Mamka i jej rola w ewolucji sposobów żywienia niemowląt. Część I
8
Pediatria Polska tom 87, nr 1, stycze ń –luty 2012 HISTORIA PEDIATRII/HISTORY OF PAEDIATRICS 109 Mamka i jej rola w ewolucji sposobów żywienia niemowląt. Część I Wet-nurse and her role in evolution of infant feeding methods. Part I Marian Krawczyński 1 , Tomasz Sioda 2 , Sylwia Silska 3,4 STRESZCZENIE Mamczenie, czyli karmienie piersią dziecka innej kobiety za wynagrodzeniem lub jako akt mi ł osierdzia, był o przez wieki zjawiskiem społecznym w ka żdej cywilizacji. W niektórych kulturach był o to zjawisko sporadyczne, ograniczone do karmienia dzieci krewnych lub sąsiadów, a w innych powszechne w pewnych klasach społecznych i dobrze zor- ganizowane. Równolegle do wzrostu i spadku stopnia społecznej organizacji mamczenia można zauważyć większe lub mniejsze zaangażowanie lekarzy w formuł owaniu zasad żywienia noworodków i niemowl ąt, jednakże medyczne zasady i zalecenia był y często niespójne z zasadami praktykowanymi przez dane społeczeństwo. Ponadto, gł oszone i praktykowane zasady mamczenia różni ł y się istotnie w poszczególnych krajach zachodniego świata. Gł ównym za- miarem autorów był o przedstawienie, w 3 częściach swojej pracy, roli mamki w żywieniu niemowląt i wychowaniu dzieci w Polsce na przestrzeni dziejów. Pierwsza część opracowania jest poświęcona mamczeniu w starożytnych kul- turach rzymskiej, greckiej, muzuł mańskiej i żydowskiej, gdyż obowiązujące w tych kulturach przekonania i reguł y zo- stał y różnymi drogami w dużym stopniu przejęte przez nowożytne społeczeństwo na terenach Rzeczypospolitej Wielu Narodów. Już starożytni moralizatorzy i lekarze określili wymagania stawiane mamkom, pożądane cechy mamek (kryteria fizyczne i charakterologiczne) oraz podstawowe zasady mamczenia. W dalszych 2 częściach opracowania autorzy ukażą, między innymi, wielowiekowy, a ż do współ czesności, wpł yw tych poglądów na ewolucję sposobów żywienia niemowl ąt w Polsce. Sł owa kluczowe: karmienie piersi ą, mamczenie, mamka, matka, niemowl ę, starożytność ABSTRACT Wet-nursing – the breastfeeding of another woman’s child for payment or as an act of charity – was a common social phenomenon in all civilizations for centuries. In certain cultures this phenomenon was sporadic, limited to breastfe- eding the children of relatives or neighbors, and in other cultures wet-nursing was popular and well organized among certain classes of the society. The involvement of doctors in formulating the principles of infant feeding was more or less influential in a given society, but the general practice usually differed significantly from their recommendations. The propagated and practiced principles of wet-nursing differed substantially in countries of the Western world. The main aim of the authors of this article is to present in 3 parts the role of wet-nurses in infant feeding and upbringing in Poland since ancient times to the present. The first part of this study deals with wet-nursing in ancient Greek, Roman, Muslim and Jewish cultures, as certain beliefs, principles and customs they developed permeated modern European civilization and influenced also social behaviour in contemporary Poland. Ancient moralists and doctors described, sometimes in great detail, required physical and mental traits of a good wet-nurse and important principles of wet- nursing. The influence of ancient knowledge and practice on the evolution of infant feeding methods in Poland will be dealt with in the next 2 parts of the paper. Key words: antiquity, breastfeeding, infant, mother, wet-nurse, wet-nursing Pediatr Pol 2012; 87(1): 109–116 © 2012 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 3.10.2011 Zaakceptowano do druku/Accepted: 29.11.2011 1 I Katedra Pediatrii UM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 2 Oddział Noworodkowy Szpitala Wojewódzkiego w Poznaniu 3 Oddział Dziecięcy Zespołu Opieki Zdrowotnej w Gnieźnie 4 Studium Doktoranckie UM w Poznaniu Konflikt interesu/ Conflicts of interest: Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów Adres do korespondencji/ Address for correspondence: Tomasz Sioda Szpital Wojewódzki w Poznaniu Oddział Noworodkowy Juraszów 7/19 60-479 Poznań tel. 48 61 82 03 898; 48 61 82 12 337 fax: 48 61 82 03 898 e-mail: [email protected]
Transcript of Mamka i jej rola w ewolucji sposobów żywienia niemowląt. Część I
P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 7, n r 1 , s t y c z e ń – l u t y 2 0 1 2
HISTORIA PEDIATRII/HISTORY OF PAEDIATRICS 109
Mamka i jej rola w ewolucji sposobów żywienia niemowląt. Część I
Wet-nurse and her role in evolution of infant feeding methods. Part I
Marian Krawczyński1, Tomasz Sioda2, Sylwia Silska3,4
STRESZCZENIEMamczenie, czyli karmienie piersią dziecka innej kobiety za wynagrodzeniem lub jako akt miłosierdzia, było przez wieki zjawiskiem społecznym w każdej cywilizacji. W niektórych kulturach było to zjawisko sporadyczne, ograniczone do karmienia dzieci krewnych lub sąsiadów, a w innych powszechne w pewnych klasach społecznych i dobrze zor-ganizowane. Równolegle do wzrostu i spadku stopnia społecznej organizacji mamczenia można zauważyć większe lub mniejsze zaangażowanie lekarzy w formułowaniu zasad żywienia noworodków i niemowląt, jednakże medyczne zasady i zalecenia były często niespójne z zasadami praktykowanymi przez dane społeczeństwo. Ponadto, głoszone i praktykowane zasady mamczenia różniły się istotnie w poszczególnych krajach zachodniego świata. Głównym za-miarem autorów było przedstawienie, w 3 częściach swojej pracy, roli mamki w żywieniu niemowląt i wychowaniu dzieci w Polsce na przestrzeni dziejów. Pierwsza część opracowania jest poświęcona mamczeniu w starożytnych kul-turach rzymskiej, greckiej, muzułmańskiej i żydowskiej, gdyż obowiązujące w tych kulturach przekonania i reguły zo-stały różnymi drogami w dużym stopniu przejęte przez nowożytne społeczeństwo na terenach Rzeczypospolitej Wielu Narodów. Już starożytni moralizatorzy i lekarze określili wymagania stawiane mamkom, pożądane cechy mamek (kryteria fizyczne i charakterologiczne) oraz podstawowe zasady mamczenia. W dalszych 2 częściach opracowania autorzy ukażą, między innymi, wielowiekowy, aż do współczesności, wpływ tych poglądów na ewolucję sposobów żywienia niemowląt w Polsce.Słowa kluczowe: karmienie piersią, mamczenie, mamka, matka, niemowlę, starożytność
ABSTRACTWet-nursing – the breastfeeding of another woman’s child for payment or as an act of charity – was a common social phenomenon in all civilizations for centuries. In certain cultures this phenomenon was sporadic, limited to breastfe-eding the children of relatives or neighbors, and in other cultures wet-nursing was popular and well organized among certain classes of the society. The involvement of doctors in formulating the principles of infant feeding was more or less influential in a given society, but the general practice usually differed significantly from their recommendations. The propagated and practiced principles of wet-nursing differed substantially in countries of the Western world. The main aim of the authors of this article is to present in 3 parts the role of wet-nurses in infant feeding and upbringing in Poland since ancient times to the present. The first part of this study deals with wet-nursing in ancient Greek, Roman, Muslim and Jewish cultures, as certain beliefs, principles and customs they developed permeated modern European civilization and influenced also social behaviour in contemporary Poland. Ancient moralists and doctors described, sometimes in great detail, required physical and mental traits of a good wet-nurse and important principles of wet-nursing. The influence of ancient knowledge and practice on the evolution of infant feeding methods in Poland will be dealt with in the next 2 parts of the paper. Key words: antiquity, breastfeeding, infant, mother, wet-nurse, wet-nursing
Pediatr Pol 2012; 87(1): 109–116© 2012 by Polskie Towarzystwo PediatryczneOtrzymano/Received: 3.10.2011Zaakceptowano do druku/Accepted: 29.11.2011
1I Katedra Pediatrii UM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu2Oddział Noworodkowy Szpitala Wojewódzkiego w Poznaniu3Oddział Dziecięcy Zespołu Opieki Zdrowotnej w Gnieźnie4Studium Doktoranckie UM w Poznaniu
Konflikt interesu/ Conflicts of interest: Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów
Adres do korespondencji/ Address for correspondence: Tomasz Sioda Szpital Wojewódzki w Poznaniu Oddział Noworodkowy Juraszów 7/19 60-479 Poznań tel. 48 61 82 03 898; 48 61 82 12 337 fax: 48 61 82 03 898 e-mail: [email protected]
P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 7, n r 1 , s t y c z e ń – l u t y 2 0 1 2
HISTORIA PEDIATRII/HISTORY OF PAEDIATRICS110
P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 7, n r 1 , s t y c z e ń – l u t y 2 0 1 2
HISTORIA PEDIATRII/HISTORY OF PAEDIATRICS 111
P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 7, n r 1 , s t y c z e ń – l u t y 2 0 1 2
HISTORIA PEDIATRII/HISTORY OF PAEDIATRICS112
P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 7, n r 1 , s t y c z e ń – l u t y 2 0 1 2
HISTORIA PEDIATRII/HISTORY OF PAEDIATRICS 113
P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 7, n r 1 , s t y c z e ń – l u t y 2 0 1 2
HISTORIA PEDIATRII/HISTORY OF PAEDIATRICS114
P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 7, n r 1 , s t y c z e ń – l u t y 2 0 1 2
HISTORIA PEDIATRII/HISTORY OF PAEDIATRICS 115
P i ś m i e n n i c t w o
P e d i a t r i a P o l s k a t o m 8 7, n r 1 , s t y c z e ń – l u t y 2 0 1 2
HISTORIA PEDIATRII/HISTORY OF PAEDIATRICS116
è
è
