (3) umieszczonym po nazwie metody. Na Państwa żądanie udostępniamy oczywiście listę naszych laboratoriów partnerskich.

Nawet przy największej staranności w postępowaniu diagnostycznym, wyniki badań i po-miarów mogą być obciążone pewnymi błędami. Jest jednak naszym celem, aby poprzez regularne kontrole stosowanej procedury ograniczać do minimum ewentualne odchylenia uzyskiwanych wyników od stanu faktycznego. Na życzenie chętnie udzielimy informacji odnośnie spodziewanego marginesu błędu przy naszych metodach pomiarowych.

Dokładamy wszelkich starań, aby wyniki badań przedstawiać w sposób jak najbardziej przejrzysty. Dlatego rezygnujemy z podawania części szczegółów, jak np. dokładniejsze-go opisu stosowanej metody diagnostycznej czy daty przeprowadzanego badania. Jeśli zachodzi taka potrzeba, dane te zostaną chętnie przez nas udostępnione.

Ważnym elementem, służącym poprawie jakości świadczonych przez nas usług, jest staranna analiza sygnalizowanych przez klientów problemów. Dlatego zawsze będziemy otwarci na wszelką zachętę oraz krytykę z Państwa strony.

3 Profile diagnostyczne

3.1 Ogólne profile diagnostyczne

39

Nazwa testu Ilość/Materiał Metoda Uwagi

Profil rozszerzony 1 ml surowicy, osocza z heparyną + 0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (+ NaF)

NerkiMocznik, kreatynina, sód,potas, fosforany

WątrobaBilirubina, ALT (GPT), Fosfataza zasadowa, g-GT,AST (GOT), GLDH, białko całkowite,albuminy, globuliny,stosunek albumin do globulin (tylko kot)

TrzustkaGlukoza, a-amylaza (tylko pies), lipaza (tylko pies),cholesterol, fruktozamina (tylko pies i kot)

MięśnieCK, LDH, wapń, magnez

MetabolizmTrójglicerydy

Hematologia„Duża”morfologia ( obraz ogólny + rozmaz)

Profil średni 1 ml surowicy, osocza z heparyną (+ NaF)

Jak Profil rozszerony, jednak bez badania rozszerzonego krwi(„Dużej”morfologii)

Profil geriatryczny 1,5 ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA (pies, kot) + rozmaz krwi (+ NaF)

Jak Profil średni + T4

Profil geriatryczny 1,5 ml surowicy, osocza z heparyną (+ NaF) bez obrazu krwi

Jak „Profil geriatryczny”, jednak bez badania rozszerzonego krwi(„Dużej”morfologii)


3.1 Ogólne profile diagnostyczne

40


Profil podstawowy 1 ml surowicy, osocze z heparyną + 0,5 ml krwi z EDTA (+ NaF)

NerkiMocznik, kreatynina, białko całkowite,sód, potas, fosforany

WątrobaBilirubina, ALT (GPT), fosfataza zasadowa,AST (GOT), GLDH,

TrzustkaGlukoza, a-amylaza (tylko pies), cholesterol


Hematologia„Mała”morfologia

Duży skrining 1ml surowicy, osocza z heparyną + 0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (+ NaF)

NerkiMocznik, kreatynina, białko całkowite, sód, potas, fosforany

WątrobaBilirubina, ALT (GPT), Fosfataza zasadowa, g-GT,AST (GOT), GLDH,

TrzustkaGlukoza, a-amylaza (tylko pies, koń),lipaza (tylko pies), cholesterol

MięśnieLDH, wapń

Hematologia„Duża”morfologia (obraz ogólny + rozmaz)

Mały skrining 1ml surowicy, osocza z heparyną (+ NaF)

Jak Duży skrining, jednak bez badania rozszerzonego krwi („Dużej”morfologii)


3.2 Specjalne profile diagnostyczne (w kolejności alfabetycznej)

41


Anemia – profil 1ml surowicy, osocza z heparyną, osocza z EDTA (pies, kot) + 1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi

„Duża”morfologia (obraz ogólny + rozmaz),retikulocyty, bilirubina całkowita, LDH (dehydrogenaza mleczanowa), białko całkowite

Biegunki – profil B 3 ml surowicy (pies, kot)

TLI (Trypsin-like immunoreactivity), kwas foliowy, wit. B12

Uwaga: należy oznaczać na czczo (min. 6 godz.)

Biegunki – profil C Kał (co najmniej 1 pełna próbówka) (pies, kot)

p. rozdział 16, Mikrobiologia

Biegunki – profil C Kał (2 pełne próbówki) (koń, przeżuwacze, świnia, inne gat. zwierząt)


Biegunki – profil E Kał (co najmniej 1 pełna probówka) (tylko pies)


Zespół Cushinga 2 x 0,5 ml surowicy oraz 1 ml surowicy (+NaF) – monitoring

Test stymulacji za pomocą ACTH:2 oznaczania kortyzolu (p. Rozdział 12.1, Endokrynologia)Mocznik, kreatynina, potas,glukoza, ALT,AST



42


Elektrolity – profil 2 ml surowicy

Wapń, magnez,fosforany, sód,potas, chlorki

Uwaga: surowica koniecznie bez śladów hemolizy; krew przesyłać bez EDTA i heparyny !

Maź stawowa - badanieMaź stawowa jest z reguły klarowna i uboga w komórki. Przy schorzeniach stawów okre-ślanie rodzaju komórek oraz zawartości białka w mazi może wyjaśnić charakter i genezę choroby. Pozwala na rozróżnienie przyczyn urazowych, ostrych procesów zapalnych lub zakaźnych oraz schorzeń zwyrodnieniowych stawów.

Badanie 1 ml mazi mazi stawowej – profil I

Liczba komórek, białko całkowite, barwa, lepkość, zmętnienie

Badanie 2 ml mazi mazi stawowej – profil II

Profil I + cytologia

Uwaga: Już w ciągu kilku godzin po pobraniu mazi stawowej może dochodzić do zmian (np. lizy komórek), które mają wyraźny wpływ na wynik badania. W razie potrzeby przesyłać mate-riał schłodzony. Do badań cytologicznych można ewentual-nie przygotować również rozmaz osadu (po 3-5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.)

Badanie 2 ml mazi mazi stawowej – profil III

Profil II + bakteriologia(tlenowo i beztlenowo)

Uwaga: Już w ciągu kilku godzin po pobraniu mazi stawowej może dochodzić do zmian (np. lizy komórek), które mają wyraźny wpływ na wynik badania. W razie potrzeby przesyłać mate-riał schłodzony. Do badań cytologicznych można ewentual-nie przygotować również rozmaz osadu (po 3-5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.)



43


Mięśnie – profil 1 ml surowicy

CK (kinaza kreatynowa),LDH, AST (GOT), wapń

Uwaga: proszę nadsyłać surowicę bez śladów hemolizy!

Nerki – profil 1 ml surowicy

Mocznik, kreatynina,białko całkowite, sód,potas, wapń, fosforany

Płyn mózgowo-rdzeniowy (PMR)Wskazania do pobierania:

- wykazanie/wykluczenie stanów zapalnych centralnego układu nerwowego- potwierdzenie rozpoznania padaczki idiopatycznej- przed wykonaniem mielografii

Przeciwwskazania do pobierania:

- podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, np. przy obrzęku mózgu, wodogłowiu, krwotoku mózgowym.

Płyn mózgowo-rdzeniowy fizjologicznie jest klarowny; zmętnienie wskazuje na pleocytozę (przede wszystkim przy stanach zapalnych, ale także nowotworach, urazach, uszkodze-niach naczyń krwionośnych, martwicach). Również przy zwiększonej zawartości białka w pmr należy w diagnostyce różnicowej brać pod uwagę nowotwory oraz schorzenia zwyrodnieniowe i dotyczące naczyń krwionośnych.

p. rozdział 15: Badania z wykorzystaniem biologii molekularnej rozdział 13: Choroby zakaźne

Badanie PMR ok. 1 ml PMR – profil I

Liczba komórek,białko całkowite

Uwaga: określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak szybko, jak tylko możliwe (max. do 4 godz. po pobraniu pmr), ponieważ komórki bardzo szybko ulegają lizie w ubogim w białka środowisku pmr. Z tego powodu nie można wykluczyć możliwego wpływu transportu materiału na uzy-skane wyniki badania.



44


Badanie PMR ok. 2 ml PMR – profil II

Liczba komórek,białko całkowite, bakteriologia(tlenowo i beztlenowo)

Uwaga: określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak szybko, jak tylko możliwe (max. do 4 godz. po pobraniu pmr), ponieważ komórki bardzo szybko ulegają lizie w ubogim w białka środowisku pmr. Z tego powodu nie można wykluczyć możliwego wpływu transportu materiału na uzy-skane wyniki badania.

Profil „podróżny” I 2 ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (tylko pies)

Wykrywanie przeciwciał przeciwko Ehrlichia canis oraz przeciwko Leishmania,wykrywanie antygenu Babesia sp. (PCR)badanie mikroskopowe w kierunku pasożytów krwi oraz bakterii hemotroficznych

Profil „podróżny” II 2 ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA (tylko pies)

Wykrywanie przeciwciał przeciwko Ehrlichia canis oraz przeciwko Leishmania,wykrywanie antygenu makrofilarii (Dirofilaria immitis),wykrywanie antygenu Babesia sp. (PCR)

PU/PD - Diagnostyka 1,5 ml surowicy + 0,5 krwi z EDTA wielomoczu i wzmożo- + rozmaz krwi + 10 ml moczu nego pragnienia (polyuria/polydipsia)

Kreatynina, wapń, sód, potas,glukoza, fruktozamina, ALT,fosfataza zasadowa, kwasy żółciowe,białko całkowite, albuminy,badanie rozszerzone krwi,określanie parametrów moczu,badanie osadu moczu,stosunek białka do kreatyniny,stosunek kortyzolu do kreatyniny (tylko pies),FT4 (tylko kot)



45


Skóra - profil 1 tkanka w formalinie + wymaz

Histologia, bakteriologia (posiew w warunkach tlenowych)

Skóra - profil 2 tkanka w formalinie + zeskrobiny

Histologia, mikologia

Skóra - profil 3 tkanka w formalinie + wymaz + zeskrobiny

Histologia, bakteriologia (posiew w warunkach tlenowych), mikologia

Skóra - profil 4 tkanka w formalinie + 1 ml surowicy (tylko pies)

Histologia, przeciwciała przeciwko świerzbowcom (Sarcoptes sp.)

Skóra - profil 5 tkanka w płynie fizjologicznym (tylko koń) + tkanka w formalinie

Histologia, sporządzenie autoszczepionki (w przypadku rozpoznania sarkoidu; wykonal-ne również w przypadku brodawczycy)

Uwaga: do wykonania szczepionki potrzeba 3-5 g tkanki.

Skóra - profil 6 tkanka w płynie fizjologicznym + tkanka w formalinie (pies, bydło)

Histologia, sporządzenie autoszczepionki (w przypadku rozpoznania brodawczycy)

Uwaga: do wykonania szczepionki potrzeba 3-5 g tkanki. Zamówienie szczepionek dla innych gatunków zwierząt - po wcześniejszej konsultacji.

Skóra - profil 7 tkanka w formalinie + surowica, osocze z heparyną, (pies, kot) osocze z EDTA

Histologia, testy alergiczne (Allercept Screening-Test)



46


Tarczyca - profil I 2 ml surowicy

Diagnostyka niedoczynności i nadczynności tarczycy; oce-na skuteczności terapii zaburzeń funkcjonowania tarczycy. (p. rozdział 12, Endokrynologia)

Tarczyca - profil II 2 ml surowicy (tylko pies)

Diagnostyka niedoczynności tarczycy na tle autoimmu-nologicznym oraz jako test monitorujący poziomy u ras predysponowanych (p. rozdział 12, Endokrynologia).

Trzustka - profil 1 ml surowicy + krew z NaF

Glukoza, fruktozamina,a-amylaza, lipaza, cholesterol

Wątroba - profil I 1 ml surowicy

Mocznik, , ALT (GPT),fosfataza zasadowa, g-GT,GLDH, kwasy żółciowe,bilirubina, albuminy

Wymioty – diagnostyka 1 ml surowicy, 0,5 ml krwi z EDTA (pies)

Kwasy żółciowe, mocznik,kreatynina, sód, potas, wapń,glukoza, fosfataza zasadowa,ALT, białko całkowite, albuminy,specyficzna lipaza trzustkowa (cPL), ”mała” morfologia

Piestyroksyna (T4) wolna T4, TSH

Kottyroksyna (T4), wolna T4

Końtyroksyna (T4), wolna T4, T3

TSH, wolna T4,wykrywanie przeciwciałantytyreoglobulinowych.


3.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo/KOT

47


Kot 2 ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA – profil szczegółowy + rozmaz krwi (+ NaF)

NerkiMocznik, kreatynina,białko całkowite, sód,potas, fosforany

WątrobaBilirubina, ALT (GPT),Fosfataza zasadowa,AST (GOT), GLDH

TrzustkaGlukoza, fruktozamina,cholesterol




Serologiawykrywanie antygenu FeLV,wykrywanie przeciwciał przeciwko FIV,miano przeciwciał przeciwko FIPV/koronawirusom

Elektroforeza białek surowicy

FIP skrining 1 ml surowicy, osocza z heparyną + 0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi

Miano przeciwciał przeciwko FIPV/koronawirusom,ALT (GPT), bilirubina,elektroforeza białek surowicy,„Duża”morfologia (obraz ogólny + rozmaz)

FeLV/FIV 1 ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi + FIP skrining

Jak Badanie monitorujące w kierunku FIP + wykrywanie antygenu FeLV + wykrywanie przeciwciał przeciwko FIV


3.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo/KOT

48


Profil górnych dróg wymaz z dróg oddechowych (suchy) PCR oddechowych

Clamydophila felis,Mycoplasma felis,FHV 1 (herpeswirus)Calciwirus FCV

Profil Mykoplazm krew z EDTA PCR hemotroficznych

Mycoplasma haemofelis,Cand. Mycoplasma haemominuhim,Cand. Mycoplasma turicensis

Profil okulistyczny wymaz z oka (suchy) PCR

Clamydophila felis,Mycoplasma felis,FHV 1 (herpeswirus)


3.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo/KOŃ

49


Profil źrebięcy 3 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi + krew z NaF

NerkiMocznik, kreatynina, sód, potas

WątrobaBilirubina całkowita,białko całkowite,fosfataza zasadowa, g-GT, AST (GOT)

MięśnieWapń, magnez, CK

MetabolizmGlukoza, trójglicerydyPierwiastki śladoweŻelazo

Hematologia„Duża morfologia” (obraz ogólny + rozmaz)

SerologiaPoziom IgG w surowicy

Koń 3 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA – profil geriatryczny + rozmaz krwi + krew z NaF

NerkiMocznik, kreatynina, fosforany

WątrobaAST (GOT), GLDH,bilirubina całkowita, g-GT

MięśnieWapń

MetabolizmGlukoza, trójglicerydy

Pierwiastki śladoweCynk, selen

Elektroforeza białek surowicy

Hematologia„Duża” morfologia (obraz ogólny + rozmaz)



50


Koń 3 ml surowicy, osocza z heparyną + 1 ml krwi z EDTA – profil szczegółowy + rozmaz krwi (+ NaF)

NerkiMocznik, kreatynina, sód,potas, fosforany

WątrobaBilirubina całkowita, białko całkowite,fosfataza zasadowa, g-GT, AST (GOT), GLDH, albuminy

MetabolizmGlukoza, cholesteroltrójglicerydy


Pierwiastki śladowecynk, miedź, selen

Hematologia„Duża” morfologia (obraz ogólny + rozmaz)

Koń 3 ml surowicy, osocza z heparyną + krew z NaF – profil podstawowy

Jak „Koń – profil szczegółowy”, jednak bez badania rozszerzonego krwi („dużej” morfologii)

Koń 2 ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA + krew z NaF – profil wydolnościowy

NerkiMocznik, sód, potas, fosforany

WątrobaBilirubina całkowita, g-GT, AST (GOT)

TrzustkaGlukoza

MięśnieCK, LDH, wapń, mleczany, magnez

Hematologia„mała” morfologia



51


Profil S 3 ml surowicy


ElektrolitySód, potas, wapń, magnez, fosforany, chlorki

Profil „ Kupna” 20ml surowicy/moczu LC/MS, GC/MS (3) – badanie przy zakupie

Glikokortykosterydy,niesterydowe leki przeciwzapalne,isoxsuprin, teofilina, acepromazyna

Monitorowanie 10 ml surowicy/moczu LC/MS (3) glikokortykosterydów

Kortyzol (endogenny), betametazon,flumetazon, prednizolon,deksametazon, triamcinolon

Monitorowanie (NLPZ) 10 ml surowicy/moczu LC/MS, GC/MS (3) niesterydowych leków przeciwzapalnych

Fenylobutazon, Flunixin – Meglumin,kwas meklofenamowy, Ketoprofen,Vedaprofen, salicylany,kwas flufenamowy, Diclofenac,Naproxen, paracetamol, meloksykam

Monitorowanie leków 15 ml surowicy/moczu LC/MS, GC/MS (3) przeciwzapalnych

Glikokortykosterydy (p. wyżej) + niesterydowe leki przeciwzapalne (p. wyżej)

Monitorowanie leków 10 ml surowicy/moczu GC/MS, EIA (3) uspokajających/ /trankwilizerów

Fenotiazyna, benzodiazepina, detomidyna,romifidyna, ksylazyna, medetomidyna



52


Monitorowanie 8 ml surowicy/moczu GC/MS, EIA (3) preparatów pobudzających

Teofilina, teobromina,amfetamina, kofeina

Monitorowanie 10 ml surowicy/moczu LC/MS, GC/MS (3) anabolików

Nandrolon, boldenon, 17-a-metylotestosteron,mesterolon, fluoksymesteron

Monitorowanie 10 ml surowicy/moczu EIA (3) narkotyków

Amfetamina, barbiturany, benzodiazepina,marihuana, kokaina, opiaty

Badanie monitorujące 20 ml surowicy/moczu LCMS (3) dla nieznanych substancji

Leki przeciwzapalne +leki uspokajające/trankwilizery +preparaty pobudzające +anaboliki + isoxsuprin + Wszystkie wyszczególnione do tej pory parametry są równieżclenobuterol + furosemid dostępne oddzielnie!

Zlecenia 10 ml surowicy/moczu poszczególnych parametrów (badania jakościowe)

Jeśli zachodzi podejrzenie, że zwierzęciu podana została określona, niewyszczególniona tutaj substancja (z grupy środków leczniczych albo narkotyków), proszę skontakto-wać się z laboratorium odnośnie możliwości jej wykrywania.


3.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo PTAKI/MAŁE SSAKI/GADY

53


Ptaki - Skrining 0,5 ml surowicy

AST (GOT), kwasy żółciowe, białko całkowite, albuminy, esteraza cholinowa, kwas moczowy, CK, LDH,fosforany, wapń, potas

Ptaki – profil I pióro lub krew z EDTA

PBFD, Polyoma

Ptaki – profil II pióro lub krew z EDTA + wymaz z kloaki lub kał

Profil I + Chl. Psittaci

Ptaki – profil III pióro lub krew z EDTA

Profil I + określenie płci

Ptaki – profil IV pióro lub krew z EDTA + wymaz z kloaki lub kał

Profil I + Chl. Psittaci + określenie płci

Królik – Profil ogólny 1ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi

NerkiMocznik, kreatynina

WątrobaBiałko całkowite, albuminy, globuliny, g-GT, AST (GOT)

MięśnieCK, LDH, wapń

MetabolizmGlukoza, trójglicerydy

Hematologia„duża”morfologia (obraz ogólny + rozmaz)


3.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo PTAKI/MAŁE SSAKI/GADY

54


Gady – profil 0,5 ml surowicy + 0,5 ml krwi z heparyną szczegółowy + rozmaz krwi

NerkiKwas moczowy, mocznik,fosforany

Wątroba(ALT (GPT), AST (GOT), białko całkowite,kwasy żółciowe, glukoza

MetabolizmWapń

HematologiaMorfologia (leukocyty, erytrocyty, hemoglobina, hematokryt, rozmaz)

Gady – profil 0,5 ml surowicy podstawowy

Jak „Profil szczegółowy dla gadów”,jednak bez badania rozszerzonego krwi(„dużej”morfologii)


3.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo/ BYDŁO

55


Bydło - profil 3 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA + 10 ml moczu szczegółowy + włosy (+ NaF)

Nerki/metabolizm białekMocznik, kreatyninabiałko całkowite, sód,chlorki, potas, fosforany

WątrobaBilirubina całkowita, fosfataza zasadowa,AST (GOT), esteraza cholinowa,g-GT, GLDH, kwasy żółciowe

MetabolizmGlukoza, fruktozamina,cholesterol, trójglicerydy, kwas ß-hydroksymasłowy

MięśnieCK, wapń,magnez

TarczycaT4

Pierwiastki śladoweCynk (w surowicy i we włosach),miedź, selen, mangan (w surowicy i we włosach),sód (w moczu)

WitaminyBiotyna, kwas foliowy,wit. A, b-karoten, wit. B1,wit. B12, wit. E



56


Bydło - profil 3 ml surowicy (+ NaF) podstawowy

Nerki/metabolizm białekMocznik, kreatynina,białko całkowite, sód,chlorki, potas, fosforany

WątrobaBilirubina całkowita, fosfataza zasadowa,AST (GOT), esteraza cholinowa,g-GT, GLDH, kwasy żółciowe

MetabolizmGlukoza, fruktozamina,cholesterol, trójglicerydykwas ß-hydroksymasłowy

MięśnieCK, wapń, magnez

Pierwiastki śladoweCynk, miedź, selen

Witaminyb-karoten

Bydło - profil 1 ml surowicy (+ NaF) diagnostyczny zalegania

Nerki/metabolizm białekMocznik, białko całkowite,fosforany

WątrobaAST (GOT), g-GT

MetabolizmGlukoza, cholesterol

MięśnieCK, wapń, magnez

Uwaga: proszę wysyłać surowicę bez śladów hemolizy! Nie wysyłać krwi z EDTA ani z heparyną!



57


Profil S 3 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA


ElektrolitySód, potas, wapń,magnez, fosforany, chlorki

Bydło - program 1 ml surowicy diagnostyczny zaburzeń płodności (1)

Nerki/metabolizm białekMocznik, białko całkowite, sód,potas, fosforany

WątrobaAST (GOT)

MięśnieWapń, magnez


jak program diagnostyczny zaburzeń płodności (1)+ b-karoten


jak program diagnostyczny zaburzeń płodności (2) + wit. E, selen



58


Badania specjalne moczu (bydło, owce).

Specyfika fizjologii trawienia u przeżuwaczy sprawia, że są one predysponowane do zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej. Procesy życiowe w organizmie są ściśle zwią-zane z określonymi wartościami pH, tak więc zmiany tych wartości w zakresach kwaś-nych bądź zasadowych mają znaczny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Szczególnie chodzi tu o zaburzenia przewlekle, subkliniczne, które mogą być przyczyną wtórnych dysfunkcji metabolizmu prowadzących do dalszych schorzeń, jak również spadku pro-dukcyjności. Również stosowanie kwaśnych soli powinno być regularnie monitorowane poprzez badanie moczu.

Podczas gdy wartość pH jest miarą wolnych, niezbuforowanych jonów H+, pomiar wydalania kwasów/zasad netto określa całość jonów H+, również zbuforowanych. Jest to względnie prosta metoda (miareczkowanie kwasów i zasad), odzwierciedlająca całkowitą wartość nadmiaru kwasów lub zasad (wyliczoną!) i korzystająca z faktu, że u bydła głów-ną drogą eliminacji jonów H+ jest ich wydalanie przez nerki wraz z moczem.

1. Wydalanie 10 ml zamrożonego moczu kwasów/zasad netto (bydło, owce)

Wartość wyliczonaz wymiareczkowania Mocz powinien być dostarczony do laboratorium w postacikwasów i zasad. zamrożonej albo przynajmniej schłodzony.

2. Wydalanie 10 ml zamrożonego moczu kwasów/zasad – określanie poszczególnych frakcji (bydło)

Zasady, kwasy, wydalaniekwasów/zasad netto, NH4+,pH, stosunek ilościowy Mocz powinien być dostarczony do laboratorium w postacizasad do kwasów zamrożonej albo przynajmniej schłodzony

Profil diagnostyczny 10 ml moczu - mocz

Wydalanie kwasów/zasad netto, wartość pH, fosforany, wapń, sód, potas

Wskazówka dla lekarzy wet. opiekujących się stadem bydła.Zawsze możliwe są też inne, indywidualnie zestawione profile diagnostyczne, potrzebne do opieki lekarskiej nad stadem – po wcześniejszej konsultacji z laboratorium.


3.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo/ TRZODA CHLEWNA

59


Trzoda chlewna 3 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi - szczegółowy profil diagnostyczny

NerkiMocznik, kreatynina, białko całkowite,sód, chlorki, potas, fosforany

WątrobaBilirubina całkowita, bilirubina bezpośrednia,fosfataza zasadowa, g-GT, AST (GOT), GLDH

Trzustkaa-amylaza, lipaza, cholesterol

MięśnieCK, LDH, wapń




4 Hematologia

4.1 Hematologia

60


„Mała” morfologia 0,5 ml krwi z EDTA cytometria przepływowa (1) - Obraz ogólny krwi

Leukocyty, erytrocyty,hemoglobina, hematokrytMCV, HBE, MCHC,trombocyty

Obraz różnicowy 0,5 ml krwi z EDTA cytometria przepływowa, + rozmaz krwi badanie mikroskopowe (1)

Granulocyty zasadochłonne, granulocyty kwasochłonne,granulocyty obojętnochłonne z jądrem pałeczkowatymgranulocyty obojętnochłonne z jądrem segmentowanym,limfocyty, monocyty,anizocytoza,polichromazja

„Duża” morfologia 0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (1) - Badanie rozszerzone

Obraz ogólny + obraz różnicowy

Retikulocyty 0,5 ml krwi z EDTA) cytometria przepływowa, badanie mikroskopowe (1)

U psów i kotów liczba retikulocytów jest miarą zdolności regeneracyjnych szpiku kostne-go w przypadku anemii. Jeśli liczba retikulocytów u kotów jest zwiększona, podawana jest ilość retikulocytów zagregowanych. U tych zwierząt jedynie retikulocyty zagrego-wane, w przeciwieństwie do retikulocytów występujących pojedynczo, przemawiają za aktywną regeneracją.

Program 1 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi diagnostyczny niedokrwistości

p. profile specjalne

4 Hematologia

4.1 Hematologia

61


„Mała” morfologia 0,5 ml krwi z EDTA liczenie w komorze, fotometria, - obraz ogólny/PTAKI wirówka do hematokrytu (1)

Leukocyty, erytrocytyhematokryt, hemoglobina

0braz różnicowy 0,5 ml krwi z EDTA badanie mikroskopowe (1) /PTAKI + rozmaz krwi

Granulocyty zasadochłonne, granulocyty kwasochłonne,heterofile, limfocyty,monocyty, anizocytoza, polichromazja

„Duża” morfologia 0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (1) Badanie rozszerzone /PTAKI

Obraz ogólny + obraz różnicowy

„Mała”morfologia 0,5 ml krwi z heparyną liczenie w komorze, fotometria, - obraz ogólny / GADY + rozmaz krwi wirówka do hematokrytu (1)

Leukocyty, erytrocyty, hematokryt, hemoglobina

Obraz różnicowy 0,5 ml krwi z heparyną badanie mikroskopowe (1) /GADY + rozmaz krwi

Granulocyty zasadochłonne, granulocyty kwasochłonne,heterofile, limfocyty,monocyty, azurofile,anizocytoza, polichromazja

Uwagi: 1/ Erytrocyty i trombocyty ptaków i gadów posiadają jądro komórkowe. Z tego powodu nie jest możliwe automatyczne liczenie krwinek.

2/ W przypadku zastosowania EDTA jako antykoagulantu dla krwi gadów, może dojść do lizy erytrocytów. Dlatego antykoagulantem z wyboru jest heparyna.

4 Hematologia

4.2 Parametry krzepnięcia krwi

62


Kaskada krzepnięcia krwi

Quick-Test (PT) 0,5 ml zamrożonego koagulometria (1) (czas tromboplastyno osocza cytrynianowego -wy, czas protrombinowy)

Wskazanie: test skriningowy przy podejrzeniu zaburzeń w układzie zewnątrzpochodnym i w układzie wspólnym krzepnięcia, np. przy niedoborze czynnika VII, zatruciu kumaryną, hepatopatiach oraz DIC (rozsianym krzepnięciu śródnaczy-niowym, disseminated intravascular coagulation)

aPTT (activated partial 0,5 ml osocza cytrynianowego koagulometria (1) thromboplastin time)

Wskazanie: test skriningowy przy podejrzeniu zaburzeń w układzie wewnątrzpochodnym i w układzie wspólnym krzepnięcia, np. przy hemofilii (niedobór czynnika VIII lub IX), zatruciu kumaryną, hepatopatiach, DIC, jak również przy podawaniu heparyny.

Czas trombinowy 0,5 ml osocza cytrynianowego koagulometria (1)

Wskazanie: przy podejrzeniu niedoboru fibrynogenu lub zaburzeń jego syntezy, kontrola terapii preparatami rozpuszczającymi zakrzepy oraz terapii heparyną.

Powierzchnia kontaktu Tromboplastyna tkankowa

F XII

F XI

F IX

F VIII

F VII

Układ wspólnyUkład

wewnątrz-

pochodny

aPTT

Układ

zewnątrz-

pochodny

PT

FX

Protrombina Trombina

Fibrynogen Fibryna

(Quick-Test)

Czas trombinowy

4 Hematologia

4.2 Parametry krzepnięcia krwi

63


Fibrynogen 0,5 ml zamrożonego koagulometria (1) osocza cytrynianowego

Wskazanie: DIC, hepatopatie, niedobór fibrynogenu. Jako białko ostrej fazy, fibrynogen może osiągać wyższy poziom przy sta-nach zapalnych.

Badanie kompleksowe 1 ml zamrożonego koagulometria (1) układu krzepnięcia osocza cytrynianowego

Fibrynogen, aPTT, Quick-Test,Czas trombinowy

Czynnik VIII 0,5 ml zamrożonego koagulometria (1) (tylko psy) osocza cytrynianowego

Wskazanie: rozpoznanie hemofilii A (niedobór czynnika VIII)

Czynnik IX 0,5 ml zamrożonego koagulometria (1) (tylko psy) osocza cytrynianowego

Wskazanie: rozpoznanie hemofilii B (niedobór czynnika IX)

Antygen czynnika 1 ml zamrożonego immunologiczn test von Willebranda osocza cytrynianowego zmętnieniowy (tylko psy)

Czynnik von Willebranda pośredniczy w adhezji trombo-cytów do śródbłonka naczyń krwionośnych i jest białkiem nośnikowym dla czynnika VIII. Zespół von Willebranda opisywany jest u wielu ras, najczęściej jednak występuje u dobermanów i terierów szkockich.

Test jest wskazany przy przedłużonym czasie krwawienia z błon śluzowych; również może być przedłużony aPTT.

Czynnik 1ml krwi z EDTA PCR (3) von Willebranda I/II

p. Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii mole-kularnej

4 Hematologia

4.3 Grupy krwi

64


Badanie grup krwi 0,5 ml krwi z EDTA reakcja aglutynacji (1) (pies, kot)

Pies U psów opisano do tej pory 13 grup krwi, które określane są jako DEA (Dog erythrocyte antigene) 1.1, 1.2, itd. Nie występują istotne klinicznie naturalne alloprzeciwciała (tj. przeciwciała skierowane przeciwko antygenom innego osobnika tego samego gatunku). Badana jest grupa DEA 1.1, ponieważ transfuzja krwi od zwierzęcia DEA 1.1–dodat-niego do osobnika nie posiadającego tej grupy, wywo-łuje powstawanie przeciwciał, które po 1–2 tygodniach prowadzi do opóźnionej hemolizy. Przy ponownej transfuzji krwi od psa DEA 1.1–dodatniego do uczulonego zwierzęcia DEA 1.1–ujemnego istnieje ponadto niebezpieczeństwo ostrej potransfuzyjnej reakcji hemolitycznej.

Kot U kotów znane są grupy krwi A, B i AB. Najczęściej występuje grupa A (96 %). Grupę B stwierdza się z różną częstością, zależnie od rasy, np. często u Devon Rex lub British Shorthair (20 - 45 %). Grupa AB jest wyjątkowo rzadka.

U kotów występują alloprzeciwciała przeciwko innym grupom krwi, z tego powodu wskazane jest przed trnsfu-zją zbadanie grup krwi u dawcy i biorcy. Ponadto u tych zwierząt istnieje ryzyko wystąpienia hemolitycznej choroby noworodków (izoerytrolizy), gdy kocięta z grupą krwi A (lub AB) urodzone są przez kotkę z grupą B.

4 Hematologia

4.4 Pasożyty krwi oraz bakterie hemotroficzne

65


Badanie ogólne rozmaz krwi, badanie mikroskopowe (1) w kierunku pasożytów 0,5 ml krwi z EDTA krwi oraz bakterii hemotroficznych

Mikroskopowe badanie rozmazu krwi barwionego metodą Giemzy, np. w kierunku: Babesia, Ehrlichia, Hepatozoon.

Bezpośrednie wykazanie pasożyta/bakterii nie zawsze jest możliwe – tylko w fazie parazytemii (bakteriemii)!

p. „Profil podróżny I i II” (Rozdział 3.2, Specjalne profile diagnostyczne), jak również rozdział 13 – Choroby zakaźne.

Badanie w kierunku rozmaz krwi, badanie mikroskopowe (1) hemotroficznych 0,5 ml krwi z EDTA mykoplazm (wcześniej: Haemobartonella sp.)

Mikroskopowe badanie rozmazu krwi barwionego metodą Giemzy. W porównaniu do badania metodą PCR, badanie mikroskopowe wykazuje wyraźnie mniejszą czułość i swoi-stość.

p. rozdział 13 – Choroby zakaźne; rozdział 15 – Badania z użyciem technik biologii molekularnej

Bezpośrednie 1 ml krwi z EDTA test Knotta (1) wykazywanie mikrofilarii

Mikrofilarie można stwierdzić w mikroskopie optycznym po wcześniejszym zagęszczeniu (test Knotta).

Pobranie krwi włośniczkowej powinno mieć miejsce póź-nym popołudniem lub wieczorem. Wykazanie pasożytów jest możliwe najwcześniej 6 mies. po zarażeniu; czułość metody wynosi ok. 60 %. Dlatego nie zawsze jest możliwe bezpośrednie stwierdzenie obecności pasożytów. Ujemne wyniki badania zdarzają się również w przypadku inwazji jednopłciowych form dojrzałych pasożyta.

p. rozdział 13 – Choroby zakaźne

Wykazywanie 1ml surowicy ELISA (1) antygenu makrofilarii

p. rozdział 13 – Choroby zakaźne

5 Chemia kliniczna

66


Albuminy 0,3 ml surowicy, fotometria (1) osocza z EDTA, osocza z heparyną

Wskazania: hepatopatie nefropatie określanie stosunku albumin do globulin (diagnostyka FIP)

Występowanie: syntetyzowane w wątrobie

Spadek poziomu: Obniżenie zawartości albumin w surowicy może mieć miej-sce przy niedoborach białka na tle żywieniowym, braku apetytu, wadliwym przyswajaniu produktów trawienia w przewodzie pokarmowym, hepatopatiach; przy utratach białek przez nerki (nerczyca, zespół nerczycowy), w przebiegu enteropatii, którym towarzyszy utrata białek, przy FIP, oparzeniach, utracie krwi, wysiękach do jam ciała, niedoczynności kory nadnerczy, schorzeniach układu ner-wowego, hipergamaglobulinemii; względny niedobór jest skutkiem nadmiernego nawodnienia

Wzrost poziomu: przy odwodnieniu

5 Chemia kliniczna

67


ALP 0,3 ml surowicy, kinetyka enzymów, Fosfataza zasadowa osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazania: hepatopatie nadczynność kory nadnerczy osteopatie

Występowanie: wątroba (enzym związany z błonami nabłonków dróg żół-ciowych)

błona śluzowa jelita cienkiego, kości nerki, łożysko, śle-dziona,

eukocyty, erytrocyty

Zwiększenie poziomu podczas wzrostu organizmu(fizjologiczne):

Zwiększenie poziomu przy hepatopatiach z wewnątrz- i zewnątrzwątrobowym(związane z wątrobą): zastojem żółci (u kotów i przeżuwaczy reakcja słaba i opóź-

niona), nowotworach wątroby, toksycznych hepatopatiach, zapaleniu trzustki

Zwiększenie poziomu występuje przy nadczynności kory nadnerczy (gł. u psów),(niespecyficzne): nadczynności tarczycy, cukrzycy, nadczynności przytar-

czyc, osteopatiach, nowotworach, ciąży (szczególnie u kotów), w procesach gojenia tkanki kostnej; po podaniu niektórych leków (np. glikokortykosterydów, leków przeciw-drgawkowych, barbituranów, różnych antybiotyków).

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, EDTA, silna lipemia i bilirubinemia

Uwaga: Zwierzęta młode wykazują wyraźnie wyższy poziom fosfata-zy zasadowej, niż dorosłe!

5 Chemia kliniczna

68


ALP Fosfataza 0,5 ml surowicy, kinetyka enzymów, fotometria (1) zasadowa osocza z heparyną termostabilna

Wskazanie: diagnostyka zespołu Cushinga u psów Oznaczanie indukowanej przez sterydy (termostabilnej)

frakcji fosfatazy zasadowej: poprzez endogenne lub egzogenne glikokortykosterydy indukowana jest przede wszystkim termostabilna frakcja fosfatazy zasadowej, podczas gdy FZ z kości, wątroby i nerek jest termolabilna. Termostabilną fosfatazę zasadową można wykryć poprzez ogrzanie surowic do 65 °C.


ALT (GPT) 0,3 ml surowicy, kinetyka enzymów, osocza z EDTA, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazanie: hepatopatie

Występowanie: wątroba (w cytoplazmie hepatocytów) – szczególnie u psów i kotów,

nerki, mięśnie szkieletowe i sercowy – szczególnie u koni, bydła, świń i

owiec

Wzrost poziomu ostre zapalenie wątroby, ostry rzut przy przewlekłym zapa-ma miejsce szczególnie leniu wątroby, zwyrodnienie i martwica hepatocytów (ostraprzy następujących i przewlekła), uszkodzenia na tle niedotlenienia, zwłók-hepatopatiach: nienie lub marskość wątroby (ostry rzut), zatkanie prze-

wodów żółciowych poza wątrobą, zapalenie przewodów żółciowych, zapalenie przewodów żółciowych i wątroby, zwyrodnienie tłuszczowe wątroby, amyloidoza wątroby, upośledzenie odpływu krwi żylnej (wątroba zastoinowa), ostra martwica spowodowana toksynami lub lekami (po podwyższeniu poziomu szybki spadek); przy podawaniu niektórych leków (np. przeciwdrgawkowych, glikokortyko-sterydów); przy gorączce (wzrost nieznaczny); w przy-padku procesów ograniczonych (np. guzy, ropnie) – brak wzrostu poziomu lub jest on nieznaczny


5 Chemia kliniczna

69


Amoniak 1 ml zamrożonego osocza z EDTA fotometria (3)

Wskazanie: hepatopatie hepatoencefalopatie

Występowanie: (toksyczny) produkt metabolizmu białek, syntetyzowany w jelicie, w wątrobie metabolizowany do mocznika

Wzrost poziomu: żylne zespolenie wrotno-systemowe, ciężkie przewlekłe hepatopatie (zwłóknienie, marskość), ciężkie ostre hepatopatie (ostre

zapalenie wątroby, ostra martwica hepatocytów), mocznica, pierwotna hyperamone-

mia (rzadko)

Uwaga: krew pobierać do wcześniej schłodzonych naczyń, zaraz zamknąć, wirować i osocze zamrozić; przesyłać w stanie głębokiego zamrożenia. Pacjent musi być min. 12 godz na czczo!

Amonowe związki 2 x 1 ml zamrożonego osocza z EDTA fotometria (3) – test tolerancji

Zasada testu: poprzez podanie chlorku amonu następuje zwiększone wytwarzanie amoniaku w jelicie; ten ostatni jest meta-bolizowany w wątrobie do mocznika. Przy zaburzeniach czynności wątroby proces ten jest upośledzony i amoniak może być stwierdzany we krwi w dużej ilości.

Przeprowadzenie testu: 1. pierwsza próba krwi = wartość spoczynkowa 2. podanie chlorku amonu, rozpuszczonego w wodzie,

w ilości 100 mg/kg masy ciała, per os (sondą żołądkową) 3. druga próba krwi - 30 min. po podaniu NH4Cl = wartość

po obciążeniu

Ocena: w stanie fizjologicznym nie dochodzi do wzrostu poziomu amoniaku powyżej wartości referencyjne lub jest on nie-znaczny;

poziom graniczny: 100 – 120 µg/dl stan patologiczny: > 120 µg/dl

Uwaga: krew pobierać do wcześniej schłodzonych naczyń, zaraz zamknąć, wirować i osocze zamrozić; przesyłać w stanie głębokiego zamrożenia. Przy 1. pobraniu krwi pacjent musi być min. 12 godz na czczo!

5 Chemia kliniczna

70


AST (GOT) 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, kinetyka enzymów, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazania: diagnostyka miopatii (u wszystkich gatunków zwierząt) diagnostyka hepatopatii (koń, bydło, owca, koza, świnia,

pies, kot)

Występowanie: szczególnie mięśnie szkieletowe i sercowy, wątroba (w cytoplazmie i mitochondriach hepatocytów)

Wzrost poziomu ma miejsce przy hepatopatiach, miopatiach (ewentualnie też kardiomiopatiach, w celu różnicowania określić dodat-kowo poziomy CK i ALT); po podaniu leków (np. przeciw-drgawkowych, estrogenow), po wysiłku fizycznym.

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza

a-Amylaza: 0,3 ml surowicy, kinetyka enzymów, osocza z EDTA, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazanie: diagnostyka chorób trzustki (części zewnątrzwydzielniczej)

Występowanie: trzustka, wątroba, jelito cienkie, ślinianki (u psów: nerki)

Wzrost poziomu: ostre zapalenie trzustki (p. też specyficzna lipaza trzust-kowa – pies, kot), martwica trzustki, nowotwór trzustki, zatkanie przewodu trzustkowego, nefropatie, hepatopatie (rak), niedrożność jelit, zapalenie otrzewnej, zapalenie pęcherzyka żółciowego, choroby jelita cienkiego, nad-czynność kory nadnerczy; po podaniu niektórych leków (np. glikokortykosterydów)

5 Chemia kliniczna

71


a-HBDH (dehydroge- 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, kinetyka enzymów, naza kw. a-hydroksy- osocza z heparyną fotometria (1) masłowego, izoenzym LDH 1)

Wskazanie: badanie wspomagające w celu diagnostyki uszkodzeń mięśnia sercowego

Występowanie: izoenzym dehydrogenazy mleczanowej; występuje w mię-śniu sercowym, erytrocytach, mięśniach szkieletowych, nerkach, przewodzie pokarmowym

Wzrost poziomu: uszkodzenie mięśnia sercowego, schorzenia przebiegające z hemolizą


Białko całkowite 0,3 ml surowicy, fotometria (1) osocza z EDTA, osocza z heparyną

Wskazania: diagnostyka hepatopatii, schorzeń żołądkowo-jelitowych, nefropatii, FIP, odwodnienia, hiperhydratacji

Występowanie: syntetyzowane w wątrobie (z wyjątkiem immunoglobulin)

Wzrost poziomu: – przy odwodnieniu, przewlekłych chorobach zakaźnych (dotyczy głównie globulin!) i pasożytniczych (np. erlichiozie, FIP, leiszmaniozie, nu-

życy, świerzbie, dirofilariozie), przewlekłych zakażeniach bakteryjnych, nowotworach, szpiczaku mnogim, choro-bach z autoagresji, procesach hemolitycznych

Spadek poziomu: ma miejsce przy zaburzeniach wchłaniania z jelita, zaburzeniach trawienia, gdy pożywienie jest zbyt ubogie w białka, przy przewlekłych hepatopatiach, nefropatiach (zwłaszcza przy zespole nerczycowym), chorobach jelit prowadzących do utraty białek, utracie krwi, wysiękach do jam ciała, niedoczynności kory nadnerczy, oparzeniach; względne obniżenie poziomu białek stwierdza się przy nadmiernym nawodnieniu organizmu

p. też elektroforeza białek surowicy


Uwaga: Młode zwierzęta wykazują niższe stężenia białek (fizjolo-gicznie).

5 Chemia kliniczna

72


Bilirubina (całkowita) 0,3 ml surowicy, fotometria (1) osocza z EDTA, osocza z heparyną

Wskazania: zastój żółci hepatopatie, anemia, hemoliza

Występowanie: powstaje głównie z rozkładu hemoglobiny (bilirubina I, bilirubina niesprzężona); w wątrobie (u psów również w nerkach) następuje sprzęganie bilirubina II (bilirubina sprzężona, bilirubina bezpośrednia)

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, lipemia, światło

Bilirubina 0,3 ml surowicy, fotometria (1) (bezpośrednia) osocza z EDTA, osocza z heparyną

Z wartości bilirubiny całkowitej i bilirubiny bezpośredniej (sprzężonej) można wyliczyć poziom bilirubiny pośredniej (niesprzężonej)

b-Karoten 2 ml surowicy, osocza z EDTA, wysokociśnieniowa osocza z heparyną chromatografia cieczowa (HPLC) (3)

Wskazania: diagnostyka zaburzeń płodności u bydła, koni, świń (cicha ruja, opóźniona owulacja, częste latowanie/lochanie się, obumieranie zarodków) zwiększona podatność na infekcje u noworodków

Występowanie: jest to prowitamina A (wyjątek: koty nie są w stanie prze-kształcać b-karotenu w wit.A). Głównym organem groma-dzącym b-karoten jest wątroba.

Spadek poziomu: spowodowany jest przez błędy żywieniowe, np. podawanie długo składowanych kiszonek

5 Chemia kliniczna

73


b-hydroksymasłowy 0,3 ml surowicy, fotometria (1) kwas osocza z EDTA, osocza z heparyną

Wskazania: diagnostyka acetonemii

Występowanie: płyny ustrojowe (surowica, mleko, mocz)

Wzrost poziomu: występuje przy: ketozie, zatruciu ciążowym (owce), cukrzy-cy (razem z kwasicą ketonową), gorączce, stanach głodu.

Chlorki 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, elektroda osocza z heparyną jonoselektywna (1)

Wskazania: diagnostyka zaburzeń gospodarki elektrolitowej

Występowanie: najważniejszy anion przestrzeni pozakomórkowej; przy fizjologicznej równowadze kwasowo-zasadowej zawartość Cl- w surowicy zachowuje się odpowiednio do stężenia jonów Na+

Wzrost poziomu: występuje przy: odwodnieniu (utrata płynów, zmniejszony pobór płynów), zwiększonej ilości soli kuchennej w poży-wieniu, cukrzycy (po terapii insuliną), moczówce prostej, podawaniu mineralokortykoidów (zatrzymanie sodu), nefropatiach, kwasicy, biegunkach (typu cienkojelitowego)

Spadek poziomu: ma miejsce wskutek zwiększonej utraty soli (przy wymio-tach, biegunce, intensywnych potach), niedostatecznego poboru NaCl z pokarmem, zwiększonego poboru wody; występuje też przy niedoczynności kory nadnerczy, diure-zie osmotycznej (np. przy cukrzycy), zastoinowej niewydol-ności serca (obrzęki), nefropatiach, zmniejszonym ciśnie-niu koloidoosmotycznym (hypoalbuminemii), zasadowicy metabolicznej; ponadto po podaniu leków moczopędnych pętlowych (np. Furosemidu) i antagonistów aldosteronu (np. spironolaktonu).

5 Chemia kliniczna

74


Cholesterol 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, kinetyka enzymów, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazania: diagnostyka zaburzeń przemiany materii, diagnostyka endokrynopatii

Występowanie: cholesterol pobierany jest z pożywieniem oraz syntetyzo-wany w wątrobie; jest produktem wyjściowym do syntezy hormonów sterydowych i kwasów żółciowych

Wzrost poziomu: po posiłkach, na tle żywieniowym, przy niedoczynności tarczycy, cukrzycy, nadczynności kory nadnerczy, zespole nerczycowym, hepatopatiach, zatkaniu przewodów żółcio-wych poza wątrobą, zespole hyperlipemicznym (np. często u pewnych linii sznaucerów miniaturowych i beagle’ów), ostrym zapaleniu trzustki i martwicy trzustki, idiopatycz-nej hypercholesteronemii u dobermanów i rottweilerów, zwyrodnieniu tłuszczowym u koników pony oraz wskutek podawania leków (np. glikokortykosterydów).

Spadek poziomu: wskutek złego wchłaniania w przewodzie pokarmowym, zaburzonej funkcji wątroby (np. przy marskości, żylnym zespoleniu wrotno-systemowym; przy kacheksji, niewy-dolności zewnątrzwydzielniczej trzustki, enteropatiach prowadzących do utraty białek, nadczynności tarczycy.

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, lipemia.

Uwaga: do oznaczania pacjent musi być na czczo!

5 Chemia kliniczna

75


Cholinesteraza 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, kinetyka enzymów, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazania: diagnostyka hepatopatii podejrzenie zatrucia związkami fosforoorganicznymi przed podaniem środków zwiotczających mięśnie, jeśli

dane z wywiadu wskazują na istniejącą hepatopatię

Występowanie: mózg, nerwy, erytrocyty; syntetyzowana w wątrobie

Spadek poziomu: przy ciężkich hepatopatiach, zatruciach organicznymi estrami kw. fosforowego i fosforanami alkilowymi (np. Para-tionem, E-605), leczeniu pochodnymi kwasu karbaminowe-go (np. neostygminą), silnym niedoborze białek, kacheksji, przewlekłych zakażeniach.

Wzrost poziomu: ma miejsce przy nefropatiach i wysiękowych enteropatiach

CK (Kinaza 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, kinetyka enzymów, kreatynowa, CPK) osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazania: diagnostyka pierwotnych i wtórnych miopatii

Występowanie: mięsnie szkieletowe, mięsień sercowy, mózg, pęcherz moczowy (kot)

Wzrost poziomu: przy miopatiach, zapaleniach mięśni (na tle zakaźnym, immunologicznym, hormonalnym), iniekcjach domięśnio-wych, ciężkim wysiłku fizycznym, tężcu, miopatii wysiłko-wej, miopatii niedoborowej, wstrząsie, zatkaniu pęcherz moczowego (u kotów).

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, bilirubinemia.

Uwaga: U psów poziom tego enzymu jest zależny od wieku. Nowo-narodzone szczenięta mogą wykazywać nawet pięciokrotnie wyższe wartości niż zwierzęta dorosłe.

C-reaktywne 1 ml surowicy turbidometria (2) białko (CRP)

Wskazania: stany zapalne

Występowanie: białko ostrej fazy

Wzrost poziomu: przy szczególnie ostrych zakażeniach bakteryjnych, zaost-rzeniu zakażeń przewlekłych, zawałach mięśnia sercowe-go, nowotworach złośliwych

5 Chemia kliniczna

76


Cynk 1,5 ml osocza z EDTA, ICP-AES (1) osocza z heparyną włosy/ICP-AES (2)

Ptaki: wystarcza znacznie mniejsza ilość surowicy (£ 400 µl)

Wskazania: parakeratoza i hiperkeratoza skóry, zmniejszona wydaj-ność, upośledzona płodność i wzrost, złe gojenie się ran, osłabiona odpowiedź immunologiczna; u ptaków – podej-rzenie zatrucia cynkiem

Znaczenie: uczestniczy w procesach metabolicznych z udziałem białek, lipidów i wit. A; bierze udział w procesach immuno-logicznych

Spadek poziomu: na tle żywieniowym, przy obecności antagonistów cynku, przy zmniejszonym wchłanianiu cynku

Wzrost poziomu (ptaki): u ptaków trzymanych w wolierach z ocynkowanego drutu

Uwaga: Przy wartościach > 2000 µg/l istnieje podejrzenie zatrucia cynkiem

Cystatyna C 1 ml surowicy, nefelometria (3) osocza z EDTA, osocza z heparyną

Wskazania: niewydolności nerek

Polipeptyd cystatyna C produkowana jest w stałych iloś-ciach przez wszystkie komórki posiadające jądro komórko-we, następnie przesączana jest w całości przez kłębuszki nerkowe i wchłaniana zwrotnie w kanalikach. Dlatego może służyć, podobnie jak kreatynina, jako marker w celu rozpo-znawania niewydolności nerek.

p. rozdział 8, Nerki i drogi wyprowadzające mocz, zmo-dyfikowany klirens egzogennej kreatyniny

5 Chemia kliniczna

77


Cystyna 5 ml moczu wysokociśnieniowa chromatografia cieczowa (HPLC) (3)

Wskazanie: diagnostyka cystynurii i kamicy cystynowej

Występowanie: przy cystynurii chodzi o dziedziczne zaburzenie reabsorpcji cystyny (a również innych aminokwasów – lizyny, ornityny i argininy) w kanalikach bliższych nerek. Ponieważ cystyna jest nierozpuszczalna w moczu o pH kwaśnym i obojęt-nym (przy pH 5,5 – 7,0), w takich warunkach zwiększone stężenie tego aminokwasu może prowadzić do wytrąca-nia się kryształków cystyny albo tworzenia się kamieni cystynowych w nerkach lub pęcherzu moczowym. Objawy kliniczne obserwowane są często dopiero przy wysoko zaawansowanej kamicy albo, gdy mają miejsce zakaże-nia bakteryjne dróg moczowych (krwiomocz, zaburzenia w oddawaniu moczu).

Cystynuria opisywana była u wielu ras psów: bokserów, Cairn terierów, Welsh Corgi, owczarków niemieckich, dogów, terierów irlandzkich, nowofundlandów, terierów szkockich, mastifów, bulmastifów, Basenji, Chihuahua, Bichon Frise.

U nowofundlandów i landseerów możliwe jest wykazanie cystynurii metodami genetycznymi

p. rozdział 15, Badania z wykorzystaniem technik biolo-gii molekularnej/choroby dziedziczne

5 Chemia kliniczna

78


Elektroforeza 0,3 ml surowicy elektroforeza strefowa (1) białek surowicy

Wskazania: diagnostyka zaburzeń w składzie białek surowicy (dyspro-teinemii), np. rozpoznawanie i ocena przebiegu stanów zapalnych, zakażeń, hepatopatii, niedoborów przeciwciał, gammopatii itd.

Stosunek albumin do globulin

Zwiększenie: hipogamaglobulinemia (np. u nowonarodzonych zwierząt, w związku z niedostatecznym pobraniem siary, rzadko), wro-dzony niedobór immunologiczny, nabyty niedobór immuno-logiczny (np. przy nosówce u nowonarodzonych szczeniąt, zakażeniu parwowirusem psim, infekcjach FeLV i FIV)

Obniżenie: p. wzrost ilości globulin p. spadek ilości albumin p. FIP

Albuminy

Obniżenie: może mieć miejsce przy niedoborach białka na tle żywie-niowym, braku apetytu, wadliwym przyswajaniu produktów trawienia w przewodzie pokarmowym, hepatopatiach; przy utratach białek przez nerki (nerczyca, zespół nerczycowy), w przebiegu enteropatii, którym towarzyszy utrata białek, przy FIP, oparzeniach, utracie krwi, wysiękach do jam ciała, niedoczynności kory nadnerczy, schorzeniach układu ner-wowego, hipergamaglobulinemii; względny niedobór jest skutkiem nadmiernego nawodnienia

Wzrost: przy odwodnieniu

5 Chemia kliniczna

79


a 1-Globuliny

Wzrost: przy ostrych i podostrych stanach zapalnych (np. ostre zapalenie wątroby), gorączce, uszkodzeniach tkanek (po-operacyjnych), złośliwych nowotworach (np. przewlekłej białaczce limfatycznej), zapaleniu kłębuszków nerkowych, amyloidozie nerek, reumatoidalnym zapaleniu stawów, cho-robach zakaźnych (p. albuminy), nadczynności tarczycy, oparzeniach, siatkowicach (retikulozach); po przebytych zakażeniach; przy leczeniu cytostatykami; w przebie-gu tocznia rumieniowatego (lupus erythematosus) oraz bakteryjnego zapalenia wsierdzia; przy ciąży; fizjologiczny wzrost poziomu b1-globulin występuje u noworodków.

Spadek: przy wysiękowym zapaleniu jelit, zespole nerczycowym oraz ciężkich hepatopatiach.

a 2-Globuliny

Wzrost: przy ostrych stanach zapalnych, oparzeniach, nowotwo-rach złośliwych, białaczce limfatycznej, stłuszczeniu wą-troby, zatkaniu przewodów żółciowych, zespole nerczyco-wym, przewlekłym odmiedniczkowym- i śródmiąższowym zapaleniu nerek, zaawansowanej niewydolności nerek, hiperlipoproteinemii, toczniu rumieniowatym, ciąży; po operacjach.

Spadek: w ostrym wirusowym zapaleniu wątroby, przewlekłym czyn-nym zapaleniu wątroby, zespole nerczycowym, niedokrwi-stości hemolitycznej

b-Globuliny

Wzrost: przy ostrych stanach zapalnych, hepatopatiach, zastoju żółci, nowotworach (szczególnie wątroby), ropnych zapale-niach skóry (piodermiach), zespole nerczycowym, mięsaku limfatycznym, toczniu rumieniowatym, ciąży; wskutek przewlekłej utraty krwi oraz hemolizy.

Spadek: po operacjach; przy niedokrwistościach hemolitycznych, zaburzeniach krzepnięcia, hemofilii, chorobach autoimmu-nologicznych

5 Chemia kliniczna

80


g-Globuliny

Wzrost: przy podostrych i przewlekłych stanach zapalnych, nowotworach (raku wątroby, mięsaku limfatycznym), choro-bach zakaźnych i pasożytniczych (FIP, FIV, leiszmaniozie, erlichiozie), chorobach autoimmunologicznych (układo-wym toczniu rumieniowatym, reumatoidalnym zapaleniu stawów), kłębuszkowym zapaleniu nerek, amyloidozie nerek, ropnych zapaleniach skóry (piodermiach), oparze-niach, białaczce mieloidalnej, hepatopatiach, nefropatiach, niewydolności serca z objawami zastoju krwi (szczególnie w wątrobie), niedoczynności tarczycy.

Spadek: przy nerczycy, zespole nerczycowym, białaczkach limfa-tycznych, niedoborze- i braku b-globulin (hipo- i agamma-globulinemia), immunosupresji (np. wskutek długotrwałej terapii glikokortykosterydami, nadczynności kory nadner-czy)

Elektrolity-określanie 2 ml surowicy + 5 ml moczu fotometria (1) poziomu wydalania poszczególnych elektrolitów (Frakcjonowane wydzielanie elektrolitów - FE) u koni

Badanie to stanowi część postępowania diagnostycznego mającego na celu wyjaśnienie zaburzeń czynnościowych kanalików nerkowych. Wraz z utratą zdolności kanalików do resorpcji wzrasta wydzielanie określonego elektrolitu i jego wartość FE. Zaburzenia równowagi gospodarki elektrolitowej mogą mieć negatywny wpływ na metabolizm mięśni, tak, że test ten może być również wykorzystywany do diagnostyki różnicowej zaburzeń dotyczących układu mięśniowego.

Badany jest poziom wydzielania sodu, potasu, fosforu (fosforanów ?) i chloru (chlorków ?)

5 Chemia kliniczna

81


Fosforany 0,3 ml surowicy, fotometria (1) osocza z EDTA, osocza z heparyną

Wskazania: diagnostyka osteopatii, nefropatii, niedoczynności – i nad-czynności przytarczyc;

p. niżej

Występowanie: przeważnie w układzie kostnym oraz erytrocytach

Wzrost poziomu: u młodych zwierząt; przy nefropatiach (ograniczona wydajność sączenia kłębuszkowego), pierwotnej i wtórnej niedoczynności przytarczyc, hiperwitaminozie D, na tle alimentarnym, nowotworach prowadzących do osteolizy, nadczynności tarczycy (u kotów), urazach tkanek miękkich, kwasicy, niedrożności dróg moczowych poza nerkami; po lekach (np. anabolikach, furosemidzie)

Spadek poziomu: przy pierwotnej nadczynności przytarczyc, upośledzonym wchłanianiu jelitowym; po lekach (np. glikokortykostery-dach, insulinie); przy złośliwej hiperkalcemii, hipowitamino-zie D, rozmiękaniu kości, porażeniu poporodowym, zespole Fanconiego (genetycznie uwarunkowanym upośledzeniu funkcji cewek nerkowych), nadczynności kory nadnerczy, zasadowicy

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, krew pełna

Uwaga: Zwierzęta w okresie wzrostu mają wyraźnie wyższe poziomy fosforanów niż zwierzęta dorosłe.

5 Chemia kliniczna

82


Fruktozamina 0,3 ml surowicy, fotometria (1 osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Wskazania: różnicowanie przewlekłej hiperglikemii, monitorowanie terapii cukrzycy

Występowanie: fruktozaminy są białkami surowicy glikozylowanymi (sprzę-ganymi z glukozą w procesie zwanym glikacją) w sposób insulinoniezależny. Ich obecność jest proporcjonalna do stężenia glukozy we krwi w ostatnich 1 – 3 tygodniach

Wzrost poziomu: ma miejsce przy cukrzycy, dłużej trwających hiperglike-miach spowodowanych innymi przyczynami oraz przy hiperalbuminemii

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, silna bilirubinemia

Uwagi: Hipoalbuminemia może prowadzić do obniżenia poziomu fruktozaminy.

Jeśli jednocześnie ma miejsce niedoczynność- lub nad-czynność tarczycy, mogą być uzyskiwane wyniki fałszywie podwyższone (przy niedoczynności) lub fałszywie zaniżone (przy nadczynności).

5 Chemia kliniczna

83


Glukoza 0,3 ml surowicy, krwi z NaF, fotometria (1) osocza z heparyną

Wskazanie: diagnostyka cukrzycy oraz wyspiaka (insulinoma)

Wzrost poziomu: pierwotny ma miejsce przy cukrzycy

wtórny po posiłkach (do 150 mg/dl), podczas stresu (u kota do

400 mg/dl), przy nadczynności kory nadnerczy, nad-czynności tarczycy, akromegalii, chorobach centralnego układu nerwowego, drgawkach, zapaleniu trzustki, ciężkich urazach; po podaniu niektórych leków (glukozy, glikokorty-kosterydów, ACTH, gestagenów, morfiny, adrenaliny, leków moczopędnych tiazydowych)

Spadek poziomu: pierwotny występuje przy nadprodukcji insuliny przez trzustkę oraz

wyspiaku (insulinoma)

wtórny stwierdza się przy cukromoczu pochodzenia nerkowego,

hepatopatiach, chorobach spichrzania glikogenu (gli-kogenozach), zaburzeniach przyswajania w przewodzie pokarmowym, w okresie wstrzymania żywienia, przy idio-patycznym syndromie hipoglikemicznym (u małych ras), niedoczynności tarczycy, posocznicy, niedoczynności kory nadnerczy, czerwienicy (policytemii) znacznego stopnia, hipoglikemii noworodków, hipoglikemii psów myśliwskich, zespole paraneoplastycznym; po podaniu niektórych leków (np. b-blokerów, preparatów przeciwhistaminowych).

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, krew pełna jako materiał

Uwaga: Proszę przesyłać krew z NaF lub surowicę całkowicie wolną od erytrocytów bądź śladów hemolizy, nie pełną krew!

5 Chemia kliniczna

84


GLDH 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, kinetyka enzymów, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazanie: diagnostyka hepatopatii

Występowanie: wątroba (mitochondria, w części centralnej płacików)

Wzrost poziomu nie ma znaczenia patologicznego; klinicznie istotny jest(małego stopnia): wzrost 3-krotny i wyższy, szczególnie przy następujących

hepatopatiach: zastoju żółci, niedotlenieniu, ostrym zapale-niu wątroby, martwicy hepatocytów, przewlekłym zapaleniu wątroby, zwłóknieniu i marskości wątroby, zatruciach oraz przy wątrobie zastoinowej wskutek schorzeń mięśnia ser-cowego


Uwaga: U koni występuje średniego stopnia wzrost aktywności tego enzymu również bez zmian w wątrobie

g-GT 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, fotometria (1) osocza z heparyną

Wskazania: diagnostyka hepatopatii, zastój żółci (test ten u koni, bydła, świń i owiec jest bardziej przydatny, niż określanie fosfata-zy zasadowej)ocena stopnia pobrania siary przez cielęta

Występowanie: wątroba (enzym związany z błonami komórkowymi nabłon-ków dróg żółciowych), nerki, trzustka, jelito cienkie

Wzrost poziomu przy hepatopatiach przebiegających z zastojem żółci (we-(specyficzny): wnątrz- i pozawątrobowym)

Wzrost poziomu przy zapaleniu trzustki/jelita (obejmującym również wą-(niespecyficzny): trobę), morzyskach (koń), cukrzycy, niewydolności serca

prawego, białaczce.


Uwaga: U kotów poziom tego enzymu wzrasta wyjątkowo powoli i nieznacznie!

5 Chemia kliniczna

85


Immunoglobulina G 0,5 ml surowicy, osocza z elektroforeza strefowa (1) (IgG) u źrebiąt EDTA, osocza z heparyną

Niedostateczne zaopatrzenie w IgG siarową jest jednym z najważniejszych czynników predysponujących do chorób zakaźnych u źrebiąt. Określanie poziomu IgG we krwi jednodniowych źrebiąt (u zwierząt podwyższonego ryzyka nawet od 9 – 12 godziny życia) pozwala na wczesne rozpo-znanie i wdrożenie środków zaradczych.

Kreatynina 0,3 ml surowicy, fotometria (1) osocza z EDTA, osocza z heparyną

Wskazanie: diagnostyka nefropatii

Występowanie: produkt przemiany materii w mięśniach (młodsze zwierzęta mają niższe stężenia kreatyniny w surowicy, niż zwierzęta dorosłe, dobrze umięśnione)

Wydalanie następuje głównie przez sączenie kłębuszkowe.

Wzrost poziomu: stężenia jest niezależny od pożywienia!

specyficzny wzrost poziomu ma miejsce przy nefropatiach (przy upo-

śledzeniu czynności co najmniej 70 % nefronów) oraz przy azotemii pozanerkowej

niespecyficzny wzrost poziomu przy odwodnieniu, zachwianiu równowagi

elektrolitowej, niewydolności sercowo-naczyniowej, niedo-czynności kory nadnerczy, hipoalbuminemii; po podawaniu leków: (np. glikokortykosterydów, tetracyklin, cymetydyny, cefalosporyn, trimetoprimu), przy cukrzycowej kwasicy ketonowej, stanach katabolicznych w obrębie tkanek (towarzyszących gorączce, urazom mięśni, stanom zapal-nym mięśni)

Spadek poziomu: przy wyniszczeniu


p. Rozdział 8, Zmodyfikowany klirens kreatyniny egzo-gennej

5 Chemia kliniczna

86


Kwas foliowy 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ECLIA (1) osocza z heparyną (Immunologiczny test elektrochemiluminescencyjny – electrochemiluminescence immunoassay)

Wskazania: kontrola wydajności wchłaniania w jelicie cienkim, wykaza-nie przerostu bakterii w jelicie, przy zaburzeniach obrazu krwi i zaburzeniach funkcji układu immunologicznego

Występowanie: w postaci kwasu tetrahydrofoliowego – jako koenzym przy syntezie związków purynowych

Wzrost poziomu: przy dysbakteriozie, niewydolności trzustki

Spadek poziomu: w przypadku zaburzeń resorpcji w jelitach; jako efekt ha-mowania bakteryjnej syntezy kw. foliowego przez sulfona-midy

Kwas moczowy 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, fotometria (1) osocza z heparyną

Wskazania: diagnostyka Bronzing Syndrome u dalmatyńczyków oraz kamicy moczanowej

Występowanie: u dalmatyńczyków poziom kwasu moczowego wynosi ok. 2 mg/dl; wydalanie: 400 – 600 mg moczanów na dobę

U innych psów kwas moczowy metabolizowany jest w wą-trobie do alantoiny (przez enzym urykazę), dlatego poziom kwasu moczowego jest mniejszy niż 1mg/dl, a wydzielanie dobowe moczanów – poniżej 100 mg

U ptaków określanie kwasu moczowego we krwi jest istot-niejsze niż mocznika czy kreatyniny. Kwas moczowy u pta-ków jest wskaźnikiem czynności nerek i przy uszkodzeniach nabłonków nerkowych (wywołanych przez niedobór wita-miny A, zakażenia, brak dostępu do wody itd.) jego poziom wzrasta. Szczególnie przy dnie moczanowej stwierdza się wyraźnie podwyższone poziomy kwasu moczowego.

5 Chemia kliniczna

87


Kwasy tłuszczowe 0,5 ml surowicy fotometria (2) wolne (bydło) (schłodzonej lub zamrożonej)

Wolne kwasy tłuszczowe (WKT) we krwi uważane są za dobry wskaźnik bilansu energetycznego u bydła (tylko w dłuższych okresach czasu). Wolne kwasy tłuszczowe (WKT albo NEFA – niezestryfikowane kwasy tłuszczowe) pojawiają się we krwi wtedy, gdy krowa musi sięgnąć do swych rezerw energetycznych w celu podtrzymania normalnych czynności życiowych. Tak więc podwyższone stężenie WKT w osoczu wskazuje na zbyt niskie zaopa-trzenie w energię, nie odpowiadające zapotrzebowaniu organizmu. Badania terenowe wykazały liniową zależność pomiędzy nasilaniem się różnych zaburzeń czynnościo-wych i schorzeń (takich jak zatrzymanie łożyska, ketoza, przemieszczenie trawieńca oraz mastitis), a podwyższo-nym poziomem WKT u krów w okresie zasuszenia. Poza tym stwierdzono ścisłą korelację pomiędzy koncentracją WKT w osoczu krwi oraz stężeniem WKT w pęcherzykach jajnikowych. Podwyższony poziom WKT we krwi ma nega-tywny wpływ na rozwój pęcherzyków.

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, lipemia, żółtaczka

5 Chemia kliniczna

88


Kwasy żółciowe 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, fotometria (1) osocza z heparyną

Wskazanie: diagnostyka hepatopatii

Występowanie: są one syntetyzowane w wątrobie z chole-sterolu, odpowiadają za trawienie i wchłanianie tłuszczów z jelita. (Kwasy żółciowe dostają się wraz z żółcią do jelita; mała część jest wydalana z kałem, większość jednak jest resorbowana i trafia ponownie do wątroby). Przy różnych hepatopatiach wydzielanie kwasów żółciowych jest upo-śledzone, dochodzi do ich gromadzenia, a ich właściwości toksyczne prowadzą do zaburzeń czynnościowych.

Wzrost poziomu (specyficzny) występuje przy chorobach wątroby i przewodów żółciowych z wewnątrz- i pozawątro-bowym zastojem żółci, szczególnie przy zapaleniu wątroby, przewlekłych zwyrodnieniach wątroby, żylnym zespoleniu wrotno-systemowym

Wzrost poziomu (niespecyficzny) ma miejsce fizjologicz-nie w ciągu 24 godzin od spożycia pokarmu bogatego w tłuszcze, przy nadczynności tarczycy, nadczynności kory nadnerczy, cukrzycy.

Uwaga: Należy oznaczać u pacjentów będących na czczo!

5 Chemia kliniczna

89


Kwasy żółciowe po 2 x 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, fotometria (1) obciążeniu (pokarmem osocza z heparyną bogatym w tłuszcze)

Wskazania: rozpoznanie zaburzeń czynnościowych wątroby podejrzenie żylnego zespolenia wrotno-systemowego

Zasada testu: w warunkach fizjologicznych, po spożyciu pokarmu boga-tego w tłuszcze, wzrasta stężenie kwasów żółciowych we krwi. Gdy występują zaburzenia czynnościowe wątroby lub ma miejsce zespolenie żylne pomiędzy żyłą wrotną a żyłą główną, wzrost ten jest nadmiernie wysoki.

Przeprowadzenie testu: 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy kwasów żółciowych (krew pobierać od pacjenta na czczo!)

2. Posiłek obciążający (bogaty w tłuszcze)

3. Drugie pobranie krwi – 2 godz. po posiłku = poziom poposiłkowy kwasów żółciowych

albo:

1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy kwasów żółciowych (krew pobierać od pacjenta na czczo!

2. Podanie preparatu Takus® (Pharmacia) – 0,3 µg/kg m.c. domięśniowo

3. Drugie pobranie krwi – 20 min. po iniekcji = poziom kwasów żółciowych po stymulacji

Ocena: poziom podstawowy < 20 µmol/l i poziom poposiłkowy < 40 µmol/l zakres fizjologiczny

poziom podstawowy > 20 µmol/l i poziom poposiłkowy 20-40 µmol/l wartości graniczne

poziom poposiłkowy > 40 µmol/l stan patologiczny

5 Chemia kliniczna

90


Lipaza 0,3 ml surowicy, kinetyka enzymów, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazania: diagnostyka schorzeń trzustki (części zewnątrzwydzielniczej)

Występowanie: trzustka, błona śluzowa żołądka

Wzrost poziomu: przy ostrym zapaleniu trzustki (p. też specyficzna lipaza trzustkowa), martwicy trzustki, zatkaniu przewodu trzust-kowego (spowodowanym przez guz trzustki), nefropatiach, hepatopatiach (rak), zatkaniu jelit, zapaleniu otrzewnej, zapaleniu pęcherzyka żółciowego, nadczynności kory nad-nerczy; po niektórych lekach (np. glikokortykosterydach)

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, bilirubinemia, lipemia

(Psia) specyficzna 1 ml surowicy ELISA (1) lipaza trzustkowa (cPL)

p. opis poniżej(Kocia) specyficzna 1 ml surowicy, test radioimmunologiczny (RIA) (3) lipaza trzustkowa osocza z EDTA, (fPLI) osocza z heparyną

W tym teście immunologicznym mierzona jest wyłącznie trzustkowa lipaza we krwi; jest ona syntetyzowana przez komórki acinarne części zewnątrzwydzielniczej trzustki. Dlatego test ten jest obecnie najbardziej niezawodnym, przy minimalnej inwazyjności, sposobem rozpoznawania stanów zapalnych trzustki. Metoda odznacza się wysoką swoistością (>95 %) oraz czułością (>95%).

Zmiany zapalne w obrębie trzustki, jak również spożycie po-karmu, prowadzą do podwyższenia poziomu specyficznej lipazy trzustkowej. W przeciwieństwie do zwykłych lipaz, na wynik oznaczania specyficznej lipazy trzustkowej nie mają wpływu nefropatie, hepatopatie, stany zapalne żołądka, zespół Cushinga oraz podawanie glikokortykosterydów.

Przed pobraniem krwi zwierzęta powinny być na czczo (min. 6-12 godz. od ostatniego posiłku). Spożycie pokarmu prowadzi do wykazania fałszywie zawyżonych wartości.

Badanie jest wskazane przy wymiotach, podejrzeniu ostrego bądź przewlekłego zapalenia trzustki oraz w celu wyjaśnienia podwyższonego poziomu lipazy.

Występowanie: trzustka

5 Chemia kliniczna

91


LDH 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, kinetyka enzymów, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazania: diagnostyka miopatii, (hepatopatii)

Występowanie: we wszystkich tkankach, szczególnie w mięśniach, wątro-bie, erytrocytach

Wzrost poziomu: stwierdza się przy schorzeniach mięśni szkieletowych i sercowego, hepatopatiach, martwicy komórek, hemolizie, nowotworach złośliwych

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, krew pełna

Magnez 0,3 ml surowicy, kinetyka enzymów, fotometria (1) osocza z heparyną

Wskazanie: diagnostyka zaburzeń gospodarki elektrolitowej

Występowanie: we wszystkich tkankach (przede wszystkim w kościach); pierwiastek istotny dla metabolizmu komórek oraz prze-wodnictwa bodźców w układzie nerwowym i mięśniowym (zmniejszenie stężenia prowadzi do skurczów, podwyższe-nie – do porażeń wiotkich)

Wzrost poziomu: przy niedoczynności kory nadnerczy oraz niewydolności nerek (ze skąpomoczem lub bezmoczem)

Spadek poziomu: ma miejsce przy zaburzeniach wchłaniania w przewodzie pokarmowym, tężyczce, zaburzeniach funkcji nerek, nie-doczynności przytarczyc, hiperkalcemii, hiperkaliemii; po niektórych lekach (np. aminoglikozydach, amfoterycynie B, insulinie)

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, hiperbilirubinemia, EDTA.

Mangan 1 ml surowicy ICP-AES 1 bydło: 3 ml krwi z EDTA

Wskazania: przy osłabionym tempie wzrostu zwierzęcia, zaburzeniach płodności, ronieniach, rodzeniu martwych płodów, zabu-rzeniach ze strony układu ruchu

Spadek poziomu: na tle alimentarnym.

5 Chemia kliniczna

92


Miedź 1,5 ml surowicy, włosy ICP-AES (1) bydło: 3 ml krwi z EDTA lub z heparyną ICP-AES (2) (nie stosować systemu Vacutainer ani próbówek szklanych)

Wskazania (przede zmniejszenie wydajności, zahamowanie wzrostu zwierząt,wszystkim u przeżuwaczy): zmiany dotyczące runa (owce), niezborność enzootyczna

(jagnięta), diagnostyka hepatopatii oraz niedokrwistości hemolitycznej

Występowanie: składnik wielu enzymów; pierwiastek istotny w procesie hematopoezy; magazynowany w wątrobie.

Wzrost poziomu: choroba spichrzania miedzi (u Bedlington terierów, West Highland White terierów, Cocker spanieli oraz pinczerów – rzadko jednak ma wtedy miejsce wzrost poziomu miedzi w surowicy; potwierdzenie poprzez badanie histologiczne), przy zatkaniu dróg żółciowych, z przyczyn alimentarnych (zatrucie miedzią, szczególnie u owiec- nie zawsze jednak dochodzi do podwyższenia poziomu miedzi)

Spadek poziomu: pierwotny niedobór miedzi - wskutek zmniejszonego pobie-rania z pożywieniem

wtórny niedobór miedzi – przy zaburzeniach wchłaniania, wskutek obecności antagonistów miedzi, np. Molibdenu

Mleczany 0,3 ml krwi z NaF, surowicy fotometria (3)

Wskazania: kontrola stopnia wytrenowania (koń); miopatie

Występowanie: kwas mlekowy powstaje w tkankach (mięśniach) poprzez beztlenowy rozkład glukozy albo jest wytwarzany w znacz-nych ilościach przez bakterie jelitowe w przypadku pasz bogatych w węglowodany

Wzrost poziomu: ma miejsce przy wzmożonej glikolizie w warunkach beztle-nowych, przy upośledzonym metabolizmie w wątrobie (np. w wyniku wstrząsu), oparzeniach, białaczce, u noworod-ków w pierwszych 24 godzinach życia, po dużych wysił-kach fizycznych, przy skrętach-, zapętleniach- i pęknię-ciach jelit (koń); po operacjach.

Czynniki wpływającenegatywnie: krew pełna

Uwaga: Najbardziej miarodajne jest oznaczanie mleczanów we krwi z NaF, ponieważ w przeciwnym razie można uzyskać fałszy-wie zawyżone wyniki.

5 Chemia kliniczna

93


Mocznik (jako azot 0,3 ml surowicy, kinetyka enzymów, mocznika – BUN) osocza z EDTA, osocza z heparyną fotometria (1)

Azot mocznika (mg/dl) x 2,14 = mocznik (mg/dl)

Wskazanie : diagnostyka nefropatii/(hepatopatii)

Występowanie: produkt przemiany materii białek, powstaje w wątrobie; wydalanie następuje głównie poprzez nerki

Wzrost poziomu: jest zależny od pożywienia!

specyficzny wzrost poziomu ma miejsce przy nefropatiach (przy upośledzeniu czynno-

ści co najmniej 75 % nefronów) oraz przy azotemii pozaner-kowej

niespecyficzny wzrost poziomu stwierdzany jest po posiłkach bogatych w białko, przy

odwodnieniu, niewydolności sercowo-naczyniowej, krwa-wieniach do światła żołądka i jelit, zwiększonej przemianie materii (np. przy gorączce, zakażeniach), urazach mięśni i znacznych wysiłkach fizycznych, po podaniu pewnych leków (np. glikokortykosterydów, tetrcyklin, tyroksyny), przy nadczynności tarczycy oraz niedoczynności kory nadnerczy.

Spadek poziomu: specyficzny spadek poziomu przy ciężkich hepatopatiach oraz żylnym zespoleniu wrot-

no-systemowym

niespecyficzny spadek poziomu występuje przy diecie ubogiej w białka, wskutek stosowa-

nia sterydów anabolicznych oraz przy znacznego stopnia wielomoczu (polyuria) i wzmożonym pragnieniu (polydip-sia) - np. przy nadczynności kory nadnerczy oraz moczów-ce prostej


Uwaga: U koni, w przeciwieństwie do innych gatunków zwierząt, również nieznaczny wzrost poziomu azotu mocznikowego oceniany jest jako zjawisko patologiczne

5 Chemia kliniczna

94


Potas 0,3 ml surowicy, elektroda jonoselektywna (1) osocza z heparyną


Niedobór potasu we krwi prowadzi do porażeń mięśni gład-kich i poprzecznie prążkowanych (obniżenie odcinka ST w EKG)

Nadmiar potasu we krwi prowadzi do objawów nerwowo-mięśniowych i uszkodzenia mięśnia sercowego

Występowanie: 96 – 98 % potasu występuje wewnątrzkomórkowo

Wzrost poziomu: może wynikać ze zmniejszonego wydalania potasu, stwier-dzany jest przy niedoczynności kory nadnerczy (stosunek sodu do potasu mniejszy niż 27:1 przemawia za chorobą Addisona), nefropatiach (przebiegających ze skąpomo-czem lub bezmoczem), pęknięciu pęcherza moczowego, zatkaniu dróg moczowych poza nerkami, cukrzycowej kwa-sicy ketonowej, uszkodzeniach tkanek (wydostawanie się potasu z komórek), niedotlenieniu, stanach hemolitycznych (gł. u Akita Inu), kwasicy; wzrost poziomu potasu może mieć też tło jatrogenne

Spadek poziomu: spowodowany jest żywieniem karmą ubogą w potas, nasilonym wydalaniem (np. przy przewlekłej biegunce lub/i wymiotach), zwiększoną diurezą, przewlekłymi schorze-niami wątroby, nadczynnością kory nadnerczy (spadek niewielkiego stopnia), podawaniem leków (np. glikokorty-kosterydów, leków moczopędnych, insuliny), schorzeniami nerek (przebiegających z wielomoczem) oraz zasadowicą.

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, lipemia, EDTA jako koagulant, b. silna hiperprote-

inemia

5 Chemia kliniczna

95


Selen 1,5 ml surowicy ICP-AES (1) włosy ICP-AES (2)

Wskazania: zaburzenia gospodarki selenowej, charłactwo, obumiera-nie zarodków, spadek wydajności, zaburzenia płodności, zwiększona podatność na zachorowania, spadek odpowie-dzi immunologicznej

Występowanie: antyoksydant, funkcje metaboliczne przy syntezie pro-staglandyn i przemianach związków sterydowych oraz cholesterolu

Spadek poziomu: na tle alimentarnym, przy zwiększonym zapotrzebowaniu (w czasie wzrostu, stresu, u krów o wysokiej wydajności mlecznej), przy niedoborze witaminy E; w związku z obec-nością antagonistów selenu (cynku i siarki)

Sód 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, elektroda osocza z heparyną jonoselektywna (1)


Występowanie: śródkomórkowo oraz w przestrzeni pozakomórkowej (od-powiedzialny za ciśnienie osmotyczne płynu pozakomórko-wego)

Wzrost poziomu: przy odwodnieniu (utracie płynów, zmniejszonym przyjmo-waniu płynów), zwiększonym spożywaniu chlorku sodu, nadczynności kory nadnerczy, (biegunkach i wymiotach), gorączce, cukrzycy (po terapii insuliną), moczówce prostej; przy podawaniu mineralokortykosterydów (zatrzymanie sodu), nefropatiach, niedrożności dróg moczowych poza nerkami

Spadek poziomu: ma miejsce przy zwiększonej utracie chlorku sodu (spo-wodowanej przez wymioty, biegunkę, intensywne poty), niedostatecznej ilości chlorku sodu w pożywieniu, po po-braniu dużej ilości wody, niedoczynności kory nadnerczy, diurezie osmotycznej (np. w cukrzycy), niewydolności ser-ca prowadzącej do zastojów krwi (obrzęki), nefropatiach, stosowaniu leków – diuretyków pętlowych (np. furosemidu) oraz antagonistów aldosteronu (np. spironolaktonu); przy obniżonym ciśnieniu onkotycznym (hipoalbuminemii).

Czynniki wpływającenegatywnie: lipemia, b. silna hiperproteinemia

5 Chemia kliniczna

96


TLI (pies) 1 ml surowicy (osocza z EDTA, CLIA (1) osocza z heparyną) TLI (kot) 1 ml surowicy (osocza z EDTA, test radioimmuno- osocza z heparyną) logiczny(RIA) (3)

Test TLI (Trypsin-Like-Immunoreactivity) mierzy poziom specyficznych dla trzustki enzymów: trypsyny i trypsyno-genu we krwi. Na wynik testu nie ma wpływu podawanie uzupełniające enzymów trzustkowych per os.

Zmiany zapalne poszczególnych odcinków wydzielniczych trzustki, jak również uprzednie spożycie pokarmu, mogą prowadzić do podwyższenia stężenia TLI w surowicy, a przez to do błędnej interpretacji wyników. Przed po-braniem krwi zwierzęta powinny być głodzone przez co najmniej 6 godzin. Proszę zwrócić uwagę, że np. niewydol-ność zewnątrzwydzielnicza trzustki (EPI) spowodowana zatkaniem przewodów trzustkowych, nie będzie wykryta za pomocą tej metody (W takim przypadku radzimy określać poziom elastazy w kale u psów).

Wskazanie: diagnostyka niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki (EPI)

Występowanie: trzustka

Wzrost poziomu: ostre zapalenie trzustki (wzrost krótkotrwały), ostry rzut przewlekłego, nawracającego zapalenia trzustki (w celu wyjaśnienia polecamy określanie specyficznej lipazy trzust-kowej)

Spadek poziomu: przy zewnątrzwydzielniczej niedoczynności trzustki


Troponina I 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA CLIA (1)

Wskazanie: rozpoznanie (ostrych) uszkodzeń mięśnia sercowego

Występowanie: mięsień sercowy, (mięsnie szkieletowe)

Podwyższenie poziomu: ma miejsce przy kardiomiopatiach z uszkodzeniem komó-rek mięśnia sercowego

5 Chemia kliniczna

97


Troponina T 0,5 ml surowicy, osocza z heparyną, ECLIA (1) osocze cytrynianowe

Wskazanie: rozpoznanie (ostrych) uszkodzeń mięśnia sercowego

Występowanie: mięsień sercowy, (mięsnie szkieletowe)

Podwyższenie poziomu: ma miejsce przy kardiomiopatiach z uszkodzeniem komó-rek mięśnia

Trójglicerydy 0,3 ml surowicy, osocza z EDTA, kinetyka enzymów, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazanie: diagnostyka zaburzeń przemiany materii

Występowanie: dostarczone z pokarmem (lipidy egzogenne) lub tworzone w wątrobie (lipidy endogenne)

Wzrost poziomu: pierwotna hiperlipemia (wrodzona) hiperlipemia idiopatyczna (może być częściej stwierdzana

u określonych linii takich ras, jak sznaucery miniaturowe i beagle); hipelipemia u koników pony; zespół mobilizacji tłuszczu u bydła

· wtórna hiprlipemia (nabyta) po posiłkach (do 12 godzin po spożyciu pokarmu można

stwierdzać podwyższony poziom lipidów we krwi), przy cukrzycy, niedoczynności tarczycy, nadczynności kory nadnerczy, zastoju żółci, ostrym zapaleniu trzustki, martwi-cy trzustki, wysiękowych enteropatiach, zespole nerczyco-wym; po podaniu glikokortykosterydów; wzrost poziomu trójglicerydów stwierdza się także w okresie „odchudzania” zwierząt otyłych.

Czynniki wpływającenegatywnie: spożycie pokarmu (pacjenta należy głodzić przez

12 godz.), duże obciążenie fizyczne.

5 Chemia kliniczna

98


Wapń 0,3 ml surowicy, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazania: p. niżej

Występowanie: głównie w kościach

Wzrost poziomu: ma miejsce przy pierwotnej i tercjarnej nadczynności przytarczyc, hiperwitaminozie D, niedoczynności kory nadnerczy, kwasicy, nowotworach (lymphoma, adeno-carcinoma), guzach z towarzyszącą osteolizą, zapaleniu szpiku kostnego, zrzeszotnieniu kości, schorzeniach nerek, hiperalbuminemii (wzrost frakcji związanej z białkami), złośliwej hiperkalcemii

Spadek poziomu: obserwuje się przy niedoczynności przytarczyc, wtórnej (nerkowej) nadczynności przytarczyc, nefropatiach, hi-poalbuminemii, hipowitaminozie D, (martwiczym) zapa-leniu trzustki, tężyczce, rzucawce (eclampsia), porażeniu poporodowym, zaburzeniach wchłaniania jelitowego, podwyższonym poziomie kalcytoniny, zatruciu glikolem etylenowym

Czynniki wpływającenegatywnie: hemoliza, lipemia, EDTA jako koagulant

Uwaga: Jeśli poziom białek surowicy odbiega od normy, musi być uwzględniona zmieniona zawartość wapnia związanego z białkami i skorygowana wartość wapnia całkowitego w surowicy.

Poziom wapnia skorygowany (mg/dl) = poziom wapnia w surowicy (mg/dl) – zawartość albuminy (g/dl) + 3,5

Poziom wapnia skorygowany (mg/dl) = poziom wapnia w surowicy (mmol/l) x 4 – zawartość albuminy (g/dl) + 3,5

5 Chemia kliniczna

99


Witamina A 1 ml surowicy, osocza z EDTA, wysokociśnieniowa osocza z heparyną chromatografia cieczowa (HPLC) (3)

Wskazania: - metaplastyczne rogowacenie nabłonków - zwiększona podatność na zakażenia - różne objawy dotyczące oczu - zaburzenia płodności - osteopatie - neuropatie

Występowanie: właściwą formą czynną jest retinol, powstający z prze-kształcenia b-karotenu (z wyjątkiem kotów); głównym miejscem magazynowania jest wątroba.

Spadek poziomu: na tle żywieniowym, przy niedoborze białek transporto-wych, biegunkach, zakażeniach i inwazjach pasożytniczych (zwiększone zużycie), hepatopatiach (zaburzenia w ma-gazynowaniu), upośledzonej przemianie karotenu (wysoki poziom azotanów, niedobór fosforanów i witaminy E)

Wzrost poziomu: na tle żywieniowym

Uwaga: Przesyłać materiał schłodzony i zabezpieczony przed świat-łem!

Witamina B1 (tiamina) 1 ml krwi z EDTA HPLC (3)

Wskazanie: diagnostyka zaburzeń centralnego układu nerwowego

Występowanie: koenzym w metabolizmie ketokwasów (przekształcanie pirogronianu w acetylo-CoA)

Spadek poziomu: wskutek działania bakterii wytwarzających tiaminazę, na tle żywieniowym (przy podawaniu wyłącznie surowych ryb), przy martwicy kory mózgowej (CCN) u owiec

Uwaga: Krew z EDTA musi być zabezpieczona przed światłem!

5 Chemia kliniczna

100


Witamina B2 2 ml krwi z EDTA HPLC (3) (ryboflawina)

Wskazania: zahamowanie wzrostu zaburzenia płodności schorzenia skóry i wytworów rogowych niedokrwistość zmniejszona odporność zapalenie spojówek/zapalenie rogówki miopatie

Występowanie: uczestniczy w procesach utleniania

Spadek poziomu: na tle żywieniowym.

Uwaga: Krew z EDTA musi być zabezpieczona przed światłem!

Witamina B6 1 ml surowicy, osocza z EDTA, HPLC (3) (pirydoksyna) osocza z heparyną

Wskazania: niedokrwistości, wychudzenie (małe zwierzęta, koń, bydło) drgawki (małe zwierzęta) zaburzenia wzrostu, biegunka, atrofia mięśni (świnia)

Występowanie: koenzym w metabolizmie aminokwasów; szczególnie duże zapotrzebowanie wykazują koty

Spadek poziomu: po lekach (np. penicylaminie), na tle żywieniowym (skrzyp polny)

Uwaga: Materiał musi być zabezpieczony przed światłem!

Witamina B12 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ECLIA (1) (kobalamina) osocza z heparyną

Wskazanie: diagnostyka schorzeń żołądkowo-jelitowych

Występowanie: rozkład kwasu propionowego resynteza z metioniny

Zmniejszenie poziomu: ma miejsce przy upośledzonej sprawności resorpcyjnej jelita, niewydolności trzustki (brakujący czynnik wewnątrz-pochodny) oraz przy zmniejszonej podaży kobaltu

5 Chemia kliniczna

101


Witamina D3 1 ml surowicy, osocza z EDTA, RIA (3) (1,25-di-OH) osocza z heparyną Witamina D3 1 ml surowicy, osocza z EDTA, RIA (3) (25-OH) osocza z heparyną

Wskazanie: diagnostyka osteopatii

Występowanie: wytwarzana w skórze z 7-dehydrocholesterolu lub wchła-niana w jelicie cienkim (z pokarmu); w wątrobie ulega hy-droksylacji do 25-hydroksy-cholekalcyferolu, a w nerkach przekształcana w 1, 25-dihydroksy-cholekalcyferol.

Spadek poziomu: przy hepatopatiach, nefropatiach, nadmiernej podaży fosforanów, intensywnym wzroście, niedoborze promienio-wania UV, przewlekłych biegunkach

Zwiększenie poziomu: na tle jatrogennym (10-krotne przedawkowanie wit. D), lub żywieniowym

Witamina E 1 ml surowicy, osocza z EDTA, HPLC (3) (tokoferol) osocza z heparyną

Wskazania: diagnostyka miopatii, zatrzymanie łożyska, zaburzenia płodności, „yellow fat disease” (koń, kot)

Znaczenie: przeciwutleniacz

Spadek poziomu: przy niskiej zawartości wit. E w pokarmie (karma źle składowana lub zepsuta), przy dużej zawartości nienasyco-nych kwasów tłuszczowych w pokarmie, niedoborze wit. A i karotenu, zwiększonym zapotrzebowaniu (u zwierząt wysokowydajnych, przy stresie, hepatopatiach); przy nie-doborze selenu

Witamina H 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (3) (biotyna) osocza z heparyną

Wskazania: diagnostyka schorzeń skóry, włosów i rogów, zaburzenia wzrostu, zaburzenia płodności

Znaczenie: uczestniczy w licznych procesach karboksylacji; syntetyzo-wana w jelicie

Zmniejszenie poziomu: na tle żywieniowym(rzadko)

5 Chemia kliniczna

102


Żelazo 0,3 ml surowicy, osocza z heparyną fotometria (1)

Wskazanie: diagnostyka różnicowa niedokrwistości i schorzeń niedo-borowych

Występowanie: pobierane z pożywieniem, uwalniane przy rozpadzie hemo-globiny

Wzrost poziomu: przy niedokrwistości hemolitycznej, hepatopatiach, hemo-chromatozie

Spadek poziomu: ma miejsce przy przewlekłych utratach krwi, u młodych zwierząt żywionych wyłącznie mlekiem, przy zakażeniach, nowotworach i nefropatiach


6 Toksykologia oraz wykrywanie leków

6.1 Leki

103


Bromki 1 ml surowicy, osocza z EDTA, fotometria osocza z heparyną widmowa (3)

Do kontroli poziomu substancji czynnej w ramach terapii bromkiem potasu. Pobranie krwi powinno być wykonane po 3-4 miesiącach od rozpoczęcia terapii lub jej przesta-wienia, na krótko przed podaniem leku.

Digoksyna 1 ml surowicy fotometria (2)

Do badania poziomu substancji czynnej w ramach terapii digoksyną. Pobranie krwi powinno być wykonane najw-cześniej 10 dni od rozpoczęcia terapii lub jej przestawienia, po 8 godzinach od podania preparatu.

Fenobarbital 1 ml surowicy fotomeria (1)

Do badania poziomu substancji czynnej w ramach terapii fenobarbitalem. Pobranie krwi powinno być wykonane najwcześniej 10 dni od rozpoczęcia terapii lub jej przesta-wienia, na krótko przed podaniem leku.


6.2 Toksykologia

104


Ołów 2 ml krwi z EDTA AAS (Absorpcyjna spektrometria atomowa) (3)

Tal 2 ml surowicy AAS (3)

Tal (w moczu) 5 ml moczu AAS (3)

Tal (we włosach) włosy AAS (3)

Profil „Kupna” 20ml surowicy/moczu/ GC/MS, LC/MS (3) – badanie przy zakupie

Glikokortykosterydy+ niesterydowe lekiprzeciwzapalne + isoxsuprin+ teofilina + acepromazyna


6.2 Toksykologia

105


Monitorowanie 10 ml surowicy/moczu LC/MS (3) glikokortykosterydów

Kortyzol (endogenny), betametazon,flumetazon, prednizolon,deksametazon, triamcinolon

Monitorowanie 10 ml surowicy lub moczu GC/MS, LC/MS (3) niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ)

Fenylobutazon, Flunixin – Meglumin,kwas meklofenamowy, Ketoprofen,Vedaprofen, salicylany,kwas flufenamowy, Diclofenac,Naproxen, paracetamol,meloksykam

Monitorowanie 15 ml surowicy/moczu GC/MS, LC/MS (3) leków przeciwzapalnych

Glikokortykosterydy (p. wyżej)+ niesterydowe leki przeciwzapalne (p. wyżej)

Monitorowanie 10 ml surowicy/moczu GC/MS, EIA (3) leków uspokajających /trankwilizerów

Fenotiazyna, benzodiazepina, detomidyna, romifidyna,ksylazyna, medetomidyna

Monitorowanie 8 ml surowicy/moczu GC/MS, EIA (3) preparatów pobudzających

Teofilina, teobromina,amfetamina, kofeina


6.2 Toksykologia

106


Monitorowanie 10 ml surowicy/moczu GC/MS, LC/MS (3) anabolików

Nandrolon, boldenon,17-a-metylotestosteron,mesterolon, fluoksymesteron

Monitorowanie 10 ml surowicy/moczu EIA (3) narkotyków

Amfetamina, barbiturany,benzodiazepina,marihuana, kokaina, opiaty

Badanie monitorujące 20 ml surowicy/moczu LC/MS (3) dla nieznanych substancji

Leki przeciwzapalne+ leki uspokajające/trankwilizery+ preparaty pobudzające+ anaboliki + isoxsuprin+ clenobuterol + furosemid

Wszystkie wyszczególnione do tej pory parametry są rów-nież dostępne oddzielnie !

Zlecenia poszczegól- 10 ml surowicy/moczu nych parametrów (badania jakościowe)

Jeśli zachodzi podejrzenie, że zwierzęciu podana została określona, nie wyszczególniona tutaj substancja (z grupy środków leczniczych albo narkotyków), proszę skontakto-wać się z laboratorium odnośnie możliwości jej wykrywa-nia.

7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka

7.1 Schorzenia żołądkowo-jelitowe

107


Biegunki - profil A 1 ml surowicy, osocza z heparyną + 0,5 ml krwi z heparyną + rozmaz krwi + (krew z NaF)

WątrobaBilirubina, ALT (GPT, aminotransferaza alanianowa),ALP (fosfataza zasadowa), g-GT (transferaza g-glutamylowa), AST (GOT, aminotran-sferaza asparaginowa), GLDH (dehydrogenaza glutaminowa),Białko całkowite, albuminy

Trzustka:Glukoza, a-amylaza, lipaza, cholesterol

Elektrolity:Sód, chlorki,potas, fosforany, wapń, magnez

Hematologia:„Duża”morfologia (obraz ogólny + obraz różnicowy)

Biegunki - profil B 3 ml surowicy (pies, kot)

TLI (Trypsin-like immunoreactivity),kwas foliowy, wit. B12

Biegunki - profil C Kał (co najmniej 2 pełne próbówki) (koń, przeżuwacze, świnia, inne gat. zwierząt)


Biegunki - profil C Kał (co najmniej 1 pełna próbówka) (pies, kot)


Biegunki - profil E Kał (co najmniej badanie hodowlane (tylko pies) 1 pełna próbówka)




108


Helicobacter sp - Diagnostyka zakażeń Helicobacter sp.p. grozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej

Wykrywanie Bioptat żołądka, kał PCR (1) DNA Helicobacter

p. rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii mole-kularnej.

Krew utajona Kał, ½ próbówki kałowej chromatografia (2)


Uwaga: Aby nie zafałszować wyniku badania, na 3 dni przed pobra-niem materiału nie należy podawać zwierzęciu mięsa.

Kwas foliowy 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ECLIA (1) osocza z heparyną (Immunologiczny test elektrochemiluminescencyjny – electrochemiluminescence immunoassay)

p. rozdział 5, Chemia kliniczna

Larwoskopia Kał, co najmniej ½ próbówki kałowej (1)

p. rozdział 17, Parazytologia

Parwowiroza/panleukopenia - Diagnostykap. rozdział 13, Choroby zakaźne

Bezpośrednie Kał immunochromatografia (1) wykrywanie parwowirusów

p. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie 0,5 ml surowicy, odczyn zahamowania przeciwciał przeciwko osocza z EDTA, hemaglutynacji (1) parwowirusom (pies) osocza z heparyną




109


Pasożyty wewnętrzne Kał, co najmniej metoda flotacji (1) (pies, kot, świnia, drób, ½ próbówki kałowej małe ssaki)


Uwaga: Do badania na pasożyty proszę pobrać materiał z różnych miejsc!

Pasożyty wewnętrzne Kał, 1 pełna metoda flotacji, metoda (koń, przeżuwacze) próbówka kałowa sedymentacji, larwoskopia (1)


Rotawirusy - Diagnostyka zakażeń rotawirusamip. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie Kał (porcja wielkości grochu) immuno- antygenu rotawirusów chromatografia (1)




Wirusologiczne Kał, co najmniej badanie w mikroskopie badanie kału ½ próbówki kałowej elektronowym (3)

Wydalone z kałem wirusy są wykrywane i klasyfikowane za pomocą mikroskopu elektronowego.

p. też rozdział 13, Choroby zakaźne, wykrywanie korona-wirusów, rotawirusów i parwowirusów

Wykrywanie antygenu Kał, porcja wielkości grochu ELISA (1) lamblii (Giardia sp.)




110


Wykrywanie antygenu Kał, porcja wielkości grochu ELISA (1) Cryptosporidium sp.


Wykrywanie Kał, wymaz z prostnicy badanie hodowlane (1) patogenów jelitowych


Wykrywanie Kał, wymaz z prostnicy badanie hodowlane (1) pałeczek Salmonella


Wykrywanie laseczek Kał badanie hodowlane (1) Clostridium sp. (badanie ilościowe)


Wykrywanie Kał ELISA (2) enterotoksyny Clostridium perfringens



7.2 Choroby wątroby

111


Profil wątrobowy I 1 ml surowicy

Bilirubina, ALT (GPT), AP,g-GT, GLDH, AST (GOT),kwasy żółciowe, albuminy

Diagnostyka zakaźnego zapalenia wątroby u psów (hepatitis contagiosa canis)


Wykrywanie 0,5 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko adenowirusom (pies)


Diagnostyka leptospirozy.p. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie 1 ml surowicy MAR* (1) przeciwciał przeciwko Leptospira


* w trakcie akredytacji

Wykrywanie 2 ml krwi z EDTA, 5 ml moczu, PCR (1) DNA leptospir płyn wodnisty oka, ciało szkliste

p. rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii mole-kularnej


7.3 Schorzenia części zewnątrzwydzielniczej trzustki

112


Profil diagnostyczny 1 ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA – wymioty (pies)

Obraz ogólny krwi,kwasy żółciowe,azot mocznikowy (BUN),kreatynina, sód, potas, wapń,glukoza, fosfataza zasadowa,ALT, białko całkowite, albuminy,psia specyficzna lipaza trzustkowa (cPL)

Diagnostyka biegunki 3 ml surowicy – profil B (pies, kot)

TLI (Trypsin-likeimmunoreactivity),kwas foliowy, wit. B12

Diagnostyka biegunki Kał (co najmniej 1 pełna próbówka) (1) – profil C (pies, kot)


Diagnostyka biegunki Kał (2 pełne próbówki) – profil C (koń, przeżuwacze, świnia, inne gat. zwierząt)


Diagnostyka biegunki Kał (co najmniej 1 pełna próbówka) (1) – profil E (tylko pies)


TLI (pies) 1 ml surowicy (osocza z EDTA, CLIA (1) osocza z heparyną)

fTLI (kot) 1 ml surowicy, osocza z EDTA, RIA (3) osocza z heparyną



7.3 Schorzenia części zewnątrzwydzielniczej trzustki

113


Specyficzna lipaza 1 ml surowicy ELISA (1) trzustkowa (cPL)


Specyficzna lipaza 1 ml surowicy, osocza z EDTA, test radioimmuno- trzustkowa (fPLI) osocza z heparyną logiczny (RIA) (3)


Elastaza kał ELISA (1)


Kwas foliowy 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ECLIA (1) osocza z heparyną




Stopień trawienia Kał (porcja wielkości grochu) badanie pokarmu mikroskopowe (2) (test strawności)


8 Nerki oraz przewody wyprowadzające mocz

8.1 Badania krwi

114


Profil nerkowy 1 ml surowicy (1)

Mocznik, kreatynina, białko całkowite,sód, potas, wapń, fosforany

p. rozdział 3, Specjalne profile diagnostyczne

Wykrywanie 0,5 ml krwi z EDTA, 5 ml moczu, PCR (1) DNA leptospir płyn wodnisty oka, ciało szkliste


Wykrywanie 1 ml surowicy MAR (1)* przeciwciał przeciwko Leptospira


* metoda w trakcie akredytacji

Zmodyfikowany klirens 4 x 0,5 ml surowicy fotometria (1) kreatyniny egzogennej

Postępowanie to służy ocenie wydolności filtracyjnej kłębuszków nerkowych. Wyliczenie opiera się na szybkości usuwania z surowicy substancji wskaźnikowej – kreaty-niny – pochodzenia egzogennego. Po pobraniu krwi dla określenia stężenia podstawowego kreatyniny endogennej w surowicy oraz iniekcji markera (kreatyniny egzogennej), pobierane są w czasie 3 – 8 godzin 3 dalsze próbki krwi. W celu zamówienia markera (kreatyniny), jak również dla dokładniejszych wskazówek odnośnie przeprowadzenia testu, proszę zwrócić się do laboratorium.

Diagnostyka 1,5 ml surowicy +0,5 ml krwi z EDTA + 10 ml moczu wielomoczu/ wzmożonego pragnienia (polyuria/polydipsia)

Obraz różnicowy krwi, kreatynina, wapń, sód, potas,glukoza, fruktozamina, ALT, fosfataza zasadowa, kwasy żółciowe, białko całkowite, albuminy,badanie ogólne moczu, badanie osadu moczu,stosunek białek do kreatyniny, stosunek kortyzolu do kreatyniny (pies),FT4 (kot)


8.2 Badania moczu

115


Badanie 5 ml moczu paski diagnostyczne,refraktometr (1) ogólne moczu

pH, białko, glukoza, azotyny,ciała ketonowe, krew, bilirubina,urobilinogen, ciężar właściwy.

Badanie 5 ml moczu badanie mikroskopowe (1) osadu moczu

wykrywanie leukocytów, Przechowywanie moczu prowadzi do zmian w obrębie ko-erytrocytów, nabłonków, mórek oraz namnażania się bakterii. Do momentu wysłaniakryształów, cylindrów mocz powinien być przechowywany w lodówce; jednak

chłodzenie może prowadzić z kolei do tworzenia się krysz-tałów, które nie występowały w świeżo oddanym moczu.

W przypadku stwierdzenia obecności azotynów albo bakte-rii w osadzie, powinno być dodatkowo wykonane badanie bakteriologiczne. W tym celu prosimy o ponowne nadesła-nie jałowo pobranego moczu.

Stosunek białek 1 ml moczu fotometria (1) do kreatyniny

Wskazania: nefropatie, różnicowanie białkomoczu

Z uwagi na dobrą korelację ilorazu białko/kreatynina z dobowym wydalaniem białek, test ten służy do ustalania przyczyny białkomoczu. Z powodu swej wysokiej czułości może być on zastosowany do wczesnego wykrywania nieprawidłowości dotyczących kłębuszków nerkowych. Kreatynina służy jedynie jako wartość odniesienia.

Zwiększenie ilorazu: białko/kreatynina ma miejsce przy białkomoczu nerkowym i pozanerkowym.

Wzrost – dużego stopnia stwierdza się przy kłębuszkowym zapaleniu nerek i amyloidozie nerek.

Wzrost średniego stopnia – przy śródmiąższowym zapale-niu nerek i przewlekłych nefropatiach.

Czynniki wpływającenegatywnie: ropomocz, krwiomocz


8.2 Badania moczu

116


Elektroforeza 5 ml moczu elektroforeza SDS-PAGE (3) SDS-PAGE (elektroforeza białek moczu)

Wskazanie: dla dalszego różnicowania białkomoczu.

Za pomocą tej techniki może być oceniany nie tylko profil białek występujących w moczu, ale również wykazanie obecności poszczególnych białek o określonych ma-sach cząsteczkowych. Ilość i skład białek pojawiających się w moczu pozwalają na wnioski co do lokalizacji oraz wielkości uszkodzenia nerek (różnicowanie uszkodzeń do-tyczących kłębuszków i cewek nerkowych). Mogą być przy tym rozgraniczone pozanerkowe przyczyny białkomoczu.

W warunkach fizjologicznych: białka o m.cz. > 67000 D są zatrzymywane przez błonę podstawną kłębuszków nerkowych; tylko niewielka część ulega filtracji. Białka o m.cz. < 40000 D przechodzą przez błonę filtracyjną, jednak większa ich część ulega wtórnej resorpcji w kanalikach nerkowych.

W przypadku białkomoczu: przednerkowego chodzi o wzrost ilości białek drobno-cząsteczkowych (np. białka Bence-Jonesa, mioglobiny, hemoglobiny, a1- mikroglobuliny)

Białkomocz kłębuszkowy: polega na zwiększeniu ilości białek wielkocząsteczkowych; - filtracja w kłębuszkach jest – upośledzona - wchłanianie zwrotne w kanalikach – niezaburzone Dopiero przy przekroczeniu zdolności kanalików do resorp-

cji zwrotnej dochodzi do białkomoczu kłębuszkowego. W elektroforegramie występują albuminy i ewent. IgG

Białkomocz cewkowy: wzrost ilości białek drobnocząsteczkowych - filtracja w kłębuszkach jest – prawidłowa - wchłanianie zwrotne w kanalikach – upośledzone W elektroforegramie stwierdza się albuminy, a1- mikroglo-

buliny

Białkomocz wzrost ilości białek drobnocząsteczkowych i wielkoczą-kłębuszkowo-cewkowy: steczkowych - filtracja w kłębuszkach jest – upośledzona - wchłanianie zwrotne w kanalikach – również upośledzone Stwierdza się IgG, albuminy, a1- mikroglobuliny

Białkomocz zanerkowy: wzrost białek wielkocząsteczkowych o m.cz.> 250000 D – w przypadku krwawienia w odcinkach położonych za kłę-buszkami nerkowymi oraz stanów zapalnych przewodów wyprowadzających mocz.

W elektroforegramie stwierdza się: IgG, albuminy


8.2 Badania moczu

117


Określanie ciśnienia 2 ml moczu (3) osmotycznego

Obniżenie: ma miejsce przy przewlekłej niewydolności nerek (rzadko przy ostrej niewydolności nerek)

Analiza kamień moczowy spektrometria w podczerwieni (3) kamieni moczowych

Określa się wielkość, kształt, wygląd oraz skład chemiczny (spektrometria w podczerwieni)

Badanie mocz (jałowy) badanie hodowlane (1) bakteriologiczne (w warunkach tlenowych)

Hodowla w warunkach tlenowych umożliwia wykazanie przeważającej większości patogennych gatunków bakterii. W badaniu bakteriologicznym określa się i podaje gatunek bakterii oraz ich liczbę w moczu. Dodatkowo wykonywa-ne wykrywanie substancji hamujących daje wskazówkę odnośnie wydalania z moczem związków przeciwbakteryj-nych.



8.2 Badania moczu

118


Badanie monitorujące 1 ml moczu aglutynacja lateksowa (2) w kierunku raka z komórek przejściowych moczowodu (T-cell carcinoma, TCC) (tylko pies)

Test ten służy jako badanie skriningowe u psów, które są (np. genetycznie) predysponowane do nowotworów układu moczowego. Przy już rozpoznanych guzach test nadaje się tylko wtedy, gdy nie występuje krwiomocz!

Rak komórek przejściowych (TCC, Transitional Cell Carci-noma) stanowi największą część nowotworów złośliwych dolnych odcinków układu moczowego u psów. Występuje on w postaci pojedynczych lub licznych guzów i odznacza się przy zaawansowanym stanie przerzutami do okolicznych węzłów chłonnych i innych narządów. Za pomocą testu aglu-tynacji biernej (z przeciwciałami opłaszczonymi na cząst-kach lateksu) wykrywane są w moczu kompleksy białkowe związane z TCC (czułość 90 %, specyficzność 78 %).

Uwaga: Wyniki fałszywie dodatnie są możliwe przy: - krwiomoczu - znacznym białkomoczu - znacznym cukromoczu - ropomoczu Stabilność próbki: 48 godz. (jeśli nie ma gwarancji, że prób-

ka dotrze w tym czasie do laboratorium, proszę nadesłać ją w stanie głębokiego zamrożenia).

Wydalanie kwasów 5 ml moczu i zasad netto (NSBA)

Wydalanie kwasów i zasad netto służy do wykrywania bez-objawowej kwasicy żwacza u bydła. Zasada testu polega na oznaczaniu wszystkich kwasów i zasad (łącznie z jona-mi amonowymi), wydalanych przez nerki wraz z moczem.

Do określania NSBA najlepszy jest mocz pobierany za pomocą cewnika; dzięki temu można uniknąć zanieczysz-czenia bakteryjnego próbek. Aby wykluczyć wtórne zmiany wartości pH, materiał do badania powinien być wysłany możliwie jak najszybciej.

9 Układ mięśniowy, układ kostny, stawy

9.1 Choroby zakaźne układu mięśniowego

119


Toksoplazmoza.p. rozdział 13, Choroby zakaźne

Bezpośrednie Kał metoda flotacji (1) wykazanie toksoplazm


Wykazywanie punktat, płyn mózgowo-rdzeniowy PCR (1) toksoplazm bioptat mięśni (wykrywanie DNA)


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwciał przeciwko osocza z heparyną fluorescencji (1) Toxoplasma


Zarażenia wywołane przez Neosporap. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwciał przeciwko osocza z heparyną fluorescencji (3) Neospora (pies)



9.2 Choroby niezakaźne układu mięśniowego

120


Profil mięśniowy 1 ml surowicy

CK, LDH, AST (GOT),wapń, żelazo

p. rozdział 3, Profile diagnostyczne

Mleczany 0,2 ml krwi z NaF, surowicy fotometria (2)


Witamina E 2 ml surowicy, osocza z EDTA, HPLC (3) (tokoferol) osocza z heparyną


Selen 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ICP-AES (1) osocza z heparyną


Diagnostyka myasthenia gravisp. rozdział 14, Immunologia i alergia

Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, RIA (3) przeciwciał osocza z heparyną przeciwko receptorowi acetylocholinowemu

p. rozdział 14, Immunologia i alergia

HYPPHYPP 1 ml krwi z EDTA PCR (1) (Hyprkalemic periodic paralysis)



9.3 Choroby niezakaźne układu kostnego

121


Witamina D3 3 ml surowicy, osocza z EDTA, RIA (3) (1,25-di-OH) osocza z heparyną Witamina D3 2 ml surowicy, osocza z EDTA, RIA (3) (25-OH) osocza z heparyną



9.4 Choroby zakaźne stawów

122


Diagnostyka ok. 3 ml mazi stawowej punktatów – profil I

Cytologia, białko całkowite,ciężar właściwy


Diagnostyka ok. 3 ml mazi stawowej punktatów – profil II

Cytologia, białko całkowite,ciężar właściwy,bakteriologia (tlenowo i beztlenowo)


Diagnostyka boreliozyp. rozdział 13, Choroby zakaźne

Diagnostyka Borrelia płyn mózgowo-rdzeniowy, PCR (1) burgdorferi sensu lato punktat, mocz, tkanki, kleszcz (wykrywanie DNA)


Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) przeciwciał przeciwko osocza z heparyną Borrelia


Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, Immunoblot (1) przeciwciał przeciwko osocza z heparyną Borrelia



9.4 Choroby zakaźne stawów

123


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) przeciwciał przeciwko osocza z heparyną C6 Borrelia (badanie jakościowe)


Wykrywanie 0,5 ml surowicy ELISA (1) przeciwciał przeciwko C6 Borrelia (badanie ilościowe)



9.5 Choroby niezakaźne stawów

124


Reumatoidalne zapalenie wielostawowe (Polyarthritis rheumatoides)


Czynniki 1 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn reumatoidalne osocza z heparyną Waaler-Rose (1)


Układowy toczeń rumieniowaty (SLE)p. rozdział 14, Immunologia i alergia

Przeciwciała 1 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwjądrowe (ANA) osocza z heparyną fluorescencji (1)


10 Ośrodkowy układ nerwowy

10.1 Choroby zakaźne centralnego układu nerwowego

125


Choroba bornaskap. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwciał osocza z heparyną, fluorescencji (3) przeciwko wirusowi płynu mózgowo-rdzeniowego choroby bornaskiej


Boreliozap. rozdział 13, Choroby zakaźne

Diagnostyka Borrelia PCR (1) burgdorferi sensu lato (DNA)


Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) przeciwciał osocza z heparyną przeciwko Borrelia


Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, Immunoblot (1) przeciwciał osocza z heparyną przeciwko Borrelia


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, C6 ELISA przeciwciał osocza z heparyną (badanie jakościowe) (1) przeciwko Borrelia


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, C6 ELISA przeciwciał osocza z heparyną (badanie ilościowe) (1) przeciwko Borrelia




126


CAE (Caprine Arthritis and Encephalitis – zapalenie stawów i mózgu kóz)


Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (3) przeciwciał przeciwko osocza z heparyną wirusowi CAE


Encephalitozoonoza/Nosematozap. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie 1 ml surowicy, moczu test tuszowy (1) Encephalitozoon


FIP p. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie PCR (1) koronawirusów (RNA)


Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn immuno- przeciwciał przeciwko fluorescencji (1) koronawirusom kocim (przeciwciała przeciwko FIP)




127


FSME (Wiosenno-letnie zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego)p. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie wirusa PCR (1) wiosenno-letniego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego (RNA)


Wykrywanie 1 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko wirusowi wczesnoletniego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego


Zakażenia herpeswirusowe u psów (CHV I)Wykrywanie CHV I (DNA) PCR (1)


Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn sero- przeciwciał neutralizacji (3) przeciwko CHV I


Zakażenia herpeswirusowe u kotów (FHV I)Wykrywanie FHV I (DNA) PCR (1)


Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn sero- przeciwciał neutralizacji (3) przeciwko FHV I




128


Maedi/VisnaWykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko wirusowi choroby Maedi-Visna


Zarażenia wywołane przez Neospora sp.Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z heparyną, odczyn immuno- przeciwciał osocza z EDTA fluorescencji (3) przeciwko Neospora sp.


ToksoplazmozaBezpośrednie Kał metoda flotacji (1 wykazanie toksoplazm)


Wykrywanie PCR (1) Toxoplasma gondii (DNA)


Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwciał osocza z heparyną fluorescencji (1) przeciwko Toxoplasma




129


Badanie płynu mózgowo-rdzeniowegoProsimy zwrócić uwagę, że już po 4 godz. po pobraniu może dojść do zmian mających znaczny wpływ na wynik badania. Do badania cytologicznego można ewentualnie przy-gotować rozmaz osadu płynu mózgowo-rdzeniowego (po wirowaniu 20 min. przy 1000 obr./min.)

Przy użyciu metody PCR można wykryć w płynie mózgowo-rdzeniowym różnorodne czynniki zakaźne.

p. rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej

Badanie płynu ok. 3 ml pmr mózgowo-rdzeniowego – profil I

Liczba komórek, białko całkowite, ciężar właściwy

Badanie płynu ok. 3 ml pmr mózgowo-rdzeniowego – profil II

Liczba komórek, białko całkowite, ciężar właściwy bakteriologia (tlenowo i beztlenowo)


10.2 Choroby niezakaźne centralnego układu nerwowego

130


Amoniak 1 ml zamrożonego osocza z EDTA fotometria (2)


Uwaga: krew pobierać do wcześniej schłodzonych naczyń, zaraz zamknąć, wirować i osocze zamrozić; przesyłać w stanie głębokiego zamrożenia. Pacjent musi być min. 12 godz na czczo!

Test tolerancji na 2 x 1 ml zamrożonego osocza z EDTA fotometria (3) związki amonowe

Wykonanie i interpretacja p. rozdział 5, Chemia kliniczna

Badanie stężenia czynnego preparatów przeciwpadaczkowychBromki 1 ml surowicy, osocza z EDTA, fotometria widmowa (3) osocza z heparyną

p. rozdział 6, Toksykologia i wykrywanie leków

Fenobarbital 1 ml surowicy, osocza z EDTA, fotometria (1) osocza z heparyną


11 Choroby skóry

11.1 Alergiczne/zakaźne choroby skóry

131


Diagnostyka alergiip. rozdział 14, Immunologia i alergia

Świerzb wywołany przez Sarcoptes sp.p. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) przeciwciał osocza z heparyną przeciwko Sarcoptes


Ektopasożyty Ektopasożyty tkanki w formalinie badanie mikroskopowe (1)


Ektopasożyty zeskrobiny badanie mikroskopowe (1)


MikrobiologiaBadanie wymaz, tkanka i in. (1) bakteriologiczne (hodowla w warunkach tlenowych)


Badanie w kierunku zeskrobiny skóry, włosy (1) dermatofitów /grzybów skórnych


11 Choroby skóry

11.1 Alergiczne/zakaźne choroby skóry

132


Badanie w kierunku wymaz i in. (1) grzybów drożdżopodobnych i pleśniowych


Uwaga: Wymazy z przewodu słuchowego zasadniczo są również poddawane przez nas badaniu mikologicznemu. W takich przypadkach nie jest potrzebne odrębne zlecenie.

Leiszmanioza p. rozdział 13, Choroby zakaźne

Wykrywanie PCR (1) Leishmania sp. (DNA)


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwciał osocza z heparyną fluorescencji (1) przeciwko Leishmania


11 Choroby skóry

11.2 Niezakaźne choroby skóry

133


Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwciał osocza z heparyną fluorescencji (1) przeciwjądrowych (ANA)


Witamina H (biotyna) 1 ml surowicy, osocza z EDTA, immunologiczna reakcja osocza z heparyną enzymatyczna (3)


Tal (włosy, mocz) 2 ml surowicy/włosy AAS (3)


Cynk 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ICP-AES (1, 2) (surowica, włosy) osocza z heparyną


Choroby skóry na tle hormonalnymp. rozdział 12, Endokrynologia

Badanie histologiczne skóry

p. rozdział 18, Histologia

12 Endokrynologia

12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy

134


Nadczynność kory nadnerczy (zespół Cushinga)Zespół Cushinga jest jednym z najczęstszych zaburzeń endokrynologicznych u psów, rzadko natomiast występuje u kotów.Schorzenie występuje na ogół u starszych zwierząt (powyżej 6. roku), z mniej więcej rów-ną częstością u obu płci. Rasami predysponowanymi są pudle, jamniki, beagle, boksery, teriery, owczarki niemieckie oraz labradory. Ze względu na etiologię, wyróżnia się:

a. Postać przysadkową zespołu Cushinga (Pituitary Dependent Hyperadrenocorti-cism, PDH). Spowodowany jest przez gruczolaka przysadki; wskutek stale zwięk-szonego wydzielania ACTH dochodzi do obustronnego rozrostu kory nadnerczy i wzmożonej sekrecji kortyzolu. Ta forma powoduje u psów ok. 80 – 85 % przypad-ków zespołu Cushinga.

b. Postać nadnerczową zespołu Cushinga (Functional Adrenocortical Tumor, FAT). W ok. 15 – 20 % przypadków choroby do nadmiernej produkcji kortyzolu prowadzą autonomiczne gruczolaki lub gruczolakoraki kory nadnerczy.

c. Jatrogenny zespół Cushinga Wskutek długotrwałego podawania egzogennych glikokortykosterydów dochodzi do wystąpienia typowych dla schorzenia objawów.

Wskutek nadmiernego uwalniania kortyzonu dochodzi do zwiększonej glukoneogenezy, immunosupresji, działania przeciwzapalnego, katabolizmu białek, zwiększonej lipolizy.

Częstymi objawami klinicznymi są: polyuria/polydipsia polyphagia otyłość brzuszna obwisły brzuch (powiększenie wątroby, osłabienie mięśni, gromadzenie się

tłuszczu w obrębie jamy brzusznej) przerzedzenie włosów, wyłysienia (po wystrzyżeniu włosy odrastają b. słabo) cienka skóra sapanie osłabienie mięśni, zanik mięsni

U koni zespół Cushinga stanowi jedyną często występującą i znaczącą endokrynopatię i jest schorzeniem „starych koni” (dlaczego w cudzysłowie?). Powodem jest dysfunkcja części pośredniej przysadki. Typowymi zmianami klinicznymi są nadmierne owłosienie (hirsutismus), zanik mięśni, nieprawidłowe rozmieszczenie tkanki tłuszczowej, zmniejszenie wydolności, polydipsia/ polyuria, często nawracający ochwat.

Do diagnostyki zespołu Cushinga wykorzystuje się różne niespecyficzne parametry, jak również endokrynologiczne testy czynnościowe.

12 Endokrynologia


135


Kortyzol 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) (osocza z EDTA. osocza z heparyną)

Wskutek epizodycznego wydzielania u psów oraz b. silnego wpływu stresu na sekrecję u kotów, jednorazowe określanie poziomu kortyzolu nie nadaje się do diagnostyki zespołu Cushinga.

U koni z zepołem Cushinga poziom tego hormonu jest na ogół w normie, ponieważ w tym schorzeniu zaburzony jest przede wszystkim dobowy rytm wydzielania.

Testy czynnościowe w diagnostyce nadczynności kory nadnerczyTest hamowania małą dawką deksametazonu (Dexamethason low-dose Test) (test skriningowy, LDDS) 2 oznaczenia 2 x 0,5 ml surowicy, (osocza z EDTA, ECLIA (1) poziomu kortyzolu osocza z heparyną) 3 oznaczenia 3 x 0,5 ml surowicy, (osocza z EDTA, ECLIA (1) poziomu kortyzolu osocza z heparyną)

Zasada testu: produkowany w przysadce ACTH stymuluje pod kontrolą podwzgórza korę nadnerczy do produkcji kortyzolu. Wzrost poziomu tego ostatniego, poprzez ujemne sprzężenie zwrot-ne, prowadzi do zmniejszenia sekrecji ACTH. Ma to również miejsce przy podaniu egzogennego deksametazonu.

Fizjologicznie: wskutek ujemnego sprzężenia zwrotnego, po ok. 2 – 3 godzinach dochodzi do supresji wydzielania ACTH, trwa-jącej ok. 24 – 48 godzin. Kora nadnerczy produkuje mniej kortyzolu; jego poziom we krwi spada.

Postać nadnerczowa guzy kory nadnerczy produkują kortyzol w sposób autono-zespołu Cushinga: miczny (niezależny od stymulacji ACTH). Deksametazon

hamuje wydzielanie ACTH, nie prowadzi jednak do zmniej-szenia wydzielania kortyzolu – stąd jego poziom nie spada lub tylko nieznacznie.

Postać przysadkowa w odróżnieniu od zwierząt zdrowych, podanie deksame-zespołu Cushinga: tazonu pacjentom z zespołem Cushinga nie ma żadnego

lub tylko nieznaczny wpływ na przysadkę. Sekrecja ACTH nie jest wstrzymana lub jest zahamowana tylko na krótko, potem ACTH jest wydzielany w dalszym ciągu, stymulując korę nadnerczy do produkcji kortyzolu. Poziom tego ostat-niego nie spada wcale lub tylko nieznacznie, albo na krótki czas.

12 Endokrynologia


136


Czułość tego testu wynosi 85 – 95 %, swoistość określana jest na 70 – 75 %.

Wykonanie testu (pies, kot) 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy kortyzolu2. Iniekcja deksametazonu dożylnie, w dawce 0,01 mg/kg

m.c. (pies) lub 0,1 mg/kg m.c. (kot)3. Drugie pobranie krwi po 8 godz. od iniekcji = poziom

supresyjny kortyzolu4. (Ewentualnie dodatkowe pobranie krwi po 4 godz. po

iniekcji)

Interpretacja wyników - poziom po 4 godz. oraz po 8 godz. < 1,0 µg/dl lub 28,(pies, kot) stan fizjologiczny

- poziom po 4 godz. oraz po 8 godz. > 1,4 µg/dl: po-dejrzenie zespołu Cushinga (postać przysadkowa lub nadnerczowa)

- poziom po 4 godz. < 1,4 µg/dl a po 8 godz. > 1,4 µg/dl lub: poziom po 4 godz. < 50 % poziomu podstawowe-go, a po 8 godz. > 1,4 µg/dl: podejrzenie zespołu Cus-hinga (bardziej prawdopodobna jest postać przysadko-wa, ale nie wykluczona postać nadnerczowa)

- poziom po 8 godz. < 50 % poziomu podstawowego, lecz > 1,4 µg/dl: podejrzenie zespołu Cushinga (bar-dziej prawdopodobna jest postać przysadkowa, ale nie wykluczona postać nadnerczowa)

Wykonanie testu (koń) 1. Pierwsze pobranie krwi (godz. 17) = poziom podstawowy kortyzolu2. Iniekcja deksametazonu w dawce 0,04 mg/kg m.c.

domięśniowo (Ewentualnie dodatkowe pobranie krwi po 15 godz. po iniekcji – godz. 8)

3. Drugie pobranie krwi po 19 godz. od iniekcji (godz. 12) = poziom supresyjny kortyzolu

Uwaga: próbówki opisać jako „próba 1” i „próba 2”.

Interpretacja wyników (koń) U zdrowych koni dochodzi do obniżenia produkcji kor-tyzolu do poziomu 1,0 – 0,5 µg/dl. Przy dysfunkcji części pośredniej przysadki poziom kortyzolu po 15 oraz 19 go-dzinach przekracza 1,0 µg/dl. Przedłużoną supresję można stwierdzić poprzez określanie wartości kortyzolu po 15 i 19 godzinach. U koni z zespołem Cushinga spadek poziomu kortyzolu jest znacznie słabiej zamanifestowany, ponadto często nie dochodzi do przedłużonej supresji.

W przypadku ochwatu zalecane jest określanie poziomu ACTH.

Test supresji deksametazonem jest u psów, kotów oraz koni testem z wyboru do diagno-styki nadczynności kory nadnerczy.

12 Endokrynologia


137


Test stymulacji przy 2 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) użyciu ACTH (osocza z EDTA. osocza z heparyną) (pies, kot, koń) 2 oznaczenia poziomu kortyzolu

Zasada testu: za pomocą tego testu można zbadać zdolność sekrecyjną kory nadnerczy.

U psów i kotów test stymulacyjny ACTH jest metodą z wy-boru do diagnostyki jatrogennego zespołu Cushinga, do kontroli leczenia nadczynności kory nadnerczy, jak również do rozpoznawania niedoczynności kory nadnerczy.

Wykonanie testu: 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy kortyzolu2. Iniekcja ACTH (np. Synacthen®) dożylnie lub domięś-

niowo, w dawce: kot – 0,125 mg; pies – 0,25 mg (0,125 mg/zwierzę = 12,5 j.m., 0,25 mg/zwierzę = 25 j.m.)

3. Drugie pobranie krwi po 1 godz. od iniekcji = poziom kortyzolu po stymulacji

Ocena (pies): - poziom podstawowy kortyzolu < 0,5 – 2 µg/dl oraz poziom po stymulacji < 0,5 – 2 µg/dl: jatrogenny

zespół Cushinga lub podejrzenie choroby Addisona

Kontrola leczenia: 1. Leczenie preparatem Trilostane (Vetoryl ®) Poziom kortyzolu po ACTH < 7,3 µg/dl (200 nmol/l)

i > 0,73 µg/dl (20 nmol/l) 4–6 godz. po tabletce (warto-ści referencyjne wg producenta)

2. Leczenie preparatem Mitotane o.p.’ DDD (Lysodren ®) Poziom kortyzolu po ACTH 1–5 µg/dl (27–138 nmol/l)

(Feldman/Nelson, Canine and Feline Endocrinology and Reproduction, III edycja, 2004)

Wykonanie testu (koń): 1. Pierwsze pobranie krwi (godz. 9) = poziom podstawowy kortyzolu2. Iniekcja 1,0 mg = 100 j.m. ACTH (np. Synacthen®)

dożylnie3. Drugie pobranie krwi po 2 godz. od iniekcji = poziom

kortyzolu po stymulacji

Interpretacja: U zdrowych koni poziom kortyzolu wzrasta o ok. 80 %. U pacjentów z zespołem Cushinga wzrost ten jest zdecydo-wanie nadmierny. Konie z niedoczynnością nadnerczy mają na ogół b. niskie poziomy podstawowe kortyzolu, które po stymulacji ACTH nie rosną wcale lub tylko w niewielkim stopniu.

12 Endokrynologia


138


Współczynnik kortyzol/kreatynina (pies, kot) 1 oznaczenie 1 x 3 ml moczu ECLIA (1) 2 oznaczenia 2 x 3 ml moczu ECLIA (1) 3 oznaczenia 3 x 3 ml moczu ECLIA (1)

Zasada testu: Zwierzęta z zespołem Cushinga mają podwyższony poziom kortyzolu w surowicy oraz wydalają większe jego ilości z moczem. Kreatynina służy jako relatywna wartość odniesienia, ponieważ ilość kortyzolu w moczu może również wzrastać przy fizjologicznym zwiększeniu tempa metabolizmu. Ten test skriningowy cechuje się dużą czu-łością (95 – 99 %), tak, że znakomicie nadaje się do wyklu-czania zespołu Cushinga. Ponieważ jednak nieprawidłowe wartości współczynnika kortyzol/kreatynina mogą być stwierdzane także przy innych schorzeniach (np. cukrzycy, moczówce prostej, ropomaciczu, hiperkalcemii, chorobach nerek, chorobach wątroby i in.), swoistość tego testu nie jest wysoka (20 – 77 %). Z tego powodu zaleca się, aby przy podwyższonym współczynniku kortyzol/kreatynina przeprowadzić następnie jeden z testów czynnościowych (np. test hamowania małą dawką deksametazonu).

Mocz powinien być pobierany rano, w warunkach powo-dujących jak najmniejszy stres, tj. przez właściciela, a nie lekarza wet., w miejscu normalnego bytowania zwierzęcia.

Wykonanie testu: a. do diagnostyki zespołu Cushinga (monitoring)- pierwszego dnia – zebranie moczu porannego = 1. próba- (ewentualnie, na drugi dzień – zebranie moczu poran-

nego = 2. próba) (jest to wskazane, aby zminimalizować wpływ dobowych wahań poziomów mierzonych parametrów)

b. do diagnostyki oraz różnicowania między przysadko-wym i nadnerczowym zespołem Cushinga

- pierwszego dnia – zebranie moczu porannego = 1. próba- (ewentualnie, na drugi dzień – zebranie moczu poran-

nego = 2. próba) (jest to wskazane, aby zminimalizować wpływ dobowych wahań poziomów mierzonych parametrów)

- podanie deksametazonu 3 x 0,1 mg/kg m.c. per os- na 3. dzień – zebranie moczu porannego = 3. próba

Ocena testu: przy jednorazowym oznaczaniu: - stosunek kortyzol/kreatynina: 4 – 10 x 106 - wartość fizjologiczna, 11 – 16 x 106 - wartość graniczna, powyżej 16 x 106 - podejrzenie zespołu Cushinga

przy dwukrotnym oznaczaniu: - z wartości współczynników z 2 pierwszych dni obli-

czana jest średnia; ocena jak wyżej

12 Endokrynologia


139


przy trzykrotnym oznaczaniu: współczynnik obliczony dla 3. dnia służy do rozpoznawania lub różnicowania między przysadkowym i nadnerczowym zespołem Cushinga:

- jeśli stosunek kortyzol/kreatynina jest mniejszy niż 50 % średniej wartości współczynników dla pierwszych dwóch dni = przysadkowy zespół Cushinga

- jeśli stosunek kortyzol/kreatynina jest większy niż 50 % średniej wartości współczynników dla pierwszych dwóch dni = nadnerczowy lub przysadkowy zespół Cushinga

Test hamowania dużą 2 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) dawką deksametazonu (osocza z EDTA. osocza z heparyną) (Dexamethason high -dose Test) (test supresyjny, HDDS) 2 oznaczenia poziomu kortyzolu

Zasada testu: przy formie przysadkowej zespołu Cushinga ujemne sprzężenie zwrotne nie jest całkowicie zniesione, podczas gdy przy formie nadnerczowej wydzielanie glikokortyko-sterydów nie podlega wpływom sterydów egzogennych. To znaczy, małe dawki deksametazonu (0,01 mg/kg) nie powodują spadku poziomu kortyzolu (lub nieznaczny spadek), zarówno przy nadnerczowym-, jak i przysadko-wym zespole Cushinga; natomiast duże dawki deksameta-zonu (0,1 mg/kg) prowadzą w większości przypadków do wyraźnej supresji poziomu kortyzolu przy przysadkowym zespole Cushinga, natomiast nie dochodzi do supresji tego hormonu (lub jest on niewielki) przy formie nadnerczowej. Uwaga: ok. 15 – 20 % zwierząt z przysadkowym zespołem Cushinga reaguje małym spadkiem poziomu kortyzolu również przy dużej dawce deksametazonu.

Wykonanie testu (pies): 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy kortyzolu2. Iniekcja dożylna deksametazonu w dawce 0,1 mg/kg

m.c.3. Drugie pobranie krwi - po 8 godz. od iniekcji deksame-

tazonu = poziom supresyjny kortyzolu.

Ocena: a. poziom supresyjny < 50 % poziomu podstawowego, względnie < 1,4 µg/dl = przysadkowy zespół Cushingab. poziom supresyjny > 50 % poziomu podstawowego,

względnie > 1,4 µg/dl = nadnerczowy zespół Cushinga

12 Endokrynologia


140


Oznaczanie 1 ml zamrożonego osocza z EDTA CLIA (1) poziomu ACTH

Ze względu na niestabilność tego hormonu, bezpośrednio po pobraniu krwi (z EDTA) wskazane jest jej wirowanie, a następnie odpipetowanie i zamrożenie osocza. Próbkę należy wysyłać w stanie głębokiego zamrożenia, tak, aby dotarła ona zamrożona do laboratorium.

Zasada testu (pies): Oznaczanie ACTH służy do różnicowania pomiędzy po-stacią nadnerczową oraz przysadkową zespołu Cushinga. Podczas gdy guzy kory nadnerczy powodują hamowanie wydzielania ACTH wskutek ujemnego sprzężenia zwrot-nego, przy przysadkowym zespole Cushinga ma miejsce nadmierna sekrecja ACTH.

Z powodu nierównomiernego wydzielania ACTH oraz dużego wpływu czynników stresowych na poziom tego hormonu, interpretacja wyników jest często utrudniona.

Ocena (pies): - wartość fizjologiczna: poziom ACTH w zakresie 9 – 67 pg/ml- podejrzenie zespołu Cushinga: poziom ACTH < 10 pg/mllub- podejrzenie wtórnej niedoczynności kory nadnerczy:

poziom ACTH jest obniżony lub leży w niskich zakre-sach wartości fizjologicznych

- podejrzenie przysadkowego zespołu Cushinga lub pier-wotnej niedoczynności kory nadnerczy: poziom ACTH w zakresie 45 – 450 pg/ml

- podejrzenie pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy: poziom ACTH > 450 pg/ml

Zasada testu (koń): Oznaczanie poziomu endogennego ACTH zalecane jest wtedy, gdy miejsce pobytu zwierzęcia znajduje się w dużej odległości od lecznicy (kilkukrotne dojeżdżanie staje się kłopotliwe), jak również jako alternatywa dla testu supre-sji deksametazonem u koni z ochwatem. Krew powinna być pobrana bez narażania zwierzęcia na stres, najlepiej pomiędzy godziną 8 i 10 rano. Poziom ACTH większy niż 50 pg/ml u koni i odpowiednio większy niż 27 pg/ml u kucy uważa się za podejrzany.

Interpretacja: u koni z zespołem Cushinga poziomy ACTH są w czę-ści przypadków znacznie podwyższone (> 100 pg/ml). Oznaczanie ACTH warunkowo nadaje się również do oceny terapii ora kontrolowania przebiegu schorzenia.

12 Endokrynologia


141


Skojarzony test supresji 4 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) deksametazonem (osocza z EDTA, osocza z heparyną) oraz stymulacji TRH

(Do dalszej diagnostyki zespołu Cushinga u koni – u pacjentów z wynikami wątpliwymi testu supresji deksametazonem).

Wykonanie testu: 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy kortyzolu 2. Iniekcja dożylna deksametazonu w dawce 40 µg/kg m.c.3. Drugie pobranie krwi po 3 godz. od iniekcji = poziom

supresyjny (1) kortyzolu 4. Iniekcja 1 mg TRH i.v.5. Trzecie pobranie krwi po 30 min. od iniekcji = poziom

postymulacyjny kortyzolu6. Czwarte pobranie krwi po 21 godz. od iniekcji = poziom

supresyjny (2) kortyzolu

Interpretacja: U zdrowych koni już po 3 godz. od podania deksametazo-nu ma miejsce wyraźny spadek poziomu kortyzolu, który to hormon nie ulega stymulacji pod wpływem TRH. Nato-miast zwierzęta z zespołem Cushinga nie wykazują wcale supresji kortyzolu (lub jest ona nieznaczna), natomiast TRH powoduje wyraźną stymulację (o ≥ 66 %).

Syndrom metaboliczny/pre-Cushing (koń)

Jeśli wstępne rozpoznanie zespołu Cushinga u koni nie potwierdza się, w diagnostyce różnicowej należy uwzględnić tzw. „syndrom metaboliczny”. Dotknięte nim są konie w średnim wieku i starsze, u których kliniczne stwierdza się ochwat oraz otyłość. Badania laboratoryjne wykazują regularnie hiperglikemię i jednocześnie podwyższone stężenie insuliny („oporność na insulinę”). Poziom ACTH jest w normie.

Insulina: 1 ml zamrożonej surowicy p. rozdział 12. 4, Inne hormonyGlukoza: 1 ml surowicy z NaF p. rozdział 5, Chemia kliniczna

12 Endokrynologia


142


Nieswoiste parametry określane w ramach diagnostyki zespołu Cushinga

Niektóre parametry z zakresu chemii klinicznej, jak również zmiany w obrazie krwi oraz składzie chemicznym moczu, mogą jedynie sugerować istnienie zespołu Cushinga; roz-poznanie możliwe jest jedynie na podstawie wyżej wymienionych testów czynnościowych lub diagnostyki obrazowej (badania RTG, USG, TK). W przypadku zespołu Cushinga mogą występować następujące zmiany:

Wzrost poziomu: - fosfataza zasadowa (frakcja termostabilna) Endogenne lub egzogenne glikokortykosterydy induku-

ją przede wszystkim frakcję termostabilną tego enzymu, podczas gdy fosfataza wątrobowa, nerkowa oraz produ-kowana w kościach, są termolabilne.

Termostabilną fosfatazę zasadową można wykrywać poprzez ogrzanie surowicy do 65°C.

- transaminaza alaninowa (ALT)- trójglicerydy- glukoza (we krwi)- kwasy żółciowe- insulina- glukoza (w moczu)- białko (w moczu)

Spadek poziomu: - mocznik- T4- ciężar właściwy (mocz)

Obraz krwi: typowy „leukogram stresowy”: leukocytoza, neutrofilia (bez przesunięcia obrazu w lewo), limfopenia, eozynopenia, monocytoza, trombocytoza

12 Endokrynologia


143


Niedoczynność kory nadnerczy (pies)Niedoczynność kory nadnerczy jest stosunkowo rzadko występującym zaburzeniem wewnętrznego wydzielania, którego przyczyna może leżeć albo w samej korze nadner-czy (niedoczynność pierwotna, choroba Addisona), albo w zmniejszonej sekrecji ACTH względnie CRH (niedoczynność wtórna). Przy niedoczynności pierwotnej zaburzona jest na ogół synteza zarówno glikokortykosterydów, jak i mineralokortykosterydów, przy nie-doczynności wtórnej – z reguły tylko glikokortykosterydów. Suki są bardziej predyspono-wane do tego schorzenia (ok. 70% przypadków), ponadto występuje ono częściej u psów średniej wielkości i dużych oraz w średnim wieku.W medycynie weterynaryjnej najczęstszą formą schorzenia jest jednak niedoczynność ja-trogenna, spowodowana długotrwałym stosowaniem glikokortykosterydów egzogennych lub podawaniem preparatu (Mitotane, o,p’-DDD) w ramach leczenia zespołu Cushinga.Oprócz zmian niespecyficznych, ewentualnie stwierdzanych w badaniach laboratoryj-nych, jak np. łagodnej niedokrwistości, azotemii, hiperkalcemii i/lub hipoglikemii, stosun-kowo często stwierdza się przesunięcie współczynnika Na/K (tylko przy upośledzeniu syntezy mineralokortykosterydów). Normalnie ma on wartość 27:1 – 40:1, przy niedoczyn-ności kory nadnerczy wynosi zwykle poniżej 27:1. Na podstawie jednorazowego określania poziomu kortyzolu można jedynie wykluczyć niedoczynność kory nadnerczy, ponieważ również u zdrowych zwierząt jego poziom może być niższy niż 0,5 µg/dl.

Test stymulacji kory 2 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) nadnerczy przez ACTH (osocza z EDTA, osocza z heparyną) 2 oznaczenia poziomu kortyzolu

Wykonanie testu: p. wyżej

Ocena: poziom podstawowy kortyzolu jest zwykle niższy niż 0,5 – 2 µg/dl,

po stymulacji – na ogół niższy niż 0,5 – 2 µg/dl

12 Endokrynologia


144


Oznaczanie 0,5 ml surowicy test radioimmuno- poziomu aldosteronu (osocza z EDTA. osocza z heparyną) logiczny (3)

Jednorazowe oznaczanie aldosteronu ma niewielką wartość diagnostyczną. Wyniki należy interpretować po stymulacji za pomocą ACTH.

p. Test stymulacji kory nadnerczy przez ACTH

Wskazania: wybiórczy niedobór aldosteronu (hiponatriemia i hiperkalie-mia przy prawidłowym poziomie podstawowym kortyzolu, względnie prawidłowym poziomie kortyzolu po stymulacji przez ACTH) - pierwotny hiperaldosteronizm

Występowanie: aldosteron produkowany jest w strefie kłębkowatej (zona glomerulosa) kory nadnerczy; jego poziom regulowany jest przez układ renina-angiotenzyna-aldosteron oraz stężenie potasu w surowicy

Podwyższenie poziomu (względnie nadmierny wzrost po stymulacji): pierwotny hiperaldosteronizm: nadczynność kory nad-

nerczy (wtórny hiperaldosteronizm: zaburzenia procesu rozkła-

du aldosteronu)

Obniżenie poziomu (względnie niewielki wzrost albo brak wzrostu po stymulacji): hipoaldosteronizm

12 Endokrynologia

12.2 Hormony/schorzenia tarczycy

145


Niedoczynność tarczycyPierwotna niedoczynność tarczycy u psów powodowana jest przez limfocytarne za-palenie tarczycy (thyreoiditis), idiopatyczny zanik pęcherzyków, a rzadko także przez nowotwory tarczycy.Rzadziej opisywane są formy wtórne (spowodowane niedoborem TSH) oraz trzeciego rzędu (wskutek niedoboru TRH).Objawy kliniczne wywołane są niedoborem krążących we krwi hormonów tarczycy.Predysponowane są psy ras dużych oraz średniej wielkości.

Poniższe niespecyficzne parametry, określane w ramach diagnostyki laboratoryjnej, mogą wskazywać na istnienie niedoczynności tarczycy:

- wzrost poziomu cholesterolu w surowicy- niedokrwistość małego- lub średniego stopnia (na ogół

normobarwliwa, normocytarna, rzadziej niedobarwliwa mikrocytarna)

- podwyższenie poziomu fruktozaminy- nieznaczny wzrost poziomu enzymów wątrobowych- nieznaczny wzrost poziomu kinazy kreatynowej

U kotów niedoczynność tarczycy występuje b. rzadko.U koni pierwotne schorzenia tarczycy są rzadkie, ale opisywano takie przypadki. U zwie-rząt tych niedoczynność tarczycy występuje często wraz z zespołem Cushinga.

Oznaczanie poszczególnych hormonów tarczycyUwaga: możliwe jest obniżenie stężenia poszczególnych hormo-

nów wskutek chorób niedotyczących tarczycy (NTI) lub w wyniku stosowania pewnych leków.

NTI: cukrzyca, nadczynność kory nadnerczy, niedoczynność

kory nadnerczy, choroby nerek, choroby wątroby, ostre infekcje, schorzenia nerwowo-mięśniowe, ropne zapalenie skóry, hipoproteinemia, zastoinowa niewydolność serca i in. Psy cierpiące na któreś z tych schorzeń nietarczyco-wych nie powinny być badane. Jeśli podejrzewana jest nadczynność kory nadnerczy, należy to najpierw wyjaśnić.

Leki: niesterydowe leki przeciwzapalne, glikokortykosterydy, leki

przeciwdrgawkowe, sulfonamidy i in. Leki te nie powinny być podawane na ok. 4 – 6 tyg. przed planowanym bada-niem.

12 Endokrynologia


146


Oznaczanie 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) tyroksyny (T4) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Tyroksyna całkowita składa się z frakcji wolnej (FT4) oraz frakcji związanej z białkami. Przy oznaczaniu tego hormonu uwzględnia się obie frakcje. Endogenna T4 wytwarzana jest wyłącznie w tarczycy i dlatego jest wartościowym wskaźni-kiem, pozwalającym na rozpoznanie nadczynności tarczy-cy u kotów oraz na wykluczenie niedoczynności tarczycy u psów – ponieważ tylko u nielicznych psów z hipotyreozą stężenia T4 mieszczą się w zakresach referencyjnych. Normalne stężenia T4 mogą występować u psów z niedo-czynnością tarczycy w początkowym okresie schorzenia. Ponadto, zdarzają się niekiedy psy z hipotyreozą (ok. 1,5% przypadków), u których pojawiają się przeciwciała anty-T4, mogące dawać fałszywie dodatnie wyniki badania. U takich zwierząt zalecamy oznaczanie poziomu FT4 metodą dializy i/lub wykrywanie przeciwciał anty-T4.

Na wynik pomiaru stężenia T4 mogą mieć wpływ różne schorzenia (NTI) oraz leki (p. wyżej).

Oznaczanie FT4 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Mierzone jest stężenie frakcji wolnej tyroksyny. Uwaga: możliwe jest nieswoiste obniżenie poziomu FT4 przez NTI oraz leki (p. wyżej).

Oznaczanie FT4 1 ml surowicy, test radioimmuno- metodą dializy (osocza z EDTA, osocza z heparyną) logiczny (3) (Equilibriums-Dialyse)

W metodzie tej rozdziela się FT4 od białek surowicy oraz od frakcji T4 związanej z białkami, a następnie mierzy jej stężenie. Wynik nie zależy od ilości białek wiążących T4, ani od obecności przeciwciał anty-T4.

12 Endokrynologia


147


Oznaczanie 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) trójjodotyroniny (T3) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Trójjodotyronina powstaje głównie poprzez wewnątrz-komórkowe odjodowanie tyroksyny. Jeśli synteza T4 jest zmniejszona, często dochodzi do kompensacyjnego nasilenia procesu przekształcania T4 w T3. Dlatego, mimo istnienia stanu hipotyreozy, stwierdzane wartości T3 mogą mieścić się w zakresach referencyjnych. Z tego względu oznaczanie T3 ma mniejszą wartość diagnostyczną przy rozpoznawaniu niedoczynności tarczycy u psów.

Wolna, niezwiązana z białkami trójjodotyronina (FT3), odgrywa drugorzędną rolę w diagnostyce niedoczynności tarczycy u zwierząt domowych.

12 Endokrynologia


148


Oznaczanie 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) tyreotropiny u psów (cTSH)

Obniżony poziom T4, poprzez ujemne sprzężenie zwrotne, prowadzi do zwiększonej sekrecji TSH.

Ocena testu: - jeśli stężenia T4 i FT4 są obniżone, a poziom cTSH pod- wyższony fi pierwotna niedoczynność kory nadnerczy. U ok. 20 (do 40) % psów z hipotyreozą stężenie TSH

mieści się w zakresach referencyjnych (czułość testu wy-nosi 63 – 82%). Psy z prawidłową funkcją tarczycy mogą niekiedy wykazywać podwyższone stężenia TSH, np. przy zaczynającym się stanie hipotyreozy, w okresie rekonwa-lescencji po NTI, albo po podawaniu sulfonamidów.

Interpretacja wyników oznaczania T4 oraz cTSH

Stwierdzane wartości Interpretacja/dalsze postępowanie diagnostyczne

podwyższony poziom cTSH oraz obniżony poziom T4

bardzo prawdopodobna niedoczynność tarczycy (hipoty-reoza)

podwyższony poziom cTSH oraz prawidłowy poziom T4

najprawdopodobniej brak hipotyreozy(wyjątek: obecność przeciwciał anty-T4)

oznaczanie FT4 metodą dializy, określanie przeciwciał anty-T4, rozpoznanie ewentualnej NTI lub stwierdzenie (na podstawie wywiadu) wcześniejszej terapii określo-nymi lekami (p.w.)

oznaczanie FT4 metodą dializy, określanie przeciwciał anty-T4, rozpoznanie ewentualnej NTI lub stwierdzenie (na podstawie wywiadu) wcześniejszej terapii określo-nymi lekami (p.w.) ponowne oznaczanie cTSH i T4 po wyleczeniu NTI lub odstawieniu leków

prawidłowy poziom cTSH oraz obniżony poziom T4

możliwa hipotyreoza rozpoznanie ewentualnej NTI lub stwierdzenie (na podstawie wywiadu) wcześniejszej terapii określonymi lekami

ponowne oznaczanie cTSH i T4 po wyleczeniu NTI lub odstawieniu leków

test stymulacji za pomocą TSH

NTI – choroby niedotyczące tarczycy

12 Endokrynologia


149


Określanie 0,5 ml surowicy, kinetyka enzymów, współczynnika K (osocza z EDTA, osocza z heparyną) ECLIA (1) (FT4/cholesterol) (tylko u psów)

Obliczanie współczynnika K wg Larssona.

Psy z hipotyreozą mają często podwyższony poziom cho-lesterolu w surowicy (mierzony na czczo). Wraz z określaną wartością FT4 może być on wykorzystany jako wskaźnik istniejącej niedoczynności tarczycy – zgodnie ze wzorem podanym przez Larssona. Należy jednak zwrócić uwagę, że stany hipotyreozy nie muszą koniecznie przebiegać wraz z hipercholesterolemią, a z drugiej strony wzrost po-ziomu cholesterolu w surowicy może mieć inną przyczynę (schorzenia wątroby, spożycie pokarmu itd.)

Wzór na obliczanie K = 0,7 x FT4 (pmol/l) – cholesterol w surowicy (mmol/l)wg Larssona: Współczynniki przeliczeniowe jednostek: FT4 stara jednostka SI: x 12,78 cholesterol stara jednostka SI: x 0,02

Ocena: K £ -4 fi podejrzenie hipotyreozy K = -4 – 1 fi zakres wątpliwy K ≥ 1 fi zakres fizjologiczny

Wykrywanie 0,3 ml surowicy, ELISA (2) przeciwciał anty-tyreo- (osocza z EDTA, osocza z heparyną) globulinowych (tylko pies)

W przebiegu niedoczynności tarczycy, spowodowanej przez zapalenie limfocytarne tego gruczołu, tworzą się m.in. przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie. Wykrywanie ich ma znaczenie nie tyle dla rozpoznania stanu hipoty-reozy, co dla ustalenia etiologii schorzenia. Należy jednak zwrócić uwagę, że przeciwciała te mogą być również stwierdzane u nawet 15% zdrowych psów oraz u 25% psów z chorobami nie związanymi z tarczycą. Podwyższone stężenie przeciwciał może być ewentualnie wczesną ozna-ką limfocytarnego zapalenia tarczycy, dlatego wskazana jest kontrola ich miana w regularnych odstępach czasu. Jeśli w przebiegu schorzenia tkanka gruczołowa tarczycy zostanie w mniejszym lub większym stopniu zniszczona, wskutek braku stymulacji antygenowej może dojść również do obniżenia stężenia autoprzeciwciał.

12 Endokrynologia


150


Wykrywanie 1,5 ml surowicy test radioimmunilogiczny (3) przeciwciał anty-T4

Przeciwciała anty-T4, podobnie jak przeciwciała anty-tyreo-globulinowe, mogą występować w przebiegu thyreoiditis lymphatica. Mogą one mieć wpływ na określanie stężenia tyroksyny, powodując uzyskiwanie fałszywie wysokich wy-ników badania poziomu T4. (Nie dotyczy to metody dializy).

Wskazanie do testu: poziom T4 w zakresie- lub powyżej wartości prawidłowych, przy objawach klinicznych wyraźnie wskazujących na niedoczynność tarczycy.

Ograniczenia: psy z prawidłową funkcją tarczycy mogą także wykazywać obecność przeciwciał anty-T4, a u zwierząt z hipotyreozą może być stwierdzany brak tych przeciwciał.

Hormony tarczycy – testy czynnościoweTest stymulacji przy (* stosowana jest rekombinowana tyreotropina człowieka) użyciu rhTSH* (pies) 2 oznaczania T4 2 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną) 3 oznaczania T4 3 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Zasada testu: podanie TSH powoduje maksymalną stymulację tarczycy. Wykonany następnie pomiar T4 pozwala na uzyskanie infor-macji odnośnie wydolności tego gruczołu.

Wykonanie: 1. Pierwsze pobranie krwi2. Iniekcja 75 µg rhTSH dożylnie lub domięśniowo3. Drugie pobranie krwi po 6 godz. od iniekcji

Ocena: poziom T4 po stymulacji > 2,5 µg/dl stan prawidłowy < 1,5 µg/dl hipotyreoza poziom T4 po stymulacji pomiędzy tymi wartościami

zakres wątpliwy (zaczynająca się hipotyreoza, NTI, leki)

Na wyniki testu stymulacji przy użyciu TSH wyraźnie mniejszy wpływ mają tzw. NTI oraz leki. Dlatego test ten uznawany jest za „złoty standard” w diagnostyce niedoczynności tarczycy. Powinien być on wykonywany tylko u tych zwierząt, które nie cierpią na którąś z w/w NTI, ani nie otrzymywały leków. W przeciwnym razie test nadaje się tylko do wyklu-czenia hipotyreozy. Wadą testu jest wysoka cena rekombinowanej tyreotropiny człowieka

NTI – choroby niedotyczące tarczycy

12 Endokrynologia


151


Test stymulacji przy użyciu TRH (pies) 2 oznaczania T4 2 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną) 3 oznaczania T4 3 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

W tym teście określany jest wzrost T4 w surowicy.

Uwaga: pewne schorzenia nie dotyczące tarczycy oraz leki (p. T4) mogą mieć negatywny wpływ na stymulację sekrecji tyroksyny, ponadto również u psów zdrowych może niekiedy dochodzić do niewystarczającego pobudzenia tarczycy. Z tych powodów test stymulacji przy użyciu TRH zalecany jest jedynie do wykluczenia hipotyreozy.

Wykonanie: 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy tyroksyny 2. Iniekcja TRH (200 µg/zwierzę) dożylnie (np. Thyrolibe-

rin® -Merck)3. (Ewentualne pobranie krwi po 2 godz. od iniekcji =

poziom postymulacyjny (1) tyroksyny4. Pobranie krwi po 4 godz. od iniekcji = poziom postymu-

lacyjny (2) tyroksyny

Ocena: - wielkość stymulacji mieści się w zakresach fizjologicznych (poziom postymulacyjny tyroksyny > 1,5 µg/dl)

stan prawidłowy- brak lub tylko nieznaczna stymulacja (poziom podsta-

wowy oraz postymulacyjny tyroksyny < 1,5 µg/dl) hipotyreoza

Test stymulacji przy użyciu TRH (koń) 2 oznaczania T4 2 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną) 3 oznaczania T4 3 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Wykonanie: 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy tyroksyny 2. Iniekcja TRH (u konia – 1mg, u kuca – 0,5 mg) dożylnie3. (Ewentualne pobranie krwi po 2 godz. od iniekcji =

poziom postymulacyjny (1) tyroksyny4. Pobranie krwi po 4 godz. od iniekcji = poziom postymu-

lacyjny (2) tyroksyny

Interpretacja: - po 2 godz. (opcja): stężenie T4 wzrasta do półtorakrot- nej wartości poziomu podstawowego- po 4 godz. istotny wzrost T4 (dwukrotnie)- wzrost maksymalny po 4 – 10 godz.

12 Endokrynologia


152


Nadczynność tarczycyNadczynność tarczycy jest zaburzeniem hormonalnym występującym przeważnie u ko-tów i spowodowanym na ogół przez gruczolaka tarczycy. Raki tarczycy są rzadkie; są one jednak główną przyczyną rzadko występującej nadczynności tarczycy u psów. Częściej chorują zwierzęta starsze. Objawy kliniczne wywołane są nadmierną ilością krążących we krwi hormonów tarczycy.

Rozpoznanie hipertyreozy odbywa się w pierwszym rzędzie na podstawie stwierdzenia wzrostu stężenia T4. Ponieważ jednak na początku schorzenia lub przy umiarkowanym stopniu nadczynności, stężenia T4 i FT4 mogą być jeszcze nie zmienione lub podniesione tylko nieznacznie, diagnozę można potwierdzić poprzez test supresji trójjodotyroniną.

Nadczynność tarczycy u koni występuje wyjątkowo rzadko.

Oznaczanie poszczególnych hormonów tarczycyOznaczanie 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) tyroksyny (T4) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

p. niedoczynność tarczycy

Oznaczanie FT4 0,5 ml surowicy, ECLIA 1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

p. niedoczynność tarczycy

Hormony tarczycy – testy czynnościoweTest supresji trójjodotyroniną (T3) 2 oznaczania T4 2 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Zasada testu: u zdrowych kotów dochodzi do wyraźnej supresji T4 po po-daniu trójjodotyroniny; u kotów z nadczynnością tarczycy, wskutek niezależnej sekrecji T4, nie stwierdza się wcale supresji lub jest ona nieznaczna.

Wykonanie: 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy tyroksyny 2. Podanie liotyroniny (np. Thybon® - Henning) doustnie,

7 x 25 µg w odstępach 8-godzinnych3. Drugie pobranie krwi po 2 – 4 godz. od ostatniego po-

dania = poziom supresyjny tyroksyny

Ocena: - supresja > 50% poziomu podstawowego fi prawidłowy stan czynnościowy tarczycy (eutyreoza)- supresja < 50% poziomu podstawowego fi hypotyreoza

12 Endokrynologia


153


Test stymulacji przy użyciu TRH 2 oznaczania T4 2 x 0,5 ml surowicy ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną) 3 oznaczania T4 3 x 0,5 ml surowicy ECLIA (1) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Zasada testu: W tym teście określany jest wzrost T4 w surowicy. Przy pra-widłowej funkcji tarczycy, po iniekcji TRH następuje wzrost stężenia TSH, a w efekcie również T4.

U zwierząt z nadczynnością tarczycy, wskutek podwyższo-nego poziomu T4, dochodzi do supresji TSH, dlatego nie następuje wzrost TSH i T4, lub są one nieznaczne.

Uwaga: Na wielkość stymulacji mogą mieć negatywny wpływ nie-które choroby niedotyczące tarczycy lub leki (p. oznaczanie T4).

Wykonanie: 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy tyroksyny 2. Iniekcja TRH (100 µg) dożylnie (np. Thyroliberin® -

Merck)3. Drugie pobranie krwi po 4 godz. od iniekcji = poziom

postymulacyjny tyroksyny

Obliczanie wielkości względna stymulacja (%)stymulacji: = poziom T4 po stymulacji – poziom podstawowy T4

poziom podstawowy T4

Ocena: stymulacja > 60% poziomu podstawowego = czynność prawidłowa (eutyreoza)

stymulacja < 50% poziomu podstawowego = podejrzenie hipertyreozy

stymulacja w zakresie 50 – 60% poziomu podstawowego = zakres wątpliwy

x 100

12 Endokrynologia

12.3 Hormony płciowe/ciąża

154


Przebieg gry hormonalnej podczas cyklu płciowego suki.

Oznaczanie poziomu 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) estradiolu (17b-) (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Wskazania: - określenie fazy cyklu (pies, koń)- rozpoznawanie zaburzeń cyklu (pies, koń)- rozpoznawanie guzów komórek Sertoliego (pies)

Stężenie estradiolu u suki podlega znacznym wahaniom, zależnie od fazy cyklu płciowego (od ok. 5 – 10 ng/l w fazie międzyrujowej do 50 – 100 ng/l w fazie przedrujowej). W kombinacji z określaniem poziomu progesteronu, badanie stężenia estradiolu może być wykorzystane do rozpoznawania zaburzeń cyklu płciowego.

U psów-samców określanie poziomu estradiolu służy do rozpoznawania guzów komórek Sertoliego.

Faza międzyrujowa(anestrus)

długość zależnaod rasy

Faza przedrujowa(proestrus)

x=9 dni(6-11 dni)

Ruja(estrus)x=9 dni

(3-21 dni)

Faza porujowa(metaestrus)ok. 2 mies.

FSH

Estradiol

LH

Progesteron

tygodni dni tygodni

owul

acja

zapł

odni

enie

gotowość przyjęcia samca/gotowość do kopulacji

>90 % komórek powierzchownych

poró

dpr

olak

tyna

(u

suk

karm

iący

ch)

Prog

este

ron

ng/m

l

Est

radi

ol (

ng/l)

12 Endokrynologia


155


Określanie momentu krycia u sukOkreślanie stężenia począwszy od momentu, gdy występuje 85 – 90% komó-progesteronu: rek powierzchownych nabłonka albo, bez cytologii pochwy,

od (3.)- 6 – 8 dnia cieczki (mogą być różnice, zależnie od czasu trwania poprzednich cieczek), do uzyskania wartości 4 – 10 ng/ml.

Próba krycia: 1 i 3 dnia po osiągnięciu tej wartości.

Ocena: przebieg gry hormonalnej może być różny i osobniczo zmienny u poszczególnych suk!

Poziom progesteronu w anestrus i proestrus wynosi po-niżej 1,0 ng/ml. Około 10 dnia proestrus przedowulacyjna luteinizacja jajników prowadzi do wzrostu stężenia tego hormonu do ok. 2,0 ng/ml. Następnego dnia poziom zwięk-sza się do 3,0 ng/ml, by w dzień owulacji osiągnąć ok. 4,0 – 8,0 ng/ml. Optymalny moment krycia ma miejsce 2 – 3 dni po owulacji.

Jeśli nie ma żadnych danych z wywiadu odnośnie poprzed-nich cyklów (ewentualnie ciąż), pierwszy pomiar progeste-ronu wskazany jest 6 – 8 dnia cieczki. Gdy jego stężenie jest niższe niż 1,0 ng/ml, należy wykonywać dalsze oznaczenia w odstępie 3 – 4 dni, aż stwierdzona zostanie wartość 1 – 8 ng/ml. W zależności od stężenia, dalsze oznaczenia mogą być przeprowadzane w odstępie

1 – 3 dni.

Oznaczanie poziomu 0,5 ml surowicy, CLIA (1) progesteronu (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Klacz (hormon nie jest Progesteron syntetyzowany jest przez komórki luteinowespecyficzny dla ciąży) ciałka żółtego. Poziom progesteronu ≥ 1 ng/ml pomiędzy

18 i 21 dniem przemawia za czynnym ciałkiem żółtym, podczas gdy progesteron wytwarzany przez ciałko żółte ciążowe wykazuje na ogół istotnie wyższe stężenia.

Oznaczanie poziomu 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) testosteronu (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Wskazania: odróżnianie samców-kastratów od wnętrów określanie poziomu androgenów Jednorazowe określanie stężenia testosteronu często

nie ma wystarczającejej wartości diagnostycznej. W celu potwierdzenia rozpoznania może być przeprowadzony test stymulacji przy użyciu HCG.

12 Endokrynologia


156


Test stymulacji przy użyciu HCG 2 oznaczania 2 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) testosteronu (osocza z EDTA, osocza z heparyną) 3 oznaczania 3 x 0,5 ml surowicy, ECLIA (1) testosteronu (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

Wykonanie (pies, kot): 1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy testosteronu

2. Podanie 50 j.m. HCG/kg m.c. dożylnie3. Drugie pobranie krwi po 1 godz. od iniekcji = poziom

postymulacyjny testosteronu

Wykonanie (koń): 1. Pierwsze pobranie krwi (przed południem) = poziom podstawowy testosteronu 2. Podanie 5000 - 10000 j.m. HCG/zwierzę dożylnie3. Drugie pobranie krwi po 1 godz. od iniekcji = poziom

postymulacyjny (1) testosteronu4. Ewent. pobranie krwi 24 godz. od iniekcji = poziom

postymulacyjny (2) testosteronu

Interpretacja: brak lub tylko minimalna stymulacja przemawia za brakiem wydolności sekrecyjnej tkanki jąder, natomiast wyraźna stymulacja (pięciokrotny wzrost poziomu testosteronu) świadczy o prawidłowej funkcji tych gruczołów.

Oznaczanie poziomu 1 ml surowicy, 5 ml moczu test radioimmuno- siarczanu estronu (tylko koń) logiczny (3)

Przy niejednoznacznych wynikach testu stymulacji za pomocą HCG, może być dodatkowo przeprowadzone jednorazowe oznaczanie siarczanu estronu. Badanie to nie jest jednak miarodajne u koni, które mają mniej niż 3 lata, oraz u osłów.

Interpretacja: wartości ≥ 0,4 ng/ml traktowane są jako podejrzane.

12 Endokrynologia


157


Test stymulacji za pomocą gonadoliberyny (GnRH, tylko koń) 2 oznaczania 2 x 0,5 ml surowicy, ECLIA 1) testosteronu (osocza z EDTA, osocza z heparyną)

W badaniu tym przeprowadzana jest stymulacja wydziela-nia testosteronu na poziomie podwzgórza, a więc testowa-na jest dodatkowo funkcja osi podwzgórzowo-przysadko-wej. Test jest często stosowany do rozpoznawania ogierów o obniżonej płodności.

Wykonanie testu: 1. Pierwsze pobranie krwi (przed południem) = poziom podstawowy testosteronu 2. Iniekcja dożylna 0,04 mg GnRH (Receptal®)/zwierzę 3. Drugie pobranie krwi po 1 godz. od iniekcji = poziom

postymulacyjny testosteronu

Interpretacja: brak lub tylko minimalna stymulacja przemawia za brakiem wydolności sekrecyjnej tkanki jąder, natomiast wyraźna stymulacja świadczy o prawidłowej funkcji tych gruczołów.

Diagnostyka ciąży u klaczyOznaczanie poziomu 0,5 ml surowicy, ELISA (1) PMSG/eCG (osocza z EDTA, osocza z heparyną) (Pregnant Mare Serum Gonadotropin, equine Chorionic Gonadotropin)

Ten specyficzny dla ciąży hormon wytwarzany jest przez tzw. kubki endometrialne między 45 i 90 dniem ciąży. Maksymalny poziom sekrecji stwierdzany jest pomiędzy 60 i 75 dniem. Jeśli dochodzi do resorpcji płodu, kubki en-dometrialne pozostają aktywne jeszcze przez kilka tygodni, powodując fałszywie dodatni wynik badania. W przypad-kach pozytywnych zalecane jest ponowne badanie po 100 dniu ciąży.

Interpretacja: - < 50 mIU/ml – nie wskazuje na ciążę- 50 – 400 mIU/ml – zakres wątpliwy, ciąża nie wykluczona- > 400 mIU/ml – przemawia za ciążą

12 Endokrynologia


158


Oznaczanie poziomu 1 ml surowicy, 5 ml moczu test radioimmuno- siarczanu estronu logiczny (3)

Siarczan estronu jest hormonem specyficznym dla ciąży, produkowanym przez nieuszkodzone łożysko. Dlatego wystarczająco duży poziom siarczanu estronu jest jedno-cześnie wskaźnikiem, że płód żyje. Oznaczanie odbywa się począwszy od 100 dnia ciąży.

Ponieważ nie wszystkie ciężarne klacze na 100 dzień od ostatniego krycia/inseminacji posiadają odpowiednio wy-soki (wykrywalny) poziom siarczanu estronu, przy wyniku wątpliwym zalecane jest ponowne badanie po 2 – 4 tygo-dniach. Jeśli test daje wynik ujemny u klaczy ze stwierdzo-ną ciążą trwającą powyżej 120 dni, może to wskazywać na uszkodzenie płodu. W takim przypadku wskazane jest badanie rektalne albo ultrasonograficzne.

Interpretacja w surowicy: - < 3 ng/ml – nie wskazuje na ciążę- 3 – 20 ng/ml – zakres wątpliwy- > 20 ng/ml – przemawia za ciążą

Interpretacja w moczu: - > 3,5 ng/ml – nie wskazuje na ciążę- < 3,5 ng/ml – zakres wątpliwy- < 0,05 ng/ml – przemawia za ciążą

12 Endokrynologia

12.4 Inne hormony

159


Hormon antydiurety- 1 ml zamrożonego osocza z EDTA test radioimmuno- czny (ADH, wazopresyna) logiczny (3)

Wskazanie: różnicowanie moczówki prostej (diabetes inspidus) Określając poziom ADH, można w przypadku moczówki

prostej rozróżnić pomiędzy formą centralną (absolutny nie-dobór ADH), a formą nerkową (zmniejszona reaktywność nabłonków kanalików nerkowych) tego schorzenia.

Obniżony poziom ADH świadczy o formie centralnej moczówki prostej.

Uwaga: materiał proszę przesyłać koniecznie w stanie głębokiego zmrożenia!

IGF I 2 ml zamrożonej surowicy test radioimmunologiczny (3)

Wskazania: diagnostyka karłowatości przysadkowej akromegalia

Występowanie: IGF I (Somatomedyna C) syntetyzowana jest w wątrobie. Jej sekrecja uzależniona jest w znacznym stopniu od wydzielania hormonu wzrostu. Ponieważ wydzielanie IGF I nie ma charakteru pulsacyjnego, wykrywanie tego peptydu jest bardziej miarodajne w diagnostyce niedoboru hormonu wzrostu, niż określanie samej somatotropiny.

Obniżenie poziomu IGF I – świadczy o karłowatości (z zachowaniem proporcji ciała), z powodu wrodzonego niedoboru hormonu wzrostu

Wzrost poziomu IGF I – akromegalia

Uwaga: materiał proszę przesyłać koniecznie w stanie głębokiego zmrożenia!

12 Endokrynologia

12.4 Inne hormony

160


Insulina 1 ml zamrożonej surowicy test radioimmunologiczny (3)

Wskazania: diagnostyka wyspiaka (insulinoma) – pies diagnostyka zespołu metabolicznego – pre-Cushinga (koń) Kilkakrotne stwierdzanie poziomu glukozy we krwi

< 60 mg/dl w połączeniu ze stężeniami insuliny mieszczą-cymi się w górnych zakresach wartości referencyjnych lub powyżej, mogą u psów wskazywać na istnienie wyspiaka.

Koń: p. rozdział 12.1, nadczynność kory nadnerczy

Uwaga: w momencie pobierania krwi pies powinien być na czczo. Poziom glukozy powinien być mniejszy niż 60 mg/dl. Jeśli jednocześnie ma być oznaczana glukoza, polecamy rozdzie-lenie surowicy do 2 próbówek. Jedna próbówka z surowicą (do określania insuliny) powinna być przesłana w stanie głębokiego zamrożenia. Do zamrażania proszę używać próbówek na surowicę bez żelu rozdzielającego.

13 Choroby zakaźne

13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)

161


Afrykański pomór koni (AHSV)Afrykański pomór koni jest ciężką, niezaraźliwą chorobą wirusową koni i pokrewnych zwierząt nieparzystokopytnych w południowej części Afryki, na ogół o przebiegu śmier-telnym. Choroba przenoszona jest poprzez ssące krew muszki. Objawami klinicznymi są wysoka gorączka oraz obrzęk klatki piersiowej i płuc. Do śmierci zwierzęcia dochodzi po 3-5 dniach. Badanie wymagane jest przede wszystkim w przypadku eksportu koni z Afryki.

Wykrywanie 1 ml surowicy CELISA (3) przeciwciał przeciwko wirusowi afrykańskiego pomoru koni

Choroba Aujeszky’egoChoroba Aujeszky’ego (wścieklizna rzekoma) jest chorobą gorączkową o ostrym prze-biegu, wywoływaną przez wirusa z rodziny Herpesviridae, atakującą przede wszystkim świnie. W zależności od wieku zwierząt, wirus atakuje centralny układ nerwowy, układ oddechowy lub układ rozrodczy.

Inne gatunki zwierząt mogą ulegać zakażeniu jako gospodarze końcowi; człowiek jest niewrażliwy na zakażenie. Infekcje centralnego układu nerwowego kończą się śmiercią, szczególnie wrażliwe są psy (nagła śmierć psów podwórzowych może wskazywać na chorobę Aujeszky’ego w stadzie świń).

Objawy kliniczne: - gorączka- zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego- wyciek z nosa, kaszel (u tuczników)- ronienia

Wykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko wirusowi choroby Aujeszky’ego

Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (3) przeciwciał przeciwko wirusowi choroby Aujeszky’ego

Odczyn seroneutralizacji, wykonywany w celu wykrycia przeciwciał przeciwko wirusowi choroby Aujeszky’ego, przeprowadzany jest przeważnie u psów wywożonych za granicę.

Proszę wyraźnie zaznaczyć na formularzu zleceniowym, że wymagane jest badanie eksportowe.

13 Choroby zakaźne


162


Wykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko APP (Actinobacillus pleuropneumoniae)

Ważna z gospodarczego punktu widzenia choroba – pleuropneumonia – wywoływana jest przez Actinobacil-lus pleuropneumoniae. Znane są różne serotypy zarazka, różniące się zjadliwością. Chorują świnie wszystkich klas wiekowych. Jeśli zwierzęta przeżyją zakażenie, wytwarza się trwała odporność. Przeciwciała mogą być wykrywane najwcześniej 7. dnia od momentu infekcji. Prosięta wraz z siarą uzyskują odporność, która w części przypadfków utrzymuje się również u warchlaków.

Babeszjoza (psy)W Europie choroba u psów powodowana jest przeważnie przez duże babeszje z grupy Babesia canis. Znaczenie mają przy tym przede wszystkim B. canis canis oraz B. canis vogeli. Poszczególne szczepy tego pierwotniaka różnią się od siebie patogennością. Wysoce patogenny podgatunek B. canis rossi występuje głównie w południowej Afryce, powodując tam ciężkie schorzenia.

Inwazje spowodowane przez małe babeszje (B. gibsoni) występują rzadko w Europie. W północno-zachodniej Hiszpanii pojawiło się w ostatnich latach wiele doniesień doty-czących inwazji o ciężkim przebiegu, powodowanych przez babeszje małe. Ich przyczyną jest prawdopodobnie gatunek babeszji podobny do pierwotniaków pasożytujących u ludzi (B. microti względnie Theileria annae).

Różnicowanie dużych i małych babeszji może mieć znaczenie terapeutyczne, gdyż dzia-łanie powszechnie używanych leków, skierowanych głównie przeciwko Babesia canis, nie obejmuje babeszji małych.

Babeszje przenoszone są za pośrednictwem kleszczy z rodzajów Rhipicephalus i Derma-centor. Obszar występowania pasożyta rozciąga się przez cały basen Morza Śródziem-nego, Węgry i Austrię. Jednak również w Niemczech mogą endemicznie pojawiać się przypadki inwazji.

Objawy kliniczne: Zależnie od patogenności pasożyta oraz stanu układu immunologicznego, przebieg choroby może być od nado-strego do przewlekłego. Po okresie inkubacji, wynoszącym od 2 dni do 5 tygodni, rozwĳają się z reguły typowe objawy chorobowe:- gorączka (ponad 40°C)- anemia hemolityczna, hemoglobinemia i hemoglobinuria- żółtaczka, bilirubinuria- obrzęk wątroby i śledziony- DIC (rozsiane krzepnięcie śródnaczyniowe)- brak apetytu, apatia

13 Choroby zakaźne


163


Bezpośrednie rozmaz krwi + krew z EDTA badanie wykrywanie babeszji mikroskopowe (1) we krwi

W celu wykrycia merozoitów znajdujących się wewnątrz erytrocytów, przygotowuje się rozmazy krwi, najlepiej sporządzone z krwi kapilarnej, a następnie po zabarwieniu metodą Giemsy ogląda w mikroskopie optycznym.

Możliwe jest przy tym w znacznym stopniu różnicowanie babeszji dużych i małych.

1 – 2 dni po inwazji pojawia się pierwsza parazytemia, trwająca ok. 4 dni. Drugi, intensywniejszy okres parazy-temii, ma miejsce po ok. 10 – 14 dniach. Przy przebiegu przewlekłym, okresy uspokojenia oraz parazytemii wystę-pują naprzemiennie. Dlatego też bezpośrednie wykazanie pasożyta nie zawsze jest możliwe!

Wykrywanie 0,5 ml krwi z EDTA PCR (1) DNA babeszji

Wykrywane są babeszje duże i małe; ich różnicowanie nie jest jednak możliwe. W niektórych przypadkach może być ewentualnie określony gatunek pierwotniaka za pomocą analizy sekwencyjnej. W tym celu proszę wcześniej skon-taktować się z laboratorium!

W porównaniu z badaniem mikroskopowym rozmazu krwi, metoda PCR charakteryzuje się znacznie większą czułoś-cią. 1 – 2 dni po inwazji pojawia się pierwsza parazytemia, trwająca ok. 4 dni. Drugi, intensywniejszy okres parazyte-mii, ma miejsce po ok. 10 – 14 dniach. Przy przebiegu prze-wlekłym, okresy uspokojenia oraz parazytemii występują naprzemiennie.

Dlatego też bezpośrednie wykazanie pasożyta nie zawsze jest możliwe!

13 Choroby zakaźne


164


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, odczyn immuno- przeciwciał przeciwko osocza z EDTA, osocza z heparyną fluorescencji (3) babeszjom (pies)

Wykrycie przeciwciał przeciwko Babesia za pomocą odczy-nu IF możliwe jest najwcześniej 10 – 14 dni od momentu in-wazji. Metoda ta wykazuje przeciwciała przeciwko Babesia canis.

Jeśli chcieliby Państwo wykryć przeciwciała przeciwko Babesia gibsoni (np. w związku z planowanym wyjazdem za granicę), proszę wcześniej skontaktować się z labora-torium. Zlecenie takie musi być oddzielnie zaznaczone na formularzu zleceniowym.

Proszę zwrócić równieżuwagę na nasze profile Pasożyty krwi i bakterie hemotroficzne (rozdział 17)diagnostyczne: Profil „podróżny I i II”

Babeszjoza (konie)/PiroplazmozaTheileria (wcześniej Babesia) equi oraz Babesia caballi.Piroplazmoza jest przenoszoną przez kleszcze, pasożytniczą chorobą krwi u koni. Jest ona szeroko rozprzestrzeniona w Ameryce Północnej i Południowej, jak również w południowej i wschodniej Europie. Z uwagi na nasilający się międzynarodowy obrót końmi oraz powiększający się zasięg występowania wektorów pasożyta, należy się liczyć z możliwością wystąpienia przypadków klinicznych albo pojawienia się zwierząt serolo-gicznie dodatnich również w Niemczech.Choroba może mieć przebieg od nadostrego do przewlekłego. Klinicznie obserwuje się gorączkę, depresję, żółtaczkę i hemoglobinurię; w przypadkach przewlekłych również gorączkę nawracającą oraz utratę masy ciała. Zarażone zwierzęta mogą przez długi czas pozostawać nosicielami i stanowić dla kleszczy źródło inwazji.

Wykrywanie 1 ml surowicy, odczyn immuno- przeciwciał przeciwko osocza z EDTA, osocza z heparyną fluorescencji (3) babeszjom (koń) - IF

Wykrywanie 1 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko babeszjom (koń) - OWD

Odczyn wiązania dopełniacza do wykrywania przeciwciał przeciwko babeszjom przeprowadzany jest przeważnie w przypadku eksportu koni.

13 Choroby zakaźne


165


Wykrywanie 1 ml surowicy CELISA (3) przeciwciał przeciwko babeszjom (koń) - CELISA

W przypadku eksportu do USA

Bezpośrednie krew z EDTA badanie mikroskopowe (1) wykrywanie babeszji we krwi

p. Babeszjoza (psy)

Mikroskopowe wykrywanie pasożytów wewnątrz erytrocy-tów.

Bezpośrednie 1 ml krwi z EDTA PCR (1) wykrywanie babeszji we krwi

p. Babeszjoza (psy) p. rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii mole-

kularnej (profil kleszczowy)

Bartonella henselae 0,5 ml krwi z EDTA, PCR (1) (choroba kociego punktat z węzłów chłonnych pazura) (wykrywanie DNA)

Zakażenie wywołane przez Bartonella henselae u kotów przebiega z reguły bezobjawowo. Dyskutowany jest ewen-tualny związek tej infekcji z występowaniem miejscowej lub uogólnionej limfadenopatii. U zakażonych kotów przez miesiące, a nawet lata, może występować posocznica, przy czym ilość bakterii we krwi może ulegać wahaniom.

Wykrywanie zarazka u kota jest godne uwagi w sytuacji po-dejrzenia choroby kociego pazura u osoby mającej kontakt ze zwierzęciem. Zakażenie u ludzi w 90 % przypadków prze-biega jako łagodna, samoistnie ustępująca limfadenopatia i tylko w wyjątkowych sytuacjach, przede wszystkim u osób z obniżoną odpornością, prowadzi do poważniejszych powikłań, jak np. zapalenia mózgu, stawów oraz płuc.

Ugryzienia lub zadrapania przez koty nie stanowią jedynego źródła infekcji dla człowieka, ponieważ potwierdzono barto-nellozę również u ludzi niekontaktujących się z kotami.

13 Choroby zakaźne


166


Zaraza stadniczap. Trypanosoma equiperdum

Choroba graniczna (border disease) (owce)Zaklasyfikowany do pestiwirusów wirus choroby granicznej należy do RNA-wirusów i odgrywa ważną rolę przy zakażeniach wewnątrzmacicznych u jagniąt. Dorosłe zwierzęta (owce i kozy) chorują rzadziej, jednak wydalają znaczne ilości zarazka. Wirus jest ściśle spokrewniony z wirusem BVD bydła, jak również wirusem europejskiego pomoru świń.

Głównym rezerwuarem wirusa choroby granicznej są jednak owce. W przypadku infekcji przed 60. dniem ciąży i przed uruchomieniem mechanizmów odporności płodowej, do-chodzi do ronienia. Przy zakażeniu pomiędzy 50 i 70 dniem rozwĳa się typowy obraz cho-roby – tzw. „hairy shakers”. Jeśli infekcja ma miejsce pomiędzy 60 i 85 dniem, pojawiają się ciężkie deformacje w obrębie mózgu i/lub szkieletu. Po 85 dniu ciąży płody przeży-wają, są zdrowe i posiadają znaczne ilości przeciwciał. Owce, które przebyły zakażenie, posiadają długotrwałą odporność i rodzą zdrowe jagnięta.

Wykrywanie 0,5 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (3) przeciwciał przeciwko wirusowi choroby granicznej

Choroba bornaska (Borna Disease, BD)Wirus choroby bornaskiej (BDV) jest czynnikiem etiologicznym nieropnego zapalenia móz-gu i rdzenia, prowadzącego do objawów neurologicznych i zaburzeń w zachowaniu. Jeśli dochodzi już do wyraźnych objawów klinicznych, wtedy choroba ma na ogół przebieg śmiertelny. Przypadki kliniczne występują najczęściej u koni i owiec, przy czym w pewnych rejonach Niemiec i Szwajcarii ich częstotliwość jest znacznie większa. Wirus choroby bor-naskiej może być też stwierdzany u bydła, kóz, królików, psów oraz ludzi. Nowsze badania wykazują, że BDV może występować zasadniczo również poza obszarami endemicznymi, a zakażenia bezobjawowe zdarzają się częściej niż uważano do tej pory.

Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwciał przeciwko osocza z heparyną, płynu m.r. fluorescencji wirusowi choroby bornaskiej

Wykrywanie wirusa 1 ml płynu m.r., p.m., pośmiertnie: siatkówka PCR (3) choroby bornaskiej (przysyłać nieuszkodzoną gałkę oczną) (wykrywanie RNA)

13 Choroby zakaźne


167


BoreliozaW Europie wykryto do tej pory 6 z 11 genogatunków Borrelia (B. burgdorferi sensu stricto, B. afzelii, B. garinii, B. lusitaniae, B. bissettii oraz B. valaisiana), które należą do grupy B. burgdorferi sensu lato. Oprócz tego w ostatnim czasie często pojawiają się doniesienia dotyczące występowania nowego, prawdopodobnie patogennego dla ludzi gatunku B. spielmani. W odniesieniu do większości tych gatunków, jak na razie brak jest pewnych wiadomości o ewentualnym znaczeniu patogennym u zwierząt.

Transmisja zarazka w naszych szerokościach geograficznych odbywa się głównie za pośrednictwem kleszczy Ixodes ricinus. Zasięg występowania borelii pokrywa się w znacznym stopniu z zasięgiem kleszcza, tak że zakażeń można spodziewać się w całych Niemczech. Jako wrażliwe na zakażenie (oprócz człowieka) uważane są przede wszystkim psy. Inne gatunki zwierząt wydają się być rzadziej dotknięte infekcją, również dyskutowane jest znaczenie kliniczne zakażeń u koni.

U ludzi przebieg choroby można podzielić na 3 fazy. Najpierw dochodzi do wystąpienia objawów zakażenia miejscowego – najczęściej w formie rumienia wędrującego (erythema migrans). Następnie ma miejsce rozprzestrzenienie się zakażenia w organizmie, czemu towarzyszy szerokie spektrum różnorodnych objawów klinicznych. Często występują przy tym objawy neurologiczne (np. limfocytarne zapalenie opon i korzonków nerwów rdzeniowych – meningoradiculitis, limfocytarne zapalenie opon mózgowych). W trzecim, przewlekłym stadium choroby, dominują przede wszystkim zapalenia stawów oraz chro-niczne stany zapalne skóry. Rzadziej dochodzi do przewlekłych objawów nerwowych.U psów powyższego podziału na fazy nie stwierdza się, albo jest on b. słabo zaznaczony.

Objawy kliniczne: U chorych zwierząt, zależnie od stopnia nasilenia infekcji, mogą występować następujące objawy: - gorączka- brak apetytu, apatia- okresowe kulawizny, zapalenie jedno- lub wielostawowe

Ponadto, z boreliozą mogą mieć związek następujące objawy (jest to przedmiotem dyskusji):- zapalenie mięśnia sercowego- zaburzenia neurologiczne (porażenia, skurcze)- zapalenie błony naczyniowej (uveitis), naczyniówki

i siatkówki (chorioretinitis) oraz spojówek (conjunctivitis)- zapalenie nerek (nephritis), zapalenie kłębuszkowe

nerek (glomerulonephritis), niewydolność nerek – prze-ważnie u określonych ras psów (np. berneński pies pasterski, labrador, golden retriever)

13 Choroby zakaźne


168


Wykrywanie DNA Borrelia PCR (1)

p. rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej

Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) przeciwciał IgG osocza z heparyną przeciwko Borrelia (pies i koń)

Wykrywanie przeciwciał IgG przeciwko Borrelia jest z regu-ły metodą z wyboru, aby potwierdzić podejrzenie boreliozy. Wykazanie IgG możliwe jest około 4–6 tygodni po zakaże-niu. Odsetek zwierząt seropozytywnych w populacji psów jest stosunkowo wysoki, tak że stwierdzenie dodatniego miana przeciwciał nie świadczy jeszcze o klinicznej postaci boreliozy.

Poza tym można uzyskiwać wyniki fałszywie dodatnie wskutek reakcji krzyżowych w przypadku zakażeń innymi krętkami, a także spowodowanymi obecnością przeciwciał poszczepiennych. Dlatego wynik dodatni lub wątpliwy nale-ży potwierdzić metodą immunoblot (diagnostyka dwustop-niowa).

Wysokie miana przeciwciał IgG mogą się utrzymywać bar-dzo długo nawet w przypadku pomyślnej terapii, dlatego metoda ta nie pozwala na kontrolę skuteczności leczenia boreliozy.

Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) przeciwciał IgM osocza z heparyną przeciwko Borrelia (pies)

Przeciwciała klasy IgM u ludzi wykrywalne są z reguły od 3 tygodnia po zakażeniu i wskazują na fazę ostrą boreliozy.

U psów przeciwciała IgM wydają się utrzymywać przez dłu-gi czas, nawet jeśli nie występuje ostry proces chorobowy. Poza tym przy reinfekcji nie zawsze dochodzi do ponownej odpowiedzi immunologicznej w postaci przeciwciał IgM. Z tych powodów na podstawie dodatniego miana IgM nie można jednoznacznie wnioskować o toczącej się ostrej po-staci boreliozy. Nie da się też całkowicie wykluczyć reakcji krzyżowych.

13 Choroby zakaźne


169


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, Immunoblot (1) przeciwciał IgG osocza z heparyną przeciwko Borrelia

Technika western-blot powinna być przeprowadzana jako test potwierdzający w przypadku dodatniego lub wątpli-wego wyniku badania w kierunku przeciwciał anty-Borrelia metodą ELISA.

Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) przeciwciał przeciwko osocza z heparyną atygenowi C6 Borrelia (badanie jakościowe)

Wykrywanie przeciwciał anty-Borrelia burgdorferi C6 jest nową metodą diagnostyczną boreliozy i powinno znaleźć zastosowanie jako badanie skriningowe. Zaletą metody jest jej specyficzność – nie stwierdza się reakcji krzyżowych z przeciwciałami przeciwko innym krętkom, jak również z przeciwciałami poszczepiennymi. Oznacza to, że wynik dodatni badania nie musi być już potwierdzany za pomocą testu immunoblot.

Wykazanie przeciwciał jest często możliwe począwszy od 3. tygodnia po zakażeniu. Przy tym wydaje się, że poziom przeciwciał anty-C6 skorelowany jest z ilością krętków u badanego zwierzęcia. Miano to wzrasta znacznie od momentu zakażenia, a wyraźnie obniża się bezpośrednio po przeprowadzonej terapii.

Dlatego opisane postępowanie nie powinno być przepro-wadzane u tych zwierząt, które tuż przed wykonywaniem badania otrzymywały antybiotyki lub glikokortykosterydy.

Test uzyskał akredytację jedynie w przypadku zastosowa-nia u psów. Może być jednak również użyty u kotów i koni.

13 Choroby zakaźne


170


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) przeciwciał przeciwko osocza z heparyną antygenowi C6 Borrelia (badanie ilościowe)

Ponieważ poziom przeciwciał anty-C6 Borrelia burgdorferi wydaje się być skorelowany z ilością krętków u zwierzę-cia, badanie ilościowe może być przeprowadzone w celu sprawdzenia skuteczności terapii.

W tym celu, bezpośrednio po stwierdzeniu obecności prze-ciwciał, należy określić ich miano wyjściowe za pomocą ilościowego testu ELISA. Jeśli zwierzę wykazuje odpowied-nie, wskazujące na boreliozę objawy kliniczne, powinno być leczone. Wyraźny spadek poziomu przeciwciał anty-C6 Borrelia burgdorferi przy ponownym badaniu po 6 miesią-cach, wskazuje na pomyślnie przeprowadzoną terapię.

Uwaga: Test może być przeprowadzany tylko u psów.

Wirusowa biegunka bydła (BVD/MD – Bovine Virusdiarrhoe/Mucosal Disease)

Czynnikiem etiologicznym wirusowej biegunki i choroby błon śluzowych bydła jest wirus z rodzaju Pestivirus, należącego do rodziny Flaviviridae. W zależności od właściwości obserwowanych w hodowli komórkowej, wyróżnia się szczepy acytopatogenne oraz cytopatogenne wirusa BVD.

Zakażenia wirusem BVD przebiegają w większości przypadków subklinicznie. W zależno-ści od zjadliwości zarazka oraz stanu zdrowia zwierzęcia, może nieć również miejsce po-stać ostra infekcji, objawiająca się leukopenią, trombocytopenią, gorączką, lekką biegun-ką, trudnościami w oddychaniu i/lub obniżeniem odporności. Raczej rzadko dochodzi do zakażeń szczepami o dużej zjadliwości, prowadzących do zachorowań przebiegających z dużą śmiertelnością, zwłaszcza u cieląt, określanych jako zespół krwotoczny. Choroba charakteryzuje się silną trombocytopenią oraz krwotokami w różnych narządach.

Największe znaczenie mają jednak w dalszym ciągu zakażenia wewnątrzmaciczne, które, w zależności od okresu ciąży, mogą powodować obumieranie płodów, ronienia i urodze-nia martwych lub słabych cieląt; możliwe jest jednak też rodzenie się cieląt zdrowych. W przypadku zakażenia płodu pomiędzy 40. i 120. dniem ciąży, spowodowanego przez szczep acytopatogenny, dochodzi do wystąpienia stanu nabytej tolerancji immunolo-gicznej wobec wirusa; zwierzę pozostaje zakażone przez całe życie i wydala stale duże ilości zarazka. Na ogół w wieku od 6 miesięcy do 2 lat, wskutek mutacji szczepu niecy-topatogennego, powstaje u zakażonego zwierzęcia wirus cytopatogenny, który w ciągu 2 tygodni powoduje kończącą się śmiercią chorobę błon śluzowych.

13 Choroby zakaźne


171


Wykrywanie 2 ml krwi z EDTA, osocza z heparyną ELISA (3) antygenu wirusa BVD

Wykrywanie 1 ml surowicy AGT (3) przeciwciał przeciwko wirusowi BVD

Zakażenia syncytialnym wirusem oddechowym bydłaSyncytialny wirus oddechowy bydła (BRSV – Bovine Respiratory Syncytial Virus), pneumowirus należący do rodziny Paramyxoviridae, jest jednym z czynników etiologicz-nych enzootycznej bronchopneumonii u bydła (a również u innych przeżuwaczy). Mogą występować bezobjawowe zakażenia BRSV, z długotrwałym lub okresowym siewstwem zarazka. Zwiększona presja czynników środowiskowych, jak również obecność innych drobnoustrojów patogennych, wzmagają podatność na chorobę, manifestującą się gorączką i objawami oddechowymi. Bydło dorosłe posiada przeważnie przeciwciała, które wprawdzie chronią przed zachorowaniem, jednak nie przed infekcją oraz namna-żaniem się i wydalaniem wirusa. Przeciwciała matczyne przekazywane są noworodkom wraz z siarą. Szczególnie wrażliwe są jednak cielęta w wieku 2 – 5 miesięcy. Od czasu do czasu choroba może również pojawić się u młodego bydła i zwierząt dorosłych.

Wykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko BRSV (bydło)

BrucelozaDo rodzaju Brucella należą następujące gatunki: B. abortus (czynnik etiologiczny bruce-lozy bydła), B. melitensis (bruceloza owiec i kóz), B. suis (bruceloza świń), B. ovis oraz B. canis. Bakterie te nie wykazują swoistości gatunkowej dla określonych gospodarzy; możliwe jest zakażenie innych gatunków zwierząt, jak również człowieka. Przenoszenie zarazka odbywa się zarówno drogą alimentarną, jak i płciową. Głównymi źródłami infekcji są bezobjawowo zakażeni siewcy zarazka.

Objawy kliniczne: - gorączka- brak apetytu, apatia- ronienia w ostatnim trymestrze ciąży- zapalenie jąder i najądrzy- niepłodność u samców

13 Choroby zakaźne


172


Wykrywanie 0,5 ml surowicy aglutynacja szkiełkowa (3) przeciwciał przeciwko Brucella canis

Jest to badanie jakościowe, pozwalające na wykrycie prze-ciwciał przeciwko Brucella canis u psów. Nie można w ten sposób ustalić miana przeciwciał.

Wykrywanie 0,5 ml surowicy SLA (aglutynacja lateksowa) (3) przeciwciał przeciwko Brucella canis

Wykrywanie przeciwciał przeciwko Brucella canis metodą powolnej aglutynacji wykonywane jest przede wszystkim przed planowanym eksportem psów.

Proszę zaznaczyć wyraźnie na formularzu zleceniowym, że ma być wykonane badanie eksportowe.

Wykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko Brucella abortus

Wykrywanie 0,5 ml surowicy SLA (3) przeciwciał przeciwko Brucella suis

Wykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko Brucella melitensis

Wykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko Brucella ovis

13 Choroby zakaźne


173


Zakażenia wywołane przez kaliciwirusyKoci kaliciwirus jest czynnikiem etiologicznym zespołu chorobowego zwanego kocim katarem. Zakażenie następuje poprzez bezpośredni kontakt ze śliną lub wydzieliną z nosa chorego zwierzęcia. Okres inkubacji wynosi 3 – 5 dni; przebieg infekcji zależy od stanu odporności i może być bezobjawowy do ostrego. Koty, które przebyły zakażenie, pozostają często przez długi czas siewcami wirusa.

Objawy kliniczne: - gorączka- brak apetytu, apatia- zapalenie spojówek- zapalenie błony śluzowej nosa- zapalenie oraz owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej - odoskrzelowe zapalenie płuc- „forma reumatyczna” z kulawizną i obrzękiem stawów

Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (3) przeciwciał przeciwko kaliciwirusom

Po około 14 dniach po zakażeniu mogą być stwierdzane przeciwciała zobojętniające. Odróżnianie przeciwciał natu-ralnych oraz poszczepiennych nie jest możliwe.

Wykrywanie RNA wymaz z gardła i błony śluzowej jamy ustnej kaliciwirusa ostra faza zakażenia: 1 ml krwi z EDTA PCR (3)


CAE (Caprine Arthritis and Encephalitis)Czynnikiem etiologicznym zapalenia stawów i mózgu kóz jest lentiwirus. Zarazek cha-rakteryzuje się niską zaraźliwością; przenoszony jest on głównie poprzez mleko, rzadziej przez kontakt bezpośredni.

Objawy kliniczne: Choroba występuje przede wszystkim u starszych zwierząt pomiędzy 2. i 9. rokiem życia.- zapalenie stawów- wyniszczenie- zapalenie wymienia- objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego

13 Choroby zakaźne


174


Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (3) przeciwciał przeciwko osocza z heparyną wirusowi CAE

Przeciwciała pojawiają się po kilku tygodniach lub nawet wielu latach po zakażeniu. Dlatego wynik ujemny badania nie wyklucza istnienia infekcji w sposób całkowicie pewny.

Cirkowirusyp. rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej

Gorączka QCzynnikiem etiologicznym gorączki Q jest Coxiella burnetii. Infekcja ma z reguły niewiel-kie znaczenie dla zwierzęcia, jednak zakażone zwierzęta stanowią poważne niebezpie-czeństwo jako źródło infekcji dla człowieka. Wrażliwe na zakażenie są, oprócz przeżuwa-czy, również konie, psy i koty.

Objawy kliniczne: - gorączka, apatia, brak apetytu- zapalenie spojówek- odoskrzelowe zapalenie płuc- zapalenia stawów- ronienia

Wykrywanie 1 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko Coxiella burnetii

13 Choroby zakaźne


175


Zakażenia wywołane przez chlamydieNa podstawie nowszych badań, nazwę rodzajową Chlamydia używa się tylko w odniesie-niu do gatunków Chlamydia suis oraz Ch. trachomatis. Drobnoustroje określane dotych-czas jako Ch. psittaci, zostały zakwalifikowane do następujących gatunków: Chlamy-dophila abortus (owce), Ch. caviae (świnki morskie), Ch. psittaci (ptaki), Ch. felis (koty) oraz Ch. pneumoniae. Dokładne różnicowanie tych gatunków możliwe jest tylko poprzez analizę sekwencyjną genomu i w praktyce ma drugorzędne znaczenie.

Gatunki z rodzaju Chlamydophila są obligatoryjnymi pasożytami wewnątrzkomórkowymi i z tego powodu trudnymi do rozpoznawania. Zakażenie następuje z reguły przez błonę śluzową jamy ustnej i nosa, u owiec również podczs aktu krycia.

Objawy kliniczne: są bardzo różne, zależnie od gatunku zwierzęcia oraz in-dywidualnych predyspozycji. Często występują zakażenia latentne.

Owce: ronienia

Koty: zapalenie spojówek; drobnoustrój współuczestniczący

w zespole chorobowym zw. kocim katarem

Ptaki: wyciek z oczu i nosa, biegunka, wychudzenie

Wykrywanie chlamydii (materiał – zależnie od objawów klinicznych) PCR (1)

Reakcja PCR, polegająca na amplifikacji fragmentu mate-riału genetycznego z 16S rRNA, a stosowana do wykry-wania dotychczasowego gatunku Chlamydia psittaci, nie pozwala na odróżnienie od siebie Chlamydophila psittaci, Chl. abortus, Chl. felis oraz Chl. caviae. Do różnicowania powyższych gatunków Chlamydophila można jednak wy-korzystać swoistość ich występowania u poszczególnych gatunków zwierząt-gospodarzy: Chl. psittaci spotyka się przeważnie u ptaków, Chl. abortus przeważnie u owiec, Chl. felis u kotów i Chl. caviae u świnek morskich.


13 Choroby zakaźne


176


Wykrywanie 0,5 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko chlamydiom

Wykrycie przeciwciał przeciwko chlamydiom możliwe jest u wszystkich zwierząt z wyjątkiem ptaków, badanie serolo-giczne nie pozwala jednak na rozróżnienie poszczególnych gatunków tych bakterii.

Zakażenia wywołane przez cirkowirusyp. Wirus choroby dzioba i piór u papug (PBFD)

p. Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.

Zakażenia wywołane przez koronawirusyKoronawirus bydła 1 g kału (tylko bydło) IA (2)

Koronawirusy powodują biegunki u nowonarodzonych cieląt w pierwszych 14 dniach życia. Choroba występuje częściej w okresie zimowym, ponieważ wirus lepiej przeżywa w klima-cie zimnym i wilgotnym. Zwierzęta dorosłe są zwykle bezobja-wowymi siewcami, stanowiąc źródło zakażenia dla młodych.

Objawy kliniczne: - półpłynny, żółty kał od 2. dnia po zakażeniu przez 3 – 6 dni- apatia- brak apetytu- gorączka- odwodnienie

Wykrywanie kot (porcja wielkości ziarna grochu) Immuno- antygenu koronawirusa chromatografia (1)

Za pomocą tego testu wykrywane są koronawirusy bydła.

13 Choroby zakaźne


177


Koronawirus psi (CCV) zapalenie żołądka i jelit – wymaz z prostnicy (wykrywanie RNA) ostra faza gorączkowa – 0,5 ml krwi z EDTA PCR (1)

Wymaz z prostnicy powinien być pobrany przy pojawie-niu się pierwszych objawów klinicznych, ponieważ już po tygodniu po zakażeniu szybko maleje ilość wydalanego wirusa, a od 15 dnia po zakażeniu zarazka nie daje się już stwierdzić. Ponieważ infekcja wywołana przez CCV objawia się przeważnie łagodnym i samoistnie ustępującym zapa-leniem żołądka i jelit, główną rolą diagnostyki za pomocą techniki PCR jest wczesne wykrycie chorych zwierząt oraz bezobjawowo zakażonych siewców w hodowli. Wykazanie obecności koronawirusa w kale nie wyklucza oczywiście innych przyczyn biegunki.

p. Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii mole-kularnej.

Koronawirus koci p. FIP Koronawirus świń p. Transmissible Gastroenteritis

(TGE, zakaźne zapalenie żołądka i jelit świń)

13 Choroby zakaźne


178


DirofilariozaDirofilaria immitis jest czynnikiem etiologicznym dirofilariozy sercowo-naczyniowej. Poza psami i kotami, zarażenia patentne znane są u psów dingo, kojotów, lisów rudych i szarych, wilków rudych, tchórzy i fretek. W przypadku stwierdzonej parazytemii (wykry-cie mikrofilarii), należy w ramach diagnostyki różnicowej uwzględnić mikrofilarie innych nicieni – patogennych (Dirofilaria repens) oraz niepatogennych (Dipetalonema recondi-tum i Dipetalonema grassi). Wektorami pasożyta są komary (Culex, Aedes, Anopheles). D. immitis występuje endemicznie w większości regionów tropikalnych i subtropikalnych, jak również w całym basenie Morza Śródziemnego.

Objawy kliniczne: są różne, w zależności od intensywności inwazji.

Inwazja ostra: - syndrom Vena cava: osłabienie, brak apetytu, dusz- ność, wodobrzusze, żółtaczka, anemia hemolityczna,

wstrząs hypowolemiczny- alergiczne zapalenie płuc: kaszel, duszność, brak ape-

tytu, utrata masy ciała, sinica

Inwazja przewlekła: - stadium I: stan ogólny bez zmian, brak objawów- stadium II: spadek wydolności, sporadyczny kaszel, niedokrwistość- stadium III: ospałość, przewlekły kaszel, utrata masy

ciała, duszność, przyspieszenie oddechów, krwioplucie (haemoptysis), omdlenia (syn-kope), niedokrwistość, szmery płucne przy wdechu, powiększenie wątroby, wodobrzu-sze, niewydolność nerek.

Bezpośrednie 1 ml krwi z EDTA test Knotta (1) wykrywanie mikrofilarii

Mikrofilarie wykrywane są w mikroskopie optycznym po uprzednim zagęszczeniu (test Knotta). Za pomocą tej techniki nie jest możliwe odróżnienie mikrofilarii D. immitis od mikrofilarii innych gatunków.

Powinno się badać krew włośniczkową, pobraną późnym popołudniem albo wieczorem.

Mikrofilarie udaje się wykazać najwcześniej po 6 miesią-cach (a jeszcze lepiej 7 – 9 mies.) od momentu zarażenia.

Wiele przypadków inwazji przebiega w sposób utajony, dlatego często nie można stwierdzić obecności mikrofilarii.

13 Choroby zakaźne


179


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) antygenu makrofilarii osocza z heparyną

Wykrycie antygenu makrofilarii możliwe jest najwcześniej po 5 – 6 miesiącach od momentu inwazji. Mogą się zda-rzyć wyniki fałszywie ujemne (zarażenie małego stopnia, obecność obumarłych pasożytów, nietypowa lokalizacja, samice niezapłodnione, obecność tylko samców).

Proszę zwrócić również Pasożyty krwi i bakterie hemotroficzne – badanie mikro-uwagę na nasze profile skopowe (rozdział 17)diagnostyczne: Profil „podróżny” I i II

ErlichiozaW przypadku diagnostyki erlichiozy (anaplazmozy) u psów konieczne jest różnicowanie pomiędzy infekcjami występującymi w regionach tropikalnych i subtropikalnych (jak erli-chioza monocytarna i trombocytarna) oraz formą granulocytarną zakażenia, stwierdzaną często w rejonach północnych.

Jako czynnik etiologiczny erlichiozy monocytarnej u psów znaczenie ma przede wszyst-kim Ehrlichia canis. W Europie zarazek ten przenoszony jest przez kleszcza Rhipicep-halus sanguineus. E. canis jest szeroko rozprzestrzeniony w regionach tropikalnych i subtropikalnych, a w Europie występuje w całym basenie M. Śródziemnego. Również w Niemczech należy się liczyć z możliwością wystąpienia pojedynczych przypadków infekcji. Inne zakażenia monocytarne, jak np. wywołane przez E. chaffeensis, występują przeważnie w Stanach Zjednoczonych.

W Europie Płd. zdarzają się ponadto zakażenia wywołane przez Anaplasma (E.) platys, która może wywoływać tzw. cykliczną trombocytopenię u psów.

Rośnie znaczenie infekcji powodowanych przez Anaplasma phagocytophilum, która jest czynnikiem etiologicznym anaplazmozy (erlichiozy) granulocytarnej u psów. Tą formę choroby spotyka się przede wszystkim w północnej i środkowej Europie. Wektorem zarazka jest kleszcz Ixodes ricinus.

Erlichioza monocytarna u psów, wywołana przez E. canis, może cechować się szerokim spektrum objawów klinicznych.

Po okresie inkubacji trwającym do 3 tygodni, następuje ostra faza choroby utrzymująca się przez 2 – 4 tygodnie. Na ogół występują wtedy łagodne, nieswoiste objawy chorobo-we, jednak mogą pojawić się również poważne objawy zagrażające życiu.

U zakażonych psów stwierdza się często gorączkę, utratę apetytu, senność, limfadeno-patię oraz powiększenie śledziony. Możliwa jest też zwiększona skłonność do krwawień. Zdarzają się objawy oftalmologiczne oraz neurologiczne. Diagnostyka laboratoryjna wykazuje trombocytopenię, jak również łagodną niedokrwistość, leukopenię i hipergama-globulinemię. Poziomy ALT i fosfatazy zasadowej są podwyższone.

13 Choroby zakaźne


180


Po okresie choroby o przebiegu subklinicznym, o różnym czasie trwania, schorzenie może przejść w stadium przewlekłe, przy którym skuteczność postępowania terapeu-tycznego jest bardzo ograniczona. Jednak nie u wszystkich zwierząt rozwĳa się faza chroniczna. Przyczyna tego nie jest jeszcze wyjaśniona.

Stadium to charakteryzuje się uogólnioną skłonnością do krwawień. Występują m.in. obrzęki, utrata apetytu, przewlekła utrata masy ciała, objawy neurologiczne i powiększe-nie węzłów chłonnych. Wskutek hipoplazji szpiku kostnego dochodzi do pancytopenii.

Bezpośrednie rozmaz krwi + 1 ml krwi z EDTA badanie wykrywanie Ehrlichia mikroskopowe (1) /Anaplasma we krwi

Bezpośrednie wykrycie zarazka w rozmazie krwi możli-we jest na ogół tylko podczas ostrego stadium choroby, najlepiej we krwi kapilarnej. Preparaty barwione są metodą Giemsy i oglądane w mikroskopie optycznym.

Wynik negatywny badania absolutnie nie wyklucza zakażenia!

Wykrywanie DNA 2 ml krwi z EDTA PCR (2) Ehrlichia/Anaplasma spp. (uwzględnia różnicowanie gatunkowe)

Metoda bardziej czuła, niż badanie mikroskopowe rozma-zów krwi.

Jednak wynik ujemny również nie wyklucza istnienia infekcji.

Badanie to standardowo nie pozwala na rozróżnienie po-szczególnych gatunków Ehrlichia/Anaplasma. Jeśli jest to wymagane, może być następnie przeprowadzona analiza sekwencyjna produktu amplifikacji PCR.

Proszę w tym celu wcześniej skontaktować się z laborato-rium.


13 Choroby zakaźne


181


Wykrywanie DNA 2 ml krwi z EDTA, PCR (1) Ehrlichia canis bioptat śledziony lub szpiku kostnego

Bezpośrednie wykazanie zarazka techniką PCR może mieć miejsce już po 4 – 6 dniach od momentu infekcji. Metoda jest z reguły bardziej czuła, niż badanie mikroskopowe roz-mazów krwi. Zaleca się jednak, aby również ona przepro-wadzana była w fazie ostrej choroby, ponieważ w później-szych stadiach zarazek często nie jest już stwierdzany we krwi. Także w tym przypadku wynik negatywny badania nie wyklucza zakażenia.

Technika PCR w pewnym stopniu pozwala na kontrolę skuteczności terapii.

Wykrywanie 0,5 ml surowicy, odczyn immuno- przeciwciał osocza z EDTA, osocza z heparyną fluorescencji (1) Ehrlichia canis

Wykrycie przeciwciał przeciwko Ehrlichia canis możliwe jest z reguły od 14. dnia infekcji. Czterokrotny wzrost miana przeciwciał, przy badaniu par surowic pobranych w od-stępie 2 tygodni, wskazuje na ostry proces chorobowy. Ponieważ podwyższone miano przeciwciał utrzymuje się miesiącami, dodatni wynik badania jednej próbki surowicy nie musi być równoznaczny z faktem, że mamy do czynie-nia z kliniczną postacią erlichiozy.

Możliwe są reakcje krzyżowe z innymi gatunkami z rodzaju Ehrlichia.

Proszę zwrócić równieżuwagę na nasze profile Badanie ogólne w kierunku pasożytów krwi (rozdział 4)diagnostyczne: Profil „podróżny” I i II

13 Choroby zakaźne


182


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, odczyn immuno- przeciwciał przeciwko osocza z EDTA, osocza z heparyną fluorescencji (3) Anaplasma (Ehrlichia) phagocytophilum (pies, koń)

Wykrywanie tych przeciwciał ma duże znaczenie diag-nostyczne. Czterokrotny wzrost miana przeciwciał przy badaniu par surowic wskazuje na ostry proces chorobowy. Natomiast dodatni wynik badania jednej próbki surowicy nie pozwala na stwierdzenie momentu zakażenia, ponie-waż na terenach endemicznych odsetek zwierząt serolo-gicznie dodatnich sięga ok. 20%. Miano dodatnie przeciw-ciał nie musi więc mieć związku z aktualnie toczącym się i manifestującym się kliniczne procesem chorobowym.

Encephalitozoonoza/NosematozaEncephalitozoon cuniculi jest pierwotniakiem pasożytującym wewnątrzkomórkowo, mogącym powodować inwazję u królików, innych zwierząt domowych oraz człowieka. Zarażenie następuje drogą alimentarną, za pośrednictwem spor wydalanych z kałem i moczem.

Objawy kliniczne: Choroba może mieć różny przebieg – oprócz inwazji bez-objawowych, spotyka się przypadki o przebiegu od ostrego do przewlekłego.

Obserwuje się: - skręty szyi (torticollis), przeprostowanie głowy (opistho- tonus)- niedowłady i porażenia- oczopląs (nystagmus)- zapalenie nerek- wzmożone pragnienie/wielomocz (polydipsia/polyuria)- brak apetytu oraz apatię.

Wykrywanie antygenu 0,5 ml moczu test tuszowy (1) spor Encephalitozoon cuniculi

Wykrywanie 0,5 ml surowicy test tuszowy (1) przeciwciał przeciwko Encephalitozoon cuniculi

Testy polegają na mikroskopowym wykrywaniu spor w moczu (nie są one wydalanie stale), albo wykazywaniu przeciwciał w surowicy; w obu przypadkach za pośredni-ctwem metod serologicznych, przy użyciu cząstek tuszu.

13 Choroby zakaźne


183


Zakażenie wywołane przez adenowirusa typu I u koniKoński adenowirus typu I może w określonych okolicznościach (u młodych źrebiąt z niskim poziomem przeciwciał matczynych; w stanach immunosupresji) powodować choroby dróg oddechowych. Zakażenia manifestują się nieżytowym do ropnego zapale-niem spojówek oraz wypływem z nosa.

Wykrywanie wymaz ze spojówek PCR (1) adenowirusa typu 1 u koni (wykrywanie DNA)


Enzootyczna białaczka bydła (EBL)Zespół białaczkowy u bydła można podzielić na 4 formy kliniczne. W przeciwieństwie do białaczki skórnej, białaczki u młodego bydła oraz siatkowicy komórek tucznych, które wszystkie pojawiają się spontanicznie, w przypadku enzootycznej białaczki limfatycznej czynnikiem etiologicznym jest retrowirus. Zakażenie następuje z reguły krótko po poro-dzie, poprzez siarę i mleko. Możliwe jest także rozprzestrzenianie się choroby w sposób horyzontalny.

Objawy kliniczne: - apatia, brak apetytu- obrzęki- niedokrwistość, leukocytoza- powiększenie węzłów chłonnych- powiększenie śledziony

Wykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko wirusowi enzootycznej białaczki bydła

Wirus białaczki kotów (FeLV)VeLV należy do rodziny Retroviridae. Istnieją różne typy wirusa, określane jako FeLV-A, -B oraz - C, przy czym zakażenia wywołane przez typy B i C występują tylko wspólnie z FeLV-A. Ekstensywność zakażenia w populacji kotów w Europie waha się, w zależności od rejonu, od 1 do 18%.

13 Choroby zakaźne


184


Przenoszenie wirusa następuje zarówno drogą poziomą, poprzez ślinę i inne płyny ciała (m.in. mocz oraz krew), jak i drogą pionową przez łożysko i mleko matki. Przebieg choroby zależny jest od stanu odporności zwierzęcia, a także od dawki wirusa oraz jego zjadliwości. Tylko niewielka część kotów zakażonych wirusem białaczki wykazuje objawy chorobowe związane z infekcją. U większości zwierząt zakażenie wygasa albo przecho-dzi w formę utajoną. Tak więc wydaje się, że większa część zakażonych kotów dysponuje sprawnie działającym układem immunologicznym i jest w stanie wyeliminować zarazek z organizmu, zanim dojdzie do wiremii (infekcja poronna). Stwierdzenie obecności anty-genu FeLV we krwi u tych kotów nie jest możliwe. U części zwierząt rozwĳa się przejścio-wa wiremia, trwająca do 16 tygodni. W tym czasie następuje wydalanie wirusa, a we krwi może być wykrywany antygen znajdujący się pozakomórkowo. W zależności od stanu odporności dochodzi przy tym prawdopodobnie albo do eliminacji, do zahamowania proliferacji wirusa, albo do trwałej wiremii.

Nawet jeśli proces replikacji wirusa zostaje przerwany, w zakażonych komórkach może zostawać DNA wirusa zintegrowany z genomem komórki jako prowirus (progenom). Zwierzęta pozostają zakażone latentnie lub regresywnie. Stwierdzenie wewnątrz- lub zewnątrzkomórkowego antygenu FeLV we krwi zwykle nie jest wtedy możliwe. Zależnie od ilości zakażonych komórek, prowirus może być natomiast wykazany w szpiku kostnym lub krwi metodą PCR. Może też mieć miejsce uaktywnienie wirusa, a następnie wiremia. U niektórych zwierząt z czasem dochodzi prawdopodobnie do całkowitej eliminacji zarazka.

W przypadku, gdy zakażony kot nie jest w stanie wytworzyć przeciwciał neutralizujących w dostatecznej ilości, ma wtedy miejsce stała proliferacja wirusa (permanentna wiremia). Taki progresywny przebieg ma zakażenie mniej więcej u jednej trzeciej dotkniętych nim kotów. U zwierząt tych rokowanie jest złe; giną one z reguły w ciągu kilku lat w wyniku schorzeń związanych z FeLV. Zwykle wydalają one duże ilości wirusa, stanowiąc źródło zakażenia dla innych kotów. Z kolei u małej części zakażonych zwierząt dochodzi do atypowego przebiegu choroby, przy którym replikacja wirusa występuje tylko miejscowo, np. w pęcherzu moczowym, oku i gruczole mlekowym. Procedury diagnostyczne stoso-wane rutynowo mogą nie wykryć tej formy zakażenia.

W zależności od przebiegu choroby, mogą występować następujące objawy:- nowotwory: chłoniaki, białaczka, guzy mieloidalne, włókniakomięsaki

- choroby związane z FeLV: gorączka, brak apetytu, apatia, zapalenie jamy ustnej, za-palenie dziąseł, ropnie, objawy ze strony układu oddecho-wego oraz pokarmowego

- supresja szpiku kostnego: leukopenia, neutropenia, niedokrwistość aregeneratywna, trombocytopenia

- choroby na tle niedokrwistość autoimmunohemolityczna, zapalenie kłęb-immunologicznym: ków nerkowych, zapalenie błony naczyniowej, zapalenia

wielostawowe

- zaburzenia rozrodu: ronienia, urodzenia martwych płodów, „fading-kitten syn-drom”, syndrom zamierających kociąt

13 Choroby zakaźne


185


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) antygenu FeLV osocza z heparyną

Wykrycie pozakomórkowego (wolnego) antygenu FeLV-p27 możliwe jest od mniej więcej 3. tygodnia po zakażeniu. Wynik dodatni badania wskazuje z reguły na wiremię.Nie można całkowicie wykluczyć tego, że w rzadkich przypadkach stwierdzane są tylko cząstki defektywne wirusa i dlatego też nie odbywa się replikacja. Aby odróżnić wiremię przejściową (krótkotrwałą) od trwałej wiremii oraz uzyskać wskazówki dotyczące rokowa-nia, zaleca się powtórzenie badania po 6 tygodniach.Jeśli w ponownym badaniu uzyskamy również wynik dodatni, wskazane jest wykonanie jeszcze jednego badania po dalszych 10 tygodniach. Ponowne stwierdzenie antygenu wirusa wskazuje z bardzo dużym prawdopodobieństwem na trwała wiremię. Wynik ujemny drugiego badania (po 6 tyg.) przemawia albo za eliminacją zarazka, albo za przejściem zakażenia w fazę utajoną.Alternatywnie, po 6 tygodniach od pierwszego stwierdzenia antygenu, można przeprowa-dzić wykrywanie wewnątrzkomórkowego antygenu p27 za pomocą odczynu immunoflu-orescencji. Jeśli również ten test da wynik dodatni, wtedy zachodzi bardzo duże prawdo-podobieństwo, że mamy do czynienia ze zwierzęciem zakażonym trwale.

Szczepienie nie prowadzi do wiremii, dlatego nie są z tego powodu możliwe odczyny fałszywie dodatnie.

Proszę zwrócić również Profil szczegółowy u kotówuwagę na nasze profile FeLV/FIV/FIP, FeLV/FIP, FeLV/FIV, FeLV/FIVdiagnostyczne i kombinacje: + badanie monitorujące w kierunku FIP.

13 Choroby zakaźne


186


Wykrywanie 1 ml krwi z EDTA, rozmaz krwi odczyn immuno- antygenu FeLV fluorescencyjny (3)

Test ten wykrywa znajdujący się wenątrzkomórkowo (w ob-rębie trombocytów oraz granulocytów obojętnochłonnych) antygen p27 wirusa białaczki kotów. Wynik dodatni badania ma miejsce jednak tylko w przypadku, gdy zakażenie dotyczy również szpiku kostnego, dlatego postępowanie to jest wskazane dopiero po 6 tygodniach od stwierdzenia antygenu p27 zewnątrzkomórkowo. Test ten ma w pewnym stopniu znaczenie prognostyczne. Wynik dodatni wskazuje z dużym prawdopodobieństwem, że choroba przebiega ze stałą wiremią. Natomiast wynik ujemny nie wyklucza zaka-żenia w sposób pewny, ponieważ nie jest w stanie wykryć np. zakażeń latentnych. Ponadto, prawdopodobieństwo wykrycia antygenu tą metodą zależy w dużym stopniu od liczby zakażonych trombocytów i neutrofili.

Uwaga: Z nadesłanego materiału nie jest już możliwe wykonanie dalszych badań. W przypadku, gdy potrzebują Państwo przeprowadzić inne testy, niezbędne jest przesłanie nam 2 osobnych próbówek z krwią/EDTA, względnie rozmazów.

Do badania nie nadaje się krew z heparyną!

Wykrywanie 2 ml krwi z EDTA, szpik kostny PCR (1) progenomu DNA wirusa białaczki kotów

Zintegrowany z genomem gospodarza wirusowy DNA określany jest jako progenom lub prowirus. Może być on wykryty za pomocą techniki PCR. Test jest wysoce specy-ficzny i dlatego może być zastosowany do potwierdzania wyników wątpliwych uzyskiwanych za pomocą innych me-tod diagnostycznych. Badanie metodą PCR krwi lub szpiku kostnego pozwala również w pewnym stopniu na rozpozna-wanie zakażeń latentnych lub regresywnych, w przypadku których wykrywanie antygenu testem ELISA i IF wypada z reguły negatywnie. Czułość metody zależy jednak w du-żym stopniu od liczby zakażonych komórek (prowirusload). Dlatego ujemny wynik badania nie wyklucza infekcji.

Na podstawie omawianej metody nie można wysuwać wnio-sków odnośnie zdolności wirusa do replikacji.

13 Choroby zakaźne


187


Zakażenie koronawirusem kotów/FIP (Zakaźne zapalenie otrzewnej kotów)

Infekcje wywołane przez koronawirus koci (FCoV) są szeroko rozprzestrzenione w popu-lacji kotów. Około 50 % tych zwierząt posiada przeciwciała przeciwko FCoV, natomiast w hodowlach kotów i schroniskach – nawet do 100 %. Wydalanie wirusa odbywa się wraz z kałem, a zakażenie – drogą doustną i donosową, w sposób bezpośredni i pośredni. Różnicowanie FCoV oraz mutantów wirusa powodujących zakaźne zapalenie otrzewnej jest niemożliwe (zgodność genetyczna wynosi ponad 99%). Nie jest też prawdziwa teoria, że niepatogenne koronawirusy zlokalizowane są wyłącznie w jelicie, a tylko patogenne mutanty przedostają się do tkanek. Ponieważ przy każdej replikacji mają miejsce błędy dotyczące kopiowanego materiału genetycznego, zasadniczo z każdego koronawirusa mogą powstawać warianty patogenne.

Dlatego do najważniejszych czynników sprzyjających powstawaniu FIP, oprócz stanu układu immunologicznego kotów, należy przebywanie wielu zwierząt na stosunkowo niewielkiej powierzchni. Poprzez stałe wzajemne reinfekcje dochodzi do namnożenia się koronawirusów w takiej populacji. Związane z tym jest zwiększenie ilości wirusa u po-szczególnych kotów, co powoduje też wzrost ryzyka mutacji. Występowanie patogennych wariantów wirusa oraz działanie czynników upośledzających układ immunologiczny sprzyjają namnażaniu się zarazka w makrofagach i przenoszenie go do wszystkich narzą-dów. Wytwarzane przeciwciała mogą nie wyeliminować wirusa, wskutek czego dochodzi do objawów chorobowych związanych z tworzeniem się kompleksów immunologicznych.

Objawy kliniczne: poprzez odkładanie się kompleksów antygen-przeciwciało rozwĳa się zapalenie naczyń (vasculitis) i zapalenie błon surowiczych (polyserositis) (forma wysiękowa), oraz/albo dochodzi do zapalenia ziarniniakowego (forma sucha).

Objawy są dlategobardzo różnorodne: - nawracająca gorączka oporna na leczenie

- apatia, brak apetytu- wodobrzusze (ascites), płyn w jamie opłucnowej (hy-

drothorax) i worku osierdziowym (hydropericardium)- duszność- kłębkowe zapalenie nerek- uszkodzenie wątroby- objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego- zapalenie błony naczyniowej oka

Diagnostyka zakaźnego zapalenia otrzewnej jest problematyczna, a postawienie roz-poznania z reguły niemożliwe w przypadku żywego zwierzęcia. Poprzez kombinację różnych metod diagnostycznych można jednak zwiększyć prawdopodobieństwo rozpo-znania choroby.

13 Choroby zakaźne


188


Wykrywanie koronawirusa PCR (1)


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, odczyn immuno- przeciwciał osocza z EDTA, osocza z heparyną fluorescencji (1) przeciwko FCoV

Znaczenie diagnostyczne wykrywania przeciwciał przeciw-ko FCoV jest problematyczne, z uwagi na częste wystę-powanie osobników serologicznie dodatnich w populacji kotów. Miano pozytywne wskazuje jedynie, że zwierzę mia-ło kontakt z koronawirusem. Dodatkowo, wytwarzanie prze-ciwciał może być indukowane przez psiego koronawirusa oraz przez szczepienie kotów przeciwko FIP. W przypadku podejrzenia zakaźnego zapalenia otrzewnej, jednorazowe stwierdzenie obecności przeciwciał nie jest w żadnym przy-padku wystarczające do rozpoznania choroby. Zalecamy Państwu w takich sytuacjach przeprowadzenie badania skriningowego w kierunku FIP – często stwierdza się wtedy hiperproteinemię, hipergamaglobulinemię, obniżenie stosunku albumin do globulin, podwyższenie parametrów wątrobowych,neutrofilię ora niedokrwistość.

Wynik ujemny badania serologicznego również nie wyklu-cza FIP, ponieważ przy znacznym namnożeniu się wirusa występuje nadmiar antygenu, co powoduje, że nie można stwierdzić wolnych przeciwciał.

W przypadku zwierząt nie wykazujących objawów kli-nicznych, wykrywanie przeciwciał może jednak służyć do identyfikacji zwierząt serologicznie dodatnich, a przez to potencjalnych siewców. Ma to duże znaczenie przy tworze-niu hodowli, w których poszczególne koty są serologicznie ujemne.

Przed szczepieniem kotów przeciwko FIP również może być wskazane określanie przeciwciał koronawirusowych.


13 Choroby zakaźne


189


Wykrywanie kociego wysięk w jamach ciała: 0,5 ml punktatu PCR (1) koronawirusa objawy ze strony o.u.n.: 0,5 ml płynu m.-r. (FIP/FECV) gorączka (faza wiremii): 0,5 ml krwi z EDTA identyfikacja siewców wirusa: kał/wymaz z prostnicy

Różnicowanie wirusa zakaźnego zapalenia otrzewnej kotów (FIPV) oraz kociego koro-nawirusa jelitowego (FECV), który w organizmie zwierzęcia w pewnych okolicznościach może mutować do FIPV, jest obecnie niemożliwe za pomocą techniki PCR.

Wykrycie koronawirusa kociego (FCoV) w punktacie lub płynie mózgowo-rdzeniowym przemawia za FIP, zwłaszcza jeśli wskazują na to objawy kliniczne oraz wyniki badań laboratoryjnych (badanie serologiczne i z zakresu chemii klinicznej).

W rzadkich przypadkach, np. z powodu nowotworów lub procesów zapalnych, może dochodzić do przechodzenia koronawirusów jelitowych do płynu wysiękowego w jamach ciała. Dlatego wynik dodatni badania techniką PCR nie zawsze jest równoznaczny z zakaźnym zapaleniem otrzewnej.

Natomiast wykrywanie FCoV w kale (badanie jakościowe) dowodzi jedynie, że ma miejsce infekcja tym wirusem i nie wskazuje na FIP. Służy za to do wykrywania siewców wirusa, ponieważ jednak wydalanie zarazka może następować okresowo, przy wyniku ujemnym test powinien być powtórzony. Badanie ilościowe siewstwa wirusa z kałem za pomocą PCR (w opracowaniu) mogłoby być w przyszłości wartościową metodą diagnostyczną do identyfikacji siewców wydalających duże ilości zarazka, którzy z jednej strony stanowią poważne źródło infekcji w populacji kotów, z drugiej mogą znacznie zwiększać ryzyko pojawienia się FIP wskutek większego prawdopodobieństwa mutacji wirusa.

Zakażenie monocytów i makrofagów jest istotnym elementem patogenezy zapalenia otrzewnej. Dlatego wykazanie FCoV we frakcji monocytów/makrofagów we krwi z EDTA (Buffy Coat – tzw. „kożuszek”) uważane jest za specyficzne dla FIP.

13 Choroby zakaźne


190


FIV (Wirus niedoboru immunologicznego kotów)FIV należy do rodzaju Lentivirus i rodziny Retroviridae. Ekstensywność zakażenia popula-cji kotów w Europie wynosi, zależnie od regionu, od 0,7 do 11 %. Przenoszenie następuje przede wszystkim poprzez rany kąsane. Opisywane są też zakażenia poprzez mleko matki, a ponadto podejrzewa się transmisję wirusa podczas aktu krycia oraz przez łoży-sko. Podobnie jak w przypadku infekcji HIV u człowieka, mimo powstawania przeciwciał neutralizujących, nie dochodzi do eliminacji zarazka z organizmu. Wirus namnaża się przede wszystkim w limfocytach CD4+, co z czasem, oprócz innych czynników, prowadzi do wyraźnej immunosupresji.

Objawy kliniczne.Zakażenie wirusem niedoboru immunologicznego kotów można podzielić na 4 fazy:

Faza ostra: czas trwania: kilka tygodni do kilku miesięcy- gorączka- neutropenia- lymphadenopatia

Faza bezobjawowa: czas trwania: 3 do 7 lat

Faza objawów czas trwania: zmiennieniespecyficznych: - gorączka

- lymphadenopatia- leukopenia, niedokrwistość, trombocytopenia- apatia, brak apetytu, wyniszczenie- zapalenie jamy ustnej, dziąseł, nosa, jelit- zmiany w zachowaniu się

Faza podobna do AIDS: czas trwania: ~ do 1 roku- zakażenia oportunistyczne- nowotwory- objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego

13 Choroby zakaźne


191


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, ELISA (1) przeciwciał osocza z EDTA, osocza z heparyną przeciwko FIV

Jako badanie skriningowe używane w diagnostyce rutyno-wej, wykrywanie przeciwciał przeciwko FIV stanowi metodę z wyboru. Stosowany test wykrywa przeciwciała przeciwko białku rdzenia p24 oraz białku transbłonowym gp40. Około 95% zakażonych kotów wykazuje serokonwersję (powsta-wanie przeciwciał) po 2 – 4 tyg. od zakażenia. Jednak nie-które zwierzęta wytwarzają przeciwciała wyraźnie później. W końcowym stadium choroby przeciwciała często w ogóle nie są wykrywalne.

Wynik dodatni w teście ELISA, jako badaniu skriningowym, powinien być potwierdzony metodą westernblot. Ponowny wynik dodatni w sposób jednoznaczny świadczy o infekcji.

U kociąt poniżej 6. miesiąca życia mogą jeszcze występo-wać przeciwciała matczyne. W celu potwierdzenia dodat-niego wyniku badania serologicznego u tych zwierząt, za-leca się wykrywanie progenomu za pomocą techniki PCR, albo dodatkowe badanie metodą ELISA u kotów starszych niż 6-miesięczne.


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, Westernblot (3) przeciwciał osocza z heparyną przeciwko FIV

Metoda ta, z uwagi na wysoką specyficzność, służy do potwierdzania dodatniego wyniku badania serologicznego metodą ELISA.

13 Choroby zakaźne


192


Wykrywanie DNA 2 ml krwi z EDTA PCR (1) progenomu wirusa niedoboru immunologicznego kotów

Wykrycie prowirusowego DNA jest wysoce specyficzne i możliwe z reguły począwszy od 5. dnia po zakażeniu. Natomiast czułość testu zależna jest od ilości zakażonych limfocytów. Ponadto, prawdopodobnie nie wszystkie szcze-py FIV, a także nie wszystkie podtypy powstałe wskutek częstych mutacji, mogą być wykryte tą metodą. Wynik ujemny badania nie wyklucza więc zakażenia, natomiast wynik dodatni świadczy z dużym prawdopodobieństwem o infekcji.

Test polecany jest przede wszystkim jako badanie potwier-dzające u tych zwierząt, u których wynik dodatni badania serologicznego może być spowodowany obecnością prze-ciwciał matczynych, a także przy wynikach wątpliwych oraz gdy inne metody diagnostyczne dają wyniki różniące się od siebie.


FSME (wiosenno-letnie zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego)Czynnikiem etiologicznym wiosenno-letniego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego jest Flavivirus, który w Europie środkowej przenoszony jest głównie przez kleszcza Ixodes ricinus. Przebieg kliniczny choroby u zwierząt domowych opisywany był jak dotąd prze-ważnie u psów. Spotyka się również pojedyncze doniesienia dotyczące koni i małych przeżuwaczy. Tereny endemiczne choroby, z reguły o zasięgu lokalnym, znajdują się w różnych państwach Europy, m.in. w Szwajcarii, Austrii, Francji, Czechach, Słowacji, Polsce, Rosji, Słowenii oraz na Węgrzech. Zakażenia stwierdzane są również w południo-wej Szwecji i Finlandii. W Niemczech większe nasilenie przypadków choroby notuje się przede wszystkim w Badenii-Württembergii, Bawarii i Południowej Hesji.

Choroba ma przeważnie przebieg ostry i postępujący. Możliwa jest również forma nado-stra – letalna, jak również podostra do przewlekłej.

Obserwuje się często gorączkę, apatię, brak apetytu, zmiany w zachowaniu się zwierzę-cia – jak lękliwość, agresywność, skurcze napadowe, niedowłady, niezborność, przeczuli-cę (hyperaesthesia), nadwrażliwość bólową (hyperalgesia).

13 Choroby zakaźne


193


Wykrywanie kleszcz, 0,5 ml płynu m.r. PCR (1) wirusa FSME (wykrywanie RNA)

Jeśli dochodzi do pojawienia się wyraźnych objawów klinicznych, zalecana jest próba bezpośredniego wykrycia zarazka w płynie mózgowo-rdzeniowym.


Wykrywanie 1 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko wirusowi FSME

Odczyn wiązania dopełniacza nadaje się do wykrywania zwierząt serologicznie dodatnich. Należy liczyć się z tym, że na terenach endemicznych przeciwciała mogą wystę-pować nawet u 30% psów, które przy tym wcale nie muszą wykazywać objawów klinicznych. Dlatego w przypadku stwierdzenia obecności przeciwciał nie należy wyciągać wniosków odnośnie stanu klinicznego pacjenta. Na ostrą infekcję wskazuje znaczny wzrost miana przeciwciał przy badaniu pary surowic. Jest bardzo prawdopodobne, że przeciwciała wiążące dopełniacz pozostają wykrywalne jeszcze przez długi czas po kontakcie zwierzęcia z zaraz-kiem. Przy uzasadnionym podejrzeniu klinicznym choroby wskazane jest w każdym przypadku badanie płynu mózgo-wo-rdzeniowego.

Haemobartonelloza/zakażenia wywołane przez mykoplazmy hematotroficzne

p. Mycoplasma haemofelis, Candidatus Mycoplasma haemominutum Mycoplasma haemocanis

13 Choroby zakaźne


194


Zakażenia wywołane przez Helicobacter sp.Co do znaczenia patogennego zakażeń wywołanych przez Helicobacter sp. u zwierząt, opinie badaczy są w pewnym stopniu podzielone. Z jednej strony, bakterie z tego rodzaju izolowane są od psów i kotów ze stanami zapalnymi żołądka oraz i jelit oraz przewlekłymi wymiotami. Z drugiej strony drobnoustroje te stwierdzane są również u zdrowych zwierząt i wiele przemawia za tym, że ekstensywność zakażenia w populacji psów i kotów wynosi od 40 do 100 %. Wydaje się, że chodzi tu głównie o Helicobacter bizzozeronii i H. felis. Ponadto u kotów bardzo rzadko stwierdzany był też H. pylori. Różnicowanie tych gatun-ków możliwe jest tylko na podstawie analizy sekwencyjnej genomu.Sprzeczne opinie dotyczą również potencjalnej roli zwierząt domowych jako źródła zaka-żenia dla człowieka; jest to przedmiot ożywionych dyskusji w ostatnim czasie.

Objawy kliniczne. Uwzględniając wyżej wymienione wątpliwości, dysku-towane są następujące objawy występujące u zwierząt, u których stwierdzono bakterie z rodzaju Helicobacter:- wymioty- biegunka- wrzody żołądka- rak żołądka

Wykrywanie DNA bioptat z żołądka, kał PCR (1) Helicobacter sp. (uwzględnia różnicowanie gatunkowe)


Zakaźne zapalenie wątroby u psów (hepatitis contagiosa canis, Hcc)

Czynnikiem etiologicznym zakaźnego zapalenia wątroby jest psi adenowirus typu I (CAV I). Pod względem antygenowym jest on ściśle spokrewniony z adenowirusem typu II (wirusem zakaźnego zapalenia krtani i tchawicy), który uczestniczy w patogenezie zespołu chorobowego, zwanego kaszlem kenelowym. Siewstwo wirusa odbywa się za pośrednictwem wszystkich wydzielin i wydalin; wraz z moczem – do 6 miesięcy.

Objawy: Po okresie inkubacji trwającym 2 – 7 dni dochodzi do wystąpienia objawów klinicznych, których nasilenie zależne jest od stopnia uszkodzenia komórek podczas replikacji wirusa. - gorączka- brak apetytu, apatia- zapalenie gardła i migdałków- powiększenie wątroby- obrzęki, wodobrzusze- skaza krwotoczną- zmętnienie rogówki, zapalenie błony naczyniowej oka

13 Choroby zakaźne


195


Wykrywanie 0,5 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko adenowirusom u psów

Wykazanie przeciwciał wiążących dopełniacz możliwe jest najwcześniej 10. – 14. dnia po zakażeniu. Odróżnienie prze-ciwciał przeciwko CAV I i CAV II, jak również przeciwciał powstałych w wyniku zakażenia od przeciwciał poszcze-piennych, nie jest niestety możliwe. O infekcji świadczy wzrost miana przeciwciał po 10 – 14 dniach.

Zakażenia herpeswirusowe u bydła (IBR/IPV/IBP)Herpeswirus typu 1 u bydła (BHV-1) powoduje manifestację kliniczną dwóch różnych zespołów objawów – dotyczących układu oddechowego oraz układu rozrodczego. Podobnie jak w przypadku wszystkich infekcji powodowanych przez herpeswirusy, raz zakażone zwierzęta pozostają nosicielami zarazka przez całe życie i mogą go wydalać okresowo wraz z wydzielinami oraz kałem.

Objawy kliniczne: - gorączka- ślinotok, wypływ z nosa- kaszel- zapalenie mózgu i opon mózgowych (cielęta)- zapalenie pochwy, zapalenie żołędzi prącia i napletka

(balanoposthitis), ronienia

Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (3) przeciwciał osocza z heparyną przeciwko BHV-1

Różnicowanie 2ml surowicy ELISA (3) szczepów terenowych i szczepionkowych BHV-1

Odróżnianie wirusa terenowego od wskaźnikowego u zwie-rząt szczepionych wirusem znakowanym.

13 Choroby zakaźne


196


Zakażenia herpeswirusowe u psówPsi herpeswirus typu 1 (CHV-1) powoduje u szczeniąt uogólnione zakażenie, kończące się najczęściej śmiercią. Starsze zwierzęta wykazują zaledwie słabo wyrażone objawy ze strony układu oddechowego lub zakażenia układu rozrodczego, mogące powodować obniżenie płodności. Możliwy jest też zupełny brak objawów klinicznych; zwierzęta takie są wtedy siewcami wirusa odgrywającymi dużą rolę w rozprzestrzenianiu się zarazka. CHV-1 może być również wykrywany w przypadkach kaszlu kenelowego. Zakażenie następuje drogą doustną lub donosową, na ogół już w drogach rodnych. Czas inkubacji wynosi 4-6 dni. Zwierzęta, które przebyły zakażenie, pozostają nosicielami wirusa przez całe życie.

Objawy kliniczne: - brak apetytu, apatia- ślinotok i wypływ z nosa- skomlenie - biegunka - objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego- ronienia

Wykrywanie nagła śmierć szczeniąt: płuca, wątroba, nerki PCR (1) (wykrywanie DNA) zakażenie ukł. rozrod.: wymaz z pochwy ronienia: poronione płody, błony płodowe objawy ze strony ukł.oddechowego: wymaz z nosa i gardła

Dla hodowców psów jest bardzo ważne, aby w przypadku nagłej śmierci u szczeniąt poniżej 3. tygodnia życia, wyka-zać ewentualne zakażenie herpeswirusem jako przyczynę choroby. Bezpośrednie wykrywanie antygenu CHV-1 jest w takich przypadkach metodą z wyboru.

Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (3) przeciwciał przeciwko CHV-1

Odczyn seroneutralizacji wirusa jest metodą z wyboru dla roz-poznawania bezobjawowych nosicieli zarazka. Wykrycie prze-ciwciał udaje się po ok. 3 – 4 tygodniach po zakażeniu. Przy zakażeniach latentnych badanie może dawać wynik nega-tywny, by w późniejszym okresie ponownie wypaść dodatnio. W przypadku podejrzenia klinicznego choroby i ujemnego wyniku badania serologicznego, zalecamy diagnostykę meto-dą PCR. Szczepienie również prowadzi do serokonwersji. Nie jest przy tym możliwe różnicowanie przeciwciał poszczepien-nych od przeciwciał powstających w wyniku infekcji. W celu rozpoznania ostrej infekcji u szczeniąt, zalecamy bezpośred-nie wykrywanie wirusa za pomocą PCR.

13 Choroby zakaźne


197


Zakażenia herpeswirusowe u koniU koniowatych opisano do tej pory 9 gatunków herpeswirusów. Pięć z nich ma związek z objawami klinicznymi. EHV-4 jest czynnikiem etiologicznym zapalenia nosa i płuc (rhi-nopneumonitis) koni, przy czym u zwierząt młodszych schorzenia układu oddechowego powodowane są również przez EHV-1. Oba serotypy, samodzielnie lub wspólnie, mogą wywoływać postać nerwową, manifestującą się niedowładami i porażeniami. Natomiast ronienie (stosunkowo późne, bo pod koniec ciąży) powodowane jest zwykle przez EHV-1. Herpeswirusy typu 2 i 5 są przypuszczalnie przyczyną zapaleń rogówki. EHV-3 jest czynnikiem etiologicznym otrętu. Zakażone konie pozostają nosicielami wirusa przez całe życie.

Koński herpeswirus objawy ze strony wymaz z nosa, lub PCR (1) typu 1 (EHV-1) ukł. oddechowego: gardła, wydzielina z tchawicy Koński herpeswirus ostra gorączka PCR (1) typu 4 (EHV-4) faza choroby: surowica, osocze (wykrywanie DNA) zapalenie spojówek: wymaz ze spojówek ronienia: wody płodowe, endometrium, płód objawy ze strony o.u.n. 0,5 ml płynu m.r.

Wykrycie DNA wirusa możliwe jest tylko w materiale za-wierającym komórki. Różnicowanie pomiędzy EHV-1 oraz EHV-4 wykonywane jest rutynowo.


Koński herpeswirus zapalenie spojówek: wymaz ze spojówek, PCR (1) typu 2 (EHV-2) oraz rogówki (wykrywanie DNA) objawy ze strony wymaz z nosa, ukł. oddechowego: wydzielina z nosa i tchawicy

Wykrywanie DNA przede wszystkim w zawierających komórki wymazach ze spojówek i rogówki, ewentualnie w wymazach z nosa.


Koński herpeswirus Materiał: p. wykrywanie EHV-2 PCR (1) typu 5 (EHV-5) (wykrywanie DNA)


13 Choroby zakaźne


198


Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (1) przeciwciał przeciwko EHV-1 i EHV-4

Różnicowanie przeciwciał poszczepiennych oraz wytwo-rzonych pod wpływem zakażenia nie jest możliwe. Pojawie-nie się przeciwciał albo wzrost ich miana w przeciągu 2 – 3 tygodni o co najmniej 3 rozcieńczenia, wskazują na ostrą fazę infekcji.

Zakażenie herpeswirusowe u kotówKoci herpeswirus typu 1 (FHV-1, wirus zapalenia nosa i tchawicy) uczestniczy w patoge-nezie zespołu chorobowego zw. katarem kocim. Zakażenie następuje przede wszystkim poprzez bezpośredni kontakt ze śliną lub wydzieliną z nosa.

Czas inkubacji wynosi 2 - 5 dni. Po ok. 1 – 3 tygodniowym okresie choroby większość zakażeń przechodzi w fazę rekonwalescencji. Ciężki przebieg choroby obserwowany jest przede wszystkim u kociąt. Przewlekłe formy kliniczne występują relatywnie rzadko. Duża część zakażonych kotów po kontakcie z zarazkiem wykazuje przebieg latentny i może okresowo wydalać wirusa.

Objawy kliniczne: - gorączka- brak apetytu, apatia- zapalenie rogówki i spojówki (keratoconjunctivitis)- zapalenie błony śluzowej nosa- odoskrzelowe zapalenie płuc- ronienia (rzadko)

Wykrywanie kociego PCR (1) herpeswirusa typu 1 (FHV-1) (wykrywanie DNA)


Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (3) przeciwciał przeciwko FHV-1

Odczyn seroneutralizacji wirusa jest metodą z wyboru dla identyfikacji bezobjawowych nosicieli zarazka. Wykaza-nie przeciwciał możliwe jest 3 – 4 tygodni po zakażeniu. Nie da się odróżnić przeciwciał wytworzonych wskutek zakażenia od poszczepiennych, jak również od przeciwciał matczynych. W celu rozpoznania ostrej infekcji, zalecamy bezpośrednie wykrywanie wirusa za pomocą PCR.

13 Choroby zakaźne


199


IBR/IPVp. Zakażenia herpeswirusowe u bydła (IBR/IPV/IBP)

Influenza koniInfluenza koni jest ostro przebiegającą, wysoce zaraźliwą chorobą wirusową, dotyczącą przede wszystkim układu oddechowego. Rozróżnia się 2 podtypy wirusa: A equi 1 i A equi 2.

Przenoszenie zarazka odbywa się drogą kropelkową.

Objawy kliniczne: - gorączka- brak apetytu- kaszel oraz odoskrzelowe zapalenie płuc

Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (3) przeciwciał przeciwko influenzie koni

Wskazane jest badanie par surowic pobranych w odstępie 14 dni.

Rozróżniane sąnastępujące szczepy: Praga, Miami, Fontainbleau, Kentucky oraz Solvalla.

Odróżnienie przeciwciał wytworzonych wskutek zakażenia od przeciwciał poszczepiennych nie jest możliwe.

Wirus influenzy świńInfluenza świń powodowana jest przez Influenzavirus A świń (Orthomyxoviridae). Wirus posiada dwa, wyrażone w różnym stopniu, antygeny powierzchniowe, które są podstawą podziału na podtypy. Cały szereg takich podtypów może powodować wzajemne zakaże-nia pomiędzy ludźmi, trzodą chlewną, ptakami i ewentualnie końmi.

Diagnoza choroby na podstawie objawów klinicznych nie jest pewna. Rozpoznanie influenzy świń wymaga izolacji wirusa z wymazów z nosa lub gardła, albo stwierdzenia wzrostu miana przeciwciał, swoistych dla danego podtypu, w 2 próbach surowic pobra-nych w odstępie 2-3 tygodni.

Wykrywanie 2 ml surowicy hemaglutynacja HAH (3) przeciwciał przeciwko wirusowi influenzy świń

13 Choroby zakaźne


200


LeiszmaniozaCzynnikiem etiologicznym leiszmaniozy psów jest Leishmania infantum (syn. L. chaga-si w przypadku szczepów z Ameryki Południowej i Środkowej). Rzadziej dochodzi do inwazji wywołanych przez L. tropica. Choroba przenoszona jest przez moskity (Phleboto-mus). W Europie leiszmanie rozprzestrzenione są w całym basenie Morza Śródziemnego i występują przeważnie na terenach przybrzeżnych oraz na dużych wyspach.

Objawy kliniczne. Okres inkubacji wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy. Zróżnicowanie choroby na formę trzewną oraz skórną, występujące u człowieka, nie jest na ogół obserwowane u psów.

Odpowiada temu duża różnorodność objawów klinicznych:- wychudzenie- brak apetytu, apatia, zapalenie jelit- hiperkeratoza, wyłysienie (rozpoczynające się wokół

oczu), zapalenie skóry, szczeliny w obrębie opuszek łap- wydłużenie pazurów, paronychia- pancytopenia- obrzęk węzłów chłonnych- hiperproteinemia, hipoalbuminemia, hipergamaglobuli-

nemia- powiększenie wątroby i śledziony- zapalenie kłębków nerkowych- zapalenie wielostawowe- zapalenie rogówki i spojówki (keratoconjunctivitis), za-

palenie błony naczyniowej (uveitis), zapalenie tęczówki (iritis), ślepota.

Bezpośrednie rozmaz badanie mikroskopowe (1) wykrywanie leiszmanii

Bezpośrednie wykrywanie leiszmanii ma sens tylko w przy-padku rozmazów z punktatów węzłów chłonnych, szpiku kostnego lub skóry (czułość 30 – 50%). Próba wykazania pasożytów w rozmazie krwi z reguły kończy się niepo-wodzeniem. Wynik negatywny badania bezpośredniego w żadnym wypadku nie wyklucza inwazji!

13 Choroby zakaźne


201


Wykrywanie DNA zmiany skórne – bioptat ze skóry PCR (1) Leishmaia sp. limfadenopatia – punktat z węzłów chłonnych (uwzględnia różnicowanie zapalenie nosa – wymaz z nosa gatunkowe) ponadto – bioptaty ze szpiku kostnego, wątroby i śledziony

Także do badania techniką PCR nadają się wyłącznie w/w materiały. Mimo wyraźnie większej czułości tej metody, nie można wykluczyć ewentualnych wyników fałszywie ujem-nych. Metoda zalecana jest przede wszystkim u zwierząt klinicznie podejrzanych o leiszmaniozę, nie wykazujących obecności przeciwciał.

p. też rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.

Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwciał przeciwko osocza z heparyną fluorescencji (1) Leishmania

Stwierdzenie przeciwciał przeciwko leiszmaniom (L. infan-tum) udaje się często dopiero po wielu tygodniach, względ-nie miesiącach, od momentu inwazji. Natomiast zwierzęta zarażone bezobjawowo często w ogóle nie wykazują przeciwciał.

Proszę zwrócić równieżuwagę na nasze profile Badanie ogólne w kierunku pasożytów krwidiagnostyczne: Profil „podróżny” I i II

13 Choroby zakaźne


202


LeptospirozaCzynnikami etiologicznymi leptospirozy są m.in. serotypy: Leptospira Australis, L. Autum-nalis, L. Canicola, L. Copenhageni (Icterohaemorrhagiae), L. Grippotyphosa, L. Pomona, L. Saxkoebing, L. Sejroe oraz L. Tarassovi.

Zakażenie następuje bezpośrednio, poprzez kontakt z wydalinami (mocz), lub pośrednio, przez zanieczyszczoną wodę. W organizmie bakterie roznoszone są wraz z krwią, zwłasz-cza do wątroby i nerek.

Objawy kliniczne: Po 4 – 12 -dniowym okresie inkubacji mogą wystąpić nastę-pujące objawy kliniczne:- gorączka- brak apetytu, wymioty, zapalenie jelit- wzmożone pragnienie/wielomocz- hemoliza, żółtaczka- skaza krwotoczna- przewlekłe schorzenia wątroby i nerek- zapalenie naczyniówki i siatkówki

Nawracające zapalenie jagodówki u koni (ślepota miesięczna koni)

Jest udowodnione, że przyczyną ślepoty miesięcznej jest długotrwałe zakażenie oka spo-wodowane przez bakterie Leptospira. Kluczowe znaczenie dla rozpoznania choroby ma stwierdzenie – w płynie z komory oka lub w ciele szklistym – przeciwciał albo antygenu. Dodatnie miano przeciwciał w surowicy nie dowodzi udziału leptospir w schorzeniu oka!

Wykrywanie 1 ml surowicy aglutynacja mikroskopowa (2) przeciwciał (metoda w trakcie akredytacji) przeciwko Leptospira

Wykrywanie przeciwciał przeciwko Leptospira za pomocą aglutynacji mikroskopowej jest z reguły metodą z wyboru dla potwierdzenia przypuszczalnej infekcji. Test powinien być przeprowadzony najwcześniej 14 dni po zakażeniu. U psów wykrywane są przeciwciała przeciwko w/w 9 serotypom, natomiast u koni – jedynie przeciwko Leptospira Australis, L. Autumnalis, L. Copenhageni, L. Grippotyphosa i L. Pomo-na. U innych gatunków zwierząt mogą być badane dalsze, istotne dla nich serotypy. Różnicowanie przeciwciał wytwo-rzonych po zakażeniu od przeciwciał poszczepiennych moż-liwe jest tylko w ograniczonym stopniu (wysokość miana). Do szczepień profilaktycznych u psów stosuje się jedynie L. Canicola oraz L. Copenhageni (Icterohaemorrhagiae); możliwe są jednak reakcje krzyżowe z innymi serotypami.

13 Choroby zakaźne


203


Wykrywanie leptospir 2 ml krwi z EDTA, mocz, PCR (1) płyn z komory oka, materiał z ciała szklistego

Stwierdzenie leptospir bezpośrednio we krwi możliwe jest jedynie krótko po wniknięciu bakterii do organizmu. Wydalanie zarazka z moczem zaczyna się od mniej więcej 7. dnia po zakażeniu i może trwać miesiące, a nawet lata. Wykrywanie bakterii w płynie z komory oka polecane jest przede wszystkim u koni.

Za pomocą techniki PCR wykrywane są wszystkie seroty-py; różnicowanie nie jest możliwe.

p. też Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.

Wynik ujemny przy bezpośrednim wykrywaniu zarazka nie wyklucza infekcji!

ListeriozaCzynnik etiologiczny: Listeria monocytogenesListerie są bakteriami powszechnie występującymi w środowisku, przenoszonymi na zwierzęta domowe za pośrednictwem bezobjawowo zakażonych gryzoni. Do zakażenia niezbędne są bardzo duże ilości komórek, które powstają w efekcie namnażania się bakterii w kiszonkach (szczególnie w warstwach powierzchniowych) lub innych paszach. Listeria monocytogenes należy do bakterii fakultatywnie wewnątrzkomórkowych (pałecz-ka Gram-dodatnia). Wnika ona do różnych typów komórek zwierzęcych, a namnaża się np. w makrofagach, komórkach nabłonkowych lub fibroblastach. Istotnym czynnikiem zjadliwości jest toksyna cytolityczna – listeriolizyna – niezbędna do wydostania się bakte-rii z fagosomu do cytoplazmy.Jeśli dochodzi do manifestacji objawów klinicznych, u koni, bydła i owiec na pierwszy plan wysuwają się objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego – niepokój, zabu-rzenia koordynacji ruchów i inne oznaki zapalenia mózgu, oraz gorączka. Opisywana jest również forma metrogenna, prowadząca do ronień w późnym okresie ciąży, przed-wczesnych porodów lub do urodzeń słabych źrebiąt/cieląt/jagniąt. Ogólnie rzecz biorąc, kliniczne znaczenie listeriozy nie jest jeszcze ostatecznie wyjaśnione.

Wykrywanie 1 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko Listeria

Wykrywanie DNA krew z EDTA, płyn mózgowo-rdzeniowy, PCR (1) Listeria poronione płody/błony płodowe, kał monocytogenes


13 Choroby zakaźne


204


Maedi/VisnaWirus Maedi-Visna prowadzi u owiec do śródmiąższowego zapalenia płuc lub do demieli-nizującego zapalenia mózgu. Niemcy należą do krajów o największym odsetku zakażeń.

Objawy kliniczne: - duszność, kaszel- niezborność ruchów, kulawizny- spadek wydajności mlecznej- wyniszczenie- powiększenie śledziony, ewentualnie powiększenie wątroby

Wykrywanie 1 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (3) przeciwciał przeciwko osocza z heparyną wirusowi Maedi/Visna

Przeciwciała pojawiają się po okresie kilku tygodni do nawet kilku lat od momentu infekcji.

Uwaga: Należy zwrócić uwagę, że wynik ujemny badania nie wyklu-cza infekcji w sposób całkowicie pewny.

Wykrywanie makrofilarii/mikrofilarii (dirofilarioza)p. Dirofilarioza

Zakażenia wywołane przez tzw. megabakterieTzw. megabakterie (syn. Macrorhabdus ornithogaster, Avian gastric yeast) są grzyba-mi powodującymi zmiany zapalne w obrębie żołądka gruczołowego ptaków. Były one izolowane od różnych gatunków ptaków – papug, wróblowatych, kuraków, kaczek oraz ptaków brodzących. U papug schorzenie określane jest jako „Going light syndrome”. Jest to zespół chorobowy o charakterze polietiologicznym. W diagnostyce różnicowej należy wykluczyć inne zakażenia, inwazje pasożytnicze oraz nowotwory.

Objawy kliniczne: - wymioty/cofanie się pokarmu- biegunka- ospałość- wychudzenie- nastroszenie piór

Bezpośrednie kał (porcja wielkości grochu) barwienie metodą PAS, wykrywanie „megabakterii” badanie mikroskopowe (1)

Zarazek wydalany jest okresowo, dlatego zaleca się bada-nie zbiorczych próbek kału z 5 dni.

Mimo ujemnego wyniku badania rozmazów kału, nie można wykluczyć zakażenia „megabakteriami”.

13 Choroby zakaźne


205


Mycoplasma haemofelis, candidatus Mycoplasma haemominutum, Mycoplasma haemocanis

Bakterie te, określane wcześniej jako Haemobartonella, w wyniku reklasyfikacji zostały zakwalifikowane do rodzaju Mycoplasma. Szczep Ohio Haemobartonella felis został przemianowany na Mycoplasma haemofelis, natomiast szczep California – na candidatus Mycoplasma haemominutum. Haemobartonella canis zakwalifikowany został również do rodzaju Mycoplasma, jako M. haemocanis. M. haemofelis wydaje się być bardziej pato-genna niż candidatus Mycoplasma haemominutum i może wywoływać zakażenie również u kotów z prawidłowo funkcjonującym układem immunologicznym. Infekcja wywołana przez candidatus M. haemominutum przebiega najczęściej łagodnie lub bezobjawowo. Przy jednoczesnej immunosupresji (np. spowodowanej wirusem białaczki kotów), zaka-żone zwierzęta wykazują również cięższy przebieg choroby. U psów objawy kliniczne obserwowane są na ogół wyłącznie u zwierząt z supresją układu immunologicznego, z usuniętą śledzioną, albo u których występują równocześnie inne zakażenia.

Drogi zakażenia nie są jeszcze całkowicie poznane; przypuszczalnie mogą tu mieć zna-czenie kleszcze, wszy i pchły, a ponadto transfuzje krwi oraz rany kąsane. Również drogę pionową zakażenia uznaje się za prawdopodobną.

W zależności od zjadliwości zarazka oraz statusu immunologicznego zwierzęcia, choroba ma przebieg od ostrego, poprzez subkliniczny do przewlekłego-bezobjawowego.

Objawy kliniczne: - gorączka (powyżej 40°C)- niedokrwistość hemolityczna- żółtaczka, bilirubinuria- powiększenie wątroby i śledziony- brak apetytu, apatia

Bezpośrednie rozmaz krwi+ krew z EDTA badanie mikroskopowe (1) wykrywanie mykoplazm hematotroficznych (Haemobartonella)

Drobnoustroje, znajdujące się na powierzchni komórek, wykrywane są w rozmazach krwi barwionych metodą Giemsy.

Udaje się je wykazać na ogół tylko w ostrej fazie choroby. Liczba zakażonych erytrocytów we krwi obwodowej pod-lega przy tym znacznym wahaniom okresowym. Dlatego bezpośrednie wykrycie zarazka jest nie zawsze możliwe!

Ponieważ bakterie te mogą być łatwo pomylone z ciałkami Howell-Jolly’ego, ciałkami Heinza lub artefaktami, w przy-padku wyniku dodatniego zalecamy potwierdzenie tego metodą PCR.

p. też profile diagnostyczne: Badanie ogólne w kierunku pasożytów krwi oraz Profil „podróżny”.

13 Choroby zakaźne


206


Wykrywanie DNA 0,5 ml krwi z EDTA PCR (1) Mycoplasma haemofelis, candidatus Mycoplasma haemominutum i Mycoplasma haemocanis

Prawdopodobieństwo wykrycia mykoplazm hematotroficz-nych za pomocą PCR jest wyższe niż w przypadku badania bezpośredniego rozmazów krwi.

Jednak również w tej metodzie, przy postaciach przewle-kłych lub subklinicznych choroby, zarazek może nie zostać wykryty. W wyniku okresowych wahań liczby zakażonych erytrocytów, stwierdzenie bakterii nie zawsze jest możliwe nawet podczas ostrej fazy choroby.

Również w czasie odpowiedniej antybiotykoterapii metoda PCR daje z reguły wyniki ujemne.

Ponieważ jest b. prawdopodobne, że może nie dochodzić do całkowitej eliminacji zarazka z organizmu, dodatni wynik badania nie musi być związany z aktualnie występującymi objawami klinicznymi. W celu właściwej interpretacji wyniku należy uwzględnić obraz kliniczny choroby i badanie hematologiczne, jak również patogenność stwierdzonego szczepu.

Metoda pozwala na różnicowanie Mycoplasma haemofelis oraz candidatus Mycoplasma haemominutum.


Mycoplasma sp.Mykoplazmy są najmniejszymi bakteriami zdolnymi do samodzielnego namnażania się; należą do klasy Mollicutes. Są to drobnoustroje pasożytujące pozakomórkowo, będące przyczyną licznych chorób u zwierząt, roślin oraz człowieka (np. zapalenia spojówek u kotów, enzootycznego zapalenia płuc u świń, schorzeń układu oddechowego, „rolling disease” u myszy). Mykoplazmy, jako typowe pasożyty powierzchni komórki, szczególnie błon śluzowych, wywołują z reguły reakcje zapalne o charakterze przewlekłym. Często obserwowane są infekcje mieszane, w których uczestniczą też inne bakterie lub wirusy.

Wykrywanie DNA wymazy (ze spojówek, nosa, ukł. rozrodczego) PCR (1) Mycoplasma sp. wydzieliny (oczy, nos) (uwzględnia różnicowanie gatunkowe)


13 Choroby zakaźne


207


Mycoplasma hyopneumoniaeOdkryta w 1965 roku jako wyłączny czynnik etiologiczny enzootycznego zapalenia płuc (enzootic pneumonia, EP) świń. Choroba może mieć różnorodny obraz kliniczny – od zakażeń subklinicznych do postaci ostrej, komplikowanej przez zakażenia wtórne – i powoduje na całym świecie duże straty. Patogeneza EP nie została do tej pory w pełni poznana. Mycoplasma hyopneumoniae uszkadza migawki znajdujące się na powierzchni komórek oskrzeli i płuc, przez co utrudnione jest mechaniczne usuwanie śluzu i zanie-czyszczeń, jak również skuteczne funkcjonowanie mechanizmów obronnych w obrębie dróg oddechowych. Pewną rolę przy rozprzestrzenianiu się zakażenia odgrywa obrót zwierzętami, jednak istotnie większe znaczenie ma przenoszenie zarazka drogą aerogen-ną. Izolacja i namnażanie M. hyopneumoniae wymaga wciąż dużych nakładów kosztów i nie stanowi metody stosowanej rutynowo w diagnostyce choroby. Szczególnie trudne do wykluczenia są zakażenia latentne, ponieważ ani metody serologiczne, ani hodowla-ne, nie dostarczają miarodajnych wyników w odniesieniu do poszczególnych zwierząt, jak również do całego stada. Istotny udział w postępowaniu diagnostycznym może mieć, obok wspomnianych metod, technika PCR.

Wykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko Mycoplasma hyopneumoniae (świnia)

13 Choroby zakaźne


208


Zarażenia wywołane przez NeosporaNeospora caninum uważany jest na całym świecie za najczęstszy czynnik etiologiczny ro-nienia u bydła. U młodych psów powoduje on schorzenia nerwowo-mięśniowe. Jedynymi znanymi do tej pory żywicielami ostatecznymi są kojoty i psy. Te ostatnie mogą być rów-nież żywicielami pośrednimi N. caninum. Po 5 dniach od spożycia cyst wraz z bradyzoita-mi, znajdujących się w tkankach żywicieli pośrednich (bydła, owiec, kóz, jeleni), żywiciele ostateczni wydalają oocysty przez okres 2 – 3 tygodni (a nawet do 4 miesięcy). U psów wiejskich częściej stwierdza się obecność przeciwciał, niż u zwierząt w miastach. U bydła i psów możliwe jest zarażenie zarówno drogą wertykalną (pionową), jak i horyzontalną (poziomą). Psy zarażają się częściej po urodzeniu, niż wewnątrzmacicznie. Natomiast większość inwazji u bydła odbywa się drogą wertykalną (w okresie płodowym).

Objawy kliniczne. u bydła:- ronienia- zatrzymanie łożyska- zaburzenia płodności- zapalenie mózgu i rdzenia u żywo urodzonych cieląt

(osłabienie, niezborność ruchów, przeprostowanie [hyperextensio] oraz nadmierne zginanie [hyperflexio] kończyn, zaleganie, wytrzeszcz oczu)

u psów:- atrofia mięśni- spastyczne przeprostowania kończyn- porażenia- nienaturalne trzymanie głowy- trudności w połykaniu (dysphagia)- nietrzymanie moczu i/lub kału

postać uogólniona:- zapalenie mięśni- zapalenie mięśnia sercowego- wrzodziejące zapalenie skóry- zapalenie płuc- zapalenie mózgu i opon mózgowych- zmiany w zachowaniu się (agresywność, apatia) – wystę-

pują u zwierząt starszych oraz chorujących przewlekle - szczenięta zarażone wewnątrzmacicznie cierpią na

zespół chorobowy cechujący się zapaleniem korzonków nerwowych i mięśni (polyradiculitis-myositis-syndrom)

13 Choroby zakaźne


209


Wykrywanie 1 ml surowicy, odczyn immunofluorescencji (3) przeciwciał przeciwko osocza z EDTA, osocza z heparyną Neospora caninum (pies)

Test może być przeprowadzony najwcześniej 14 dni po zarażeniu. Nie można całkowicie wykluczyć reakcji krzyżo-wych.

Przeciwciała przeciwko Neospora caninum u psów mogą utrzymywać się latami. Dlatego miano dodatnie nie musi oznaczać, że aktualnie toczący się proces chorobowy spowodowany jest inwazją tego pierwotniaka.

Niedokrwistość zakaźna koniChoroba wywoływana przez wirusa z rodzaju Lentivirus, występuje na całym świecie i ogranicza się do zwierząt koniowatych. Zarazek przenosi się wraz z krwią, za pośredni-ctwem krwiopĳnych owadów, drogą jatrogenną oraz śródmaciczną. Objawami zakażenia są nawracająca gorączka, trombocytopenia, niedokrwistość, szybka utrata wagi ciała oraz obrzęki dystalnych części ciała. Przebieg choroby jest różny – od ostrego, śmiertel-nego do przewlekłego o charakterze nawracającym. Krew zakażonych koni przez całe życie jest źródłem zakażenia.

Test Cogginsa 1 ml surowicy odczyn dyfuzji w agarze (1) (wykrywanie przeciwciał)

W pierwszych 2–3 tygodniach po zakażeniu zwierzęta z reguły nie posiadają jeszcze wykrywalnych przeciwciał. W sytuacjach wątpliwych należy wykonać dodatkowe badanie po 3–4 tygodniach (w razie potrzeby również kilkakrotnie). Okres do wystąpienia serokonwersji (pojawie-nia się przeciwciał) może w rzadkich przypadkach wynosić nawet 60 dni.

Nosacizna (czynnik etiologiczny: Burkholderia mallei)Uważa się, że choroba ta nie występuje już w Europie, zdarza się jeszcze tylko w niektó-rych krajach w Azji, Afryki i Ameryki Pd. Nosacizna ma przebieg ostry lub przewlekły; w jej trakcie dochodzi do powstawania guzków i owrzodzeń na błonach śluzowych i skórze oraz w narządach wewnętrznych. Choroba może przenosić się na człowieka.

Wykrywanie 1 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko Burkholderia mallei

13 Choroby zakaźne


210


NosówkaZakażenie wirusem nosówki powoduje u psów wysoce zaraźliwą chorobę zakaźną o prze-biegu ostrym, podostrym lub przewlekłym. Czynnikiem etiologicznym jest wirus z rodzaju Morbillivirus, który oprócz psów występuje u dziko żyjących psowatych, kunowatych, szopów oraz fok. Zakażenie następuje drogą kropelkową. Siewstwo wirusa odbywa się za pośrednictwem wszystkich wydzielin i wydalin. Okres inkubacji wynosi 3 – 7 dni.

Objawy kliniczne: Nosówka może mieć różnorodny przebieg, zależnie od szczepu wirusa oraz stanu układu immunologicznego. Wiele objawów spowodowanych jest przy tym wtórnymi zakażeniami bakteryjnymi, co ma związek z właściwościa-mi immunosupresyjnymi wirusa. - gorączka- objawy żołądkowo-jelitowe (wymioty, biegunka)- objawy ze strony układu oddechowego (zapalenie nosa

i spojówek, kaszel, zapalenie płuc)- objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego

(drgawki, niezborność, porażenia)- „zgryz nosówkowy”- choroba twardej łapy, zapalenie skóry - starcze encephalitis u psów

Wykrywanie wirusa PCR (1) nosówki (CDV) faza gorączkowa 2 ml krwi z EDTA (wykrywanie RNA) zapalenie spojówek wymaz ze spojówek objawy nerwowe 0,5 ml płynu m.r. zapalenie żołądka i jelit wymaz z prostnicy objawy ze strony ukł. oddechowego wydzielina z nosa

Wirus nosówki psów (canine distemper virus, CDV) namna-ża się, począwszy od 8. dnia po zakażeniu, w komórkach nabłonka różnych narządów (drogi oddechowe, przewód pokarmowy, drogi moczowe, skóra) oraz w ośrodkowym układzie nerwowym, przy czym miejsce replikacji wirusa de-terminuje objawy kliniczne choroby. Od tego momentu wirus daje się wykrywać w zajętych narządach za pomocą techniki PCR. Z wyjątkiem postaci przewlekłych nosówki, siewstwo wirusa kończy się wraz z ustępowaniem objawów klinicz-nych. Wirus nie jest już wtedy wykrywalny. W przeciwieństwie do badania serologicznego, wysoki odsetek psów szczepio-nych przeciwko nosówce nie stanowi istotnego problemu dla diagnostyki metodą PCR, ponieważ wirus szczepionkowy stwierdzany jest tylko 8 do maksymalnie 21 dni, a jego wystę-powanie ograniczone jest do tkanki limfatycznej.


13 Choroby zakaźne


211


Wykrywanie 0,5 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (3) przeciwciał przeciwko wirusowi nosówki

Wykrycie przeciwciał przeciwko wirusowi nosówki psów możliwe jest najwcześniej 10 – 14 dni po zakażeniu. Nie da się rozróżnić przeciwciał poszczepiennych od wytwo-rzonych wskutek infekcji. Psy chorujące na ostrą postać nosówki z reguły wcale nie wykazują przeciwciał lub tylko niewielkie ich miana, jedynie w postaci przewlekłej poziom przeciwciał powoli rośnie. Zaleca się w takich przypadkach potwierdzić wzrost miana po 14 dniach. W celu określenia poziomu odporności poszczepiennej wystarczy jednorazo-we badanie. Jako chroniące przed zakażeniem uważane jest miano ≥ 1:100 w odczynie seroneutralizacji wirusa.

Zakażenia wywołane przez wirusa parainfluenzy typu 3Wirus parainfluenzy typu 3 należy do rodziny Paramyxoviridae.Zakażenie spowodowane wyłącznie tym wirusem przebiega z reguły łagodnie lub bez-objawowo. Wtórne infekcje bakteryjne mogą powodować poważne schorzenia układu oddechowego. Szczególnie u cieląt dochodzi przy tym do ciężkiego odoskrzelowego zapalenia płuc (enzootyczna bronchopneumonia, choroba transportowa, gorączka trans-portowa.

Choroba ta należy do zoonoz.

Wykrywanie 0,5 ml surowicy odczyn zahamowania przeciwciał przeciwko hemaglutynacji (3) wirusowi parainfluenzy (bydło)

Paratuberkuloza (choroba Johnego)Zakażenie wywołane przez bakterię kwasooporną – Mycobacterium avium subsp. paratu-berculosis występuje u przeżuwaczy i określane jest również jako choroba Johnego. Po długim, trwającym 2-6 lat okresie inkubacji, u zwierząt rozwĳa się przewlekłe zapale-nie jelit, które prowadzi do wyniszczenia i śmierci.

Wykrywanie 0,6 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko M. paratuberculosis (bydło)

13 Choroby zakaźne


212


Parwowiroza/panleukopeniaCzynniki etiologiczne parwowirozy u psów (CPV) oraz panleukopenii u kotów (FPV) są ze sobą bardzo blisko spokrewnione. Nowsze warianty parwowirusa psiego są w stanie wywołać chorobę również u kotów. Zakażenie następuje drogą per os lub donosowo, poprzez kontakt z zanieczyszczonym kałem albo za pośrednictwem różnych przedmio-tów. Przebieg choroby jest różny – od bezobjawowego do nadostrego – zależnie od wieku oraz stanu układu immunologicznego zwierzęcia. Wirus namnaża się we wszystkich tkan-kach, których komórki cechują się dużą intensywnością podziałów – przede wszystkim w błonie śluzowej jelita, szpiku kostnym, tkance limfatycznej i mięśniu sercowym, a u kotów również w móżdżku i siatkówce oka.

Objawy kliniczne: zwierzęta ciężarne:- ronienia, mumifikacja płodów.

u szczeniąt/kociąt występują z reguły następujące objawy:- gorączka, hipotermia- brak apetytu, apatia- wymioty, biegunka (krwawa)- odwodnienie- leukopenia- duszność, objawy sercowe- hipoplazja móżdżku (kot)- limfopenia

Bezpośrednie kał (porcja wielkości immunochromatografia (1) wykrywanie grochu), wymaz z prostnicy parwowirusa

U psów i kotów możliwe jest bezpośrednie wykrywanie antygenu parwowirusa w kale. Wydalanie zarazka zaczyna się po 3-4 dniach od zakażenia i trwa ok. 7-10 dni (w poje-dynczych przypadkach nawet znacznie dłużej). Zastoso-wanie żywych, atenuowanych szczepionek może również powodować wydalanie wirusa w pierwszych 10 dniach po szczepieniu; różnicowanie wirusa terenowego oraz szcze-pionkowego nie jest możliwe.

Wynik ujemny badania nie wyklucza infekcji!

13 Choroby zakaźne


213


Wykrywanie DNA kał, wymaz z prostnicy PCR (1) parwowirusa

Bezpośrednie wykrycie zarazka w kale lub wymazie z prostnicy za pomocą techniki PCR możliwe jest u psów i kotów. Ważne jest przy tym, aby podać gatunek zwierzę-cia. W przypadku materiału pobranego od kotów wykry-wany jest FPV, natomiast u psów przeprowadzane jest rutynowo różnicowanie wirusa szczepionkowego CPV 2 oraz szczepu terenowego CPV 2a/CPV 2b. Ma to znaczenie diagnostyczne, ponieważ wirus szczepionkowy może być również wydalany przez 2-12 dni po szczepieniu. Siewstwo wirusa terenowego rozpoczyna się 3-4 dni po zakażeniu i trwa z reguły 7-10 dni. W pojedynczych przypadkach moż-liwe jest wydalanie wirusa przez dłuższy czas. Negatywny wynik badania metodą PCR nie wyklucza zakażenia.


13 Choroby zakaźne


214


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, odczyn zahamowania przeciwciał przeciwko osocza z EDTA, hemaglutynacji (1) parwowirusowi osocza z heparyną

U psów i kotów, po 4-6 dniach od infekcji, możliwe jest wykrycie przeciwciał przeciwko parwowirusowi za pomocą odczynu zahamowania hemaglutynacji.

Dowodem na to, że doszło do zakażenia, jest pojawienie się przeciwciał u zwierząt nieszczepionych. Ponieważ jed-nak nie jest możliwe odróżnianie przeciwciał wytworzonych wskutek zakażenia, przeciwciał poszczepiennych oraz matczynych, a profilaktyka swoista parwowirozy prowadzo-na jest powszechnie, w przypadku podejrzenia choroby zalecamy jednak bezpośrednie wykrywanie parwowirusa w kale.

Niskie miana przeciwciał matczynych (z reguły do 1:80) nie chronią już przed zakażeniem, natomiast mogą jeszcze reagować z wirusem szczepionkowym („luka immunolo-giczna”). Zbyt wczesne wykonywanie szczepienia może być nieskuteczne, jeśli atenuowany wirus szczepionko-wy zostanie zneutralizowany przez krążące w surowicy przeciwciała matczyne. Okres półtrwania immunoglobulin otrzymanych od matki wynosi ok. 10 dni. Ponieważ miana tych przeciwciał u różnych szczeniąt z jednego miotu mają z reguły tą samą wartość, badanie wykonane u jednego szczenięcia pozwala na określenie najkorzystniejszego mo-mentu wykonania pierwszego szczepienia u całego miotu.

Proszę zwrócić równieżuwagę na nasze profile „Badanie wirusologiczne kału przy użyciu mikroskopudiagnostyczne: elektronowego”.

PBFDp. Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.

Pęcherzykowate zapalenie jamy ustnej (stomatitis vesicularis)Jest to wysoce zaraźliwa infekcja wirusowa u koniowatych, bydła i świń. W rzadkich przypadkach zakażenie może się również przenieść na człowieka. Choroba manifestuje się występowaniem pęcherzyków w obrębie jamy ustnej, języka, wymienia oraz koronki kopyta. Zakażenie odbywa się przez skórę/błony śluzowe lub za pośrednictwem stawo-nogów. Głównym obszarem występowania jest Ameryka.

13 Choroby zakaźne


215


Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (3) przeciwciał przeciwko wirusowi pęcherzykowatego zapalenia jamy ustnej (koń)

Zakażenie wirusem polyoma u ptakówp. Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.

PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome – Zespół rozrodczo-oddechowy świń)

Czynnikiem etiologicznym zespołu rozrodczo-oddechowego świń jest wirus z rodzaju Arterivirus, cechujący się dużą zakaźnością. Choroba przebiega z objawami klinicz-nymi w postaci ronień oraz zaburzeniami płodności. Również knury mogą wykazywać zaburzenia stanu ogólnego, przede wszystkim brak apetytu, i wydalać wirus z nasieniem. Możliwe są jednak również zakażenia bezobjawowe.

Wykrywanie 1 ml surowicy ELISA (3) przeciwciał przeciwko wirusowi PRRS (świnie)

Do wykrywania przeciwciał stosuje się test ELISA. Przeciw-ciała w surowicy wykrywalne są po tygodniu od zakażenia, miana maksymalne stwierdzane są po 3-5 tygodniach. Przeciwciała neutralizujące wirus rozwĳają się dopiero po 4-8 tygodniach.

Zalecana minimalna ilość próbek od grupy zwierząt (sta-da): 5 -10.

13 Choroby zakaźne


216


Rocky Mountain Spotted Fever (RMSF, Plamista gorączka Gór Skalistych)

Plamista gorączka gór skalistych jest ważną zoonozą. Czynnikiem etiologicznym jest Rickettsia rickettsii, która przenoszona jest przez kleszcze. Choroba występuje w Amery-ce Północnej, Środkowej i Południowej. U psów infekcja przebiega na ogół łagodnie, jed-nak możliwe są również cięższe przypadki kończące się śmiercią. Nie opisuje się zakażeń przewlekłych. Okres inkubacji wynosi 2-14 dni.

Objawy kliniczne: - nagle pojawiająca się wysoka gorączka- brak apetytu- wymioty, biegunka- wybroczyny- obrzęki skóry, dotyczące przede wszystkim moszny- obrzęki stawów- bóle mięśni- duszność- wynaczynienia krwi do gałek ocznych- zaburzenia neurologiczne- często: trombocytopenia

W Europie południowej występuje Rickettsia conorii, powodująca u ludzi śródziemno-morską gorączkę plamistą (Fièvre Bouttoneuse). Zakażeniu mogą ulegać również psy. Dochodzi do powstawania u nich przeciwciał, natomiast czy choroba manifestuje się klinicznie – jest to obecnie przedmiotem dyskusji.

Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn immunofluorescencji (3) przeciwciał przeciwko riketsjom (pies)

Dowodem na plamistą gorączkę Gór Skalistych jest cztero-krotny wzrost miana przeciwciał w przypadku badania par surowic (faza ostra – okres rekonwalescencji) w odstępie ok. 3 tygodni, wraz z typowymi objawami klinicznymi.

13 Choroby zakaźne


217


Zakażenie wywołane przez rotawirusyRotawirusy występują niemal u wszystkich gatunków zwierząt, wykazując duże powi-nowactwo do nabłonka jelita cienkiego. W wyniku replikacji wirusa dochodzi do rozle-głego uszkodzenia nabłonka kosmków jelitowych. Następstwem tego są zaburzenia we wchłanianiu oraz nadmierna sekrecja, prowadzące do silnej wodnistej biegunki, zwłasz-cza u młodych zwierząt. Zakażenie następuje drogą doustną, starsze zwierzęta stanowią rezerwuar wirusa.

Objawy kliniczne: po 1-2 dniowym okresie inkubacji dochodzi do wystąpieniaobjawów klinicznych:- wodnistej biegunki- wymiotów - odwodnienia

Wykrywanie kał (porcja immunochromatografia (1) antygenu rotawirusa wielkości grochu)

Wydalanie wirusa z kałem trwa z reguły 3-10 dni. Za pomo-cą testu IA wykrywany jest antygen powierzchniowy wiru-sa. Badanie możliwe jest u wszystkich gatunków zwierząt.

Uwaga: Ujemny wynik jednorazowego badania, przy jednoczesnym podejrzeniu klinicznym choroby, powinien być potwierdzony badaniem drugiej próbki kału.

Proszę zwrócić równieżuwagę na nasze profile „Badanie wirusologiczne kału przy użyciu mikroskopudiagnostyczne: elektronowego”.

Salmonella Abortus equiZakażenie następuje głównie per os, możliwe jest jednak również podczas aktu krycia. Jako przyczyna ronień, serotyp ten w Niemczech nie odgrywa już obecnie żadnej roli.

Wykrywanie 1 ml surowicy aglutynacja powolna (3) przeciwciał przeciwko Salmonella Abortus equi

13 Choroby zakaźne


218


Świerzbowiec drążący (Sarcoptes sp.)U psów świerzb wywoływany jest przez Sarcoptes canis. Typowym objawem tego scho-rzenia jest silny świąd, słabo lub wcale nie reagujący na glikokortykosterydy. Na początku inwazja dotyczy takich miejsc predylekcyjnych, jak brzuch, mostek, zewnętrzna strona kończyn oraz uszy; później dochodzi do uogólnienia objawów skórnych.W przypadkach przewlekłych na ogół nie udaje się już wykazać obecności roztoczy w zeskrobinach skóry, ponieważ pojawia się stan uczulenia, które sprawia, że nawet inwazja niewielkiego stopnia powoduje utrzymywanie się objawów świądu. Skuteczność diagnostyczną metody zeskrobin ocenia się na 30 – 50 %.

Wykrywanie 0,5 ml surowicy ELISA (1) przeciwciał przeciwko Sarcoptes (pies)

Wykrywanie przeciwciał przeciwko Sarcoptes canis u psów jest metodą diagnostyczną cechującą się wysoką swoistoś-cią (92, 6 %) oraz czułością (83, 3 %). Przeciwciała mogą być stwierdzane po ok. 3 – 4 tygodniach od momentu za-rażenia. Jednak u 5 – 10 % psów nie dochodzi do powsta-wania immunoglobulin. Dlatego wynik ujemny badania nie wyklucza inwazji.

Ponieważ poziom przeciwciał utrzymuje się przez długi czas, metoda ta tylko w ograniczonym zakresie może słu-żyć do kontroli leczenia świerzbu.

Proszę zwrócić również uwagę na: „Badanie ektopasożytów w zeskrobinach skóry”.

13 Choroby zakaźne


219


ToksoplazmozaCzynnik etiologiczny toksoplazmozy, Toxoplasma gondii, występuje na całym świecie. Jedynie koty domowe i spokrewnione z nimi kotowate odgrywają rolę żywicieli ostatecz-nych, podczas gdy jako żywiciele pośredni wchodzą w grę niemal wszystkie ssaki i ptaki, a także człowiek.Forma kliniczna inwazji jest u kotów wyjątkowo rzadka i jeśli w ogóle występuje, to wy-łącznie u zwierząt bardzo młodych oraz z obniżoną funkcją układu immunologicznego. Koty zarażają się albo przez spożycie mięsa żywicieli pośrednich zawierającego cysty, albo za pośrednictwem kału innych kotów, w którym znajdują się oocysty. Oprócz zasiedlenia praktycznie wszystkich narządów, u kotów dochodzi do namnażania się pasożytów w nabłonku jelita. Po ok. 3 – 9 dniach po zarażeniu za pośrednictwem cyst mięśniowych, rozpoczyna się ograniczone w czasie, okresowe wydalanie oocyst z kałem. Jeśli natomiast dochodzi do inwazji ulegającymi sporulacji oocystami, u ok. 20% kotów ma miejsce wydalanie oocyst, które następuje po 18 – 35 dniach. Inne zwierzęta stałocieplne oraz człowiek zarażają się poprzez spożycie oocyst z kału kotów lub spożycie cyst mięśniowych np. wraz z surowym mięsem. Również u nich, po krótkotrwałej parazytemii, dochodzi do zajęcia prawie wszystkich narządów, nie odbywa się jednak wydalanie oocyst z kałem.

Objawy kliniczne: Inwazja przebiega na ogół w sposób bezobjawowy, mogą jednak pojawić się:- gorączka- brak apetytu, apatia, zapalenie jelit- retinopatie- ronienia (człowiek, owca, koza)- zapalenie mózgu- zapalenie płuc- obrzęk węzłów chłonnych

Bezpośrednie kał metoda flotacji (1) wykrywanie toksoplazm

Bezpośrednie wykrywanie toksoplazm w kale za pośredni-ctwem metody flotacyjnej ma sens tylko u kotów. Ponieważ wydalanie oocyst nie musi odbywać się w sposób ciągły, tylko okresowo, wskazane jest ewentualne powtórne bada-nie zbiorczych próbek kału z 3 dni.

Wynik ujemny badania wcale nie wyklucza inwazji!

Choroba jest zoonozą!

13 Choroby zakaźne


220


Wykrywanie DNA PCR (1) Toxoplasma gondii objawy ze strony o.u.n. 0,5 ml płynu m.r. ronienie (psy, wymaz z pochwy, małe przeżuwacze) łożysko, płód objawy ze strony ukł. oddechowego wypłuczyny z oskrzeli objawy oftalmologiczne (głównie koty) płyn wodnisty oka gorączka 0,5 ml krwi z EDTA

Wykrycie DNA w kale nie jest możliwe. Badanie pozosta-łych materiałów metodą PCR służy wykazaniu istniejącej choroby. Należy jednak zwrócić uwagę, że nawet dodatni wynik badania nie musi dowodzić fazy ostrej zarażenia T. gondii. Pasożyt może być np. wykazany zarówno w pły-nie m.-r., jak i płynie wodnistym oka u klinicznie zdrowych zwierząt! Dlatego przy interpretacji wyników pozytywnych zawsze należy uwzględnić objawy kliniczne. Z kolei wynik ujemny nie wyklucza z całą pewnością inwazji.


Wykrywanie 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, odczyn immuno- przeciwciał przeciwko osocza z heparyną fluorescencji (1) Toxoplasma gondii

Wykrywanie przeciwciał przeciwko T. gondii u kotów i psów za pomocą odczynu IF jest z reguły metodą z wyboru dla potwierdzenia podejrzewanej inwazji. Stwierdzenie przeciwciał możliwe jest najwcześniej 14 dni po zarażeniu. Odsetek zwierząt serododat-nich w populacji kotów i psów wynosi ok. 80 – 90%. Różnicowanie IgM i IgG pozwala na odróżnienie postaci ostrej i przewlekłej toksoplazmozy.

13 Choroby zakaźne


221


Zakaźne zapalenie żołądka i jelit u świń (TGE)Przyczyną jest wirus (TGEV) z rodziny Coronaviridae, powodujący ostrą biegunkę u świń wszystkich grup wiekowych, jednak najczęściej u prosiąt ssących. Namnażanie wirusa odbywa się w nabłonku kosmków jelitowych całego jelita. Zarazek wydalany jest z kałem, u prosiąt zwykle od 1. do 7. dnia, a u tuczników – od 3. do 7. dnia po zakażeniu. Opisano jednak również siewstwo okresowe z kałem, trwające do 18 miesięcy.

Wykrywanie kał, wymaz z prostnicy, PCR (1) wirusa TGE błona śluzowa jelita (wykrywanie RNA)

Wykrywanie zarazka za pomocą techniki PCR umożliwia rozpoznawanie bezobjawowych siewców wirusa. Ponieważ wydalanie zarazka odbywa się okresowo i w nieregularnych odstępach czasu, w przypadku ujemnego wyniku badania i jednocześnie podejrzenia klinicznego choroby, test należy powtórzyć. Za pomocą tej metody można też wykryć koronawirusa oddechowego u świń (PRCV – Porcine Re-spiratory Coronavirus), będącego mutantem wirusa TGE, powodującego łagodne lub subkliniczne zakażenia układu oddechowego.

Inwazje wywołane przez TrichomonasPierwotniaki z rodzaju Trichomonas występują u gołębi oraz innych gatunków ptaków (kury, ptaki drapieżne, papugi) w gardle, przełyku, wolu, a nawet żołądku gruczołowym. Ponadto mogą być zajęte również wątroba, serce i inne narządy. Choroba występuje u zwierząt młodych, które zarażają się od starszych – nosicieli bezobjawowych. W dal-szych odcinkach przewodu pokarmowego u kur i ptaków wodnych znajdują się inne gatunki rzęsistków, które uważane są za niegroźne dla żywicieli.

Objawy kliniczne: - żółte, serowate naloty w jamie dziobowej oraz gardle („żółta główka”)- utrata apetytu- wychudzenie- trudności przy piciu wody i pobieraniu pokarmu

Bezpośrednie wymaz z wola hodowla, badanie wykrywanie rzęsistków mikroskopowe (1)

Wymazy z błony śluzowej wola należy pobierać u ptaków na czczo, po wyprostowaniu szyi zwierzęcia, za pomocą wacika zwilżonego płynem fizjologicznym. Waciki przesyła się w probówkach (bez podłoża).

Wynik ujemny nie wyklucza inwazji.

13 Choroby zakaźne


222


Inwazje wywołane przez świdrowce (Trypanosoma)Inwazje świdrowców u zwierząt domowych w naszych szerokościach geograficznych nie odgrywają praktycznie żadnej roli.

Bezpośrednie rozmaz krwi badanie mikroskopowe (1) wykrywanie świdrowców

Bezpośrednie wykazanie pasożyta jest nie zawsze możliwe!

Wykrywanie 1 ml surowicy OWD (3) przeciwciał przeciwko Trypanosoma equiperdum

U koni, w szczególnych sytuacjach (np. przy obrocie mię-dzynarodowym), pewne znaczenie ma badanie w kierunku zarazy stadniczej, powodowanej przez T. equiperdum. Choroba jest prawdopodobnie wciąż jeszcze rozprzestrze-niona na świecie, przede wszystkim w Azji oraz Afryce północnej i południowej. Europa środkowa uznawana jest obecnie za rejon wolny od zarazy stadniczej.

Zarażenie ma miejsce podczas aktu krycia. Objawy klinicz-ne są różne, od zmian zapalnych w obrębie zewnętrznych narządów płciowych wraz z ogniskami depigmentacji (plamy bielacze) oraz obrzękami talarowatymi na skórze u ogierów i klaczy, po zaburzenia czynnościowe nerwów obwodowych.

13 Choroby zakaźne


223


Wirusowe zapalenie tętnic koni (EAV)Jest to zakaźna choroba wirusowa koniowatych, powodowana przez EAV (Equine Arteritis Virus). Wśród koni zarazek jest szeroko rozprzestrzeniony na całym świecie. W ostatnich latach ekstensywność zakażeń jeszcze wzrosła, co jest spowodowane zwiększonym obrotem końmi oraz stosowaniem do inseminacji nasienia zanieczyszczonego wirusem. Infekcja odbywa się głównie poprzez nasienie, możliwa jest jednak również za pośredni-ctwem innych wydzielin (przede wszystkim w formie aerozoli), a także moczu i wód oraz błon płodowych podczas ronienia. Większość zakażeń naturalnych ma przebieg subkli-niczny; można je rozpoznać wyłącznie poprzez wzrost miana przeciwciał.

Jeśli występująobjawy kliniczne,jest to najczęściej: - gorączka

- depresja, brak apetytu- obrzęki w obrębie kończyn, moszny oraz napletka- zapalenie spojówek („pinkeye”)- pokrzywkowate wykwity na skórze- ronienia (szczególnie między 3 i 10 miesiącem)- rzadko u młodych źrebiąt: częste zapalenia płuc lub jelit

U trwale zakażonych ogierów wirus przebywa w gruczołach płciowych dodatkowych; jest on wydalany wraz z ich wydzieliną. Natomiast klacze, wałachy oraz ogiery przed osiąg-nięciem dojrzałości płciowej nie odgrywają roli jako stali siewcy wirusa.

Wykrywanie 1 ml surowicy odczyn seroneutralizacji (1) przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia tętnic koni

Zaleca się badanie par surowic pobranych w odstępie 3 - 4 tyg.

Wykrywanie nasienie (1 ml frakcji bogatej w plemniki) PCR (1) wirusa zapalenia przy ostrej fazie choroby: mocz, tętnic koni poroniony płód, błony płodowe, (wykrywanie RNA) inne wydzieliny, 1 ml krwi z EDTA


13 Choroby zakaźne


224


Wykrywanie przeciwciał przeciwko wirusowi wścieklizny – dotyczy ruchu turystycznego

W przypadku podróży wraz ze zwierzętami domowymi do niektórych krajów UE (Zjedno-czonego Królestwa, Irlandii, Szwecji, Malty), jak również pewnych państw spoza Unii (jak np. Norwegii), obowiązują specjalne przepisy. Oprócz posiadania identyfikatora, umoż-liwiającego jednoznaczne rozpoznanie zwierzęcia oraz odpowiedniej rejestracji w jego paszporcie unĳnym, przed rozpoczęciem podróży musi być określone miano przeciwciał przeciwko wirusowi wścieklizny, jako wskaźnik skuteczności przeprowadzonego wcześ-niej szczepienia. Badanie serologiczne może być przeprowadzone wyłącznie przez jedno z laboratoriów posiadających zezwolenie wydane przez Komisję Wspólnot Europejskich. To samo dotyczy wjazdu na obszar UE z niektórych krajów trzecich.

IDEXX Vet Med Lab jest laboratorium posiadającym odpowiednią autoryzację Unii Europejskiej.

Aby badanie to mogło być przeprowadzone, należy koniecznie zwrócić uwagę na kilka punktów. Należy używać wyłącznie specjalnego formularza zleceniowego przewidzia-nego dla badania w kierunku przeciwciał p-wściekliźnie. Można go pobrać z internetu pod adresem www.vetmedlabor.de lub zamówić bezpośrednio w IDEXX Vet Med Lab. Formularz należy wypełnić w sposób poprawny i kompletny. W przypadku, gdy będzie brakować pewnych danych, nie będziemy niestety mogli wysłać wyniku. Jako materiał do badania może być zastosowana tylko surowica (użycie krwi z EDTA, cytrynianem bądź heparyną może prowadzić niekiedy do fałszywych wyników i dlatego materiały te nie są przez nas badane).Próbówka z surowicą musi być oznaczona w sposób umożliwiający jednoznaczną identyfikację. Proszę przy tym przestrzegać instrukcji znajdujących się na formularzu zleceniowym. Wynik badania zostanie Państwu przesłany pocztą w formie pisemnej jako stosowny certyfikat. Proszę również zwrócić uwagę, że z nadesłanej próbki nie mogą być niestety przeprowadzone żadne dodatkowe badania.Ponieważ przepisy dotyczące wjazdu na obszar poszczególnych państw mogą wykazy-wać pewne różnice, przed rozpoczęciem podróży należy koniecznie zasięgnąć informacji odnośnie wymogów obowiązujących w kraju docelowym.Badanie to w żadnym wypadku nie nadaje się do potwierdzenia lub wykluczenia wście-klizny u zwierząt podejrzanych o tą chorobę. Dlatego prosimy nie przysyłać do nas materiału od takich zwierząt!

Prosimy ponadto przestrzegać odpowiednich przepisów prawnych.

Badanie w kierunku 1,0 ml surowicy FAVN (1) przeciwciał przeciwko wirusowi wścieklizny (NT)

Badanie przeprowadzane jest za pomocą testu FAVN (Fluorescent Antibody Virus Neutralisation Test), zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (O.I.E.).

14 Immunologia i alergia

14.1 Choroby autoimmunologiczne

225


Układowy toczeń rumieniowaty (Systemic lupus erythematosus, SLE)

Przy układowym toczniu rumieniowatym tworzone są autoprzeciwciała przeciwko licznym strukturom organizmu, szczególnie wyposażonym w jądro komórkowe. Jednak zjawisko to może dotyczyć również erytrocytów, czynników krzepnięcia lub immunoglobulin.U psów SLE występuje najczęściej u owczarków niemieckich, pudli, owczarków szet-landzkich, beagle’ów, seterów irlandzkich, bobtailów i owczarków szkockich. Choroba może pojawić się w każdym wieku. Predysponowanymi rasami kotów są koty syjamskie, perskie i himalajskie.

Objawy kliniczne: U kotów, podobnie jak u człowieka, występuje z reguły jed-nocześnie wiele zespołów różnych objawów, podczas gdy u psów w większości przypadków dominuje jeden objaw kliniczny.- gorączka- zapalenie wielostawowe- niedokrwistość hemolityczna, żółtaczka, hemoglobinuria- trombocytopenia, neutropenię- zapalenie kłębuszków nerkowych- wodniczkowe zwyrodnienie oraz nadmierne rogowace-

nie skóry.Może mieć miejsce łagodna, ograniczona do skóry forma- toczeń rumieniowaty ogniskowy (discoid lupus erythe-

matosus, DlE).

Test na obecność 1 ml surowicy, odczyn immuno- przeciwciał osocza z EDTA, osocza z heparyną fluorescencji (1) przeciwjądrowych (anti-nuclear antibodies, ANA)

Wykrywanie przeciwciał przeciwjądrowych za pomocą immunofluorescencji możliwe jest zarówno u psów, jak i u kotów. Stwierdzane są przeciwciała klasy IgG, jednak tylko ok. 70 % zwierząt wykazuje wyraźne miano przeciw-ciał. Wynik dodatni testu ma znaczenie diagnostyczne jedy-nie przy uwzględnieniu istniejących objawów klinicznych, ponieważ autoprzeciwciała mogą być również stwierdzane u zwierząt nie wykazujących żadnych objawów, bądź w przebiegu innych schorzeń. W każdym przypadku pobie-ranie krwi powinno następować podczas fazy zaostrzenia się choroby.

W celu rozpoznania ogniskowego tocznia rumieniowatego oraz innych chorób skóry na tle immunologicznym, wykry-wanie krążących przeciwciał nie jest miarodajne. W takich przypadkach poleca się wykonać biopsję skóry i materiał przesłać do badania histologicznego.



226


Miastenia (Myasthenia gravis)Przy myasthenia gravis ma miejsce upośledzenie przewodnictwa bodźców w płytce nerwowo-mięśniowej (płytce motorycznej), spowodowane zmniejszeniem się liczby receptorów dla acetylocholiny.U psów i kotów można wyróżnić 2 formy miastenii:

1. Forma wrodzona: niedobór receptorów acetylocholinowych. Forma ta występuje głównie u Jack Russel terierów, foksterierów i Springer spanieli, jak również u kotów syjamskich.

2. Forma nabyta: wytwarzanie autoprzeciwciał przeciwko receptorom acetylocholino-wym. Jej częstsze występowanie opisywane jest u owczarków niemieckich, Akita Inu, Labrador Retrieverów, Golden Retrieverów, jamników, wyżłów niemieckich i Chihuahua, jak również u kotów somalĳskich i abisyńskich, przy czym zwierzę-ta zachorowują najczęściej w wieku 2 – 3 lub 7 – 9 lat. Przyczyny powstawania autoprzeciwciał nie są jeszcze wyjaśnione. Opisywano pojawianie się nowotworów, zwłaszcza grasiczaków (thymoma) w związku z myasthenia gravis.

Objawy kliniczne: Można wyróżnić 3 postacie kliniczne:

Postać ogniskowa- stwierdza się trudności przy połykaniu- tzw. przełyk olbrzymi (megaoesophagus)- cofanie się pokarmu- zachłystowe zapalenie płuc

Postać uogólniona ostra- występuje osłabienie mięśni- dusznośćPostać uogólniona przewlekła- występuje nasilające się osłabienie- megaoesophagus- cofanie się pokarmu- zachłystowe zapalenie płuc

Przy formie wrodzonej nie obserwuje się rozszerzenia prze-łyku.

Wykrywanie 1 ml surowicy, test radioimmuno- przeciwciał przeciwko osocza z EDTA, osocza z heparyną logiczny (3) receptorom acetylocholinowym

Wykrywanie krążących autoprzeciwciał za pomocą im-munoprecypitacji (test radioimmunologiczny) jest metodą z wyboru dla rozpoznania miastenii nabytej. Odczyn ten, jak na razie, wykonywany jest tylko na uniwersytecie San Diego w USA (Kalifornia). W przypadkach nabytej, uogól-



227


nionej myasthenia gravis, czułość metody wynosi ok. 98%. Brak ma na razie dokładnych informacji odnośnie czułości testu przy postaci ogniskowej. Opisano przypadki miaste-nii, przy których nie stwierdzono obecności przeciwciał.

Przy formie wrodzonej autoprzeciwciała są niewykrywalne, lub ich poziom jest nieznaczny. W tych przypadkach, a tak-że w sytuacjach wątpliwych, zaleca się wykonanie testów z Tensilonem® lub Mestinonem®.

W tym celu podaje się 0,1 – 0,2 mg/kg m.c. (u kotów: 0,2 mg/kg m.c.) Tensilonu® dożylnie, względnie 0,05 – 0,1 mg/kg m.c. Mestinonu® w iniekcji podskórnej, co w pozytywnych przypadkach prowadzi do szybkiej popra-wy stanu klinicznego.

Reumatoidalne zapalenie wielostawowe (polyarthritis rheumatoides)

Reumatoidalne zapalenie wielostawowe należy do zapaleń stawów na tle immunologicz-nym. Zapalenie stawów wywołane przez procesy immunologiczne jest najczęstszym typem arthritis, stwierdzanym w praktyce małych zwierząt. Cechą wspólną tych schorzeń jest obecność procesu zapalnego w obrębie wielu stawów (co najmniej 2 – 6) oraz wy-stępowanie objawów ogólnych. Charakterystyczne dla zapaleń reumatoidalnych stawów są zmiany w postaci nadżerek na ich powierzchni. Schorzenie dotyczy przede wszyst-kim psów w wieku 5 – 6 lat, chorują zwłaszcza rasy miniaturowe i psy „do towarzystwa”. Przyczyną choroby jest tworzenie nieprawidłowych kompleksów antygen-przeciwciało, w których przeciwciała skierowane są przeciwko własnym immunoglobulinom, czemu towarzyszy odkładanie się kompleksów immunologicznych w stawach.

Objawy kliniczne: - brak apetytu, apatia- gorączka- sztywny chód, kulawizny- nadmierne wypełnienie stawów płynem (zwłaszcza

stawu nadgarstkowego i skokowego)- destrukcja kości położonych pod chrząstką stawową- w przypadkach przewlekłych dochodzi do deformacji

stawów.Wykrywanie krążących przeciwciał przy użyciu testu Waalera-Rosego jest w medycynie metodą z wyboru dla rozpoznania reumatoidalmego zapalenia stawów. Wykorzystuje się tu zdolność tych przeciwciał do aglutynacji in vitro uczulonych erytrocytów. Jeśli chodzi o diagnostykę weterynaryjną, czynniki reumatoidalne są charakterystyczne dla tego schorzenia, jednak nie swoiste, gdyż mogą one występować również przy innych choro-bach, takich jak np. układowy toczeń rumieniowaty, dirofilarioza, leiszmanioza, ropoma-cicze. Z tego powodu, wynik pozytywny badania w kierunku czynników reumatoidalnych jest miarodajny tylko w związku z typowymi objawami klinicznymi, zmianami w obrazie rtg oraz, jeśli możliwe, z wynikiem badania mazi stawowej. Czułość metody jest niższa niż 90%, możliwe więc są również wyniki fałszywie ujemne. Pobranie krwi powinno mieć miejsce zawsze podczas fazy zaostrzenia się choroby.



228


Proszę również zwrócić uwagę na nasze profil – profil I i II ().

Proszę zwrócić również uwagę na nasze profile diagnostyczne: Profile diagnostyczne punktatów I i II

p. Rozdział 3, Specjalne profile diagnostyczne

Czynniki 1 ml surowicy, test aglutynacji (1) reumatoidalne osocza z EDTA, osocza z heparyną (test Waalera-Rosego)

Niedokrwistość autohemolitycznaProcesy autoimmunologiczne są najczęstszą przyczyną niedokrwistości hemolitycznych u psów. Wyróżnia się postać pierwotną (idiopatyczną) oraz postać wtórną, wywołaną przez inne schorzenia (np. babesziozę, erlichiozę, dirofilariozę, zakażenia wirusowe i bakteryjne, nowotwory, toczeń rumieniowaty), albo przez podawane leki (penicylinę, sulfonamidy, szczepionki). Opisano predyspozycje rasowe u American Cocker spanieli, Springer spanieli, seterów irlandzkich i pudli. U kotów rzadko występują niedokrwistości na tle immunologicznym, na ogół wtórnie w przebiegu zakażenia wirusem białaczki kotów lub Haemobartonella sp. Problem doty-czy przede wszystkim zwierząt młodych lub w średnim wieku.

Objawy kliniczne: - brak apetytu, apatia, osłabienie- gorączka, duszność- niedokrwistość, żółtaczka, hemoglobinuria- powiększenie śledziony, ewentualnie powiększenie

wątroby.

Bezpośredni 1 ml krwi z EDTA test aglutynacji (1) test Coombsa

Bezpośredni test Coombsa (bezpośredni odczyn antyglo-bulinowy) służy do wykrywania przeciwciał lub dopełnia-cza na powierzchni erytrocytów. Przy niskich mianach przeciwciał możliwe są wyniki fałszywie ujemne. W przy-padku wtórnych niedokrwistości hemolitycznych (np. przy babeszjozie) test Coombsa może również wypaść ujemnie. Dla postawienia rozpoznania należy dodatkowo wykazać obecność sferocytów w rozmazie krwi, jak również wy-konać reakcję autoaglutynacji mikroskopowej, względnie makroskopowej.


14.2 Diagnostyka alergii

229


AlergiaPod pojęciem alergii rozumie się wrodzoną lub nabytą, swoistą zmianę reaktywności układu immunologicznego wobec obcych dla organizmu, właściwie nieszkodliwych substancji, określanych jako alergeny. Schorzenie poprzedza zawsze faza uczulenia, podczas której ma miejsce wielokrotny kontakt z jednym lub wieloma alergenami.Zasadniczo wyróżnia się 4 typy reakcji nadwrażliwości, przy czym w medycynie wete-rynaryjnej znaczenie mają typ I (natychmiastowy, odczyn anafilaktyczny) oraz typ IV (komórkowy).

Ze względu na przyczynę, u zwierząt można rozróżnić następujące formy alergii:- alergia na ukąszenia pcheł lub ślinę pcheł- atopia- alergiczne reakcje skóry na składniki pokarmu- alergiczne kontaktowe zapalenie skóry- alergiczne reakcje skóry na gronkowce i grzyby Malassezia- reakcje alergiczne na alergeny owadów

Alergia na ukąszenia pcheł (albo alergia na ślinę pcheł) należy do najczęstszych form nadwrażliwości u psów i kotów. Następuje tu uczulenie na alergeny zawarte w ślinie, a przypuszczalnie również na substancje wydalane przez te pasożyty. Reakcje alergicz-ne występują niekoniecznie tylko w miejscu ukąszenia przez pchłę, lecz mogą dotyczyć prawie całego ciała. Stwierdzenie obecności pcheł jest również nie zawsze możliwe. U uczulonych zwierząt wystarczy jedno ukąszenie na 10 – 14 dni, aby podtrzymać objawy kliniczne alergii. Podobne mechanizmy odgrywają przypuszczalnie rolę również przy inwazji świerzbowców (p. Sarcoptes).

Pod pojęciem atopii rozumie się reakcję nadwrażliwości typu natychmiastowego na najróżnorodniejsze alergeny znajdujące się w środowisku; u podstaw tego rodzaju alergii leżą w większości przypadków predyspozycje genetyczne. Alergeny mogą dostawać się do organizmu zarówno drogą aerogenną (wziewną), jak i wraz z pokarmem. W obrębie skóry alergeny te, poprzez komórki prezentujące antygen (APC), są następnie rozpozna-wane przez układ immunologiczny i dochodzi do syntezy specyficznych przeciwciał IgE, które wiążą się z powierzchnią komórek tucznych. Przy ponownym kontakcie z alerge-nem dochodzi do ich reakcji z przeciwciałami i w konsekwencji do uwolnienia z masto-cytów histaminy i innych amin biogennych, powodujących typowe objawy, jak świąd i zaczerwienienie skóry, jak również wyłysienia.Choroba pojawia się z reguły między 1. i 3. rokiem życia. Pewne rasy, takie jak West Highland White teriery, bulteriery, Chow Chow, boksery, owczarki niemieckie i in., wyka-zują predyspozycje do atopii.U kotów i koni, natomiast rzadziej u psów, może również dojść do wystąpienia objawów astmopodobnych, jak również do alergicznego zapalenia nosa i spojówek.

W przypadku alergii pokarmowej dochodzi także do nadwrażliwości typu natychmiastowe-go z powstawaniem reagin. Jednak reakcję organizmu może wyzwalać również nadwrażli-wość typu II, III oraz IV. Przy tym typie alergii granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne migrują do skóry i uwalniają w niej mediatory zapalenia. Oprócz objawów podobnych do atopowego zapalenia skóry, mogą również wystąpić objawy żołądkowo-jelitowe.



230


Z uwagi na patogenezę, rozpoznawanie alergii pokarmowej poprzez wykrywanie prze-ciwciał IgE metodami serologicznymi jest nie zawsze wystarczające. Przy podejrzeniu choroby zaleca się w każdym przypadku przeprowadzenie diety eliminacyjnej przez 8 – 10 tygodni, wraz z następującą po niej dietą prowokacyjną. Najlepiej byłoby, gdyby posiłki w ramach diety eliminacyjnej przygotowywane były samodzielnie przez właścicie-la i składały się z zaledwie jednego źródła białka (konina, dziczyzna, mięso z indyka) oraz jednego źródła węglowodanów (ziemniaki). Przy takim okresie trwania diety eliminacyjnej (do 3 mies.) nie ma potrzeby obawiać się, że będzie to żywienie niedoborowe.

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry jest również nadwrażliwością typu późnego. Typowe dla tej reakcji jest to, że objawy występują w tych okolicach ciała, które kontaktu-ją się z substancją wyzwalającą alergię (podbrzusze, okolica głowy itd.). Również w tym przypadku wykrywanie przeciwciał IgE nie ma sensu, zaleca się natomiast usunięcie podejrzanych substancji z otoczenia zwierzęcia.

Reakcje alergiczne na antygeny gronkowców i Malassezia przypuszczalnie występują często u zwierząt. Wprawdzie oba drobnoustroje należą do normalnej mikroflory skóry i w prawidłowych warunkach nie mają znaczenia patogennego, jednak przy zmianach warunków na powierzchni skóry, spowodowanych innymi chorobami, może dochodzić do nadmiernego namnożenia się tych mikroorganizmów oraz uczulenia na ich antygeny. Stwierdzenie alergii na gronkowce oraz Malassezia nie jest możliwe metodami serologicz-nymi. W takich przypadkach zaleca się wykonanie badania hodowlanego.

Reakcje alergiczne na alergeny owadów u psów i kotów mają jedynie znaczenie drugo-rzędne. Odgrywają natomiast rolę w patogenezie wyprysku letniego u koni.



231


Badanie w kierunku 0,5 ml surowicy, immunoblot (1) atopii (pies) krwi z EDTA, krwi z heparyną

Ta niezawodna i stosunkowo niedroga metoda określania specyficznych dla alergii przeciwciał IgE we krwi psów opiera się na teście immunologicznym z wykorzystaniem nośnika membranowego i biotynylowanych przeciwciał monoklonalnych. Do zalet tej metody należą: możliwość wykrycia przeciwciał na 17 alergenów w jednym tylko bada-niu, niewielka objętość surowicy potrzebnej do wykonania testu oraz wysoka czułość.

Badane alergeny: Dermatophagoides farinae (roztocz kurzu domowego)Dermatophagoides pteronyssinus (roztocz kurzu domowego)Acarus siro (rozkruszek mączny)Tyrophagus putrescentiae (rozkruszek drobny)Lepidoglyphus destructor (rozkruszek owłosiony)Ślina pchełOlcha (Alnus)Brzoza (Betula)Leszczyna (Corylus)TrawyŻyto (Secale cereale)Bylica (Artemisia)Babka lacetowata (Plantago lanceolata)Penicillium notatumCladosporium herbarumAspergillus fumigatusAlternaria alternata

Allercept-Test ™Metoda ta wykazuje tylko te istotne dla reakcji alergicznej przeciwciała IgE, które posia-dają zdolność wiązania się z komórkami tucznymi i granulocytami zasadochłonnymi; cechuje się przez to wysoką czułością i specyficznością.

Badanie skriningowe 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, Allercept-Test ™ osocza z heparyną FcE-Receptor-Test (1)

Badanie monitorujące dla psów, kotów i koni, umożliwiają-ce wstępną orientację co do przyczyny alergii za stosunko-wo niewielką cenę. W razie potrzeby może być uzupełnione o określanie poszczególnych alergenów. Zawiera 3 grupy alergenów:· ślina pcheł (tylko u psów i kotów)/roztocza/grzyby pleśniowe· pyłki drzew· pyłki traw i ziół



232


Badanie alergiczne 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) dla poszczególnych osocza z heparyną (na każdą grupę alergenów) alergenów – zawężone (tylko psy i koty)

Roztocza/grzyby pleśniowe/bez śliny pcheł (6 alergenów)

• Alternaria + Aspergillus• Cladosporium + Penicillium• Dermatophagoides farinae (roztocz kurzu domowego)• Dermatophagoides pteronyssinus (roztocz kurzu domowego)• Tyrophagus putrescentiae (rozkruszek drobny)• Acarus siro (rozkruszek mączny)

Pyłki drzew/traw/ziół (8 alergenów)

• mieszanka 6 traw: - kupkówka (Dactylis glomerata) - kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis) - wiechlina łąkowa (Poa pratensis) - życica trwała (Lolium perenne) - tymotka łąkowa (Phleum pratense) - kłosówka wełnista (Holcus lanatus)• żyto (Secale cereale)• bylica (Artemisia)• babka lacetowata (Plantago lanceolata)• brzoza (Betula)• wierzba (Salix)• pokrzywa (Urtica dioica)• szczaw kędzierzawy (Rumex crispus)



233


Badanie alergiczne 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) dla poszczególnych osocza z heparyną (na każdą grupę alergenów) alergenów – rozszerzone (psy, koty, konie)

Roztocza/grzyby pleśniowe/ślina pcheł (12 alergenów)

• Penicillium notatum• Aspergillus fumigatus• Cladosporium herbarum• Alternaria alternata • prusak (Blattella germanica)• ślina pcheł (tylko psy i koty)• naskórek kota (tylko psy)• Acarus siro (rozkruszek mączny)• Lepidoglyphus destructor (rozkruszek owłosiony)• Tyrophagus putrescentiae (rozkruszek drobny)• Dermatophagoides farinae (roztocz kurzu domowego)• Dermatophagoides pteronyssinus (roztocz kurzu domowego)

Trawy/zioła (12 alergenów)

• mieszanka 6 traw: - kupkówka (Dactylis glomerata) - kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis) - wiechlina łąkowa (Poa pratensis) - życica trwała (Lolium perenne) - tymotka łąkowa (Phleum pratense) - kłosówka wełnista (Holcus lanatus)• mietlica biaława (Agrostis alba)• cynodon palczasty (Cynodon dactylon)• sorgo (Sorghum halpense)• szczaw kędzierzawy (Rumex crispus)• bylica (Artemisia)• babka lacetowata (Plantago lanceolata)• komosa biała, lebioda (Chenopodium album)• pokrzywa (Urtica dioica)• ambrozja (Ambrosia sp.)• pomurnik (Parietaria jud.)• solanka kolczysta (Salsola kali)

Drzewa (12 alergenów)

• brzoza (Betula)• olcha (Alnus)• dąb (Quercus)• cyprys (Cupressus)• leszczyna (Corylus)• wiąz (Ulmus)• buk (Fagus sylvatica)• topola (Populus)• klon (Acer)• wierzba (Salix)• oliwka (Olea)• cedr (Cedrus)



234


Badanie skriningowe 3 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (1) w kierunku alergii osocza z heparyną na owady u koni

- Simulium sp. (meszki, mustyki)- Culex sp. (komar)- Tabanus sp. (bąk)- Stomoxys calcitrans (bolimuszka)- Culicoides sp. (kuczman)

Alergie pokarmoweBadanie w kierunku 0,5 ml surowicy, osocza z EDTA, ELISA (2) alergii pokarmowej osocza z heparyną (16 alergenów) - wykrywanie przeciwciał IgE i IgG – Nutridexx (pies/kot)

- wołowina - baranina- wieprzowina - mięso kacze- mięso kurze - mięso indycze- mięso królicze - łosoś- tuńczyk - ryby karpiowate- pszenica - soja- ryż - kukurydza- jaja - mleko krowie

Roztwór alergenów przeznaczony do odczulania. (pies, kot, koń)Do sporządzenia roztworu odczulającego potrzebna jest nam recepta wystawiona przez lekarza wet. Zestaw startowy obejmuje 3 roztwory iniekcyjne o wzrastającym stężeniu alergenu i wystarczy na ok. 6 miesięcy. Schemat dawkowania dołączany jest do przesyłki.

Roztwór alergenów do kontynuacji odczulania.Z reguły, z jednej porcji roztworu odczulającego można zamówić 2 – 3 roztwory do konty-nuacji odczulania.

15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej

15.1 Ogólne wskazówki dotyczące reakcji PCR

235


PCR (Polimerazowa reakcja łańcuchowa)Zaletą reakcji PCR jest możliwość zwielokrotniania (amplifikacji) specyficznego fragmen-tu kwasu nukleinowego (DNA lub RNA), znajdującego się w badanej próbie, do takiej ilości, że można go następnie wykrywać lub sekwencjonować w celu dalszej identyfikacji. Chodzi tu o sekwencje DNA lub RNA swoiste dla określonych drobnoustrojów w przy-padku wykrywania czynników patogennych, albo o fragmenty genów, których dotyczą określone mutacje, w przypadku diagnostyki chorób dziedzicznych. Przykładowo, w celu określania płci u ptaków amplifikowany jest fragment genomu, który na skutek polimorfi-zmu sekwencji nukleotydów wykazuje odmienny skład w obrębie chromosomu płciowe-go męskiego oraz żeńskiego.

Technika PCR

Reakcja PCR przebiega w 3 etapach:W pierwszym etapie, w wyniku ogrzania do wysokiej temperatury (np. 94 °C), amplifiko-wany kwas DNA ulega rozdzieleniu (denaturacji) na 2 komplementarne nici.W drugim etapie temperatura obniżana jest na tyle, aby do każdej pojedynczej nici DNA (matrycy) mógł przyłączyć się swoisty, komplementarny oligonukleotyd (tzw. starter albo primer). Używa się 2 starterów, które są komplementarne do sekwencji oskrzydlających docelowy (amplifikowany) fragment DNA. Fragment ten znajduje się pomiędzy obydwo-ma starterami.Swoistość primerów, odpowiadających wykrywanemu fragmentowi genomu, zapewnia się poprzez porównanie ich sekwencji z informacjami znajdującymi się w bankach danych (GenBank/EMBL database). Startery służą jako miejsca wiązania się termostabilnej poli-merazy DNA (np. polimerazy Taq).W trzecim etapie (polimeryzacji), przy nadmiarze deoksyrybonukleotydów (dNTPs) oraz w obecności polimerazy DNA, startery ulegają wydłużaniu, tworząc fragmenty komple-mentarne do matrycy. W wyniku tego procesu powstają 2 nowe, podwójne nici DNA. Służą one ponownie jako matryce dla starterów, również występujących w nadmiarze w mieszaninie reakcyjnej.Cykle: denaturacji, przyłączania starterów oraz polimeryzacji powtarzają się tak długo, aż powstaje wystarczająca do dalszych analiz ilość produktu (identycznych kopii wyjściowe-go fragmentu DNA).

Opracowano różnorodne modyfikacje opisanego procesu, które rozszerzają zakres sto-sowania reakcji PCR. Umożliwiają one m.in.:- amplifikację RNA w celu wykrywania RNA-wirusów lub produktów ekspresji genów,- zwiększenie swoistości i czułości reakcji, poprzez zastosowanie drugiej pary starte-

rów w tzw. zlokalizowanym PCR (ang. nested PCR),- oznaczanie ilościowe wyjściowego DNA lub RNA za pomocą ilościowego PCR (real

time PCR).



236


Interpretacja wyników badania

Pozytywny wynik reakcji PCR wskazuje na to, że w badanym materiale znajduje się poszukiwany kwas nukleinowy. Jednak nie jest możliwe stwierdzenie, czy drobnoustrój, którego materiał genetyczny został wykryty, jest żywy i zdolny do namnażania się. Za pomocą zwykłych technik PCR nie da się też określić ilości kwasu nukleinowego w ba-danej próbie. Możliwe są za to techniki ilościowego PCR, które dla istotnych zastosowań diagnostycznych są aktualnie przygotowywane w naszym laboratorium. Należy zwrócić uwagę, że nawet minimalne zanieczyszczenie badanej próby poszukiwanym kwasem nukleinowym, z uwagi na wysoką czułość techniki PCR może prowadzić do wyników fałszywie dodatnich.

Negatywny wynik reakcji PCR wskazuje na to, że w trakcie przeprowadzania badania nie doszło do amplifikacji poszukiwanego w próbce fragmentu kwasu nukleinowego. Mogło to być spowodowane tym, że albo go w próbie nie było, albo znajdował się w zbyt małej ilości.

Wyniki fałszywie ujemne stwierdza się w przypadku niewłaściwych prób do badania, obecności inhibitorów (np. heparyny) w badanym materiale, albo przy nieodpowiednim postępowaniu z materiałem przed- i podczas transportu (np. wielokrotnym zamrażaniu i rozmrażaniu). Inhibitory mogą jednak być wykrywane podczas reakcji PCR i, w mia-rę możności, usuwane. W ten sposób można całkowicie uniknąć wyników fałszywie ujemnych spowodowanych obecnością inhibitorów. Jeśli usunięcie inhibitorów nie jest możliwe, do wyniku badania dodawany jest odpowiedni komentarz.

Materiał do badań z użyciem technik biologii molekularnej

Do badania metodą PCR nadają się próbki, które zawierają poszukiwane drobnoustroje w przypuszczalnie wystarczającej ilości. Przed pobraniem materiału należy więc najpierw zdecydować:- czy zwierzę znajduje się jeszcze w fazie wiremii/bakteriemii - czy zarazek osiągnął już narząd docelowy, a jeśli tak, jaka jest jego najbardziej praw-

dopodobna lokalizacja (na podstawie objawów chorobowych)- czy jest jakaś tkanka/narząd, w której drobnoustrój przebywa latentnie, poza ostrą

fazą choroby (np. wirus EHV-1 w leukocytach)

Rodzaje materiałów:

- Wymazy: Do pobierania wymazów proszę używać jałowych, suchych wacików i przesyłać je

w próbówkach bez żadnych dodatków (również bez podłoża transportowego). Uwaga: próby te nie nadają się do badania bakteriologicznego! W przypadku zlecania

równocześnie badania bakteriologicznego i z zakresu biologii molekularnej, należy zawsze pobierać i przesyłać 2 osobne wymazy.

- Płyny biologiczne (maź stawowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, punktaty z jam ciała, płyn wodnisty oka, mocz, itd.): transport w sterylnych próbówkach bez dodatków. W zależności od badanego parametru potrzeba 0,5 – 2,0 ml materiału (5 ml w przypad-ku próbek moczu). Jeśli zagwarantowane jest, że próbka dotrze do laboratorium naj-



237


później w dwa dni od momentu pobrania, należy ją przechowywać do czasu wysyłki w temp. +4 °C i następnie przesłać w stanie niezamrożonym. Natomiast, gdy trzeba się liczyć z późniejszym terminem dostarczenia materiału, próbkę należy zamrozić (-20 °C) i bez przerywania stanu zamrożenia wysłać do laboratorium (np. stosując wkłady utrzymujące niską temperaturę i opakowania ze styropianu, albo z użyciem suchego lodu). Proszę wyraźnie zaznaczyć na kopercie, że chodzi o próbkę zamro-żoną. Należy bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.

W celu wykrywania drobnoustrojów znajdujących się wenątrzkomórkowo (np. Liste-ria) należy jednak generalnie unikać zamrażania, w takim przypadku korzystniejsze jest przechowywanie materiału w temp. +4 °C.

- Bioptaty, fragmenty narządów, poronione płody, łożysko, wody płodowe: Transport w sterylnych próbówkach zawierających jałowy płyn fizjologiczny w takiej

ilości, by materiał był dokładnie zakryty. Jeśli nie ma gwarancji, że próbka dotrze do laboratorium najpóźniej w dwa dni od momentu pobrania, należy ją przesłać bez dodatku roztworu NaCl w stanie zamrożonym i bez przerywania stanu zamrożenia. Proszę wyraźnie zaznaczyć na kopercie, że chodzi o próbkę zamrożoną. Należy bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.

- Krew z EDTA orz krew z cytrynianem: Ilość materiału jest różna, zależnie od rodzaju badania i ewentualnie fazy choroby.

W żadnym wypadku proszę nie przysyłać prób zamrożonych. Proszę nie przysyłać też krwi z heparyną!

- Kał: Transport w jałowych próbówkach bez dodatków. Z reguły wystarczy 2 g materiału.

Materiał do badań z zakresu diagnostyki chorób dziedzicznych oraz ustalania ojcostwa.

Materiałem stosowanym standardowo do badań genetycznych jest krew z EDTA w ilości 0,5 – 2 ml. Czas transportu nie ma przy tym tak istotnego znaczenia.Standardowym materiałem do badań w celu ustalenia ojcostwa jest min. 0,5 ml krwi z EDTA lub wymaz z błony śluzowej policzka.Oddzielny formularz zleceniowy mogą Państwo zamówić u nas lub ściągnąć ze strony www.vetmedlabor.de.

Środki ostrożności podczas przygotowywania materiału

Z uwagi na wysoką czułość metody PCR proszę koniecznie przestrzegać następujących wytycznych przy pobieraniu materiału:

- w celu uniknięcia zanieczyszczenia materiału należy stosować rękawiczki przy jego pobieraniu;

- materiał do tych badań musi być pobierany osobno;

- używać jałowych próbówek oraz narzędzi do pobierania materiału, unikać też kontami-nacji przy późniejszych manipulacjach (np. podczas przelewania płynów, pakowaniu)



238


- jeśli próbka dotrze z pewnością do laboratorium w ciągu 2 dni od momentu pobra-nia, transport materiału odbywa się w normalnej temperaturze; do czasu wysyłki materiał przechowuje się w temp. +4 °C;

- jeśli nie da się uniknąć dłuższego czasu transportu, próbkę należy przesyłać w stanie zamrożenia (z wyjątkiem krwi z EDTA i cytrynianem), przy czym musi być zagwarantowana ciągłość zamrożenia (np. z użyciem wkładów utrzymujących niską temperaturę i opakowań ze styropianu, albo wysyłka w suchym lodzie). Jeśli nie jest to możliwe, materiał wysyła się w stanie niezamrożonym. Bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.


15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów metodą PCR (w porządku alfabetycznym)

239


Adenowirus wymaz ze spojówek PCR (1) typ I u koni (wykrywanie DNA)

p. też rozdział 13, Choroby zakaźne

Anaplasma spp. (1)

p. Ehrlichia/Anaplasma spp.

Wirus białaczki 2 ml krwi z EDTA, szpik kostny PCR (1) u kotów (FeLV) (wykrywanie DNA progenomu)

Za pomocą zlokalizowanego PCR (nested PCR) wykrywa-ny jest wirusowy DNA, zintegrowany z genomem komórki gospodarza. Określany jest on jako progenom albo prowirus. Jego detekcja ma zastosowanie przede wszystkim w diagno-styce zakażeń latentnych lub ulegających regresji. Z uwagi na wysoką specyficzność, metoda PCR może być używana jako test weryfikacyjny w przypadkach wyników wątpliwych.

Należy jednak zwrócić uwagę, że czułość tej metody jest ściśle zależna od liczby zakażonych komórek (provirus-load). Dlatego wynik ujemny badania nie wyklucza zakaże-nia w sposób całkowicie pewny.

Uwaga: Metoda ta nie pozwala na wnioski co do zdolności replika-cyjnych wirusa.

p. rozdział 13, Choroby zakaźne.

Babesia spp. 0,5 ml krwi z EDTA PCR (1) (wykrywanie DNA)

Wykrycie zarażenia wywołanego przez Babesia sp. za pomocą metod serologicznych możliwe jest najwcześniej po 10 – 14 dniach po zarażeniu. W niektórych przypadkach wzrost miana przeciwciał może wcale nie nastąpić. We wczesnej fazie zarażenia możliwe jest wykrycie pierwot-niaków w rozmazie krwi za pomocą mikroskopu. Ponieważ jednak babeszje często występują tylko w niewielkim odsetku erytrocytów, można uzyskać wyniki fałszywie ujemne. Metoda PCR jest badaniem alternatywnym, ce-chującym się wysoką czułością, pozwalającym stwierdzić zarażenie wywołane przez Babesia również przed pojawie-niem się swoistych przeciwciał w surowicy. W sytuacjach szczególnych możliwe jest określenie gatunku pasożyta poprzez analizę sekwencyjną produktu PCR.




240


Bartonella henselae 0,5 ml krwi z EDTA, PCR (1) (choroba kociego punktat z węzłów chłonnych pazura) (wykrywanie DNA)


Borrelia burgorferi kulawizna: 0,5 ml bioptatu ze stawu PCR (1) (sensu lato) objawy ze str. o.u.n.: 0,5 ml płynu mózgowo-rdz. (wykrywanie DNA) kleszcze

Z uwagi na częste występowanie przeciwciał anty-Borrelia w populacji psów, interpretacja wyników badań serolo-gicznych jest często problematyczna. Jedynie istotny wzrost miana przeciwciał albo b. wysokie miano wyjściowe wskazują na postać ostrą infekcji. W przypadku istnienia objawów klinicznych, wykrycie zarazka za pomocą PCR stanowi szybką i przekonywującą metodę diagnostyczną, która potwierdzi podejrzenie boreliozy. Negatywny wynik reakcji PCR nie wyklucza jednak zakażenia, gdyż bakte-ria może być umiejscowiona w innych narządach. Wybór materiału do badania ma dlatego decydujące znaczenie!

Konie z obszarów endemicznych wykazują przeciwciała przeciwko Borrelia burgdorferi, kontrowersyjne jednak jest to, czy zakażenie manifestuje się w formie klinicznej. W związku z infekcją Borrelia burgdorferi opisywano u koni takie objawy, jak kulawizny, zapalenie wielostawowe oraz zapalenie naczyniówki oka (panuveitis); zasadniczo możliwe jest wykazanie zarazka w zajętych narządach za pomocą techniki PCR.


Profil Kleszczowy materiał – kleszcz

Babesia canis,Ehrlihia/Anaplasma spp.,Borrelia burgdorferi sensu lato,odkleszczowe encephalitis

Profil Kleszczowy krew

Babesia canis,Ehrlihia/Anaplasma spp.



241


Chlamydophila abortus

p. Chlamydophila felis

Chlamydophila caviae

p. Chlamydophila felis

Chlamydophila felis zapalenie spojówek: wymaz ze spojówek PCR(1) (dawniej objawy ze strony Chlamydia psittaci) ukł. oddechowego: wymazy z nosa, gardła lub języka (wykrywanie DNA) ronienia: wymaz z pochwy

Najbardziej miarodajne wyniki uzyskuje się wtedy, gdy materiał pobierany jest przy pojawieniu się pierwszych ob-jawów chorobowych. Ponieważ chlamydie żyją wyłącznie wenątrzkomórkowo, należy zwracać uwagę, aby pobierać możliwie dużą ilość wymazów. Pozytywny wynik reakcji PCR potwierdza udział chlamydii w obserwowanym obrazie chorobowym, wynik ujemny nie wyklucza jednak ich obec-ności.

Reakcja PCR, polegająca na amplifikacji fragmentu mate-riału genetycznego z 16S rRNA, a stosowana do wykry-wania dotychczasowego gatunku Chlamydia psittaci, nie pozwala na odróżnienie od siebie Chlamydophila psittaci, Chl. abortus, Chl. felis oraz Chl. caviae. Do różnicowania powyższych gatunków Chlamydophila można jednak wykorzystać swoistość ich występowania u poszczegól-nych gatunków zwierząt-gospodarzy: Chl. psittaci spotyka się u ptaków, Chl. abortus przeważnie u owiec, Chl. felis u kotów i Chl. caviae u świnek morskich.




242


Chlamydophila psittaci wymaz z kloaki, kał, wymaz ze spojówek PCR (1) (dawniej Chlamydia psittaci) (wykrywanie DNA)

Ptaki zakażone przez Chlamydophila psittaci mogą przez długi czas nie wykazywać żadnych objawów klinicznych, bądź objawy niespecyficzne. Niekiedy dopiero po latach dochodzi do rozwoju chlamydiozy. Wydalanie zarazka z kałem rozpoczyna się ok. 3. dnia po zakażeniu, może ono trwać miesiącami i nie odbywa się w sposób ciągły. Zwie-rzęta zakażone latentnie mogą ponownie stać się siewcami w przypadku immunosupresji (wskutek np. stresu lub cho-roby). Ilość wydalanych zarazków oraz częstość siewstwa u zwierząt chorych lub w stanie stresu ulega zwiększeniu. W celu wykrycia ptaków zakażonych, szczególnie siewców długoterminowych, którzy stanowią główne źródło infekcji dla innych ptaków, a także dla ludzi (zoonoza!), najbardziej przydatne są wymazy z kloaki. Przy klinicznym podejrzeniu chlamydiozy oraz ujemnym wyniku badania metodą PCR, z uwagi na okresowe wydalanie zarazka test powinien być powtórzony. Reakcja PCR, polegająca na amplifikacji fragmentu materiału genetycznego z 16S rRNA, a stosowa-na do wykrywania dotychczasowego gatunku Chlamydia psittaci, nie pozwala na odróżnienie od siebie Chlamy-dophila psittaci, Chl. abortus, Chl. felis oraz Chl. caviae (metoda PCR specyficzna dla Chlamydophila psittaci jest w chwili obecnej w fazie walidacji). Do różnicowania po-wyższych gatunków Chlamydophila można jednak na razie wykorzystać swoistość ich występowania u poszczegól-nych gatunków zwierząt-gospodarzy: Chl. psittaci spotyka się u ptaków, Chl. abortus przeważnie u owiec, Chl. felis u kotów i Chl. caviae u świnek morskich.




243


Cirkowirus – typ 2 węzły chłonne, płuca, wątroba, PCR (3) u świń (PCV-2) śledziona, ewent. wymazy z nosa (wykrywanie DNA)

Cyrkowirus typu 2 jest stosunkowo niedawno (w porówna-niu z niepatogennym typem 1) opisanym wirusem (Kanada, 1998 r.), występującym u świń. PCV-2 powoduje najróżniej-sze objawy kliniczne u świń odsadzanych oraz tuczników (np. charłactwo, duszność, obrzęk węzłów chłonnych, bladość, żółtaczkę, biegunkę), znane również pod nazwą PMWS (ang. Postweaning Multisystemic Wasting Syndro-me – wieloukładowy poodsadzeniowy zespół wyniszczają-cy). Wyraźny obraz kliniczny stwierdzony został jak dotąd jedynie w kombinacji z wtórnymi zakażeniami (PRRS, PPV). Z zakażeniem PCV-2 łączony jest też inny zespół choro-bowy - PDNS (Porcines Dermatitis und Nephropathie Syn-drom – zespół zapalenia skóry i nefropatii u świń). Chodzi tu przypuszczalnie o chorobę kompleksów immunologicz-nych, jednak jak na razie niewiele o niej wiadomo.

Podobnie, mało jest informacji dotyczących sposobów siewstwa wirusa; w warunkach doświadczalnych wirus stwierdzany był w wydzielinie z oczu, ślinie oraz kale. Prze-chodzenie zarazka przez łożysko jest wprawdzie możliwe, nie odgrywa jednak przypuszczalnie większej roli. Wirus wy-kazuje powinowactwo do tkanki limfatycznej i prowadzi do immunosupresji, która pociąga za sobą zakażenia wtórne.

Pojawieniu się tego zespołu chorobowego sprzyjają błędy w utrzymaniu zwierząt; śmiertelność może przekroczyć 80%. Możliwe są zakażenia latentne.



244


Wirus choroby dzioba biegunka: wymaz z kloaki PCR (1) i piór(wykrywanie DNA) deformacje piór: zmienione pióra PBFD pośmiertnie: nerki, wątroba, śledziona postać przewlekła: 0,5 ml krwi z EDTA

Czynnikiem etiologicznym PBFD (Psittacine beak and fe-ather disease) jest cyrkowirus, który namnaża się najpierw w tkance limfatycznej, przewodzie pokarmowym, wątrobie oraz innych organach wewn.; jednak jego narządem doce-lowym jest naskórek.

Postać ostra, dotycząca przede wszystkim młodych pta-ków, charakteryzuje się biegunką, ewentualnie zapaleniem wątroby oraz – szczególnie – anomaliami dotyczącymi piór. Wiele młodych przechorowuje ostrą fazę schorzenia i wytwarza przeciwciała; następnie rozwĳa się u nich forma przewlekła zakażenia.

Postać przewlekła cechuje się głównie odrastaniem zde-formowanych piór w trakcie pierzenia się oraz zmianami w obrębie dzioba. Największe zagrożenie zawleczenia wiru-sa stanowią zwierzęta zakażone bezobjawowo oraz będące w okresie inkubacji choroby. Metodą z wyboru, służącą do ich wykrycia, jest PCR. Wynik dodatni badania nie jest jednak dowodem na istnienie czynnej infekcji, ponieważ również nieaktywny kwas DNA wirusa może być stwierdza-ny nawet do 3 miesięcy we krwi. Dlatego też ptaki, które nie wykazują objawów klinicznych, a u których wynik PCR wyszedł dodatnio, powinny zostać odizolowane i po 3 mie-siącach zbadane ponownie. Zwierzęta, u których ponowne badanie dało również wynik pozytywny, należy traktować jako zakażone przewlekle i stanowiące źródło zakażenia dla innych.



245


Ehrlichia canis 2 ml krwi z EDTA, śledziona, szpik kostny PCR (1) (wykrywanie DNA)

Już od 4. dnia po zakażeniu, a więc wyraźnie przed pojawieniem się pierwszych przeciwciał, można stwier-dzić E. canis we krwi przy użyciu techniki PCR. Metodą tą da się również sprawdzić redukcję liczby zarazka (w wyniku antybiotykoterapii) do poziomu poniżej granicy wykrywalności; metody serologiczne są do tego celu mało przydatne z uwagi na długi okres utrzymywania się prze-ciwciał w surowicy. Wynik dodatni badania metodą PCR potwierdza podejrzenie infekcji wywołanej przez E. canis, wynik ujemny nie wyklucza jednak erlichiozy, ponieważ w momencie pobrania krwi zarazki nie były w niej obecne lub znajdowały się w niewystarczającej do wykrycia ilości, albo miało miejsce zakażenie innym gatunkiem Ehrlichia.


Ehrlichia/Anaplasma 2 ml krwi z EDTA, śledziona, szpik kostny PCR (1) (wykrywanie DNA, uwzględnia różnicowanie gatunkowe)

Ta metoda PCR nie pozwala w wydaniu standardowym na różnicowanie poszczególnych gatunków Ehrlichia/Anaplas-ma. W szczególnych sytuacjach jest ono jednak możliwe na podstawie analizy sekwencji produktu amplifikacji DNA.




246


FIV wirus niedoboru 2 ml krwi z EDTA, szpik kostny PCR (1) immunologicznego u kotów (feline immunodeficency virus, FIV) (wykrywanie DNA progenomu)

Za pomocą zlokalizowanego PCR (nested-PCR) wykrywa-ny jest wirusowy DNA, zintegrowany z genomem komór-ki gospodarza. Określany jest on jako progenom albo prowirus. Wykrywanie prowirusowego DNA jest wysoce specyficzne i możliwe z reguły począwszy od 5. dnia od momentu infekcji. Czułość reakcji jest natomiast zależna od ilości zakażonych limfocytów. Ponadto, test ten przypusz-czalnie nie uwzględnia wszystkich wariantów wirusa, a także rzadziej występujących w Europie podtypów (istnie-jących wskutek częstych mutacji, np. podtypu D). Dlatego wynik ujemny badania nie wyklucza zakażenia, natomiast wynik dodatni potwierdza fakt infekcji w sposób całkowicie pewny.

Metoda PCR, jako sensowne uzupełnienie odczynów se-rologicznych, może służyć weryfikacji wątpliwie dodatnich lub wątpliwie ujemnych wyników uzyskanych w teście ELISA:

– U zwierząt zakażonych, ujemne wyniki badań serologicz-nych mają miejsce z jednej strony we wczesnym stadium infekcji – wprawdzie przeciwciała stwierdzane są z reguły po 2-4 tygodniach od zakażenia, jednak u niektórych zwie-rząt pojawiają się one znacznie później. Z drugiej strony, w końcowym stadium choroby miano przeciwciał może niekiedy spaść poniżej poziomu wykrywalności.

– Należy też zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku badania kociąt (do 6 mies. po urodzeniu), interferencja z przeciwciałami matczynymi może prowadzić do dodatnich wyników serologicznych; na tej podstawie nie można jed-nak wnioskować o zakażeniu zwierzęcia.




247


FIP/FECV wysięk PCR (1) koronawirus u kotów w jamach ciała: 0,5 ml punktatu objawy ze strony ośrodkowego u.n.: 0,5 ml płynu m.-r. gorączka (faza wiremii): 1,0 ml krwi z EDTA w celu wykazania siewstwa wirusa: kał/wymaz z prostnicy

Odróżnienie wirusa zakaźnego zapalenia otrzewnej kotów (FIPV) od kociego koronawirusa jelitowego (FECV), który w organizmie zwierzęcia może ewentualnie ulegać mutacji do FIPV, nie jest jeszcze obecnie możliwe za pomocą tech-niki PCR.

Wykrycie kociego koronawirusa (FCoV) w punktacie lub płynie m.-r. przemawia za FIP przede wszystkim wtedy, gdy objawy kliniczne oraz wyniki innych badań laboratoryjnych (serologia, chemia kliniczna) wskazują na tą chorobę. Na-tomiast samo wykazanie obecności FCoV w kale (badanie jakościowe) wskazuje jedynie na zakażenie tym wirusem i nie świadczy jeszcze o zakaźnym zapaleniu otrzewnej. Służy ono do rozpoznawania kotów-siewców wirusa; jednak z uwagi na zjawisko siewstwa okresowego, przy wy-niku negatywnym badania test powinien być powtórzony. Określanie ilościowe wydalanego wraz z kałem wirusa (me-toda opracowywana) mogłoby być w przyszłości wartoś-ciowym testem służącym do wykrywania „silnych” siewców w populacji kotów, którzy stanowią niebezpieczeństwo dla innych zwierząt.

Zakażenie monocytów i makrofagów jest istotnym elemen-tem patogenezy zapalenia otrzewnej. Dlatego wykazanie FCoV we frakcji monocytów/makrofagów we krwi z EDTA (Buffy Coat – tzw. „kożuszek”) uważane jest za specyficzne dla FIP.




248


Haemobartonella felis

p. Mycoplasma haemofelis + Candidatus M. haemomi-nutum

Helicobacter spp. bioptat z żołądka, kał PCR (1) (wykrywanie DNA, uwzględnia różnicowanie gatunkowe)

Co do znaczenia patogennego zakażeń wywołanych przez Helicobacter u zwierząt, dane z piśmiennictwa są po części sprzeczne. Bakterie tego rodzaju mogą być izolowane z błony śluzowej żołądka psów i kotów z objawami gastritis oraz przy przewlekłych wymiotach i zapaleniach jelit. Jed-nak można stwierdzić ich obecność również u zdrowych zwierząt, a wiele przemawia za tym, że ekstensywność zakażenia w populacji psów i kotów wynosi 40 – 100 %.

W przypadku wykrycia DNA Helicobacter u gryzoni, możliwe jest dalsze różnicowanie na gatunki: H. bilis, H. hepaticus i H. muridarum ( tylko na zlecenie).


Herpeswirus-1 zapalenie rogówki wymazy ze zmian PCR (1) u kotów (FHV-1) i spojówki: w obrębie rogówki/spojówki (wykrywanie DNA) zapalenie nosa i tchawicy wymaz z nosa i gardła zakażenie układu rozrodczego: wymaz z pochwy ronienie: poroniony płód, łożysko

Podczas gdy zwierzęta będące w ostrej fazie choroby wyda-lają duże ilości wirusa, siewstwo zarazka u zwierząt wyka-zujących zakażenie przewlekłe jest nieznaczne i okresowe. Dzięki swej wysokiej czułości reakcja PCR stanowi dobrą metodę rozpoznawania siewców długotrwałych. Jednak z powodu nieciągłego wydalania zarazka, test powinien być powtórzony w przypadku negatywnego wyniku badania.

Herpeswirus – typ I nagłe przypadki wątroba, płuco, PCR (1) u psów (CHV-1) śmierci szczeniąt: śledziona, nerka (wykrywanie DNA) zakaż. ukł. rozrod.: wymaz z pochwy ronienia: poronione płody, błony płodowe objawy ze strony ukł. oddechowego: wymazy z nosa, gardła lub języka




249


Herpeswirus-1 objawy ze strony wymaz z nosa lub PCR (1) u koni (EHV-1) ukł. oddechowego gardła, wydzielina z tchawicy Herpeswirus-4 wydzielina z tchawicy PCR (1) u koni (EHV-4) ostra, gorączkowa (wykrywanie DNA) faza choroby: surowica, osocze zapalenie spojówek: wymaz ze spojówek ronienia: wody płodowe, błona wewn. macicy, płód objawy ze strony o.u.n.: 0,5 ml płynu m.-r.

Ocena wyników badań serologicznych jest akurat przy za-każeniach herpeswirusami często problematyczna - z wielu powodów:

1. Typowe dla herpeswirusów jest długotrwałe utrzymy-wanie się zarazka po pierwszym zakażeniu; w sytuacji stresowej dochodzi do reaktywacji wirusa i wznowienia produkcji przeciwciał.

2. Ponieważ przeciwciała w surowicy nie dają wystarcza-jącej odporności, mimo ich wysokiego poziomu może dochodzić do reinfekcji.

3. Akurat przy postaci oddechowej zakażenia może mieć miejsce niedostateczna produkcja przeciwciał. Gene-ralnie, w odpowiedzi immunologicznej przeciwko EHV główne znaczenie ma odporność komórkowa, a odpo-wiedź humoralna odgrywa jedynie rolę drugorzędną. Diagnostyka za pomocą PCR ma tą przewagę, że po-przez bezpośrednie wykazanie zarazka w zajętych na-rządach, pozwala ustalić związek etiologiczny pomiędzy ostrą fazą choroby a infekcją herpeswirusem. Szczegól-nie w przypadku ronień, badanie wód płodowych i błony śluzowej macicy jest metodą z wyboru. Poronione płody mogą jednak nie zawierać wirusa – nawet przy ronieniu na tle EHV! (ronienie spowodowane jest niedostatecz-nym odżywieniem łożyska).

Dodatni wynik badania metodą PCR, w której materiałem były upostaciowane składniki krwi, nie jest miarodajny co do udziału herpeswirusów w ostrym procesie chorobowym, ponieważ po wcześniejszej infekcji wirus może utrzymywać się w leukocytach.

Uwaga: stosowana tu procedura badawcza pozwala rutynowo na rozróżnienie pomiędzy EHV-1 i EHV-4.



250


Herpeswirus-2 obj. oftalmologiczne: wymaz z rogówki PCR (1) (wykrywanie DNA) lub spojówki objawy ze strony wymaz z nosa, ukł. oddechowego: wydzielina z nosa lub tchawicy

Również w tym przypadku metoda PCR ma tą przewagę, że pozwala na ustalenie związku przyczynowego pomiędzy czynnikiem zakaźnym i objawami ze strony narządu doce-lowego.

Herpeswirus-5 wymaz PCR (1) u koni (EHV-5) (wykrywanie DNA)

Swoiste wykrywanie herpeswirusa typu 5 za pomocą meto-dy PCR jest możliwe, jednak nie jest wyjaśnione znaczenie kliniczne wywoływanych przez niego zakażeń.

Kaliciwirus u kotów wymaz z błony śluzowej gardła lub jamy ustnej PCR (3) (wykrywanie RNA) ostra, gorączkowa faza choroby: 1 ml krwi z EDTA


Koronawirus u psów gastoenteritis - wymaz z prostnicy PCR (1) (CCV) (wykrywanie RNA) ostra, gorączkowa faza choroby: 0,5 ml krwi z EDTA


Leishmania spp. zmiany skórne: bioptat ze skóry PCR (1) (wykrywanie DNA, lymphadenopatia: punktat z węzłów chłonnych uwzględnia różnicowanie zapalenie nosa: wymaz z nosa gatunkowe) ponadto: szpik kostny, bioptat z wątroby i śledziony

Szczególnie duże szanse powodzenia ma wykrywanie DNA w takich materiałach, jak punktat z węzłów chłon-nych i szpik kostny. Zaletą metody PCR w odniesieniu do leiszmanii jest to, że technika ta pozwala na rozpoznawanie zdrowych zwierząt-nosicieli, jako że poziom przeciwciał leży u nich często poniżej granicy wykrywalności.

Wykrywanie DNA pasożyta w szpiku kostnym za pomocą PCR może być również zastosowane do kontroli leczenia.




251


Leptospira spp. 0,5 ml krwi z EDTA, 5 ml moczu PCR (1) (wykrywanie DNA, uwzględnia różnicowanie gatunkowe)

Wykrywanie zarazka za pomocą PCR w pierwszych 2 tygo-dniach (ewentualnie do 2 miesięcy) po zakażeniu przepro-wadza się, stosując jako materiał krew z EDTA. Natomiast od drugiego tygodnia infekcji materiałem preferowanym jest mocz, w którym bakteria może być stwierdzana przez miesiące, a nawet lata (chociaż wydalanie zarazka odbywa się okresowo). Dlatego też technika PCR jest korzystniejsza niż metody serologiczne, gdyż pozwala na potwierdzenie podejrzenia leptospirozy już w bardzo wczesnej fazie za-każenia, zanim pojawią się swoiste przeciwciała (ok. 10 dni p.i.). Ponadto umożliwia ona rozpoznanie długotrwałych siewców, nawet jeśli byli oni szczepieni przeciwko lepto-spirozie. Jednak przy negatywnym wyniku badania, test należy powtórzyć (siewstwo okresowe).


Uwaga: Leptospiroza jest zoonozą!

Listeria objawy PCR (1) monocytogenes ze stony o.u.n.: 0,5 ml płynu m.-r. (wykrywanie DNA) ronienie: poroniony płód + błony płodowe posocznica: 1 ml krwi z EDTA biegunka: kał badanie na długotrwałe siewstwo: kał


Mycoplasma 0,5 ml krwi z EDTA PCR (1) haemofelis + candidatus M. haemominutum (wcześniej Haemobartonella felis) (wykrywanie DNA)

Haemobartonella felis została reklasyfikowana do rodzaju Mycoplasma, przy czym wyróżnia się 2 gatunki: Myco-plasma haemofelis oraz candidatus M. haemominutum (mykoplazmy hemotroficzne). M. haemofelis uważana jest generalnie za drobnoustrój bardziej patogenny. Analiza metodą PCR pozwala na rutynowe różnicowanie pomiędzy Mycoplasma haemofelis oraz candidatus M. haemominu-tum.




252


Mycoplasma spp. wymaz (spojówki, nos, układ rozrodczy) PCR (1) (wykrywanie DNA, wydzielina (spojówki, nos) uwzględnia różnicowanie gatunkowe)


Wirus nosówki (CDV) faza gorączkowa: 2 ml krwi z EDTA PCR (1) (wykrywanie RNA) zapalenie spojówek: wymaz ze spojówek objawy ze strony ośrodkowego u.n.: 0,5 ml płynu m.-r. zapalenie żołądka i jelit: wymaz z prostnicy objawy ze strony ukł. oddechowego: wydzielina z nosa

Wirus nosówki psów (CDV, canine distemper virus) namna-ża się począwszy od 8. dnia infekcji w komórkach nabłonka różnych narządów (drogi oddechowe, przewód pokarmo-wy, drogi moczowe, skóra) oraz w ośrodkowym układzie nerwowym, przy czym miejsce replikacji wirusa determinu-je kliniczne objawy choroby. Od tego momentu wirus daje się wykryć w zajętych narządach za pomocą metody PCR. Z wyjątkiem przypadków przewlekłych, wydalanie wirusa kończy się wraz z ustępowaniem objawów klinicznych. Wówczas wirus nie jest już wykrywalny. W przeciwieństwie do diagnostyki serologicznej, wysoki odsetek zwierząt szczepionych przeciwko nosówce nie stanowi istotnego problemu dla diagnostyki techniką PCR, ponieważ wirus szczepionkowy stwierdzany jest tylko od 8 do maksymalnie 21 dni, a jego występowanie ogranicza się do tkanki limfa-tycznej.


Parvowirus (psi i koci) kał, wymaz z prostnicy, PCR (1) (wykrywanie DNA) 0,5 ml krwi z EDTA (w ostrej fazie choroby)




253


Wirus polyoma, biegunka: wymaz z kloaki PCR (1) u ptaków (BFD-wirus) deformacje piór: zmienione pióra (wykrywanie DNA) pośmiertnie: nerki, wątroba, śledziona postać przewlekła: 0,5 ml krwi z EDTA

Ważną rolę w rozprzestrzenianiu się choroby BFD (Budge-rigar Fledgling Disease – choroba pierzących się piskląt papużek falistych) ma oprócz pionowej drogi zakażenia, siewstwo wirusa przez zwierzęta zakażone bezobjawowo. Mogą one być rozpoznawane poprzez wykrywanie zarazka w wymazach z kloaki metodą PCR. Aby wykryć również siewców okresowych, należy pobierać kilka prób w odstę-pach kwartalnych. W przypadkach, gdy dochodzi do defor-macji piór, wstępne rozpoznanie kliniczne choroby może być potwierdzone badaniem zniekształconych piór metodą PCR. U młodych ptaków, padłych w wyniku nadostrej formy choroby, możliwe jest wykrycie zarazka w wątrobie, nerkach lub śledzionie.



254


Toxoplasma gondii objawy ze strony PCR (1) (wykrywanie DNA) ośrodkowego u.n.: 0,5 ml płynu m.-r. ronienie (pies, wymaz z pochwy, małe przeżuwacze): łożysko, płód (o.u.n.) objawy ze strony ukł. oddechowego: wypłuczyny z oskrzeli objawy oftalmologiczne (gł. kot): płyn wodnisty oka gorączka: 0,5 ml krwi z EDTA

Z uwagi na częste występowanie dodatnich mian przeciw-ciał zarówno u kotów, jak i u psów, diagnostyka serologicz-na toksoplazmozy przynosi jedynie ograniczone korzyści. Tylko podwyższone miano przeciwciał IgM wskazuje na ostrą formę inwazji, która u kotów przebiega wraz z wyda-laniem oocyst z kałem. Ponieważ organizm nie jest z reguły w stanie wyeliminować pasożyta, większość zarażonych zwierząt posiada przez całe życie dodatni poziom prze-ciwciał (IgG), często o wysokim mianie wskutek ciągłej ekspozycji na antygen, co ogranicza możliwość porówna-nia wzrostu miana przeciwciał w parach surowic.

Należy zwrócić uwagę, że nawet wynik dodatni badania metodą PCR nie zawsze dowodzi ostrej inwazji przez T. gondii. Na przykład, pierwotniak ten może być stwier-dzany zarówno w płynie m.-r., jak i płynie wodnistym oka u klinicznie zdrowych zwierząt! Wykrywanie oocyst w kale kotów za pomocą PCR jest problematyczne, ponieważ z uwagi na twardą osłonkę oocysty, przy rutynowej obróbce chemicznej próbki, niewiele lub wcale nie daje się izolować DNA. Aby jednoznacznie wykluczyć wydalanie oocyst przez zwierzę, np. w przypadku ciąży u właścicielki, należy zastosować metody klasyczne, jak badanie serologiczne oraz badanie mikroskopowe kału.


Uwaga: Toksoplazmoza jest zoonozą!



255


Wirus zapalenia materiał zależy od objawów klinicznych (p. niżej) (1) tętnic koni (EVA) (wykrywanie RNA)

Do badań z zakresu biologii molekularnej w kierunku EVA nadaje się następujący materiał:- nasienie, płyn nasienny (1 ml)- wymaz lub wypłuczyny z pochwy (2 – 5 ml)- wypływ z nosa, wypłuczyny z tchawicy (2 – 5 ml)- rew z EDTA lub z cytrynianem (1 ml)- tkanki: węzły chłonne, śledziona, płuca, łożysko, płód

(co najmniej 0,5 g)- (mocz) (5 ml)


Wirus FSME kleszcz(e), 0,5 ml płynu m.-r. PCR (1) (wiosenno-letniego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego) (wykrywanie RNA)

W przypadku objawów ze strony centralnego układu nerwowego u zwierząt pochodzących z terenów endemicz-nych tej choroby, wykrywanie zarazka w płynie mózgowo-rdzeniowym za pomocą PCR stanowi uzupełnienie badania serologicznego płynu. Możliwe jest również bezpośrednie wykrywanie wirusa w organizmach kleszczy.

Wirus zakaźnego kał, wymaz z prostnicy, błona śluzowa jelita PCR (1) zapalenia żołądka i jelit u świń (TGEV) (wykrywanie RNA)



15.3 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym)

256


Informacje ogólne dotyczące chorób dziedzicznychChoroby dziedziczne polegają na mutacjach w obrębie materiału genetycznego, które to zmiany mogą być następnie przekazywane potomstwu przez rodziców.

Podstawowe pojęcia z zakresu genetykiW trakcie rozmnażania płciowego każdy potomek otrzymuje podwójny zestaw chromoso-mów, z których jeden komplet pochodzi od matki, a drugi od ojca. Dlatego geny występu-ją zasadniczo parami, to znaczy jako 2 allele.

- Jeśli oba allele dotyczą tej samej cechy, albo tego samego defektu, mówimy, że dany organizm jest homozygotą w odniesieniu do tej cechy lub defektu.

- Jeśli tylko jeden z pary alleli dotyczy danej cechy lub defektu, organizm jest hetero-zygotą.

Określony sposób dziedziczenia decyduje o tym, kiedy genetyczna skłonność do danej wady genetycznej ujawni się u potomstwa. W przypadku chorób dziedzicznych oznacza to:- Przy dziedziczeniu dominującym wystarczy, że określony defekt dotyczy jednego

z pary alleli, ażeby doszło do klinicznej manifestacji choroby. Innymi słowy, wystar-czy, że jedno z rodziców przekaże zmutowany gen.

- W przypadku dziedziczenia recesywnego defekt muszą wykazywać oba allele; wtedy dopiero dochodzi do objawów klinicznych choroby dziedzicznej. Oznacza to, że zarówno ojciec, jak i matka muszą przekazać uszkodzony gen. Jeśli u zwierzęcia mutacja powodująca chorobę dziedziczoną recesywnie dotyczy tylko jednego allela, osobnik ten przez całe życie nie będzie chorował. Jest on jednak nosicielem danej wady (skłonności) i w przypadku skojarzenia go z drugim nosicielem, wyda na świat potomstwo, u którego określona choroba pojawi się.

- Przy dziedziczeniu związanym z chromosomem X, odpowiedzialny za chorobę dziedziczną gen znajduje się na chromosomie X: zwierzęta płci męskiej chorują, na-tomiast płci żeńskiej mogą daną chorobę przenosić, albo też same chorują – w przy-padku, gdy defekt dotyczy obu chromosomów X.

- W przypadku dziedziczenia autosomalnego, odpowiedzialny za chorobę gen nie leży na chromosomie płciowym; to znaczy, choroba może wystąpić w jednakowym stopniu zarówno u osobników męskich, jak i żeńskich.



257


Diagnostyka chorób dziedzicznych za pomocą technik biologii molekularnej.

Użycie technik biologii molekularnej w rozpoznawaniu chorób dziedzicznych ma tę prze-wagę, że defekty genetyczne (delecja, insercja, wymiana zasad) mogą być wykryte już w bardzo wczesnym okresie życia, tj. jeszcze przed pojawieniem się objawów klinicznych choroby, co umożliwia wczesne rozpoznanie zwierząt–nosicieli, przenoszących defekt genetyczny, lecz niechorujących, i ewentualne wykluczenie ich z hodowli. W celu diagno-styki molekularno-biologicznej, poddawany jest amplifikacji (metodą PCR) odpowiedni fragment genu, w którym może się znajdować specyficzny dla danej choroby defekt. Ten fragment DNA badany jest następnie odnośnie występowania odchyleń od sekwencji zasad występujących u zwierząt zdrowych (bez zaburzeń dziedzicznych).

Możliwe są przy tym następujące wyniki:

1. Zwierzę jest zdrowe (nie wykazuje zaburzeń dziedzicznych) w odniesieniu do anali-zowanej choroby. Żaden z pary alleli nie wykazuje danego defektu. Zwierzę ani nie choruje, ani nie przekazuje dziedzicznej skłonności do choroby.

2. Zwierzę jest heterozygotą w odniesieniu do określonego defektu. Posiada jeden zmutowany gen od ojca lub od matki. W przypadku dziedziczenia autosomalnego dominującego dochodzi do ujawnienia się defektu genetycznego, zwierzę będzie chorowało. W przypadku dziedziczenia autosomalnego recesywnego, nie dochodzi do klinicznej manifestacji choroby. Jednak w obydwu przypadkach zwierzęta przeka-zują (z prawdopodobieństwem 50 %) zmutowany gen swemu potomstwu.

3. Zwierzę jest homozygotą w odniesieniu do określonego defektu. Oba allele są zmutowane. Zwierzę będzie wykazywać objawy choroby dziedzicznej i przekaże zmutowany gen całemu potomstwu.

BLAD 1 ml krwi z EDTA PCR (3)

BLAD (bovine leukocyte adhesion deficiency – osłabiona adhezja leukocytów u bydła) prowadzi do niedoczynności układu immunologicznego u cieląt i młodego bydła koń-czącej się śmiercią.

Występowanie: bydło rasy holsztyno-fryzyjskiej

Objawy: nawracające zakażenia układu oddechowego, przewodu pokarmowego oraz jamy nosowo-gardłowej; niska waga urodzeniowa; opóźnione gojenie ran, martwice, zgorzel

Diagnostyka laboratoryjna: leukocytoza

Dziedziczenie: autosomalne recesywne



258


Choroba 1 ml krwi z EDTA PCR (3) spichrzania miedzi

W chorobie spichrzania miedzi, w wyniku zaburzenia wydalania tego pierwiastka, dochodzi do jego gromadze-nia się w wątrobie, a przez to do uszkodzenia komórek wątrobowych. Rozpoznawanie tego defektu genetycznego następuje poprzez marker mikrosatelitowy DNA, który jest ściśle sprzężony z odpowiedzialną za schorzenie mutacją genu.

Występowanie: Bedlington teriery

Objawy kliniczne: ciężkie uszkodzenia wątroby, hyperkinezje, ewentualnie niedokrwistość hemolityczna

Dziedziczenie: autosomalne recesywne.



259


Choroba 1 ml krwi z EDTA PCR (3) von Willebranda

Czynnik von Willebranda (vWF) pośredniczy w adhezji trombocytów do podścieliska śródbłonka uszkodzonych naczyń krwionośnych. Dodatkowo pełni funkcję białka nośnikowego dla czynnika VIII osoczowego układu krzep-nięcia i chroni go przed przedwczesną proteolizą. Zmniej-szona ilość albo całkowity brak vWF prowadzi do zaburzeń krzepnięcia o różnorodnym nasileniu. Znamienne dla tego defektu są krwawienia z błon śluzowych oraz nasilone krwawienia podczas wymiany zębów, cieczki oraz urazów. Wyróżnia się 3 typy choroby von Willebranda.

Typ 1 ma zazwyczaj przebieg łagodny. Choroba dziedziczy się au-tosomalnie niecałkowicie dominująco, tj. zwierzęta będące heterozygotami posiadają przeciętne stężenie vWF i mogą nie wykazywać objawów klinicznych, podczas gdy homozy-goty mają niski poziom czynnika von Willebranda w osoczu, a objawy kliniczne są odpowiednio silniej wyrażone.

Dziedziczenie: autosomalne niecałkowicie dominujące.

Badanie genetycznemożliwe u: dobermanów, pudli, Manchester terierów.

Typ 2 charakteryzuje się przebiegiem łagodnym do ciężkiego, przy różnym stężeniu vWF.


Badanie genetycznemożliwe u: niemieckiego wyżła szorstkowłosego.Typ 3 jest najcięższą postacią schorzenia. Dziedziczy się autoso-

malnie recesywnie. Zwierzęta będące homozygotami nie posiadają wcale czynnika von Willebranda we krwi i wyka-zują ciężkie zaburzenia krzepnięcia. Heterozygoty mają ob-niżony poziom vWF w osoczu, są nosicielami omawianego defektu, jednak z reguły nie wykazują żadnych objawów.


Badanie genetycznemożliwe u: teriera szkockiego i owczarka szetlandzkiego.

Uwaga: Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę zwierzęcia!



260


CLAD 1 ml krwi z EDTA PCR (1)

Mutacja w obrębie genu kodującego białko adhezyjne leukocytów prowadzi do zaburzeń funkcji białych krwinek, tzw. CLAD (canine leukocyte adhesion deficiency – osła-biona adhezja leukocytów u psów) – niewydolności układu immunologicznego u seterów irlandzkich, o śmiertelnym z reguły przebiegu.

Występowanie: seter irlandzki

Objawy kliniczne: – skłonność do infekcji (omphalophlebitis, gorączka, zapalenie dziąseł, zapalenie kości i szpiku, osteopatie

szczególnie w zakresie tarcz nasadowych i kości szczęki)

– obrzęk węzłów chłonnych obwodowych

Diagnostyka laboratoryjna: nasilona leukocytoza


Cystynuria 1 ml krwi z EDTA PCR (1) u nowofundlandów (predyspozycja genetyczna)

Mutacja w obrębie genu SCL3A1 u nowofundlandów pro-wadzi do zaburzenia reabsorpcji cystyny w cewkach nerko-wych. Zwiększone wydalanie tego aminokwasu może być przyczyną powstawania kamieni cystynowych w nerkach. Badanie DNA, które wykrywa mutację będącą przyczyną choroby, umożliwia z jednej strony u zwierząt–homozygot wczesne rozpoznanie zaburzenia wchłaniania cystyny, a przez to podjęcie środków zapobiegawczych w celu uniknięcia powstania kamieni; z drugiej strony test ten pozwala na wykrycie zdrowych nosicieli allela cystynurii. Jest to decydujące dla dalszej hodowli, ponieważ nosiciele heterozygotyczni, aczkolwiek niekoniecznie podlegający wykluczeniu z niej, powinni być kojarzeni wyłącznie ze zwierzętami genetycznie zdrowymi.

Badanie genetycznemożliwe u: nowofundlandów i landseerów.




261


Fukozydoza 1 ml krwi z EDTA PCR (3)

Fukozydoza jest schorzeniem psów (przede wszystkim angielskich springer spanieli) o śmiertelnym przebiegu, dziedziczonym autosomalnie recesywnie. U zwierząt dotkniętych tym defektem genetycznym dochodzi do odkładania się w komórkach różnych narządów substancji zawierających fukozę – glikolipidów, glikopeptydów lub oligosacharydów – które nie zostają rozkładane przez a-L-fukozydazę. Złogi tych substancji znajdują się, oprócz węzłów chłonnych, trzustki, wątroby, nerek, płuc i szpiku kostnego, przede wszystkim w mózgu i tkance nerwo-wej. Powoduje to ciężkie objawy neurologiczne, np. brak koordynacji ruchowej, utrata wyuczonych umiejętności, zaburzenia umysłowe, różnego stopnia depresja, zaburze-nia widzenia, głuchota rzekoma oraz utrudnione przeły-kanie. Psy mają często szorstką, suchą sierść i są na ogół bezpłodne. Dodatkowo, chore zwierzęta tracą na wadze oraz zwracają pobierany pokarm. Nowo narodzone szcze-nięta nie wykazują żadnych objawów klinicznych, gdyż te ujawniają się dopiero w wieku 4 – 24 miesięcy (do 4. roku życia). Schorzenie ma przebieg przewlekły i postępujący, kończąc się śmiercią. Chore psy są zwykle poddawane eutanazji wskutek nasilających się dolegliwości. Badanie genetyczne pozwala na niezawodne rozpoznanie choroby już w wieku szczenięcym. Ponadto, można dzięki niemu wykrywać bezobjawowych nosicieli opisywanej mutacji. W celu uniknięcia ewentualnych urodzeń chorych zwierząt, a także dla redukcji schorzenia w obrębie rasy, nosicieli zmutowanych genów nie należy kojarzyć ze sobą.

Badanie genetycznemożliwe u: angielskich springer spanieli.




262


Gangliozydoza 1 ml krwi z EDTA PCR (3) u kotów rasy korat

Gangliozydozy są dziedziczonymi autosomalnie recesyw-nie zaburzeniami spichrzenia lipidów, w trakcie których, wskutek braku enzymów koniecznych do rozkładu ganglio-zydów, dochodzi do ich gromadzenia się w lizosomach. Gangliozydozy występują u różnych ras kotów i psów, jak również u człowieka. Wyróżnia się 2 główne grupy tych chorób, zależnie od gromadzonego gangliozydu, względ-nie brakującego enzymu:

W przypadku gangliozydozy GM1 ma miejsce niedo-bór b-galaktozydazy, przy gangliozydozie GM2 brakuje enzymu b-heksozaminidazy. Obie postacie gangliozydozy prowadzą do ciężkich, postępujących schorzeń ośrodko-wego układu nerwowego, charakteryzujących się przede wszystkim drgawkami i porażeniami.

Przy gangliozydozie GM1 objawy kliniczne pojawiają się nieco wcześniej i szybciej następuje pogorszenie stanu zdrowia, niż w przypadku gangliozydozy GM2. W obu przypadkach obraz chorobowy rozwĳa się w pierwszych miesiącach życia.

U kotów koratów występuje zarówno gangliozydoza GM1, jak i GM2. Skłonność zwłaszcza do gangliozydozy GM2 jest szeroko rozprzestrzeniona w populacji koratów i stanowi dla hodowców tej rasy poważny problem. Każde zwierzę, przed dołączeniem do hodowli, powinno być przebadane w kierunku nosicielstwa tej choroby dziedzicz-nej. Dopuszczane powinny być tylko te koty, które nie mają skłonności do gangliozydozy.

Badanie genetycznemożliwe u: kotów koratów.

Objawy kliniczne: - zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego- drgawki- porażenia




263


HCM (przerostowa 1 ml krwi z EDTA PCR (3) kardiomiopatia)

Przerostowa kardiomiopatia (HCM) jest najczęściej diagno-zowanym schorzeniem serca u kotów. Wskutek koncentrycz-nego przerostu mięśnia sercowego mogą pojawić się nastę-pujące objawy kliniczne: zaburzenia rytmu, również wraz z nagłą śmiercią sercową, niewydolność serca z częstoskur-czem (tachykardią), duszność, zastój krwi oraz tworzenie się zakrzepów, które, niesione z prądem krwi, zatrzymują się w odgałęzieniach aorty w obrębie miednicy i kończyn tylnych, powodując zaburzenia krążenia oraz porażenia.

U kotów rasy Main Coon, które obok persów szczególnie często dotknięte są przerostową kardiomiopatią, zidenty-fikowano niedawno mutację w obrębie genu kodującego MYBPC (cardiac myosin binding protein) jako czynnik wywołujący pierwotną kardiomiopatię. Dziedziczenie tej choroby jest autosomalne dominujące, tak że chorować mogą również zwierzęta z jednym zmutowanym allelem. U kotów będących homozygotami w odniesieniu do tego defektu, obserwuje się nasilenie objawów klinicznych.

Badanie genetycznemożliwe u: kotów Main Coon oraz mieszańców tej rasy, u których

przyjmuje się, że w wyniku kojarzenia mutacja będzie prze-kazywana potomstwu.

Dziedziczenie: autosomalne dominujące.


HYPP 1ml krwi z EDTA (1)

HYPP (hyperkalemic periodic paralysis) jest chorobą mięśni u koni polegającą prawdopodobnie na zaburzeniu transportu elektrolitów w obrębie błony komórek mięśnio-wych. Odpowiedzialna za ten defekt mutacja dotyczy genu kodującego kanały sodowe w tych komórkach. Dochodzi do porażeń mięśni szkieletowych wywołanych zbyt wyso-kim stężeniem potasu.

Występowanie: American Quarterhorse oraz mieszańce tej rasy z innymi

Objawy: nasilone szmery oddechowe, osłabienie i drżenie mięśni, zapaść; podczas treningu: skurcz krtani, niedotlenienie, nadmiar CO2 we krwi, arytmia

Dziedziczenie: autosomalne kodominujące (objawy chorobowe są silniej wyrażone u homozygot niż u heterozygot).



264


Leukodystrofia 1 ml krwi z EDTA PCR (3) globoidalna

Leukodystrofia globoidalna (choroba Krabbego) występuje u różnych ras psów i kotów, jak również człowieka. Jest to uwarunkowane genetycznie schorzenie spichrzania lipidów, przy którym, wskutek brak enzymu lizosomalnego – b-galaktozydazy galaktocerebrozydowej (galaktocerebro-zydazy) – dochodzi do odkładania się cerebrozydów w o.u.n. To prowadzi do demielinizacji istoty białej w central-nym układzie nerwowym. U West Highland White terierów oraz Cairn terierów choroba dziedziczy się autosomalnie recesywnie. U psów dotkniętych tym defektem pierwsze objawy kliniczne pojawiają się z reguły w pierwszych 2-6 miesiącach życia. Dochodzi do niezborności, niedowładów kończyn tylnych, drgawek (głowa), zmian w zachowaniu się, osłabienia odruchów rdzeniowych oraz zaniku mięśni.

Badanie genetycznemożliwe u: West Highland White terierów oraz Cairn terierów.

Objawy kliniczne: zaburzenia ze strony o.u.n., m.in. niezborność/niedowład kończyn tylnych, drżenie głowy




265


MDR1 (defekt) 1 ml krwi z EDTA PCR (3) (Multidrug-Resistance/ nadwrażliwość na iwermektynę) (predyspozycja genetyczna)

Już w latach 80. XX w. opisywano objawy neurotoksycz-ne przy podawaniu iwermektyny u owczarków szkockich collie. Naukowcy niemieccy i amerykańscy ustalili, że przy-czyną tej nadwrażliwości jest defekt genetyczny dotyczący tzw. transportera MDR1 (oporność wielolekowa). Chodzi przy tym o mutację w obrębie genu kodującego MDR1.

Transporter MDR1 stanowi część bariery funcjonalnej krew-mózg i w normalnych warunkach zapobiega prze-chodzeniu substancji toksycznych do tkanki nerwowej. W przypadku defektu genetycznego dotyczącego wytwarza-nia MDR1 dochodzi do zniesienia bariery ochronnej i duże ilości związków toksycznych mogą przedostawać się do tkanki nerwowej. Psy wykazują wtedy zaburzenia koordy-nacji ruchów, drgawki, zawroty głowy, rozszerzenie źrenic i ślinotok; może dochodzić do śmierci zwierzęcia. Opisy-wano już ciężkie objawy neurotoksyczne po leczeniu psów iwermektyną i loperamidem. Również liczne inne leki, jak np. digoksyna, winkrystyna, winblastyna, doksorubicyna, cyklosporyna, grepafloksacyna, sparfloksacyna, ondanse-tron, chinidyna, ebastyna i deksametazon, mogą wywołać neurotoksyczne efekty uboczne u psów dotkniętych tym defektem.

Problem dotyczy tylko psów posiadających zmutowane oba allele. Jeśli w hodowli chce się uniknąć urodzeń zwie-rząt dotkniętych tym defektem, należy dopilnować, aby no-sicielem zmutowanego genu był najwyżej jeden z rodziców.

Występowanie: - owczarek szkocki collie (~76 %)- owczarek szetlandzki (~58 %)- owczarek australĳski (~30 %), Border Collie (~1 %).

W Stanach Zjednoczonychwykryto również ten defektu następujących ras psów: owczarek angielski, whippet, McNab, owczarek staroan-

gielski oraz Silken Windhound





266


Mukopolisacharydoza VII 1 ml krwi z EDTA PCR (3)

Mukopolisacharydoza typu VII występuje u psów różnych ras oraz ich mieszańców, a jest już również dobrze znana u kotów, myszy i człowieka. Niedobór enzymu b-D-gluku-ronidazy, który przyczynia się do prawidłowego funkcjono-wania komórek, prowadzi do postępującego lizosomalnego spichrzenia glukozo-aminoglikanów w obrębie określonych tkanek. Różnorodne objawy kliniczne podobne są do tych, które występują u ludzi i obejmują deformacje kości, spa-dek masy ciała, upośledzenie umysłowe, schorzenia oczu i serca, jak również powiększenie wątroby i śledziony. Cho-re psy często już w wieku 6 miesięcy nie są w stanie stać ani chodzić. Schorzenie prowadzi do śmierci w młodym wieku.

Badanie genetyczne umożliwia, oprócz pewnego rozpo-znania choroby, wykrycie nosicieli tego defektu genetycz-nego. Aby uniknąć ewentualnego urodzenia się chorych zwierząt, a także w celu ograniczenia mukopolisacharydo-zy w populacji psów, nosiciele nie powinni być kojarzeni ze sobą.

Badanie genetycznemożliwe u: - owczarków niemieckich, beaglów, Welsh Corgi oraz ich mieszańców

- kotów


Nadwrażliwość na iwermektynę

p. defekt MDR1



267


Niedobór 1 ml krwi z EDTA PCR (3) kinazy pirogronianowej

Niedobór kinazy pirogronianowej jest defektem genetycz-nym dobrze opisanym u psów rasy Basenji i West Highland White Terrier, występuje on jednak również u innych ras (Cairn Terrier, Beagle, pudel miniaturowy i in.), a także u ko-tów i człowieka. Swoista mutacja w obrębie genu kodujące-go kinazę pirogronianową powoduje upośledzenie syntezy tego enzymu. Brak kinazy pirogronianowej, odgrywającej istotną rolę w metabolizmie erytrocytów, prowadzi do ich przedwczesnego uszkodzenia i rozpadu. Chore zwierzęta wykazują przewlekłą, regeneratywną niedokrwistość he-molityczną, postępującą mielofibrozę oraz osteosklerozę, które powodują ich przedwczesną śmierć. Pierwsze objawy kliniczne choroby pojawiają się w wieku 4-12 miesięcy.

Badanie genetycznemożliwe u: - psy: Basenji, Cairn Terrier, West Highland White Terrier

- koty: abisyński, somalĳski





268


Niedobór 1 ml krwi z EDTA PCR (3) fosfofruktokinazy

Fosfofruktokinaza (FFK) jest enzymem biorącym udział w zaopatrywaniu erytrocytów i mielocytów w energię. Nie-dobór FFK mięśniowej jest dziedzicznym schorzeniem me-tabolicznym, określanym także jako glikogenoza typu VII lub zespół Tarui-Layzera i znanym również u ludzi. Mutacja punktowa prowadzi do zmniejszenia wytwarzania enzymu, czego skutkiem jest miopatia metaboliczna oraz przewlekła hemoliza (przewlekła hiperbilirubinemia, podwyższona liczba retikulocytów przy prawidłowym hematokrycie). Sytuacje stresowe wywołują objawy gwałtownej hemolizy (czerwonobrązowe zabarwienie moczu wskutek hemoglo-binurii i hiperbilirubinurii, żółtaczka, ciężka anemia, apatia) oraz miopatii stresowych (skurcze mięśniowe, niezdolność do ruchu). Chore psy wykazują jedynie 6-22 % normalnej aktywności FFK erytrocytarnej i 1-4 % normalnej aktywno-ści FFK mięśniowej. Terapia nie jest możliwa. Jeśli chore zwierzęta mają wystarczająco dobrą opiekę i zapewniony spokój, jakość ich życia utrzymuje się na normalnym po-ziomie. Badanie z zakresu genetyki molekularnej pozwala na niezawodne rozpoznanie klinicznie zdrowych nosicieli zmutowanego genu. Nosiciele ci nie powinni być kojarzeni ze sobą, aby unikać przychodzenia na świat chorych zwie-rząt oraz w celu redukcji omawianej jednostki chorobowej wśród psów.

Badanie genetycznemożliwe u: angielskich springer spanieli i amerykańskich cocker spa-

nieli, a także u mieszańców tych ras




269


OLWS 1 ml krwi z EDTA PCR (3)

OLWS (Overo Lethal White Syndrome) polega na mutacji typu „missense” (tzw. mutacja zmiany sensu) w obrębie genu dla receptora endotelinowego B. Receptor ten zaan-gażowany jest w rozwój określonych komórek cewki nerwo-wej, przekształcających się później w zwoje jelitowe. W przypadku skojarzenia dwóch heterozygotycznych nosicieli tego defektu genetycznego mogą rodzić się białe źrebięta – homozygoty, które padają w ciągu kilku dni w wyniku OLWS – defektu unerwienia przewodu pokarmowego (wro-dzonego braku zwojów jelitowych – congenital intestinal aganglionosis). Niekiedy jednak mogą również rodzić się białe źrebięta koni n/w ras, nie wykazujące objawów choro-bowych (genetycznie zdrowe). W przypadku podejrzeń za-wsze wskazane jest wykonanie badania z zakresu genetyki molekularnej.

Występowanie: American Paint Horse, Appaloosa, Pinto, Quarter Horse, Thoroughbred, American Miniature Horse, Mustang, konie półkrwi arabskiej

Objawy kliniczne: źrebięta rodzą się całkowicie białe; dochodzi u nich do zatkania jelit




270


PKD 1 ml krwi z EDTA PCR (1) wielocystowatość nerek (polycystic kidney disease)

PKD odkryty został u kotów perskich w 1967 roku. Jest to rozprzestrzeniona na całym świecie choroba dziedziczna, na którą cierpi około 38% kotów tej rasy. Rozwój scho-rzenia jest powolny i prowadzi do niewydolności nerek kończącej się śmiercią. Objawy kliniczne odpowiadają z reguły symptomom przewlekłej niewydolności nerkowej innego tła; możliwa jest jedynie terapia podtrzymująca. Badanie z zakresu genetyki molekularnej ma większą wartość diagnostyczną niż badanie USG i pozwala na pewne rozpoznanie choroby już u kociąt. Klinicznie zdrowi nosiciele zmutowanego genu mogą być w ten sposób również wykryci. Nosiciele nie powinni być kojarzeni ze sobą, aby unikać przychodzenia na świat chorych zwierząt oraz w celu redukcji lub eliminacji omawianego schorze-nia wśród kotów tej rasy. Badana jest mutacja 307C > A w genie PKD1 u kotów. (GenBank Acc. Nr AY612847).

Dziedziczenie: autosomalne dominujące.Badanie genetycznemożliwe u: kotów perskich, himalajskich, syjamskich, europejskich

krótkowłosych, amerykańskich krótkowłosych, brytyjskich krótkowłosych, egzotycznych krótkowłosych, kotów rag-doll, selkirk rex oraz kotów szkockich fold.


W celu otrzymania certyfikatu mogą Państwo zamówić u nas osobny formularz albo go ściągnąć ze strony www.vetmed-labor.de



271


PRA 1 ml krwi z EDTA PCR (3)

Postępujący zanik siatkówki (PRA) występuje u różnych ras psów i kotów. Polega on na degeneracji, względnie dyspla-zji fotoreceptorów w obrębie siatkówki. Różnorodne formy PRA wykazują podobne objawy kliniczne (początkowo ślepota zmierzchowa, później osłabiona zdolność widzenia za dnia i stopniowa utrata wzroku) oraz obraz oftalmolo-giczny (hiperrefleksja tapetum lucidum, cienkie naczynia siatkówki, blada brodawka nerwu wzrokowego, ogniska depigmentacji na dnie oka w rejonach pozbawionych tape-tum lucidum). Różnice dotyczą natomiast wieku zwierzęcia, w którym dochodzi do manifestacji objawów klinicznych. Poszczególne typy PRA wywołane są przez różnorodne mutacje genowe, z których znane są tylko nieliczne.

Postępujący zanik siatkówkiu seterów irlandzkich. U tej rasy rozpoznano mutację genową powodującą wczes-

ną formę PRA, tzw. dysplazję pręcików i czopków typu 1 (rod-cone dyspasia type 1, rcd-1). Defekt dziedziczy się autosomalnie recesywnie, tzn. chorują zwierzęta posiada-jące oba zmutowane allele. Oftalmologicznie rcd-1 może być wykryty mniej więcej od 4. miesiąca życia. Za pomocą technik biologii molekularnej defekt można wykazać lub wykluczyć w każdym wieku, zarówno u zwierząt gene-tycznie zdrowych lub nosicieli heterozygotycznych, jak i tych, które mają oba allele zmutowane i będą chorować w przyszłości.

Postępujący zanik siatkówkiu Welsh Corgi Cardigan. Mutacja genowa prowadząca do postępującego zaniku

siatkówki u psów rasy Welsh Corgi określana jest jako dys-plazja pręcików i czopków typu 3 (rod-cone dyspasia type 3, rcd-3). Defekt dziedziczy się autosomalnie recesywnie, tzn. chorują tylko zwierzęta posiadające oba zmutowane allele. Oftalmologicznie rcd-3 może być wykryty od 6. miesiąca życia. Za pomocą technik biologii molekularnej defekt można wykazać lub wykluczyć w każdym wieku, zarówno u zwierząt genetycznie zdrowych lub nosicieli heterozygotycznych, jak i tych, które mają oba allele zmu-towane i będą chorować w przyszłości.

Dziedziczenie: autosomalne recesywne.Badanie genetycznemożliwe u: seterów irlandzkich, Welsh Corgi Cardigan.

PRA koty Abisyńskie 1 ml krwi z EDTA PCR (3) i Somalĳskie



272


Scrapie 1 ml EB PCR (1) (choroba kłusowa) (predyspozycja genetyczna)

Scrapie jest bezgorączkowym, przewlekłym i postępującym, zwyrodnieniowym schorzeniem ośrodkowego układu ner-wowego u owiec, a rzadko również u kóz i bydła. Jest ono spowodowane tworzeniem się na powierzchni neuronów endogennych glikoprotein, które fałdują się nieprawidłowo i przez to są nie dają się rozłożyć. Prowadzi to powstawa-nia złogów amyloidowych, odkładających się w tkance i w efekcie powodujących zaburzenia w obrębie o.u.n. U owiec schorzenie przenosi się w sposób horyzontalny oraz wertykalny. O podatności owiec na scrapie decyduje tzw. gen dla białka prionowego (PrP). Na podstawie badania molekularno-genetycznego tego genu można określić ryzy-ko wystąpienia scrapie u zwierząt. Mianowicie, jeśli w białku prionowym występują określone aminokwasy w określonych pozycjach, wtedy zmienia się podatność owiec na chorobę kłusową. Decydujące dla tej skłonności, względnie oporno-ści, są aminokwasy w 3 miejscach białka prionowego.

W zależności od pozycji, możliwe są tu następujące amino-kwasy: alanina (A), histydyna (H), glutamina (Q), arginina (R) lub walina (V).

W badaniu genetycznym analizowane są wszystkie warian-ty odpowiednich trzech fragmentów genu, które stanowią kod dla tych aminokwasów (kodon 136, 154 i 171). Według zaleceń BMVEL i grupy roboczej Niemieckiego Towarzy-stwa Hodowlanego (DGfZ), w celu prowadzenia selekcji w kierunku oporności owiec na TSE, zwierzęta te podzielo-no na 5 klas genotypowych:

Podział genotypów warunkujących oporność na TSE na 5 klas (grupa robocza DGfZ „Selekcja w kierunku oporności na TSE u owiec” z 4.11.2003):

Klasa genotypowa Genotyp oporności na TSEG5 VRQ/VRQ, ARQ/VRQ, ARH/VRQ, VRQ/AHQG4 ARR/VRQG3 ARQ/AHQ, AHQ/ARH, AHQ/ARQ, ARH/ARH, ARH/ARQ,

ARQ/ARQG2 ARR/AHQ, ARR/ARH, ARR/ARQG1 ARR/ARR

Stosowana metoda: bezpośrednie sekwencjonowanie DNA. Jest ono uznawane za metodę najpewniejszą, ponieważ pozwala rozpoznać wszystkie znane oraz ewentualne nowe mutacje.



273


Badanie genetycznemożliwe u: wszystkich ras owiec.

SCID 1 ml krwi z EDTA PCR (3) u Jack Russell terierów

Genetycznie uwarunkowany ciężki kombinowany niedobór odpornościowy (SCID) obejmuje szereg obrazów chorobo-wych i, oprócz tej rasy psów, opisany jest u różnych innych ras, a także koni (p. wyżej), myszy i człowieka. Mutacja punktowa prowadzi do dysfunkcji limfocytów B oraz T, przez co dochodzi do m.in. do skrajnej limfopenii, agama-globulinemii, dysplazji grasicy oraz niedorozwoju obwo-dowych narządów limfatycznych. Chore psy giną w wieku szczenięcym.

Choroba rozwĳa się tylko u tych szczeniąt, które posiadają oba zmutowane allele w swym genomie. Poprzez badanie genetyczne mogą być wykryte chore szczenięta, a także – co ważne z punktu widzenia ewentualnego wykorzystania do hodowli – można odróżnić w sposób jednoznaczny nosi-cieli bezobjawowych od zwierząt genetycznie zdrowych.

Nosiciele SCID nie muszą być bezwzględnie wykluczani z hodowli, powinni być jednak kojarzeni wyłącznie ze zwie-rzętami całkowicie wolnymi od omawianego defektu.




274


SCID u koni arabskich 1 ml krwi z EDTA PCR (3)

W przypadku SCID (severe combined immunodeficiency – ciężki kombinowany niedobór odpornościowy) u źrebiąt koni arabskich dochodzi, przypuszczalnie poprzez defekt komórki macierzystej dla linii limfoidalnej, do zaburzeń dojrzewania zarówno komórek B, jak i T, a przez to do silnie wyrażonej limfopenii. Źrebięta dotknięte tym defektem zaczynają chorować w wieku 1 miesiąca i padają w ciągu pierwszych 5 miesięcy życia wskutek zakażeń drobno-ustrojami oportunistycznymi, wynikających z niedoboru im-munologicznego. Ta dziedziczna choroba polega na delecji w obrębie genu kodującego kinazę białkową zależną od DNA. Defekt ujawnia się tylko u tych źrebiąt, które w swym genomie posiadają oba zmutowane allele. Poprzez badanie genetyczne mogą być wykryte chore źrebięta, a także – co ważne z punktu widzenia ewentualnego wykorzystania do hodowli – można odróżnić w sposób jednoznaczny nosicie-li bezobjawowych od zwierząt genetycznie zdrowych.

Występowanie: konie arabskie

Objawy kliniczne: podatność na infekcje


Ślepota zmierzchowa 1 ml krwi z EDTA PCR (3) (kurza ślepota) u briardów

Za schorzenie odpowiedzialna jest delecja w obrębie genu RPE65, kodującego białko w warstwie barwnikowej siat-kówki. Dotknięte tym defektem psy już we wczesnym wieku szczenięcym wykazują objawy ślepoty zmierzchowej; w przebiegu lat coraz bardziej ograniczona staje się również zdolność widzenia w ciągu dnia.

Występowanie: Berger de brie (Briard)

Objawy kliniczne: ślepota zmierzchowa, zmniejszona zdolność widzenia dziennego




275


Umaszczenie lisie 1 ml krwi z EDTA PCR (3) u koni

Mutacja w obrębie MC1R (melanocyte stimulating hormone receptor) jest prawdopodobnie przyczyną umaszczenia lisiego.

Badanie genetycznemożliwe u: koni


Umaszczenie żółte 1 ml krwi z EDTA PCR (3) i brązowe

labradory i retrivery

Wrodzone 1 ml krwi z EDTA PCR (3) zwiotczenie mięśni (myotonia congenita) u sznaucerów miniaturowych

Myotonia congenita, oprócz dobrze udokumentowanych przypadków dotyczących sznaucerów miniaturowych, opisywana była również u innych ras psów (Chow chow, Staffordshire bull terier, dog), a także innych zwierząt do-mowych (koty, konie, owce, kozy, myszy) oraz u ludzi.

Mutacja genu kodującego kanały jonów chlorkowych w błonach mięśni szkieletowych prowadzi do hamowania bodźców elektrycznych, a przez to do nieprawidłowej czyn-ności mięśni (opóźniona miorelaksacja). Chore zwierzęta już kilka tygodni po urodzeniu wykazują objawy kliniczne. Scho-rzeniu nie towarzyszą kurcze mięśniowe, ani bolesność.

Objawy kliniczne: - przerost mięśni, sztywny chód, poruszanie się drobnymi skokami królicze skoki- powiększony język, trudności w przełykaniu, nadmierne

ślinienie się- głośne oddechy, zmieniony odgłos szczekania- tylko u sznaucerów miniaturowych: skrócenie żuchwy,

brakujące zęby




276


Zespół złośliwej 1 ml krwi z EDTA PCR (3) hypertermii u świń (predyspozycja genetyczna)

Schorzenie spowodowane jest mutacją genu kodującego receptor ryanodinowy w mięśniach szkieletowych. Problem dotyczy przede wszystkim tych ras świń, u których znaczny udział procentowy ma tkanka mięśniowa, a mały tkanka tłuszczowa. Defekt genetyczny prowadzi do zwiększonego uwalniania wapnia z siateczki sarkoplazmatycznej miocy-tów podczas sytuacji stresowej oraz znieczulenia wziew-nego. Powoduje to skurcze mięśniowe, którym towarzyszy zwiększona beztlenowa glikoliza, kwasica mlekowa oraz hypertermia.

Test genetyczny pozwala na wykrycie zwierząt zdrowych, jak również nosicieli jednego lub dwóch patologicznych alleli, co ma istotne znaczenie przede wszystkim dla hodowcy. Trzeba jednak zauważyć, że schorzenie to ma genezę poligenetyczną.

Badanie genetycznemożliwe u: wszystkich ras świń

Złośliwa hypertermia 1 ml krwi z EDTA PCR (3) (hyperthermia maligna) u psów (predyspozycja genetyczna)

Zespół chorobowy, opisywany jako złośliwa hypertermia, określa stan podczas- lub po znieczuleniu ogólnym, prze-biegający z nagle pojawiającym się, nadmiernym wzrostem temperatury ciała do wartości powyżej 43 °C oraz śmier-telnością sięgającą 70 %. Nasilenie objawów jest bardzo różne. Czynnikami warunkującymi powstanie i bezpośred-nio wywołującymi to często fatalne powikłanie narkozy są predyspozycje genetyczne oraz stosowanie leków zwiotczających mięśnie na zasadzie depolaryzacji albo silnych substancji do znieczulania wziewnego (halotan, enfluran, izofluran, sevofluran, metoksyfluran, eter dietylo-wy). Wysiłek fizyczny, przegrzanie, niedotlenienie, strach oraz pobudzenie emocjonalne są czynnikami, które mogą przyspieszyć wystąpienie złośliwej hypertermii i nasilać jej objawy.

Na złośliwą hypertermię chorować mogą zarówno nosicie-le–homozygoty, jak i heterozygoty.

Dziedziczenie: autosomalne dominujące.



277


X-SCID 1 ml krwi z EDTA PCR (3)

X-SCID (X-linked severe combined immune deficency – sprzężony z chromosomem X ciężki kombinowany niedo-bór odpornościowy) u psów spowodowany jest defektem w łańcuchu g receptora dla interleukiny-2. Dochodzi do wyraźnego upośledzenia odporności komórkowej i humoralnej. Chorują wyłącznie psy-samce, natomiast suki jedynie przenoszą chorobę. Wkrótce po zaniku przeciwciał matczynych, u dotkniętych tym defektem psów pojawiają się przewlekłe i nawracające zakażenia, spowodowane przez drobnoustroje oportunistyczne, prowadzące zwykle do śmierci w wieku 3 – 4 miesięcy.

Występowanie: Welsh Corgi, bassety

Objawy kliniczne: - zaburzenia rozwoju, dysplazja grasicy- podatność na zakażenia, niedostateczny rozwój obwo-

dowych węzłów chłonnych

Badania laboratoryjne: limfopenia, obniżony poziom IgG i IgA; poziom IgM jest różny

Dziedziczenie: sprzężone z chromosomem X


15.4 Oznaczanie płci u ptaków

278


Informacje ogólneW celu oznaczenia płci u ptaków pobierany jest kwas DNA z miazgi pióra, krwi z EDTA lub osłonek jaja (błony jajowej). Swoisty odcinek DNA powiela się przy użyciu metody PCR, a następnie określany jest, za pomocą 2 różnych metod z zakresu biologii moleku-larnej, swoisty dla płci polimorfizm w sekwencji genów chromosomów płciowych. Płeć może być oznaczona w ten sposób u kilkuset gatunków ptaków. Nie jest jednak możliwe określanie płci tą metodą u takich ptaków biegających, jak emu, struś, nandu oraz kiwi; możliwe natomiast u kazuarów.

Oznaczanie płci krew z EDTA, skorupka (błona jajowa), pióra PCR (1) u ptaków

Krew z EDTA: wystarczą 2-3 krople

Pióra: należy wysyłać jedno duże lub kilka małych piór z nie-uszkodzoną dutką. Pióra będące w fazie wzrostu zawierają wyraźnie większe, niż pióra wyrośnięte, ilości DNA; dlatego też dobrze nadają się do oznaczania płci. Jednak mogą być do tego celu użyte również pióra wyrośnięte albo takie, które świeżo wypadły. Należy jednak wiedzieć w sposób jednoznaczny, od którego ptaka badane pióra pochodzą, a ponadto należy wykluczyć ich zanieczyszczenie materia-łem genetycznie obcym (np. kurzem z woliery, piaskiem). Pióra krwawiące należy wysyłać w jałowej probówce; moż-na przy tym skrócić część górną (dystalną). Pióra suche można przesyłać w zamykanej torebce plastikowej.

Osłonki jajowe: izolacja DNA z błonki skorupkowej (jajowej) jest możli-wa; powinny być one przy tym możliwie nieuszkodzone. Jeszcze lepszym materiałem jest kropla krwi pępowinowej, pobrana jałowym wacikiem. Należy zwracać uwagę, które-mu pisklęciu odpowiada badane jajo.

Uwagi: - W celu uniknięcia błędnych lub wątpliwych wyników, badany materiał należy chronić przed zanieczyszczeniem obcą krwią lub miazgą pióra, albo innym materiałem zawie-rającym DNA.

- Krew i miazga mogą być przechowywane przez kilka dni w temperaturze lodówki; natomiast pióra suche – nawet kilka tygodni w temperaturze pokojowej.

- Próby należy dokładnie oznaczyć, podając dokładną (jeśli to możliwe, również naukową) nazwę gatunku ptaka, numer obrączki oraz datę pobrania materiału.

Osobny formularz zleceniowy mogą Państwo zamówić u nas albo go ściągnąć ze strony www.vetmedlabor.de


15.5 Ustalanie pokrewieństwa zwierząt za pomocą metod molekularno-genetycznych

279


Informacje ogólneCelem tych badań jest potwierdzenie, czy domniemani rodzice określonego zwierzęcia są nimi w rzeczywistości. Badanie pochodzenia na podstawie metod biologii molekular-nej opiera się na analizie tzw. mikrosatelitów.

Zasada metodyMateriał genetyczny zawiera dużą ilość segmentów DNA, tzw. mikrosatelitów, składają-cych się z wielokrotnie powtarzających się krótkich odcinków DNA. Liczba tych powtó-rzeń, a co za tym idzie, długość mikrosatelitów, jest różna u różnych osobników. Szacuje się, że genom człowieka zawiera około 100 000 takich miejsc. Każdy osobnik posiada więc genom jedyny w swoim rodzaju, który nie występuje praktycznie u żadnego innego (wyjątkiem są bliźnięta jednojajowe).

Organizm potomny dziedziczy zasadniczo 50 % swego materiału genetycznego od swej matki i 50 % od ojca. To oznacza, że wszystkie zmiany dotyczące genomu, jak np. wyka-zujące dużą odmienność sekwencje mikrosatelitów, które nie pochodzą od matki, muszą być odziedziczone po ojcu. Jeśli w wyniku analizy mikrosatelitów w materiale genetycz-nym potomka pochodzącego od znanej matki stwierdzi się co najmniej dwie sekwencje mikrosatelitów, które nie występują ani w genomie matki, ani u domniemanego ojca, to ojcostwo może być z całą pewnością wykluczone. Pewność diagnozy zwiększa się w przypadku porównania większej liczby fragmentów genomu w obrębie mikrosatelitów. Dlatego u koni bada się 12, a u psów i kotów – 10 mikrosatelitów, które rekomendowane są przez ISAG (International Society for Animal Genetics).

Ustalanie 2 ml krwi z EDTA PCR (3) pokrewieństwa zwierząt

Dla wykazania lub wykluczenia pokrewieństwa potrzebny jest materiał od potomka, jak również od każdego do-mniemanego rodzica. Proszę zwrócić uwagę na wyraźne oznaczenie prób do badania.

Przykład: w przypadku znanej matki oraz dwóch wchodzących w rachubę ojców, prosimy o przysłanie nam materiału do badania od:

1. potomka2. matki3. potencjalnego ojca A4. potencjalnego ojca B

Formularz zleceniowy mogą Państwo zamówić u nas albo go ściągnąć ze strony www.vetmedlabor.de


15.5 Ustalanie pokrewieństwa zwierząt za pomocą metod molekularno-genetycznych

280


Genetyczny 0,5 ml krwi z EDTA PCR (3) „odcisk palca” (fingerprinting)/profil DNA

Genetyczny „odcisk palca” jest jedynym niezmiennym i niemożliwym do podrobienia dowodem tożsamości da-nego osobnika, wyraźnie pewniejszym niż identyfikacja za pomocą wszczepianych mikrochipów lub tatuaży. Wykorzy-stuje on wysoką indywidualną odmienność materiału gene-tycznego i umożliwia jednoznaczną identyfikację nawet po śmierci zwierzęcia. „Genetyczne odciski palca” uzyskane dla poszczególnych zwierząt przechowywane są u nas w formie elektronicznej i można się do nich odwołać przy każdym przypadku, w którym niezbędna jest identyfikacja (utrata zwierzęcia, dochodzenia w przypadkach szkód rzeczowych powodowane przez zwierzęta, kradzież zwie-rząt itp.). Właściciel otrzymuje certyfikat dotyczący profilu DNA swego zwierzęcia. Badanie jest możliwe u koni, psów i kotów. Każdy osobnik posiada jedyny w swoim rodzaju materiał genetyczny (wyjątkiem są bliźnięta jednojajowe). Dlatego na podstawie profili DNA dwóch nadesłanych materiałów można stwierdzić w sposób bezsporny, czy pochodzą one od tego samego zwierzęcia. Identyfikacja na podstawie genetycznego dowodu tożsamości jest metodą z wyboru przy kwestiach sądowych (szkody rzeczowe, kradzież zwierząt itd.).

Test możliwy u: koni, psów, kotów.

Glikogen 0,5 ml krwi z EDTA PCR(3) zaburzenia w magazynowaniu

koty Norweskie Leśne


15.6 Analiza sekwencyjna/PCR (1)

281


Analiza sekwencyjna DNA, stosowana w biologii molekularnej i bioinformatyce, jest zau-tomatyzowaną, opartą na analizie komputerowej, metodą określania charakterystycznych fragmentów (szczególnie genów) w łańcuchu DNA. Analizowane są informacje uzyskane przy sekwencjonowaniu DNA, a dotyczące kolejności i pozycji poszczególnych par za-sad. Poprzez określanie homologii DNA, na podstawie porównania oznaczonej sekwencji z danymi uzyskanymi z międzynarodowych baz danych, można ustalić gatunek organi-zmu, od którego kwas nukleinowy był izolowany, oraz ewentualne odstępstwa (mutacje) od sekwencji standartowej.

Metoda ta stosowana jest do diagnostyki wielu chorób dziedzicznych, jednak może być również użyta w celu dokładniejszej charakterystyki lub różnicowania produktów PCR w tych technikach badawczych, które uwzględniają różnicowanie gatunkowe (np. do identyfikacji poszczególnych gatunków mikroorganizmów).

Takie różnicowanie gatunkowe przeprowadzane jest po uprzedniej konsultacji z laboratorium.

16 Mikrobiologia

16.1 Badania bakteriologiczne16.1.1 Przegląd czasu trwania badań bakteriologicznych

282


Hodowle bakterii

Kierunek badania Dni, w których badanie jest nastawiane

Czas trwania badania*

Dodatkowe badania wliczone w cenę

Hodowla w warunkach tlenowych (1) Pon - So 2 – 3 dniWymaz z ucha (1) Pon - So 2 – 3 dni badanie mikologiczne

(Malassezia)Wymazy z szyjki macicy od klaczy (1) Pon - So 2 – 3 dni badanie mikologiczneBadanie w kierunku (1) Taylorella equigenitalis (CEM)**

Pon - So 7 dni

Badanie mikrobiologiczne mleka (1) od bydła

Pon - So 2 – 3 dni badanie mikologicz-ne, identyfikacja szczepu, antybiogram

Mocz (1) Pon - So 1 – 2 dni wykrywanie subst. hamujących wzrost bakterii, określanie liczby bakterii

Hodowla w warunkach beztlenowych (1) Pon - So 3 – 4 dniBadanie bakteriologiczne (1) krwi tlenowo beztlenowo

Pon - So 10 dni

Badanie kału w kierunku (1) patogenów jelitowych

Pon - So 2 – 4 dni

Badanie w kierunku Salmonella (1) Pon - So 2 – 3 dniWykazywanie Clostidium w kale (1) (ilościowo)

Pon - Pt 2 – 3 dni

Badanie w kierunku prątków (3) (Mycobacterium)

Pon - Pt 8 tyg.

* Czas trwania badania bakteriologicznego zależny jest od gatunku znajdujących się w materiale bakterii oraz szybkości ich wzrostu. Przedziały czasowe podane w tabeli umożliwiają diagnostykę bakteriologiczną znacznej większości zarazków patogen-nych dla zwierząt. W przypadkach szczególnych może być potrzebny dłuższy czas badania (np. w kierunku Nocardia – 7 dni).

** Wysyłanie materiału do Kanady: 14 dni

16 Mikrobiologia

16.1.2 Ogólne badania bakteriologiczne

283


Bakteriologia posiew wymazy, płyny ustrojowe, badanie w warunkach fragmenty tkanek i narządów i in. hodowlane (1) tlenowych

Hodowla bakteryjna w warunkach tlenowych umożliwia wykazanie przeważającej większości drobnoustrojów pato-gennych.

Etapy badania: - sporządzenie preparatu barwionego metodą Grama oraz badanie mikroskopowe w celu wykazania

obecności bakterii, grzybów i komórek somatycznych (w przypadku wymazów z ucha, płynu mózgowo-rdze-niowego, punktatów)

- posiew materiału na podłoża wybiórcze w zależności od rodzaju próbki oraz wymogów badania

- namnażanie bakterii w bulionie w celu izolacji drobno-ustrojów osłabionych wskutek wcześniejszego postę-powania przeciwbakteryjnego, albo przy małej liczbie komórek bakterii w materiale

- inkubacja podłoży przez min. 48 godz. (w razie potrzeby dłużej; w przypadku próbek moczu, 24-godzinny czas inkubacji jest z reguły wystarczający)

- codzienna ocena hodowli oraz dalsze różnicowanie bakterii przy stwierdzeniu zarazków chorobotwórczych lub warunkowo chorobotwórczych

W poniższych przypadkachzakres badania obejmuje:

- wymazy z ucha (1) Oprócz hodowli bakteryjnej w warunkach tlenowych (p. wyżej) również badanie mikologiczne w celu stwierdze-nia drożdżaków Malassezia.

- wymazy z szyjki macicy Oprócz hodowli bakteryjnej w warunkach tlenowych- od klaczy (1) (p. wyżej) również badanie mikologiczne.

Uwaga: Badanie w kierunku Taylorella equigenitalis (CEM, conta-gious equine metritis), musi być zlecone osobno. Materiał należy przesyłać w specjalnym podłożu transportowym i musi on być dostarczony do laboratorium w ciągu 48 godz. od pobrania

- badanie próbek mleka Badanie w cenie zryczałtowanej obejmuje hodowlę bak-- od bydła (1) teryjną w warunkach tlenowych, badanie mikologiczne,

identyfikację bakterii oraz antybiogram.

- badanie moczu (1) W badaniu bakteriologicznym moczu oceniane i podawa-ne są gatunki oraz ilość wyizolowanych drobnoustrojów. Dodatkowo wykonywany test na substancje hamujące wzrost bakterii dostarcza wskazówek odnośnie wydalanych z moczem czynników p-bakteryjnych.

16 Mikrobiologia

16.1.2 Ogólne badania bakteriologiczne

284


Bakteriologia posiew wymazy, płyny ustrojowe, badanie w warunkach fragmenty tkanek i narządów i in. hodowlane (1)) beztlenowych

Badanie w kierunku beztlenowców wskazane jest (oprócz hodowli w warunkach tlenowych) w przypadku następu-jących materiałów: treści ropni, ropy, wymazów z ran (ran kąsanych!), płynów ustrojowych (punktaty, maź stawowa, płyn mózgowo-rdzeniowy), wymazów z narządów wewn. i błon surowiczych, materiałów pobranych przy zanokcicy.

Etapy badania: - posiew materiału na podłoża specjalne- namnażanie bakterii w bulionie - inkubacja podłoży przez min. 72 godz. w warunkach

beztlenowych (w razie potrzeby dłużej)- ocena hodowli oraz dalsze różnicowanie bakterii przy

stwierdzeniu zarazków chorobotwórczych lub warunko-wo chorobotwórczych

Badanie krew w specjalnej butelce badanie hodowlane (1) bakteriologiczne krwi z podłożem

W przypadku stwierdzenia lub podejrzenia posocznicy, pacjentowi pobiera się jałowo krew i jeszcze w lecznicy wprowadza ją do butelki ze specjalnym podłożem. Butelki te, podobnie jak zestaw do pobierania krwi, mogą Państwo otrzymać bezpłatnie z naszego laboratorium. Butelki inkubowane są w laboratorium przez 10 dni, a następnie badane w kierunku tlenowców i beztlenowców. Wykrywane jest każde namnożenie się drobnoustrojów.

Sposób użycia: - dla każdego pacjenta przeznaczona jest jedna butelka z podłożem (nadaje się ono zarówno do hodowli tleno-

wej, jak i beztlenowej),- aby uniknąć zanieczyszczenia podłoża drobnoustrojami

znajdującymi się na skórze, należy b. staranie zdezynfe-kować miejsce pobrania krwi,

- krew pobiera się za pomocą strzykawki (względnie zestawu do pobierania) i wprowadza, w ilości 3 – 10 ml (optymalnie 8 – 10 ml), do butelki z podłożem; jeśli nie używa się zestawu do pobierania, krew należy wstrzyk-nąć do butelki przez korek gumowy,

- materiał należy pobierać i przesyłać możliwie na począt-ku tygodnia,

- butelkę zawierającą badaną krew należy przetrzymywać w temp. pokojowej (nie w lodówce)

16 Mikrobiologia

16.2 Badania mikrobiologiczne kału

285


Wykrywanie kał, wymaz z prostnicy badanie hodowlane (1) patogenów jelitowych

Próbki kału lub wymazy z prostnicy badane są w kierunku patogenów jelitowych przy użyciu podłoży wybiórczych oraz wybiórczo-namnażających.

Badanie hodowlane - Salmonella sp.pozwala na wykrycie - termofilne gatunki z rodzaju Campylobacternastępujących (C. jejuni, C. coli)drobnoustrojów: - Yersinia enterocolitica

- różne, chorobotwórcze lub warunkowo chorobotwórcze dla poszczególnych gatunków zwierząt, pałeczki z rodzi-ny Enterobacteriaceae (np. Klebsiella sp., hemolizujące oraz śluzowe szczepy Escherichia coli, Proteus sp.)

- gronkowce koagulazododatnie (Staphylococcus aureus, S. intermedius)

- Pseudomonas aeruginosa- drożdżaki (przy niefizjologicznym namnożeniu się okre-

ślane półilościowo)

Ponadto u zwierząt mięsożernych oceniany jest, w sposób półilościowy, skład flory bakteryjnej kału. Wzrost ilości bak-terii Gram-dodatnich lub Gram-ujemnych może wskazywać na dysbakteriozę w jelicie grubym.

Wykrywanie kał, wymaz z prostnicy badanie hodowlane (1) pałeczek Salmonella

Badanie hodowlane próbek kału ukierunkowane wyłącznie na wykrycie bakterii Salmonella. Jako materiał do badania mogą być użyte również próbki zbiorcze kału.

Wykrywanie laseczek kał badanie hodowlane (1) beztlenowych (ilościowo)

Wzrost ilości laseczek Clostridium u zwierząt mięsożernych wskazuje na istniejącą dysbakteriozę. Poprzez odpowiednie seryjne rozcieńczenie próbek kału oraz hodowlę w warun-kach beztlenowych na podłożach wybiórczych, określana jest ilość komórek Clostridium w jednym gramie kału.

16 Mikrobiologia


286


Wykrywanie kał ELISA (2) enterotoksyny Clostridium perfringens

Enterotoksyna Clostridium perfringens może powodować biegunkę u psów i kotów.

Elastaza kał (porcja wielkości ziarna grochu) ELISA (1)

U psów wykrywana jest kałowa elastaza 1, która, synte-tyzowana w trzustce, uwalniana jest w trakcie procesów trawiennych wraz z sokiem trzustkowym do jelita. Psia ela-staza E1 zachowuje stabilność w środowisku jelita i może być przez dłuższy czas wykrywana w próbkach kału.

p. choroby trzustki

Gatunek: tylko pies

Wskazanie: podejrzenie niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki

Uwagi: Nie trzeba przerywać terapii uzupełniającej przy użyciu enzymów trzustkowych, gdyż wynik nie ulega zafałszowaniu.

W przypadku wodnistego kału może dochodzić do rozcień-czania elastazy i uzyskiwania wyników fałszywie zaniżonych.

Stopień kał (porcja wielkości grochu) badanie trawienia pokarmu mikroskopowe (2)

Wykrywane są: niestrawione składniki pokarmu, znajdujące się w kale: kryształki kwasów tłuszczowych (w kształcie igieł), kuleczki tłuszczu, włókna mięśniowe, skrobia.

Gatunek: badanie jest możliwe do wykonania u zwierząt mięsożer-nych, wszystkożernych oraz u ptaków

Wskazanie: podejrzenie zaburzeń w trawieniu, wywołanych np. niewy-dolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki

Czynniki mogące - Wykorzystywanie substancji odżywczych zależne jestmieć wpływ na od rodzaju i składu pożywienia. Dlatego przy karmieniupoprawność oznaczenia: zwierzęcia surowym mięsem również mogą być stwierdzane kryształy kwasów tłuszczowych i włókna mięś- niowe.

- Przyspieszony pasaż jelitowy przy biegunce prowadzi do pogorszenia wydajności trawienia.

16 Mikrobiologia


287


Badanie kał (co najmniej połowa badanie w mikroskopie wirusologiczne kału próbówki kałowej) elektronowym (3)

Za pomocą mikroskopu elektronowego wykrywane są i klasyfikowane wirusy obecne w kale.

p. też Rozdział 13, Choroby zakaźne: wykrywanie koro-nawirusów, rotawirusów i parwowirusów

Krew utajona kał (1/3 próbówki kałowej) chromatografia (2)

Aby nie zafałszować wyniku badania, na 3 dni przed pobra-niem materiału nie należy podawać zwierzęciu mięsa.

Diagnostyka biegunki kał (co najmniej 1 pełna próbówka kałowa) (1) profil biegunkowy C (pies, kot)

Badaniebakteriologiczne kału: - badanie hodowlane w kierunku patogenów jelitowych

Badanie mikologiczne kału: - badanie hodowlane, półilościowe

Badanie - wykrywane są jaja tasiemców i nicieni, oocysty kokcydiiparazytologiczne kału: (metoda flotacji)

Badanie w kierunkuGiardia sp.: - wykrywanie antygenu (ELISA)

Diagnostyka biegunki kał (co najmniej 1 pełna próbówka kałowa) (1) profil biegunkowy C (koń, przeżuwacze, świnia)



Badanie - wykrywane są jaja tasiemców i nicieni, oocysty kokcydiiparazytologiczne kału: larwy nicieni płucnych u koni i przeżuwaczy, jaja przywr

wątrobowych oraz pasożytujących w przedżołądkach (flotacja, sedymentacja, larwoskopia)

16 Mikrobiologia


288


Diagnostyka biegunki kał (2 pełne próbówki kałowe) (1) profil biegunkowy C (inne gatunki zwierząt)



Badanie - wykrywane są jaja tasiemców i nicieni, oocysty kokcydiiparazytologiczne kału: (metoda flotacji oraz sedymentacji)

Badania kału – profile narządoweDiagnostyka biegunki kał (co najmniej 1 pełna próbówka kałowa) (1) profil biegunkowy E (tylko pies)

Badanie bakteriolog. kału, Profil odpowiada „profilowi biegunkowemu C”, zawierabadanie mikologiczne, jednak dodatkowo określanie kałowej elastazy 1.badanie parazytologiczne,badanie w kierunkuGiardia sp.,określanie elastazy 1.

16 Mikrobiologia

16.3 Badania mikologiczne16.3.1 Przegląd czasu trwania badań mikologicznych

289


Badanie hodowlane w kierunku grzybów

Kierunek badania Dni, w których badanie jest nastawiane

Czas trwania badania*

Dermetofity Pon - Pt 4 tyg.Drożdżaki i grzyby pleśniowe Pon - So 2 – 3 dniDrożdżaki w kale, badanie ilościowe Pon - Pt 2 – 3 dni

* Czas trwania badania mikologicznego zależny jest od gatunku znajdującego się w materiale grzyba oraz szybkości jego wzrostu. Przedziały czasowe podane w tabeli umożliwiają diagnostykę mikologiczną znacznej większości grzybów patogennych dla zwierząt. W przypadkach szczególnych może być potrzebny dłuższy czas bada-nia (np. dla Malassezia 5 dni, dla Cryptococcus neoformans 7 dni).

16 Mikrobiologia

16.3.2 Ogólne badania mikologiczne

290


Badanie w kierunku zeskrobiny skóry, włosy badanie hodowlane (1) dermatofitów

Dermatomikozy są grzybicami ograniczającymi się do powierzchni skóry. Do najczęstszych dermatomikoz należą grzybice wywołane przez Trichophyton sp. i Microsporum sp.

Materiał do badania: - ponieważ nitki (hyphae) dermatofitów wnikają do skóry, głębokie zeskrobiny naskórka są najlepszym materia-

łem do badania;- do badania nadają się również wyrwane włosy;- włosy obcięte nożyczkami nie nadają się do badania;- do identyfikacji mogą być przesyłane również hodowle

założone i inkubowane we własnej lecznicy;

Pobieranie materiału: Materiał należy pobierać na granicy skóry objętej pro-cesem chorobowym i skóry prawidłowej. Wcześniejsza dezynfekcja badanego miejsca za pomocą 70 % alkoholu zapobiega przerostowi hodowli grzybów przez bakterie towarzyszące. Materiał należy przesłać w suchej próbówce.

Badanie: 1. Hodowla na specjalnych podłożach2. Regularna ocena posianych podłoży oraz identyfikacja

gatunku grzyba w przypadku wzrostu dermatofitów

Uwaga: Dermatofity cechują się b. długim czasem wzrostu. Z tego względu badane próby inkubowane są do 4 tygodni.

16 Mikrobiologia

16.3.2 Ogólne badania mikologiczne

291


Badanie w kierunku wymazy, płyny ustrojowe i in. badanie hodowlane (1) drożdżaków i grzybów pleśniowych

Drożdżaki i grzyby pleśniowe mogą uczestniczyć w róż-nych procesach chorobowych, np. zapaleniach uszu, zaka-żeniach układu moczo-płciowego, zapaleniach wymienia, zakażeniach worków powietrznych u ptaków.

Pobieranie materiału: Proszę używać wymazówek z podłożem transportowym, jak w przypadku materiału do badania bakteriologicznego. W przypadku wymazów z błon śluzowych jamy ustnej, nosogardzieli oraz narządów rozrodczych, należy zwracać uwagę na błoniaste lub ropne naloty, z których ewentualne zarazki dają się najłatwiej wyizolować. Dla rozpoznania aspergilozy u ptaków, najlepszym materiałem jest wymaz z worków powietrznych.

Badanie: 1. Hodowla na specjalnych podłożach2. Ocena posianych podłoży oraz identyfikacja gatunku

grzyba w przypadku wzrostu chorobotwórczych lub warunkowo chorobotwórczych drożdżaków lub grzybów pleśniowych

Uwaga: Wymazy z ucha, wymazy z szyjki macicy u klaczy oraz próbki mleka są przez nas badane zasadniczo również w kierunku grzybów. W tych przypadkach nie jest potrzebne osobne zlecenie.

Badanie w kierunku kał badanie hodowlane (1) drożdżaków w próbkach kału (ilościowe)

Najrozmaitsze czynniki działające immunosupresyjnie oraz terapia antybiotykami mogą prowadzić do tego, że żyjące w jelicie drożdżaki – szczególnie gatunki z rodzaju Candida – namnażają się nadmiernie i wywołują biegunkę. Dlatego, w celu postawienia rozpoznania niezbędne jest ilościowe wykrywanie zarazka.

Badania: 1. Seryjne rozcieńczanie próbki kału2. Hodowla na specjalnych podłożach3. Określenie liczby kolonii i obliczenie ilości drożdżaków

w 1 gramie kału4. Identyfikacja zarazka

16 Mikrobiologia

16.4 Autoszczepionki

292


Autoszczepionki przeciwbakteryjneNadesłany materiał poddawany jest obróbce wstępnej, a następnie przeprowadzana jest izolacja i identyfikacja bakterii. Po namnożeniu zarazka produkowana jest szczepionka.

Uwaga: Sporządzenie i sprawdzenie autoszczepionki wymaga czasu około 3 tygodni.

Jeśli oprócz „normalnego” badania bakteriologicznego życzyliby sobie Państwo również sporządzenia autoszcze-pionki, prosimy o niezwłoczne powiadomienie nas o tym.

Do sporządzenia autoszczepionki potrzebna jest nam re-cepta wystawiona przez lekarza wet. Schemat dawkowania dołączany jest do przesyłki. Z reguły, z jednej porcji auto-szczepionki można zamówić 2 – 3 roztwory do kontynuacji szczepienia, bez potrzeby przesyłania nowego materiału.

Autoszczepionka kał (3) przeciwko Escherichia coli

Podawanie tego preparatu wchodzi w rachubę u tych zwierząt, które cierpią na przewlekłą i oporną na terapię biegunkę. Badania wykazały, że stosowanie szczepion-ki prowadzi często do złagodzenia objawów, bądź do wyleczenia biegunki. Szczepionka dostarczana jest jako preparat doustny, do podawania w 10 dawkach.

Autoszczepionka wymaz (3) przeciwko gronkowcom

Szczepionka znajduje zastosowanie u zwierząt z ropnym zapaleniem skóry opornym na leczenie. Preparat podawa-ny jest w postaci 4 iniekcji podskórnych.

Autoszczepionka wymaz (3) przeciwko Pseudomonas aeruginosa

Przy opornych na leczenie zakażeniach w obrębie noso-gardzieli i ucha, wywołanych przez Pseudomonas aerugi-nosa, dobre wyniki daje zastosowanie autoszczepionki. Sporządzony preparat podawany jest w kombinacji – do-ustnie oraz w iniekcji podskórnej.

16 Mikrobiologia

16.4 Autoszczepionki

293


Autoszczepionki przeciwko wirusom Autoszczepionka 3 – 5 g tkanki w płynie fizjologicznym (3) przeciwko brodawczycy /Autoszczepionka przeciwko sarkoidowi u koni

Dla sporządzenia szczepionki potrzebujemy wystarczającej ilości materiału tkankowego (fragment wielkości paznok-cia), który powinien być nadesłany w płynie fizjologicznym.

Inne autoszczepionki (w tym również używane do szczepie-nia przyszłych matek oraz do stosowania u większej liczby zwierząt w stadzie) mogą być sporządzone na zlecenie.

Prosimy o konsultację telefoniczną pod nr telefonu 0801 789 999

16 Mikrobiologia

16.5 Badania stanu sanitarnego

294


Badania kontrolne zabiegów sanitarnych.Badania skuteczności (1) procesów sterylizacji

Sterylizatory oraz autoklawy, stosowane w lecznicy wete-rynaryjnej, powinny być poddawane regularnej kontroli ich skuteczności. Jest to możliwe za pomocą drobnoustrojów testowych (zarodników cechujących się opornością na wysokie temperatury), które umieszcza się celowo w tych urządzeniach podczas prowadzonej sterylizacji.

Odpowiednie opakowania zawierające zarodniki, prze-znaczone do sterylizatorów parowych i na suche gorące powietrze, mogą być zamówione u nas wraz ze stosownym formularzem, a po przeprowadzonej sterylizacji przesłane do badania.

17 Parazytologia

17.1 Badania parazytologiczne

295


Pasożyty w kaleZ uwagi na fakt, że wydalanie pasożytów, larw, jaj i oocyst nie odbywa się w sposób cią-gły, zaleca się badanie zbiorczych próbek kału z 3 dni (pojedyncze próbki są wystarcza-jące jedynie w przypadku badania testem ELISA). W stadach zwierząt (z wyjątkiem świń-tuczników i drobiu) powinna być pobrana reprezentatywna liczba wyrywkowo pobranych próbek (a nie zbiorcza próba od wielu zwierząt).Próbki kału do badania parazytologicznego powinny być, o ile to możliwe, pobierane z prostnicy. Jeśli nie, to powinien to być świeżo oddany kał. Próbki powinny być umieszczone w szczelnie zamkniętym opakowaniu i jak najszybciej, najlepiej schłodzone, przesłane do laboratorium.

Wydalone z kałem pasożyty lub ich fragmenty należy przesyłać w osobnej próbówce, w postaci natywnej (bez utrwalania ich w formalinie!) lub z niewielką ilością płynu fizjolo-gicznego.

Badanie w kierunku min. 5 g kału metoda flotacji (1) pasożytów wewnętrznych (pies, kot, trzoda chlewna, drób, zwierzęta trzymane w mieszkaniach)

Wykrywane są: jaja tasiemców i nicieni, oocysty kokcydii (wraz z oocystami Toxoplasma u kotów).

Badanie w kierunku min. 5 g kału preparat bezpośredni, pasożytów metoda flotacji (1) wewnętrznych (gady)

Wykrywane są: trofozoity wiciowców, trofozoity oraz cysty orzęsków, trofozoity pełzaków, jaja przywr, tasiemców i określonych nicieni, cysty pełzaków, oocysty kokcydii, jaja tasiemców, nicieni i wrzęch (Pentastomida).

Badanie w kierunku min. 10 g kału metoda flotacji, pasożytów metoda sedymentacji, wewnętrznych (przeżuwacze) larwoskopia (1)

Wykrywane są: jaja tasiemców i nicieni, oocysty kokcydii, jaja przywr wątrobowych (Fasciola, Dicrocoelium) oraz pasożytują-cych w przedżołądkach (Paramphistomum), larwy nicieni płucnych.

17 Parazytologia

17.1 Badania parazytologiczne

296


Badanie w kierunku min. 10 g kału metoda flotacji, larwoskopia 1) pasożytów wewnętrznych (koń)

Wykrywane są: jaja tasiemców i nicieni, larwy nicieni płucnych oraz słup-kowców (Strongylidae, Cyathostomidae).

Informacje szczególne - słupkowce: na podstawie wyglądu jaj nie można roz-dotyczące badania różnić słupkowców małych (Cyathostomidae=Trichonparazytologicznego u koni: ematidae) od dużych (Strongylidae); przy stwierdze-

niu słupkowców żołądkowo-jelitowych terapia jest jed-nak zawsze wskazana.

- Anoplocephala: ponieważ jaja tasiemców są wydalane w kale w stosunkowo małych ilościach i nie w sposób ciągły, dokładność badania koproskopowego jest w tym przypadku niewystarczająca. Prawdopodobieństwo wykrycia można zwiększyć, jeśli bada się kilkukrotnie wiele zwierząt w obrębie stada.

Badanie w kierunku min 5 g kału larwoskopia nicieni płucnych (met. Baermanna - Wetzela 1)

Czułość metody zależy w bardzo dużym stopniu od gęsto-ści larw w kale oraz od stanu ich aktywności. Z tego powo-du ważne jest, aby przysyłać wystarczającą ilość materiału.

Badanie w celu min. 10 g kału metoda sedymentacji (1) stwierdzenia jaj przywr

Często wydalane są b. małe ilości jaj przywr; wydalanie podlega przy tym dużym wahaniom, szczególnie u bydła. Ważne jest, aby badana była odpowiednia ilość kału. Przy podejrzeniu klinicznym zarażenia Fasciola hepatica oraz ujemnym badaniu kału, polecane jest badanie serologicz-ne (wykrywanie przeciwciał) surowicy (koń i bydło), albo mleka (bydło).

Wykrywanie antygenu 2 – 3 g kału ELISA (1) lamblii (Giardia sp.)

Wykrywanie antygenu 2 – 3 g kału ELISA (1) Cryptosporidium

17 Parazytologia

17.2 Pasożyty zewnętrzne

297


Badanie w kierunku tkanki w formalinie badanie mikroskopowe (1) ektopasożytów

Należy przesłać bioptaty skóry ze zmienionych miejsc. Po przygotowaniu serii skrawków histologicznych na szkieł-kach podstawowych, wykonuje się badanie ukierunkowane na pasożyty zewnętrzne. Można dodatkowo zlecić badanie histologiczne (koszty jak w przypadku uzupełniającego badania histologicznego).

Badanie w kierunku zeskrobiny skóry metoda z ługiem potasowym, ektopasożytów badanie mikroskopowe (1)

Na brzegach zmian skórnych lub w miejscach predylek-cyjnych dla pasożytów skórnych należy wystrzyc włosy, a następnie za pomocą skalpela wykonać zeskrobiny na tyle głęboko, aż pojawi się lekkie krwawienie kapilarne. Ma-teriał rozprowadzić na szkiełku podstawowym i pozostawić do wysuszenia, albo przesłać w naczyniu (bez skalpela).

Identyfikacja badanie mikroskopowe (1) ektopasożytów

Przesłać kilka egzemplarzy pasożytów w postaci natywnej lub utrwalonych w 70 % alkoholu.

Pasożyty krwi oraz bakterie hemotroficzne. - Babeszje

- Ehrlichia sp.

- Haemobartonella sp.

- Leishmania sp.

- mikro- i makrofilarie

- Theileria sp.

- Trypanosoma sp.


p. rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.

18 Histologia

18.1 Badania histologiczne i cytologiczne

298


Proszę zwrócić uwagę na ogólne wskazówki dotyczące badań histologicznych i cytolo-gicznych oraz biopsji cienkoigłowej.

p. rozdział 2, Wskazówki ogólne.

Dla oceny materiału pobranego za pomocą aspiracji cienkoigłowej, możliwie natychmiast po pobraniu i ewentualnie odwirowaniu, przygotować jeden lub kilka rozmazów i pozosta-wić do wyschnięcia. Rozmaz(-y), wraz z pozostałym, nieutrwalonym materiałem przesłać najszybszą drogą.

Próbki tkanek przesyłać zawsze utrwalone w formalinie. Duże fragmenty przed dodaniem formaliny należy ewentualnie ponacinać lub przeciąć, aby zagwarantować całkowite utrwalenie. Możliwe jest także wstępne utrwalanie przez 1 – 3 dni i wysłanie próby w sta-nie wilgotnym, zawiniętej w szczelnej torebce z odpowiednim opakowaniem.

Nadsyłane próbki tkanek i aspiraty proszę zawsze zaopatrzyć w możliwie dokładne dane z wywiadu oraz informacje dotyczące miejsca pobrania materiału.

Wykrywanie ektopasozytów w bioptacie ze skóry(ukierunkowane badanie serii skrawków histologicznych na pasożyty zewnętrzne, a nie badanie opisowe)

p. rozdział 17, Badania parazytologiczne.

Badanie w kierunku bioptat skóry w formalinie badanie mikroskopowe (1) ektopasożytów

Badanie histologiczne tkanka w formalinie badanie mikroskopowe (1) tkanek

Aspiracja cienkoiglowa rozmaz, punktat badanie mikroskopowe (1) badanie cytologiczne

Profile skórnep. rozdział 3, Specjalne profile diagnostyczne

Sekcje zwłoknie są wykonywane

18 Histologia

18.2 Płyny ustrojowe

299


Płyn mózgowo-rdzeniowy (pmr)Wskazania do pobierania: - wykazanie/wykluczenie stanów zapalnych centralnego układu nerwowego

- potwierdzenie rozpoznania padaczki idiopatycznej- przed wykonaniem mielografii

Przeciwwskazania - podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, np. przydo pobierania: obrzęku mózgu, wodogłowiu, krwotoku mózgowym.

Płyn mózgowo-rdzeniowy jest fizjologicznie klarowny; zmętnienie wskazuje na pleocytozę (przede wszystkim przy stanach zapalnych, ale także nowotworach, urazach, uszkodze-niach naczyń krwionośnych, martwicach). Również przy zwiększonej zawartości białka w pmr należy w diagnostyce różnicowej brać pod uwagę stany zapalne, nowotwory oraz schorzenia zwyrodnieniowe i dotyczące naczyń krwionośnych.



Badanie płynu ok. 1 ml pmr badanie mikroskopowe mózgowo-rdzeniowego (komora do liczenia komórek), – profil I turbidometria (1)

Liczba komórek, białko całkowite

Uwaga: określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak szybko, jak tylko możliwe, gdyż komórki bardzo szybko ulegają lizie w ubogim w białka środowisku pmr. Z tego po-wodu nie można wykluczyć możliwego wpływu transportu materiału na uzyskane wyniki badania.

Badanie płynu ok. 2 ml pmr badanie mikroskopowe mózgowo-rdzeniowego (komora do liczenia komórek), turbidometria, – profil II mikroskopia, badanie bakteriologiczne (1)

Liczba komórek, białko całkowite, bakteriologia (tlenowo i beztlenowo)

Uwaga: określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak szybko, jak tylko możliwe, gdyż komórki bardzo szybko ulegają lizie w ubogim w białka środowisku pmr. Z tego po-wodu nie można wykluczyć możliwego wpływu transportu materiału na uzyskane wyniki badania.

18 Histologia


300


Diagnostyka ok. 3 ml punktatu badanie mikroskopowe, punktatów – profil I fotometria (1)

Cytologia, białko całkowite, ciężar właściwy

Uwaga: Już w ciągu 4 godzin po pobraniu może dochodzić do zmian, które mają wyraźny wpływ na wynik badania. Do badań cytologicznych można ewentualnie przygotować rów-nież rozmaz osadu (po 5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.).

Diagnostyka ok. 3 ml punktatu badanie mikroskopowe, fotometria, punktatów – profil II badanie bakteriologiczne (1)

Cytologia, białko całkowite, ciężar właściwy, bakteriologia (tlenowo i beztlenowo)

Uwaga: Już w ciągu 4 godzin po pobraniu może dochodzić do zmian, które mają wyraźny wpływ na wynik badania. Do badań cytologicznych można ewentualnie przygotować rów-nież rozmaz osadu (po 5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.)

Maź stawowaMaź stawowa jest z reguły klarowna i uboga w komórki. Przy schorzeniach stawów okre-ślanie rodzaju komórek oraz zawartości białka w mazi może wyjaśnić charakter i genezę choroby. Pozwala na rozróżnienie przyczyn urazowych, ostrych procesów zapalnych lub zakaźnych oraz schorzeń zwyrodnieniowych stawów.

Badanie 1 ml mazi badanie mikroskopowe mazi stawowej – profil I (komora do liczenia komórek), fotometria (1)

Liczba komórek, białko całkowite, barwa, lepkość, zmętnie-nie

Badanie 2 ml mazi badanie mikroskopowe, fotometria (1) mazi stawowej – profil II

Profil I + cytologia

Uwaga: Już w ciągu 4 godzin po pobraniu mazi stawowej może dochodzić w niej do zmian, które mają wyraźny wpływ na wynik badania. Do badań cytologicznych można ewentual-nie przygotować również rozmaz osadu (po 5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.)

18 Histologia


301


Badanie 2 ml mazi badanie mikroskopowe, mazi stawowej – profil III fotometria, badanie bakteriologiczne 1)

Profil II + bakteriologia (tlenowo i beztlenowo)

Uwaga: Już w ciągu 4 godzin po pobraniu mazi stawowej może dochodzić w niej do zmian, które mają wyraźny wpływ na wynik badania. Do badań cytologicznych można ewentual-nie przygotować również rozmaz osadu (po 5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.).

Notatki

306

Notatki

307

Notatki

308

Notatki

309

Notatki

310

Notatki

311

manual

Documents

Transcript of manual