Diagnoza ewolucji barier rozwoju sektora MSP w województwie ...

„Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego”

RAPORT

Z REALIZACJI BADANIA

„Diagnoza ewolucji barier rozwoju sektora MSP w województwie śląskim”

IBC GROUP

Warszawa, listopad 2009


STRESZCZENIE

Niniejszy raport przedstawia rezultaty badania „Diagnoza ewolucji barier rozwoju sektora MSP

w województwie śląskim” przeprowadzonego przez IBC Group Central Europe Holding SA na zlecenie

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego w okresie od lipca do grudnia 2009 roku.

Przeprowadzone badanie miało na celu rozpoznanie barier ograniczających rozwój małych i średnich

przedsiębiorstw oraz określenie przyczyn ich powstania.

Szczegółowe cele badania obejmują:

1. Wskazanie zmian barier sektora MSP na przestrzeni ostatnich lat, obecnie oraz perspektyw

na przyszłośd poprzez:

zgromadzenie danych ilościowych i jakościowych w ujęciu dynamicznym o czynnikach

hamujących rozwój sektora MSP, różnicach w warunkach prowadzenia działalności

gospodarczej, uwarunkowaniach polityczno-prawnych, gospodarczych, społecznych,

środowiskowych i technologicznych.

2. Uwzględnienie zależności i uwarunkowao rozwoju sektora MSP wynikających ze specyfiki

województwa śląskiego poprzez:

wykazanie specyfiki sektora MSP wraz z przedstawieniem regionalnej charakterystyki

otoczenia województwa śląskiego na tle MSP innych województw

W trakcie realizacji badania wykorzystano następujące metody i techniki badawcze: analiza

dokumentów, badanie kwestionariuszowe przeprowadzone na reprezentatywnej próbie (N=1000)

przedsiębiorstw sektora MSP województwa śląskiego, pogłębione wywiady indywidualne (IDI)

z przedsiębiorcami, przedstawicielami samorządów terytorialnych i instytucji otoczenia biznesu oraz

zogniskowane wywiady grupowe (FGI) z udziałem ekspertów z zakresu funkcjonowania sektora MSP,

przedstawicieli przedsiębiorców sektora MSP oraz przedstawicieli samorządów lokalnych z terenu

województwa śląskiego.

Badanie pozwoliło na wyciągnięcie szeregu zasadniczych wniosków dotyczących przedmiotu analizy.

Jako dominujący dla województwa śląskiego, należy uznad model przedsiębiorstw sektora MSP, które

należą do grupy mikroprzedsiębiorstw branży usługowej lub handlowej, działającej na rynku lokalnym

lub krajowym. Większośd osób zakładających i prowadzących własne firmy posiada wykształcenie

średnie lub wyższe. Kwestia wykształcenia nie jest decydująca dla sukcesu, jednak osoby

z wykształceniem niższym niż średnie mają największe problemy z pokonaniem barier dla

przedsiębiorczości, szczególnie w początkowym okresie rozwijania przedsiębiorstwa (tzw. bariery

wejścia).

Zdecydowana większośd zakładanych firm to mikroprzedsiębiorstwa (do 9 pracowników), wśród

których przeważają zakłady jednoosobowe. Wiele większych firm korzysta z pracy osób

prowadzących własną działalnośd gospodarczą i niekiedy trudno jest określid, czy dana osoba jest

pracownikiem, czy samodzielnym przedsiębiorcą. Taka sytuacja sprzyja także liczniejszemu

powstawaniu przedsiębiorstw jednoosobowych.

Wiele firm sektora MSP współpracuje – na różnych zasadach – z dużymi przedsiębiorstwami. Duże

firmy często korzystają z firm sektora MSP jako podwykonawców. Generalnie współpraca pomiędzy

przedsiębiorstwami dużymi i należącymi do sektora MSP coraz częściej nabiera charakteru

współpracy partnerskiej.

3 „Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego”

Region śląski jest obszarem bardzo atrakcyjnym dla rozwijania działalności gospodarczej. Firmy

sektora MSP znajdują w regionie odbiorców dla swoich produktów. W skali kraju jest to region

relatywnie bogaty i w związku z tym dobrze przemyślane przedsięwzięcia gospodarcze mają dużą

szansę by znaleźd tutaj klientów. Jednocześnie jednak województwo śląskie jest obszarem trudnym

dla prowadzenia działalności gospodarczej, wynikającym z bardzo dużej i silnej konkurencji rynkowej.

Spuścizna społeczno-gospodarcza województwa śląskiego kształtowana jest poprzez tradycję

przemysłu ciężkiego i wydobywczego. Stanowi to zarazem obciążenie i silną stronę tego regionu.

Sytuację społeczno-ekonomiczną i otoczenie sektora MSP należy rozpatrywad w kategoriach

poszczególnych gmin i samorządów oraz branż, a nie całego województwa, gdyż występuje tutaj

bardzo silne zróżnicowanie wewnątrzregionalne.

Przedsiębiorcy sektora MSP za najbardziej istotne uznają bariery administracyjno-prawne,

ekonomiczne i bariery związane

z dostępem do informacji. Pozostałe

wymiary barier zostały uznane za mniej

istotne.

Wśród barier z grupy administracyjno-

prawnych zdecydowanie najczęściej

przedsiębiorcy wskazywali następujące

bariery: „Wysokie podatki” (82,6%),

„Niejednolity system interpretacji

przepisów” (76%), „Wysoki poziom

kosztów pośrednich związanych

z płacami i zabezpieczeniem

społecznym” (75,9%) oraz

„Niedostosowanie systemu

podatkowego do realiów działania małych firm” (75,5%). Jednakże wszystkie wymienione rodzaje

barier administracyjno-prawnych uzyskały bardzo wysokie odsetki wskazao (wyjątek stanowi „Brak

systemu wsparcia dla osób rozpoczynających działalnośd gospodarczą” (34,1%)). Obciążenia fiskalne

oraz regulacje prawne są krytycznie najuciążliwszym problemem polskiej przedsiębiorczości, odsetki

wskazao w tej kategorii na poziomach przekraczających znacznie 50% wskazują wręcz na system

patologiczny.

Wśród barier gospodarczych najistotniejsze są: „Bariera popytowa związana z bieżącą sytuacją na

rynku” (57,1%), na drugim miejscu „Poziom pozapłacowych kosztów związanych z zatrudnieniem”

(56,5%) oraz „Brak kapitału i trudności związane z finansowaniem” (52,2%). Zdecydowanie najrzadziej

respondenci za przyczynę ekonomiczno-finansową wskazywali „Kłopoty w planowaniu finansowym”

(33,8%). Z wyjątkiem tej ostatniej przyczyny wszystkie inne kategorie wahały się w granicach 50%, co

oznacza występowanie dośd istotnych problemów finansowych, w stosunku do pozostałych kategorii

barier wśród śląskich przedsiębiorców.

Wśród przeszkód związanych z informacją gospodarczą i prawną na poziomie mikro, mezo i makro-

rynkowym, ankietowani respondenci największe braki informacyjne odczuwają w sferze dotacji

unijnych (71,5%), źródeł finansowania (69,5%), przepisów prawnych (57,8%) oraz nisz rynkowych

(54,7%). Stosunkowo lepszy dostęp do informacji deklarują w zakresie kontrahentów rynkowych


(38%) i rynków europejskich (48%). Niemniej jednak trzeba podkreślid, iż w całej kategorii barier

informacyjnych występują dosyd wysokie odsetki wskazao, co pokazuje na istotne braki infrastruktury

informacyjnej w województwie śląskim.

Okres do 1999 roku stanowił czas silnego i spontanicznego wzrostu przedsiębiorczości. Przedsiębiorcy

nie zwracali wówczas uwagi na żadne bariery. Jednocześnie w tym okresie przedsiębiorcy mieli

bardzo ograniczony dostęp do wszelkiej informacji (prawnej, rynkowej, finansowej, etc.). Okres 1999-

2004 to czas wprowadzania regulacji normalizujących rynek, a jednocześnie okres,

w którym bardzo silnie występowały bariery natury administracyjnej, z wyjątkowo dużą

niestabilnością przepisów prawa i dowolnością jego interpretacji nie tylko przez poszczególne urzędy

jako instytucje, ale również przez pojedynczych urzędników. Jednocześnie nastąpił istotny rozwój

technik informacyjnych w Polsce i przedsiębiorcy zaczęli uzyskiwad możliwośd szerszego dostępu do

informacji uzyskiwanej elektronicznie. Od czasu wejścia do UE w 2004 roku nastąpiła istotna

normalizacja sytuacji w Polsce. Wprowadzono regulacje obowiązujące w UE co w istotny sposób

uporządkowało rynek i ograniczyło oddziaływanie wielu barier. Do 2008 roku był to jednocześnie

okres dużego i względnie łatwego dostępu przedsiębiorstw do zewnętrznych źródeł finansowania

działalności. Wejście do UE oznaczało dla wielu przedsiębiorców dostęp do rynków wszystkich krajów

UE.

Jednocześnie badanie pokazało, że w odczuciu przedsiębiorców sektora MSP cały analizowany okres

był do siebie bardzo podobny: występowały identyczne bariery, zmieniało się tylko odczuwane

natężenie i ich dotkliwośd. Obecnie jest prościej pod względem formalno-prawnym zarejestrowad

firmę, zmniejszyły się problemy administracyjne, natomiast istotnie wzrosły bariery finansowe,

a także wzmocniła się konkurencja na rynku.

Podmioty publiczne, w tym samorządy terytorialne, przyczyniają się do powstawania następujących

barier:

długie okresy oczekiwania na decyzje administracyjne;

trudny dostęp do informacji o prowadzonych przez nie przetargach publicznych oraz

nieprecyzyjne sformułowania i niejasna treśd dokumentacji przetargowej;

nienajlepszy klimat wobec przedsiębiorców sektora MSP, wyrażający się m.in. negatywnym

stosunkiem urzędników organów kontrolnych do przedsiębiorców;

niedostateczna informacja na temat możliwości i zasad uzyskania dofinansowania

działalności gospodarczej ze środków unijnych w ramach sektorowych programów

operacyjnych oraz regionalnego programu operacyjnego;

zmieniające się i niejednolite interpretacje przepisów.

W chwili obecnej podmioty publiczne, w tym także samorządy terytorialne, nie są pozytywnie

oceniane przez przedsiębiorców, a ich działania zmierzające do likwidacji lub ograniczenia barier są

oceniane jako niewystarczające.

Badanie wskazało na szereg oczekiwanych przez przedsiębiorców sektora MSP działao podmiotów

publicznych:

bardziej intensywne i konsekwentne lobbowanie na rzecz sektora MSP i promocji firm

z regionu na rynku krajowym i unijnym.


zmiana klimatu i podejścia urzędników do problematyki firm sektora MSP na bardziej

wspierającą i partnerską.

skrócenie czasu koniecznego na wydawanie decyzji administracyjnych istotnych dla

przedsiębiorców (np. w kwestii uzyskiwania pozwoleo budowlanych).

Samorządy województwa śląskiego w niedostatecznym stopniu promują fundusze UE i

niedostatecznie wspierają firmy sektora MSP w staraniach o pozyskiwanie dofinansowania. W

szczególności brak jest dostatecznej informacji o możliwym zakresie uzyskanego dofinansowania,

obszarów i działao na które można otrzymad dofinansowanie. Brak także wsparcia doradczego w

wypełnianiu wniosków.

W opinii wielu uczestników badania w zakresie wsparcia w pozyskiwaniu dofinansowania unijnego

województwo śląskie pozostaje w tyle za innymi regionami.

Przedsiębiorcy nie dostrzegają istotnego, zauważalnego wpływu wsparcia udzielanego w ramach

funduszy strukturalnych UE na likwidację lub ograniczenie barier rozwojowych MSP na terenie


Przeprowadzone badanie pozwoliło na sformułowanie szeregu rekomendacji dotyczących

w szczególności następujących zagadnieo:

poprawa polityki informacyjnej prowadzonej przez władze regionalne i samorządy

terytorialne województwa śląskiego w zakresie możliwości, zasad i zakresu uzyskania pomocy

publicznej przez przedsiębiorstwa sektora MSP;

poprawa promocji regionu i oferty sektora MSP na terenie kraju i poza jego granicami;

zwiększenie stopnia innowacyjności sektora MSP poprzez współpracę z jednostkami sektora

B+R działającymi w regionie;

wskazanie w strategii rozwoju regionu oczekiwanych kierunków zmian i wizji struktury

gospodarczej regionu w perspektywie 10-15 lat;

intensyfikacja wsparcia dla tych przedsiębiorstw sektora MSP, które prowadzą działalnośd

w obszarach zgodnych z wizją zaprezentowaną w dokumentach strategicznych regionu;

przeprowadzenie analizy potrzeb i oczekiwao sektora MSP województwa śląskiego w zakresie

pomocy w ramach funduszy unijnych i zgodne z wynikami tej analizy kształtowanie struktury

i formy udzielanego wsparcia;

przeprowadzenie przeglądu procedur dotyczących wdrażania funduszy UE w województwie

śląskim oraz polityki informacyjno doradczej w tym zakresie prowadzonej przez władze

regionalne i samorządy lokalne w celu zidentyfikowania i usunięcia przyczyn, dla których

przedsiębiorcy uważają, iż w tym zakresie województwo śląskie pozostaje w tyle za innymi

regionami kraju;

wprowadzenie na terenie poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego działao

sprzyjających rozwojowi sektora MSP.


Spis treści

STRESZCZENIE ......................................................................................................................................... 2

Wykaz skrótów ........................................................................................................................................ 7

1. WPROWADZENIE ............................................................................................................................. 8

1.1. Cele badania .................................................................................................................................... 8

1.2. Zakres badania i pytania badawcze ................................................................................................. 9

1.2.1. Zakres terytorialny ................................................................................................................... 9

1.2.2. Obszary i pytania badawcze .......................................................................................................... 9

1.3. Metodologia ................................................................................................................................... 10

1.3.1. Podejście badawcze ............................................................................................................... 10

1.3.2. Zastosowane metody i techniki badawcze .................................................................................. 10

2. OPIS WYNIKÓW BADANIA ............................................................................................................. 15

2.1. Studium przypadku (case study) gminy Bobrowniki (woj. śląskie) oraz gminy Lesznowola (woj.

mazowieckie). ........................................................................................................................................ 15

2.2. Studium przypadku (case study) hrabstwa Yorkshire and the Humber (Wielka Brytania) oraz Kraj

Morawskośląski (Republika Czeska) ...................................................................................................... 24

2.3. Odpowiedzi na pytania badawcze ................................................................................................. 29

3. WNIOSKI .................................................................................................................................... 1644

4. REKOMENDACJE ........................................................................................................................ 1722

5. BIBLIOGRAFIA………………………………………………………………………………………………………………………….174

6. ZAŁĄCZNIKI .............................................................................................................................. 17878

Załącznik 1. Dyspozycje do pogłębionych wywiadów indywidualnych ................................... 17878

Załącznik 2. Scenariusz zogniskowanych wywiadów grupowych .............................................. 1844

Załącznik 3. Kwestionariusz CATI do badania przedsiębiorców ................................................ 1911

Załącznik 4. Tabele dotyczące analizy regresji ............................................................................ 198


Wykaz skrótów

Skrót / Oznaczenie Znaczenie

Zamawiający Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego

Wykonawca IBC Group Central Europe Holding S.A.

PO KL Program Operacyjny Kapitał Ludzki

PO IG Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

RSI WS Regionalna Strategia Innowacji Województwa

Śląskiego

RPO WSL Regionalny Program Operacyjny Województwa

Śląskiego na lata 2007-2013

PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich

NSS Narodowa Strategia Spójności

NPR Narodowy Plan Rozwoju

SIWZ Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia

SOPZ Szczegółowy Opis Przedmiotu Zamówienia

DESK Research Badania gabinetowe

CATI (ang. Computer Assisted Telephone

Interview)

Badania kwestionariuszowe wspomagane

Telefonicznie

FGI (ang. Focus Group Interview) Zogniskowany wywiad grupowy

IDI (ang. Individual In-Depth Interview) Indywidualny Wywiad Pogłębiony

Case Study Studium przypadku


1. WPROWADZENIE

Małe i średnie przedsiębiorstwa odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu gospodarki

w województwie śląskim. Dobrze rozwinięty sektor MSP wpływa znacząco na zwiększenie

konkurencyjności regionu i wzrost zatrudnienia. Określenie przeszkód w rozwoju małych i średnich

przedsiębiorstw umożliwi podejmowanie adekwatnych działao wspierających i stymulujących

przedsiębiorczośd, co przyczyni się do ograniczenia przeszkód w prowadzeniu działalności

gospodarczej w województwie śląskim.

Wyniki niniejszego badania przyczyniają się do zidentyfikowania barier rozwojowych dla małych

i średnich przedsiębiorstw na terenie województwa śląskiego, a także wskazują propozycje działao

zmierzających do likwidacji lub ograniczenia oddziaływania tych barier. Konsekwencją takich działao

powinien byd rozwój nowoczesnej gospodarki w regionie, a także zwiększony i przyspieszony transfer

nowych rozwiązao technologicznych oraz wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw sektora MSP


1.1. Cele badania

Głównym celem badania jest precyzyjne rozpoznanie barier ograniczających rozwój małych i średnich

przedsiębiorstw oraz określenie przyczyn ich powstania.

Szczegółowe cele badania obejmują:

1. Wskazanie zmian barier sektora MSP na przestrzeni ostatnich lat, obecnie oraz perspektyw

na przyszłośd poprzez:

- zgromadzenie danych ilościowych i jakościowych w ujęciu dynamicznym o czynnikach

hamujących rozwój sektora MSP, różnicach w warunkach prowadzenia działalności

gospodarczej, uwarunkowaniach polityczno-prawnych, gospodarczych, społecznych,

środowiskowych i technologicznych.

2. Uwzględnienie zależności i uwarunkowao rozwoju sektora MSP wynikających ze specyfiki

województwa śląskiego poprzez:

- wykazanie specyfiki sektora MSP wraz z przedstawieniem regionalnej charakterystyki

otoczenia województwa śląskiego na tle MSP innych województw.

Efektem przeprowadzonego badania jest także zestaw rekomendacji dla jednostek samorządu

terytorialnego mających na celu poprawę efektywności ich działao, w tym lepszego wykorzystania

funduszy unijnych na rzecz wsparcia przedsiębiorczości w kontekście aktywizowania przedsiębiorców

do podejmowania działao inwestycyjnych, a także likwidację barier rozwojowych dla małych

i średnich przedsiębiorstw działających na terenie województwa śląskiego. Badanie może również byd

pomocne przedsiębiorcom w procesie podejmowania określonych działao o charakterze

inwestorskim na terenie województwa śląskiego.


1.2. Zakres badania i pytania badawcze

1.2.1. Zakres terytorialny

Badanie objęło charakterystykę sektora MSP (z podziałem na mikro-, małe i średnie

przedsiębiorstwa) województwa śląskiego oraz otoczenie, w którym przedsiębiorstwa funkcjonują

(np. działalnośd organów administracji samorządowej województwa śląskiego, instytucji otoczenia

biznesu – izb gospodarczych i rzemieślniczych) wykazując specyfikę tego regionu na tle innych

województw. Dla porównania zostały wykorzystane dane z województw: dolnośląskiego,

pomorskiego i wielkopolskiego. Dodatkowo, uwarunkowania zaistniałe w województwie śląskim

odniesione zostały do sytuacji w porównywalnych dwóch regionach UE spoza Polski. Pierwszy region

to hrabstwo Yorkshire w Wielkiej Brytanii, drugi region to Kraj Morawskośląski w Republice Czeskiej.

1.2.2. Obszary i pytania badawcze

Badanie zogniskowane zostało wokół następujących zasadniczych obszarów badawczych:

1. Charakterystyka sektora MSP województwa śląskiego.

2. Charakterystyka otoczenia sektora MSP województwa śląskiego.

3. Bariery rozwoju MSP w województwie śląskim:

wymiar gospodarczy,

wymiar społeczny,

wymiar ekologiczny,

wymiar administracyjno-prawny,

wymiar technologiczny,

bariery związane z dostępem do informacji.

4. Jak bariery rozwoju sektora MSP w województwie śląskim ewoluują na przestrzeni czasu?

5. Wpływ działao podmiotów publicznych na ewolucję barier rozwoju MSP.

6. Pożądane działania podmiotów publicznych.

7. Wsparcie ograniczenia/likwidacji barier rozwoju sektora MSP w ramach funduszy

strukturalnych UE.

8. Prognozy rozwoju sektora MSP w województwie śląskim.

Dla każdego ze wskazanych powyżej obszarów badawczych zostały opracowane dodatkowe pytania

badawcze, uszczegółowiające, a także precyzujące zakres oraz kierunek prowadzonych badao i analiz.

Na podstawie wyników przeprowadzonych badao i analiz zostały przedstawione wnioski oraz

wynikające z nich rekomendacje.


1.3. Metodologia

1.3.1. Podejście badawcze

W realizowanym badaniu zastosowany został klasyczny dla nauk społecznych nomotetyczny model

wyjaśniania, który dotyczy wyjaśniania zależności między zmiennymi oraz pozwala wytłumaczyd

zdefiniowane sytuacje lub zdarzenia. Zjawisko powstawania i ewaluowania barier wpływających na

funkcjonowanie sektora MSP jest zjawiskiem złożonym i wielowątkowym, dlatego użycie modelu

nomotetycznego jest właściwe do przedmiotowego badania. Analiza ilościowa ma na celu odkrycie

zależności symetrycznych, wzajemnych oraz asymetrycznych zmiennych na poziomie ufności 0.05,

przy pomocy narzędzi statystycznych, m.in. analizy zależności, regresji, skupieo, czynnikowej.

Natomiast celem zastosowanej analizy jakościowej IDI oraz FGI było stworzenie systemów

opisowych: typów prostych, systematycznych typologii, poznanie jakościowych zależności,

konstrukcja formuł matrycowych oraz quasi-statystyk.

Wykonawca zastosował w badaniu metodę triangulacji technik badawczych i źródeł danych.

Przyjęta strategia badawcza opiera się na triangulacji polegającej na wzajemnej weryfikacji

i komplementaryzacji danych na dwóch poziomach ich gromadzenia:

na poziomie technik badawczych – poprzez zastosowanie różnych, uzupełniających się

wzajemnie metod zbierania danych, takich jak: indywidualny wywiad pogłębiony (IDI),

zogniskowany wywiad grupowy (FGI), ankieta CATI, analiza dokumentów i danych

zastanych;

na poziomie źródeł informacji – zbieranie informacji od różnych grup respondentów

w celu zebrania różnorodnych informacji na dany temat od osób, które potencjalnie

mogą prezentowad różny punkt widzenia na badaną kwestię i/lub mają specyficzny

zakres informacji (przedsiębiorcy sektora MSP, przedstawiciele sektora publicznego oraz

eksperci i reprezentanci stowarzyszeo przedsiębiorców).

Zgromadzone dane ilościowe zostały poddane analizie statystycznej, zaś dane jakościowe analizie

poprzecznej (przekrojowej), umożliwiającej badanie zebranych zjawisk w określonym momencie

i podłużnej (dynamicznej), pozwalającej zbadad dynamikę badanych faktów społecznych w celu

analizy cech specyficznych i zintersubiektywizowanych.

1.3.2. Zastosowane metody i techniki badawcze

Zgodnie z przedstawioną wyżej koncepcją i logiką realizacji badania, Wykonawca zastosował

następujące metody i techniki badawcze:

1. Analiza dokumentów (ang. Desk Research)

Analizie zostały poddane opracowania i dokumenty dotyczące problematyki barier rozwoju sektora

MSP, jak również dostępne raporty, analizy oraz ekspertyzy znajdujące się w obszarze badawczym,


a także inne dokumenty uznane przez Wykonawcę za istotne, a zidentyfikowane w bezpośrednim

kontakcie z jednostkami podlegającymi badaniu.

Analiza desk research prowadzona była we wskazanych poniżej blokach tematycznych:

Zagadnienie 1

Kondycja i obraz przedsiębiorstw sektora MSP w województwie śląskim oraz

w wybranych województwach

Zagadnienie 2

Charakterystyka otoczenia sektora MSP

Zagadnienie 3

Bariery rozwoju sektora MSP w województwie śląskim

Zagadnienie 4

Ewolucja barier rozwoju sektora MSP w województwie śląskim

Zagadnienie 5

Wpływ działao podmiotów publicznych

Zagadnienie 6

Wsparcie ograniczenia/likwidacji barier rozwoju sektora MSP w ramach

funduszy strukturalnych

Zagadnienie 7

Prognoza rozwoju sektora MSP w województwie śląskim

2. Indywidualne Wywiady Pogłębione (IDI)

Za pomocą IDI pozyskano informacje na temat sytuacji i specyfiki sektora MSP na Śląsku.

Wywiady zostały przeprowadzone zgodnie ze specjalnie przygotowanym narzędziem badawczym

– dyspozycją do pogłębionych wywiadów indywidualnych. Zostały one zrealizowane

z reprezentatywną grupą przedstawicieli:

przedsiębiorców sektora MSP,

instytucji sektora publicznego,

ekspertów, ekonomistów w zakresie istnienia i funkcjonowania firm sektora MSP,

zrzeszeo przedsiębiorców.


Tabela 1. Grupy respondentów IDI według podziału

Grupy respondentów IDI Liczba wywiadów

1. Przedsiębiorcy sektora MSP 15

2. Instytucje sektora publicznego 6

3. Eksperci w zakresie istnienia i funkcjonowania firm sektora MSP 6

4. Zrzeszenia przedsiębiorców 3

Razem 30

3. Kwestionariuszowe badanie telefoniczne (CATI)

Zasadniczym celem przeprowadzenia badania CATI było pozyskanie wiadomości na temat: jakie

główne czynniki hamują rozwój sektora MSP w województwie śląskim oraz jaki jest wpływ działao

podmiotów publicznych na działalnośd tego sektora i jakich działao przedsiębiorcy oczekują od

samorządów?

Badanie zostało skierowane do reprezentatywnej grupy przedsiębiorców z sektora MSP. Dobór próby

odzwierciedlał takie cechy populacji przedsiębiorstw jak branża (wg PKD 2004) i wielkośd

zatrudnienia.

Tabela 2. Grupy respondentów CATI według podziału branżę i zatrudnienie

Grupy respondentów CATI wg wielkości zatrudnienia Grupy respondentów CATI wg w branży

Branża

produkcyjna

Handel

i naprawy

Usługi

1. Mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9

pracowników

168 252 280

2. Małe przedsiębiorstwa

zatrudniające 10-49 pracowników

43 65 72

3. Średnie przedsiębiorstwa

zatrudniające 50-249 pracowników

29 43 48

Łącznie w kategorii 240 360 400

Razem 1000


4. Zogniskowany Wywiad Grupowy (FGI)

Technika FGI została zastosowana w celu zgromadzenia informacji na temat sytuacji i specyfiki

sektora MSP w województwie śląskim.

Przeprowadzono sześd FGI z przedstawicielami wytypowanych grup respondentów. Na spotkania

zostali zaproszeni przedstawiciele przedsiębiorców z sektora MSP, eksperci w zakresie istnienia

i funkcjonowania firm tego sektora oraz przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego.

Przedsiębiorcy uczestniczący w FGI zostali wybrani na podstawie Ewidencji Działalności Gospodarczej

prowadzonej przez gminy. Eksperci w zakresie istnienia i funkcjonowania firm sektora MSP zostali

wybrani spośród pracowników naukowych wydziałów i instytutów ekonomicznych śląskich uczelni.

Uczestnikami FGI, reprezentującymi sektor publiczny byli naczelnicy Wydziałów Ewidencji

Działalności Gospodarczej gmin z terenu województwa śląskiego, legitymujący się przynajmniej

dziesięcioletnim stażem pracy na stanowisku kierownika lub zastępcy kierownika jednostki.

5. Analiza ekonometryczna

Dopełnieniem prognozy rozwoju sektora MSP w województwie śląskim jest analiza danych zastanych,

która ma na celu ustalenie dostępności i jakości danych potrzebnych do skonstruowania

odpowiednich wskaźników oraz modelu prognostycznego.

Zastosowany model jest propozycją autorską i nie jest odwzorowaniem gotowego modelu lecz

efektem wyliczeo własnych Wykonawcy.

6. Studium przypadku (Case study)

Zastosowano dodatkowe narzędzie badawcze w postaci studium przypadku (ang. Case Study)

jednostek samorządu terytorialnego. Pozwoliło ono na dokonanie analizy zależności pomiędzy

działaniami, a przezwyciężeniem barier rozwoju przedsiębiorczości MSP oraz umożliwiło identyfikację

dobrych praktyk w tym zakresie.

Przeprowadzone studia przypadku pozwoliły odpowiedzied na pytania: jak konkretne działania

lokalnych samorządów przekładają się na rozwój działalności gospodarczej mieszkaoców

i przyciąganie kapitału zewnętrznego oraz jak likwidacja barier administracyjnych (i nie tylko)

stymuluje rozwój MSP?

Studia przypadku zostały przeprowadzone przy pomocy metody analizy gabinetowej.

Analizie techniką studium przypadku poddano dwie gminy: Bobrowniki w powiecie będzioskim (woj.

śląskie) i gminę Lesznowola w powiecie piaseczyoskim (woj. mazowieckie). W obu przypadkach są to

gminy wiejskie, położone obok dużych aglomeracji miejskich. Posiadają zbliżone do siebie

podstawowe dane demograficzne i geograficzne:


Tabela 3. Podstawowe dane demograficzne gmin Bobrowniki i Lesznowola

Gmina: Liczba

mieszkaocó

w

Obszar w

ha

Gęstośd

zaludnienia

Powierzchni

a użytków

rolnych (%)

Powierzchni

a użytków

leśnych (%)

Powierzchnia

gminy względem

wielkości powiatu

(%)

Bobrowniki 11 246 5 199 216,4 63 20 14,13

Lesznowola 16 538 6 917 220,3 74 13 13,65

źródło: stat.gov.pl

Analizie zostały poddane również dwa regiony UE, podobne gospodarczo do województwa

śląskiego. Pierwszy region – hrabstwo Yorkshire w Wielkiej Brytanii, drugi region – Zaolzie

w Republice Czeskiej.

Kryterium doboru zostało oparte o doświadczenia górnicze regionów. Wybrano rejony posiadające

złoża węgla kamiennego, których gospodarka przez wiele lat została zdominowana przez górnictwo

i przemysł ciężki.


2. OPIS WYNIKÓW BADANIA

2.1. Studium przypadku (case study) gminy Bobrowniki (woj. śląskie) oraz

gminy Lesznowola (woj. mazowieckie).

Główną rolą analizy studium przypadku w tym projekcie jest wskazanie zależności pomiędzy

działaniami samorządów a przezwyciężaniem barier w rozwoju przedsiębiorczości oraz możliwośd

identyfikacji dobrych praktyk w tym zakresie.

Najważniejszymi problemami badawczymi na jakie ma odpowiedzied studium przypadku są:

Jakie konkretne działania lokalnych samorządów przekładają się na rozwój działalności

gospodarczej mieszkaoców i przyciąganie kapitału zewnętrznego?

Likwidacja jakich barier administracyjnych (i nie tylko) stymuluje wzrost i rozwój sektora

MSP?

Studium przypadku zostało wykonane przy pomocy metody analizy gabinetowej. W pierwszej

kolejności została przedstawiona charakterystyka społeczna, ekonomiczna i demograficzna

analizowanych podmiotów samorządowych, w ujęciu dynamicznym na przestrzeni ostatnich

dziesięciu lat. Analizie zostały poddane istniejące (obowiązujące) dokumenty strategiczne badanych

gmin. Porównane zostały posiadane przez badane gminy certyfikaty, nagrody oraz dotychczasowa

aktywnośd gmin na tym polu. Ocenie została poddana polityka promocji gmin pod kątem pozyskania

nowych (i zatrzymania starych) inwestorów. I na koocu, czy wytypowane gminy były przyjazne

przedsiębiorczości i w jaki sposób się to przejawiało.

Dla potrzeb wykonania powyższych analiz zostały użyte następujące dokumenty i strony internetowe:

dane statystyczne dotyczące gmin Bobrowniki i Lesznowola z lat 1999, 2005 i 2008, pobrane

ze stron internetowych Głównego Urzędu Statystycznego;

strategia rozwoju gminy Lesznowola do 2020 roku;

plan rozwoju lokalnego gminy Bobrowniki na lata 2007-2013;

wystąpienie pokontrolne inspektorów Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach

z 24 października 2008 r., dotyczące gospodarki finansowej gminy Bobrowniki;

Analiza stron internetowych1.

1 Szczegółowy wykaz w bibliografii


Charakterystyka społeczna, ekonomiczna i demograficzna

Zaproponowano do analizy studium przypadku gminy: Bobrowniki w powiecie będzioskim (woj.

śląskie) i Lesznowola w powiecie piaseczyoskim (woj. mazowieckie). Są to gminy wiejskie położone

w bezpośrednim sąsiedztwie dużych aglomeracji miejskich – konurbacji śląskiej w przypadku gminy

Bobrowniki i Warszawy w przypadku Lesznowoli. Obydwie gminy posiadają dogodne położenie

komunikacyjne. Gmina Bobrowniki leży kilkanaście kilometrów od Międzynarodowego Portu

Lotniczego Katowice w Pyrzowicach. Gmina Lesznowola leży kilka kilometrów od Międzynarodowego

Portu Lotniczego na Okęciu. Przez teren tych gmin lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie przebiegają

oraz będą przebiegały ważne szlaki komunikacyjne, drogowe i kolejowe: przez gminę Bobrowniki linia

kolejowa łącząca aglomerację śląską z portem lotniczym w Pyrzowicach, szybka kolej łącząca

Katowice z Warszawą i autostrada A-1, zaś w przypadku gminy Lesznowola będą to autostrada A-2

i powiązane z nią trasy: S-2, S-7 i S-8.

Tabela 4. Dane demograficzne i geograficzne (dane demograficzne na dzieo 31 grudnia 2008 r.)

Liczba mieszkaoców

Obszar w hektarach

Gęstośd zaludnienia

(mieszk./km²)

Procent powierzchni użytków

rolnych

Procent powierzchni

użytków leśnych

Procent powierzchni

gminy względem wielkości powiatu 1999 2008 1999 2008

Gmina Bobrowniki

11 363

11 335 5 199 218,0 218,0 63 20 14,13

Gmina Lesznowola

12 584

18 002 6 917 181,9 260,2 74 13 13,65


Wybrane gminy charakteryzowały się w roku 1999 podobnymi charakterystykami demograficzno-

geograficznymi. Jednak na przestrzeni ostatniej dekady ludnośd Lesznowoli wzrosła o 43%, natomiast

ludnośd Bobrownik kształtuje się na zbliżonym (nieco niższym) poziomie. Oznacza to w perspektywie

dekady, że w gminie Bobrowniki mamy do czynienia z regresem demograficznym, spowodowanym

ujemnym przyrostem naturalnym i niewielkim dodatnim wskaźnikiem migracji (102 – urodzin, 141 –

zgonów w 2008 r.). W przypadku gminy Lesznowola dynamiczny wzrost liczby mieszkaoców jest

spowodowany dodatnim wskaźnikiem migracji, osiedla się tu bardzo wielu dotychczasowych

mieszkaoców Warszawy oraz sporym przyrostem naturalnym, głównie osiedlają się tu osoby młode

zaraz po założeniu rodziny (230 – urodzin, 103 – zgony w 2008 r.). Społecznośd gminy Lesznowola

w porównaniu z Bobrownikami jest relatywnie młoda, w 2008 r. 22% ludności było w wieku

przedprodukcyjnym, 66,7% w wieku produkcyjnym i 11% w wieku poprodukcyjnym. Dla gminy

Bobrowniki te wielkości kształtują się odpowiednio 15%, 64,4% i 20,6%. Bez zapewnienia sobie

dodatniego bilansu migracji, proces dalszego starzenia się społeczności lokalnych będzie

nieodwracalny (przy utrwaleniu się obecnego poziomu dzietności) i w interesującym nas zakresie ma

negatywny wpływ na rozwój sektora MSP.


Tabela 5. Rynek pracy – poziom bezrobocia na terenie badanych gmin.

Stopa bezrobocia na terenie gminy (%)

Rok 2003 r. 2005 r. 2008 r.

Gmina Bobrowniki 11,1 10,1 3,8

Gmina Lesznowola 5,4 4,7 2,6


Stopa bezrobocia na terenie badanych gmin w koocu analizowanego okresu kształtowała się na

zbliżonym, bardzo niskim poziomie. W całym badanym okresie poziom bezrobocia na terenie obydwu

gmin w porównaniu z krajem i macierzystymi województwami był relatywnie niski. Powodem takiej

sytuacji była zapewne bezpośrednia bliskośd dynamicznych i chłonnych rynków pracy konurbacji

śląskiej dla Bobrownik. W przypadku Lesznowoli obok bliskości Warszawy, ważną rolę przypuszczalnie

odgrywa chłonnośd lokalnego rynku pracy i bardzo duża ilośd podmiotów gospodarczych.

Tabela 6. Podmioty gospodarcze (sektor prywatny) zarejestrowane na terenie badanych gmin

według Rejestru REGON

Podmioty gospodarcze zarejestrowane według Rejestru REGON (szt.)

Rok 1999 r. 2005 r. 2008 r.

Forma prawna prowadzonej działalności

Osoba fizyczna

Łącznie Osoba fizyczna

Łącznie Dynamika* (łącznie)

Osoba fizyczna

Łącznie Dynamika* (łącznie)

Gmina Bobrowniki 715 829 869 1013 122,2 835 987 97,4

Gmina Lesznowola 984 1337 1654 2572 192,4 2004 3582 139,3


* Dynamika okres poprzedni = 100%

Na podstawie powyższego zestawienia można zaobserwowad duże dysproporcje pomiędzy dwoma

analizowanymi gminami w ilości zarejestrowanych w bazie REGON podmiotów gospodarczych. O ile

na początku badanego okresu różnice te nie były bardzo znaczące: w Bobrownikach były

zarejestrowane 73 podmioty gospodarcze na tysiąc mieszkaoców, a w Lesznowoli – 106, to w 2008 r.

różnice te były już zasadnicze. W Bobrownikach było zarejestrowanych 87 przedsiębiorstw na tysiąc

mieszkaoców, natomiast w Lesznowoli było 199 podmiotów prowadzących działalnośd gospodarczą

na tysiąc mieszkaoców. Dodatkowo, w gminie Bobrowniki można zaobserwowad ujemną dynamikę

liczby zarejestrowanych prywatnych przedsiębiorstw w 2008 r. w porównaniu do roku 2005.

Spadkowi liczby zarejestrowanych przedsiębiorstw towarzyszył jednoczesny gwałtowny spadek stopy

bezrobocia na terenie gminy. Zapewne związane jest to z korzystną koniunkturą, jaka panowała

w tym czasie w polskiej gospodarce i z którą było związane gwałtowne zmniejszenie poziomu

bezrobocia na Śląsku. Oznacza to jednak również niską rentownośd wielu przedsiębiorstw


prowadzących ówcześnie działalnośd gospodarczą, skoro wiele osób porzucało ją z chwilą poprawy

sytuacji na rynku pracy.

Tabela 7. Wysokośd dochodów i wydatków budżetów badanych gmin

Element budżetu Bobrowniki Lesznowola

PLN Dynamika* PLN Dynamika*

1999 r. Dochody ogółem 10 694 914 X 19 805 723 X

Dochody na 1

mieszkaoca

941 X 1574 X

Wydatki ogółem 10 241 431 X 21 301 482 X

Wydatki inwestycyjne 1 697 317 X 7 656 607 X

2005 r. Dochody ogółem 16 997 832 158,9 52 501 488 265,1

Dochody na 1

mieszkaoca

1 509 160,4 3 393 215,6

Wydatki ogółem 15 900 988 155,3 54 743 247 257,0

Wydatki inwestycyjne 3 662 287 215,8 18 865 680 246,4

2008 r. Dochody ogółem 21 406 295 125,9 80 916 667 154,1

Dochody na 1

mieszkaoca

1 889 125,2 4 592 135,3

Wydatki ogółem 19 495 676 122,6 107 175

456

195,8

Wydatki inwestycyjne 3 621 394 98,9 43 312 675 229,6


* Dynamika okres poprzedni = 100%

Zestawienie budżetów badanych jednostek samorządowych uwidacznia duże różnice w ich

wysokości. Różnice te nie dotyczą tylko wielkości budżetów, ale i ich struktury. W sposób szczególny

widad to porównując udział nakładów inwestycyjnych w stosunku do całości wydatków. W budżetach

2008 r. kształtował się on następująco: w Bobrownikach wynosił 18,6%, natomiast w Lesznowoli –

40,4%. Sytuacja ta jest bezpośrednio spowodowana skalą budżetów badanych gmin, przy dochodach

budżetowych na poziomie 1 889 zł na mieszkaoca, tak jak w Bobrownikach, zdecydowaną większośd

stanowią wydatki sztywne. Przy dochodach na poziomie 4 592 zł na mieszkaoca w Lesznowoli,

możliwości inwestycyjne gminy są o wiele większe. Ponadto cechą charakterystyczną budżetowania

w analizowanych gminach jest ostrożne jego szacowanie w Bobrownikach, co powoduje w każdym

roku budżetowym nadwyżkę dochodów nad wydatkami. Natomiast w Lesznowoli budżet

charakteryzuje się corocznym sporym deficytem. Na tak wielkie zróżnicowanie poziomów budżetów


porównywanych gmin zasadniczy wpływ mają dochody uzyskiwane w Lesznowoli z pozycji

generowanych przez działalnośd gospodarczą, w większości przez sektor MSP.

Pozycje te to:

podatek od nieruchomości;

podatek od środków transportowych;

podatek od czynności cywilnoprawnych;

udział w podatku dochodowym od osób fizycznych;

udział w podatku dochodowym od osób prawnych.

Dochody z tych pozycji stanowią w Lesznowoli 73% dochodów ogółem (57% w Bobrownikach)

i w zasadniczy sposób decydują o wysokości budżetu, nakładów inwestycyjnych i ogólnie zamożności

gminy.

Dokumenty strategiczne gmin (strategie rozwoju)

Gmina Bobrowniki nie posiada aktualnej kompleksowej strategii rozwoju. Dysponuje jedynie

cząstkowymi dokumentami o (deklaratywnym) charakterze strategicznym, dotyczą one głównie

oświaty oraz ochrony środowiska i gospodarki odpadami. Głównie są to dokumenty stworzone

z myślą aplikacji o środki pomocowe z UE. Natomiast występuje zupełny brak dokumentów

traktujących o perspektywach oraz kierunkach rozwoju działalności gospodarczej i inwestycyjnej,

które są fundamentem rozwoju gminy, a także warunkiem jej powodzenia ekonomicznego. Skutkuje

to brakiem perspektywicznych działao nakierowanych na realizację jakiejś zdefiniowanej wizji

przyszłego kształtu gminy. W związku z tym również wobec sektora MSP nie są przewidziane żadne

planowe działania obliczone na likwidację barier rozwojowych i skutkujące wzrostem gospodarczym.

Zapewne dlatego szanse związane z planowanym rozwojem komunikacji ponadlokalnej, które mają

przebiegad przez terytorium gminy, są traktowane wyłącznie w kategorii zagrożeo dla

dotychczasowego jej charakteru, a nie, jako szanse na jej dynamiczny rozwój. Podobnie jest

z bliskością Międzynarodowego Portu Lotniczego w Pyrzowicach i wykorzystaniem potencjału

lotniska do generowania nowych aktywności gospodarczych, takich jak np. centra logistyczne lub

strefy działalności rynkowej, w których mogą działad przedsiębiorstwa korzystające z transportu

lotniczego lub świadczące usługi na jego rzecz.

Gmina Lesznowola dysponuje „Strategią Rozwoju Gminy Lesznowola Do 2020 Roku” przyjętą w lutym

2004 r. Dane w niej zawarte są aktualne na koniec 2002 r. W Strategii zostały zdefiniowane czynniki

warunkujące funkcje gospodarcze gminy, które jednocześnie stymulują rozwój sektora MSP. Są to

w pierwszej kolejności – korzystne położenie geograficzne i komunikacyjne. Stwarza to naturalne

możliwości rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw zajmujących się nieuciążliwą dla środowiska

produkcją oraz handlem i usługami. Zdecydowaną większośd wśród podmiotów gospodarczych

stanowią osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą. Te wszystkie czynniki wpływają na

fakt, że w Lesznowoli jest najwyższa na Mazowszu dynamika powstawania nowych podmiotów

gospodarczych. Zdaniem twórców strategii, odnotowane liczby rejestrowanych podmiotów

gospodarczych i tak nie są adekwatne do rzeczywistości, ponieważ wiele osób, które zamieszkuje


gminę prowadzi działalnośd gospodarczą zarejestrowaną na terenie Warszawy. Z wymienionych

faktów kształtuje się wizja rozwoju gminy do 2020 r. i jej przewidywany przyszły kształt. Strategia

zakłada, że głównym źródłem utrzymania mieszkaoców w przyszłości będą dochody z prowadzonej

działalności, z dochodowych usług i nieuciążliwej produkcji w oparciu o małą i średnią

przedsiębiorczośd. Zakładany wzrost ilości nowych miejsc pracy w oparciu o tę prognozę założono na

poziomie 50%.

Cele strategiczne gminy do roku 2020 w przedmiocie rozwoju MSP to:

aktywizacja społeczeostwa w zakresie rozwoju przedsiębiorczości;

rozwój sprzyjających warunków dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości;

opracowanie strategii gospodarczej gminy dla pozyskania inwestorów;

uzbrojenie i promocja terenów inwestycyjnych.

Misja gminy Lesznowola określona w strategii ma byd budowana w oparciu o: „…walory położenia

geograficznego, bardzo dobry stan infrastruktury i wysoki poziom rozwoju przedsiębiorczości”.

Głównych szans na przyszłośd dla gminy, Strategia upatruje głównie w: bliskości Warszawy

i związanej z tym wysokiej dodatniej migracji oraz przedsiębiorczości, czyli rozwoju sektora MSP.

Aby wykorzystad zdefiniowane powyżej szanse i potencjał, a także przeciwdziaład zagrożeniom,

Strategia przewiduje „wzmacnianie atutów” odnośnie sektora MSP. Jest to:

prorozwojowa polityka podatkowa;

wysoki poziom usług świadczonych przez urząd gminy;

rozwój infrastruktury technicznej;

promocja gminy (np. program obniżenia podatków).

Podsumowując, Strategia Gminy Lesznowola pomimo tego, że zawiera wiele truizmów i jest chwilami

dokumentem, który wymaga nowelizacji, to w sposób czytelny i trafny definiuje obecną sytuację

gminy. Określa źródła jej pomyślności ekonomicznej, ściśle związane z dynamicznym rozwojem

sektora MSP. Wytycza również kierunki przyszłych działao i pożądany stan rozwoju w przyszłości.

Sektor MSP w tym dokumencie jest traktowany jako zasadniczy filar powodzenia ekonomicznego

gminy. Na jego rozwoju, w powiązaniu z wysoką spodziewaną dodatnią migracją, jest oparta

realizacja wszystkich planów i zamierzeo zawartych w opisywanym dokumencie.

Polityka promocji gmin pod kątem pozyskania nowych (i zatrzymania starych) inwestorów,

posiadane certyfikaty i nagrody.

Postanowiliśmy połączyd w analizie problem posiadanych przez badane gminy certyfikatów

i zdobytych nagród oraz wyróżnieo z polityką promocji gmin. W naszym przeświadczeniu tematy te są

ściśle ze sobą powiązane i są elementami składowymi polityki promocji gminy. Laureaci konkursów

zajmujący czołowe miejsca otrzymują oprócz prestiżowych nagród również promocję i reklamę

swojej gminy. Korzyści te są zwykle rozłożone w czasie, laureaci mają prawo posługiwad się

otrzymanym tytułem zwykle przez określony czas. Często wyróżnione samorządy są promowane


poprzez prezentację swoich dokonao i zamierzeo w mediach krajowych, lokalnych i na portalach

internetowych. Promocja taka przyciąga inwestorów poprzez budowanie wizerunku gminy dobrze

zarządzanej i innowacyjnej, otwartej na współpracę, czyli dobrym miejscem na inwestowanie

kapitału.

Gmina Bobrowniki nie dysponuje żadnym certyfikatem i nie zdobyła żadnej liczącej się nagrody. Nie

jest również wymieniana ani notowana w żadnych rankingach. Ilośd informacji na jej temat jest

ograniczona i raczej z ich kontekstu nie wynika, że jest to miejsce w jakiś szczególny sposób przyjazne

dla sektora MSP oraz warte, aby w nim inwestowad.

Z odmienną sytuacją mamy do czynienia w Lesznowoli. Gmina jest często obecna w mediach

w kontekście uczestnictwa w różnych konkursach i rankingach zarówno ogólnopolskich, jak

i regionalnych – mazowieckich. W latach 2004/2007 gmina zdobyła liczne wyróżnienia i certyfikaty

przyznane przez zewnętrznych ekspertów. Do najważniejszych należą:

tytuł i złotą statuetkę Gmina Fair Play;

Grunt na Medal;

Gmina Przyjazna Przedsiębiorczości;

laureat godła promocyjnego Teraz Polska;

piąte miejsce w Rankingu Samorządów 2007;

nominację do Europejskiej Nagrody Przedsiębiorczości.

Gmina posiada również certyfikaty:

certyfikat ISO 9001;

Przejrzysta Gmina;

Gmina Przyjazna Inwestorom.

Wymienione nagrody i certyfikaty były zdobywane i odnawiane wielokrotnie. W 2009 r. Lesznowola

zdobyła pierwsze miejsce wśród najbardziej innowacyjnych gmin wiejskich za konsekwentne

wprowadzanie nowoczesnych technologii, osiągając podobny wynik jak Katowice.

Konsekwencją takich działao jest szeroka promocja gminy skutkująca napływem kapitału i nowymi

inwestycjami, również zagranicznymi. W Lesznowoli jest zarejestrowanych 895 podmiotów

z kapitałem zagranicznym (więcej niż w Bobrownikach osób fizycznych prowadzących działalnośd

gospodarczą). Jest to dodatkową przesłanką stwarzającą pośrednio bardzo korzystne warunki do

działania dla sektora MSP. Dotyczy to szczególnie sektora handlu i usług. Objęcie całej gminy nowym

planem zagospodarowania przestrzennego przyciągnęło bardzo wielu inwestorów i stało się kołem

zamachowym coraz szybszego rozwoju gospodarczego. Ta przemyślana i celowa polityka promocyjna

zaowocowała tym, że Lesznowola obecnie jest ważnym ośrodkiem produkcyjnym i usługowym

o znaczeniu ponadlokalnym. Mieszczą się tu: największe w tej części Europy Chioskie Centrum

Handlowe, siedziby dużych firm kurierskich, centra logistyczne, wiele firm produkcyjnych z branży

budowlanej, czy wyposażenia wnętrz i innych. W połączeniu z przyjazną dla sektora MSP polityką


władz gminy stworzyło to idealne warunki rozwoju dla MSP, czego dowodem jest duża ilośd

podmiotów gospodarczych i wysoka dynamika powstawania nowych firm, głównie z sektora MSP.

Stosunek badanych gmin do sektora MSP

Problem stosunku gmin do podmiotów sektora MSP i ogólnie do aktywności ekonomicznej

mieszkaoców przewijał się już przy okazji analizy wcześniejszych zagadnieo, można przyjąd, że jest

wręcz ich wypadkową.

Gmina Bobrowniki deklaruje na swojej stronie internetowej, że posiada program pomocowy dla

przedsiębiorstw zwiększających zatrudnienie. Polega on na zwolnieniu z podatku od nieruchomości

przedsiębiorstwa zwiększającego zatrudnienie. Dotyczy to jednak wyłącznie firm zatrudniających

jedynie mieszkaoców gminy na pełen etat. Biorąc pod uwagę te obostrzenia ów przepis nie ma szans

stad się bodźcem do rozwoju przedsiębiorczości na większą skalę. Werbalnie gmina deklaruje, że

upatruje szans w budowie autostrady A-1 z węzłem na swoim terenie oraz bliskością

rozbudowującego się lotniska w Pyrzowicach. Jednak oczekiwania te dotyczą jedynie poprawy

perspektyw przedsiębiorstw rodzinnych. Bez bodźca inwestycyjnego z zewnątrz gmina nie ma szans

na rozwój rodzimego sektora MSP. Niestety, przyciągnięcie dużego kapitału inwestycyjnego

z zewnątrz nie leży w sferze planów gminnego samorządu, wręcz przeciwnie. Budowa licznych ciągów

komunikacyjnych mających w przyszłości przebiegad przez teren gminy jest postrzegana, tak jak to

było już podnoszone, w kategorii zagrożenia dla dotychczasowego charakteru gminy. Na stronie

internetowej gminy brak jest możliwości pobrania dokumentów, brak jest również informacji czy

odnośników dla przedsiębiorców zainteresowanych środkami pomocowymi z UE.

W przypadku gminy Lesznowola o podejściu samorządu do przedsiębiorstw świadczy przyznanie

gminie certyfikatu ISO-9001:2000 (28 kwietnia 2008 r.). Certyfikat ten zakłada podporządkowanie

działao oczekiwaniom mieszkaoców, w tym przedsiębiorców. Jednak działaniami w największym

stopniu sprzyjającymi rozwojowi sektora MSP na terenie gminy jest objęcie 98% gminy planem

przestrzennego zagospodarowania. Prawie na całym obszarze gminy dopuszczona jest zabudowa

mieszkaniowa oraz wszechstronna działalnośd gospodarcza o charakterze usługowym i nieuciążliwa

dla środowiska produkcja. Sytuacja taka powoduje napływ zewnętrznego kapitału inwestycyjnego

i bardzo wysoką dodatnią migrację mieszkaoców. Jest to idealna sytuacja dla rozwoju sektora MSP.

Na stronie internetowej urzędu funkcjonuje rozbudowana strona dotycząca funduszy UE, zawierająca

wszystkie potrzebne odnośniki. Istnieje również możliwośd pobrania przez Internet wszystkich

możliwych formularzy, jakie składa przedsiębiorca w urzędzie.

Jakie konkretne działania lokalnych samorządów przekładają się na rozwój działalności

gospodarczej mieszkaoców i przyciąganie kapitału zewnętrznego?

Na przykładzie gminy Lesznowola widad, że najważniejszymi działaniami, które doprowadziły do

żywiołowego rozwoju sektora MSP na terenie gminy i napływu kapitału zewnętrznego były głównie:

przyjęcie jasnej i aktualnej strategii rozwoju gminy, definiującej szanse i potencjał gminy, cel,

do jakiego należy dążyd oraz określającej drogi dojścia do wytyczonych celów;

przyjęcie przez samorząd planu zagospodarowania przestrzennego dla całej gminy (lub jej

większości), przewidującego wykorzystanie terenów pod działalnośd gospodarczą

i deweloperską (budownictwo mieszkaniowe);


rozbudowa infrastruktury technicznej – uzbrojenie terenów inwestycyjnych;

promocja terenów inwestycyjnych, formą szerokiej promocji jest udział w konkursach

samorządowych i pozyskanie odpowiednich certyfikatów.

W kontekście powyższych obserwacji aktywna polityka podatkowa gminy wydaje się mied znaczenie

drugoplanowe, bez decydującego wpływu na rozwój i działanie sektora MSP w gminie, jest to

działanie o charakterze raczej uzupełniającym.

Likwidacja jakich barier administracyjnych (i nie tylko) stymuluje wzrost i rozwój sektora MSP?

Z perspektywy przeprowadzonej analizy przypadku główną kategorią barier administracyjnych

ograniczających wzrost i rozwój sektora MSP jest podejście (stosunek) urzędów gminy do

przedsiębiorców i ich potrzeb. Szeroko pojętą formą likwidacji tak rozumianych barier

administracyjnych jest obecnie procedura wdrożenia certyfikatów ISO-9001. Certyfikat ten zakłada

całkowitą zmianę podejścia administracji do klienta urzędu, fundamentem działania stają się

potrzeby przedsiębiorcy czy mieszkaoca. Temu samemu celowi służą również certyfikaty: Przejrzysta

Gmina i Gmina Przyjazna Inwestorom. Sam fakt podjęcia oficjalnych starao o certyfikaty wymusza

zmianę filozofii działania administracji lokalnej, szczególnie na szczeblu lokalnym ma to zasadnicze

znaczenie dla jakości kontaktów sektora publicznego z sektorem MSP. Praktycznymi przejawami

takich starao są:

dostępnośd procedur i formularzy przez Internet;

reorganizacja pracy kancelaryjnej poprzez utworzenie biura podawczego;

przystosowanie urbanistyczne urzędu do obsługi osób niepełnosprawnych;

merytoryczna komasacja wydziałów;

dostosowanie czasu pracy urzędu do potrzeb klientów poprzez wydłużenie godzin

urzędowania;

zapewnienie większej transparentności pracy administracji.

Wszystkie wyżej wymienione działania służą poprawie obsługi przedsiębiorcy, zmniejszając nakład

czasu i energii potrzebnych do załatwienia formalności na styku administracji i działalności

gospodarczej.

Porównanie obydwu gmin pokazuje w sposób wyraźny zależnośd pomiędzy konsekwentną polityką

samorządu gminnego, a rozwojem sektora MSP na jej terenie. Przykład tych dwóch gmin wskazuje, że

szanse i potencjał są tylko warunkami wyjściowymi, które nie przesądzają dalszego rozwoju.

Przedstawiona tu analiza przypadku zajmowała się samorządami na poziomie gminnym i w sposób

prosty płynących z niej rekomendacji nie można przenosid na działania wszystkich szczebli

samorządów terytorialnych. Jednak w połączeniu z wnioskami płynącymi z wyników pozostałych

narzędzi użytych w tym badaniu jest ich trafnym uzupełnieniem.

Na początku uwypuklony został fakt, że obydwie porównywane gminy mają podobne charakterystyki

geograficzne i demograficzne. Co prawda charakterystyka demograficzna dośd dynamicznie zaczęła

się zmieniad, w Lesznowoli liczba ludności zwiększyła się o 43%, w Bobrownikach minimalnie się


zmniejszyła, jednak działo się to w trakcie analizowanego okresu, w roku 1999 była zbliżona

(rok wcześniej prawie identyczna). Jednak przez okres ostatniej dekady charakterystyki obu gmin

rozminęły się. Gmina Lesznowola jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się gmin

wiejskich w Polsce dysponującą bardzo wysokim budżetem na poziomie 200% średniej krajowej

w przeliczeniu na mieszkaoca. Gmina Bobrowniki jest gminą o małej (zmniejszającej się) ilości

podmiotów gospodarczych i stosunkowo niskim budżecie na poziomie około 82% średniej krajowej

w przeliczeniu na mieszkaoca. Źródłem takich różnic (przewagi Lesznowoli) stał się aktywny stosunek

do przedsiębiorczości, likwidacja barier utrudniających jej rozwój i działania. Stymulujący wpływ

przyciągania kapitału zewnętrznego oraz dodatnia migracja ludności w gminie.

Podsumowując wnioski płynące z powyższej analizy przypadku, działaniami umożliwiającymi

w najwyższym stopniu rozwój przedsiębiorstw z sektora MSP na terenie gmin są:

Przyjęcie jasnej i aktualnej strategii rozwoju gminy, definiującej szanse i potencjał gminy, cel,


Przyjęcie przez samorząd planu zagospodarowania przestrzennego dla całej gminy (lub jej



Przyciągnięcie nowych mieszkaoców na swój teren, dodatnia migracja współcześnie ma

zasadniczy wpływ na rozwój ekonomiczny wspólnot samorządowych;

Rozbudowa infrastruktury technicznej – uzbrojenie terenów inwestycyjnych;

Promocja terenów inwestycyjnych, formą szerokiej promocji jest udział w konkursach

samorządowych;

Wszczęcie procedur – zmierzające do uzyskania certyfikatu ISO-9001 i innych.

Rekomendowane działania miały zasadniczy wpływ na pomyślnośd ekonomiczną jednej z badanych

gmin i dla pozostałych gmin mogą byd zbiorem dobrych praktyk w przedmiocie rozwoju sektora MSP

na swoim terenie, co jest głównym motorem pomyślności ekonomicznej wspólnoty. Ważną, naszym

zdaniem rekomendacją jest podjęcie starao o zapewnienie dodatniej migracji ludności. Zarówno

w skali mikro, regionalnej jak i skali makro (Polska), działanie to jest obecnie lekceważone przez

decydentów wszystkich szczebli. Gmina Lesznowola czynnie z tym walczy (kosztem innych gmin),

dynamicznie się rozwija i ma perspektywę wieloletniego wzrostu. Sektor MSP jest fundamentem tego

wzrostu, ale tam gdzie występuje regres demograficzny sektor MSP ma mniejsze szanse rozwoju.

Działania nakierowane na zmianę uwarunkowao demograficznych są działaniami długofalowymi i

również ich skutki są rozłożone w czasie. Jednak w warunkach polskich, a szerzej europejskich, jest to

warunek niezbędny do rozwoju.

2.2. Studium przypadku (case study) hrabstwa Yorkshire and the Humber

(Wielka Brytania) oraz Kraj Morawskośląski (Republika Czeska)

Obydwa wybrane regiony posiadają podobną do Śląska przeszłośd gospodarczą, podstawą ich

rozwoju było wydobycie węgla kamiennego i przemysł ciężki. Obecnie region Yorkshire i Humber, po

reformach lat osiemdziesiątych i likwidacji sektora górniczego, jest jednym z najbardziej

innowacyjnych i dynamicznie rozwijających się regionów Wielkiej Brytanii. W Kraju Morawskośląskim


nadal górnictwo i przemysł ciężki odgrywają, podobnie jak na Śląsku ważną, (chod zmniejszającą się)

rolę, rzutując na rozwój regionu. Ponad to w porównaniu ze Śląskiem, Kraj Morawskośląski zajmuje w

Czechach pozycję odmienną niż Śląsk w Polsce. Ujemny przyrost naturalny i negatywne procesy

demograficzne w połączeniu ze stosunkowo wysoką stopą bezrobocia (w skali Czech, szczególnie

dotyczy to bardzo wysokiego bezrobocia długookresowego) oraz niższym niż w pozostałych regionach

Czech poziomem PKB per capita (w pierwszej połowie tej dekady wystąpiła nawet ujemna dynamika

PKB). Fenomenem paostwa czeskiego jest koncentracja gospodarki i jej rozwoju w stolicy paostwa

Pradze. To Praga jest głównym beneficjentem rozwoju paostwa, wpływa to negatywnie głównie na

takie regiony jak Kraj Morawskośląski i powoduje, że dysproporcje w rozwoju jeszcze się pogłębiają.

Jest to w skali kraju sytuacja zgoła odmienna, niż sytuacja Śląska, regionu charakteryzującego się

dynamicznym rozwojem w skali Polski. Dlatego w wyniku analizy empirycznej zebranego materiału

stwierdzono, że porównanie sytuacji sektora MSP na Śląsku i w Kraju Morawskośląskim nie niesie

żadnych ważnych z punktu widzenia tego badania wartości poznawczych. Z racji powyższych

uwarunkowao, mając na uwadze cel badania,w tej części analizy przypadku postanowiliśmy w sposób

szczególny skupid się na szerszym opisaniu regionu Yorkshire i Humber i rozpoznaniu mechanizmów,

które przyczyniły się do dynamicznego rozwoju tego regionu.

Głównym zadaniem tej części analizy przypadku będzie:

porównanie bieżącej sytuacji regionów;

jak wymienione regiony UE radzą sobie ze zmianą sytuacji gospodarczej, w szczególności ze

zmianą dominującego modelu aktywności ekonomicznej w regionie;

porównanie sytuacji przedsiębiorstw działających w badanych regionach.

Charakterystyka i porównanie sytuacji badanych regionów

Yorkshire i Humber jest jednym z najszybciej rozwijających się regionów Wielkiej Brytanii. Obszar ten

charakteryzuje się niskim bezrobociem, dużą ilością podmiotów gospodarczych (ponad 260 tys.) oraz

wysokim poziomem inwestycji zagranicznych. W regionie tym dynamicznie rozwija się

biotechnologia, przemysł spożywczy, metalowy i chemiczny. Yorkshire and the Humber jest też

silnym ośrodkiem naukowym i uniwersyteckim, są tam trzy uniwersytety: University of York,

University of Leeds i University of Sheffield.

Leeds – stolica regionu, jest częścią zespołu miejskiego City of Leeds. Według danych z 2001 r.

w samym mieście zamieszkiwało 429 242 osób, a w całym zespole 770 800 osób (2008 r.). Miasto ma

mocno zróżnicowaną strukturę etniczną. Obok rodowitych Brytyjczyków mieszka tam pokaźna

mniejszośd hinduska, arabska, Polacy (pobieżne szacunki mówią o 20 tys.), Afrykanie, Chioczycy oraz

Żydzi. Leeds jest ważnym centrum kulturalnym, naukowym i rozrywkowym. Ma tu siedzibę West

Yorkshire Playhouse, na tutejszych uniwersytetach (m. in. Leeds University i Leeds Metropolitan

University) studiuje ponad 70 000 osób. Miasto ma połączenie poprzez kanały z portami zachodniego

wybrzeża. Leeds zostało obwołane w 2003 r. Najlepszym Miastem Dla Biznesu w Wielkiej Brytanii

przez Instytut Omis, w 2005 r. spadło na trzecie miejsce za Manchester i Glasgow. Jest ono także

uważane za jedno z najszybciej rozwijających się miast w Wielkiej Brytanii, posiada zróżnicowaną

gospodarkę z sektorem usług dominującym zdecydowanie nad przemysłem wytwórczym. Rozwój

Leeds pozwolił zmienid geografię ekonomiczną Wielkiej Brytanii, jako że miasto jest teraz, oprócz


stolicy, jednym z największym centrów finansowych w Anglii. Nowe do niedawna rodzaje

przedsiębiorczości, takie jak sprzedaż detaliczna, call center, wynajem biur i szeroko rozumiane

media są obecnie wyjątkowo dobrze rozwinięte. Leeds stało się pierwszym brytyjskim miastem z

pokryciem cyfrowym i ogólnie dostępnym szerokopasmowym Internetem, co pozwoliło mu się stad

jednym z głównych centrów nowego sektora mediów. Firmy takie jak Freeserve, Energis, Portal,

TEAMtalk, Contactmusic.com i Ananova wyrosły z Leeds, by zdominowad brytyjski przemysł

internetowy. Obecnie ponad 33% internetowego przemysłu przechodzi przez Leeds, czyniąc je

jednym z najważniejszych regionalnych centrów internetowych w Wielkiej Brytanii. Ponad 124 000

ludzi pracuje w sektorze usług finansowych i biznesowych. Stawia to Leeds na drugim miejscu w kraju

po Londynie. Silną stroną gospodarki jest również niski poziom bezrobocia.

Kraj Morawskośląski z populacją około 5 milionów w promieniu 100 kilometrów od Ostrawy (sam

Kraj Morawskośląski liczył 1,25 mln ludzi w 2005 r.), charakteryzuje się wysokim poziomem

zaludnienia, jak również wzrastającą liczbą przedsiębiorstw.

Transport i komunikacja: na terenie tego regionu istnieje dobrze rozwinięta sied dróg

międzynarodowych i komunikacji kolejowej. W Ostrawie-Mosznowie znajduje się międzynarodowy

port lotniczy. Wysoki poziom infrastruktury technicznej pozwala przedsiębiorcom na inwestycje bez

ponoszenia większych kosztów. Dobre perspektywy rozwoju i wdrażanie strategicznych projektów

inwestycyjnych, bliska kooperacja i rozwój partnerstwa sprawia, że miasto i cały region cieszą się

napływem inwestorów. Wielkie firmy wybrały Ostrawę jako swoją siedzibę, włączając w to

PEGATRON Czech (kiedyś znaną, jako ASUS Czech), Tieto, SungWoo Hitech, CTP Invest, Briggs &

Stratton, ArcelorMittal, Siemens i inne. W szybkim tempie pojawiło się tysiące nowych miejsc pracy,

a ostatnie dane wskazują stały trend narastającej liczby inwestycji wymagających wysoko

wykwalifikowanych pracowników. Przykładem może byd Centrum Finansowe dla Obsługi Klientów

Centralnej Europy, czy Centrum Regionalnego HSBC. Ostrawa posiada również wysoką aktywnośd

developerską.

Ostrawa, stolica Okręgu Morawskośląskiego, liczy 320 000 mieszkaoców. Jest administracyjnym

centrum regionu morawsko-śląskiego, gdzie mieszka ponad 1,2 miliona ludzi. Jest to miasto

przemysłowe z tradycjami górniczymi datującymi się od XVII wieku, kiedy to odkryto złoża węgla

kamiennego. Jest również ważnym ośrodkiem kultury, handlu i sportu. Położenie w pobliżu granicy

Polski i Słowacji, unikalne zabytki techniki i urbanistyki, dziedzictwo historyczne i kulturalne okolicy

oraz możliwości sportu i wypoczynku w wielu obiektach oraz pobliskich górach kwalifikują miasto

również do roli ośrodka turystycznego. Pod względem liczby mieszkaoców to trzecie co do wielkości

miasto Republiki Czeskiej, ważny węzeł komunikacyjny z gęstą siecią komunikacji miejskiej, pięcioma

stacjami kolejowymi oraz międzynarodowym lotniskiem Moznov. Jest również siedzibą Wyższej

Szkoły Górniczej – Uniwersytetu Technicznego oraz Uniwersytetu Ostrawskiego. Po roku 1989

Ostrawa zmieniła swe oblicze. Poważnie zmieniły się warunki życia jej mieszkaoców. 30 czerwca 1994

roku na powierzchnię wyjechał ostatni wagon węgla z kopalni na terenie miasta. Tysiące górników i

hutników zmuszone były przekwalifikowad się. Rozwijają się banki i usługi. Znaczenia nabiera

położenie miasta w pobliżu przejśd granicznych z Polską (15 km) i ze Słowacją (55 km).

Zarówno Śląsk jak i Kraj Morawskośląski są regionami o silnej pozycji gospodarczej, głównymi

centrami przemysłowymi swych krajów. Do lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku obydwa omawiane

regiony charakteryzowały się podobnymi problemami i podobnym obliczem ekonomicznym. Reformy


brytyjskie przeprowadzone w sektorze górnictwa w latach osiemdziesiątych i dziewięddziesiątych

zmieniły kompletnie oblicze Yorkshire. Stolica regionu Leeds stała się jednym z najlepszych miast dla

Biznesu w Wielkiej Brytanii, wielkim centrum finansowym. Cały region stał się ośrodkiem

nowoczesnych innowacyjnych technologii. Z perspektywy tego badania ważną rzeczą wartą

podkreślenia jest fakt, że działania skutkujące taką zmianą charakterystyki omawianego regionu

miały w dużej mierze charakter centralny, sterowany na szczeblu paostwowym. Działania władz

regionalnych miały charakter raczej uzupełniający i dostosowawczy, wynikały z potrzeby

dopasowania się do nowych realiów. Trzeba przyznad, że zmiana, jaką niosły nowe realia społeczno-

ekonomiczne została potraktowana w kategorii szansy i skutecznie wykorzystana.

Jak badane regiony UE radzą sobie ze zmianą specyfiki gospodarczej, w szczególności ze zmianą

dominującego modelu aktywności ekonomicznej w regionie?

Wspieranie restrukturyzacji górnictwa na terenie Wielkiej Brytanii odbywało się głównie poprzez:

finansowanie tworzenia przedsiębiorstw, zagospodarowanie przestrzeni i inkubacji oraz poprzez

wspieranie lokalnych agencji rozwoju przedsiębiorczości. Oferowane przedsiębiorcom kredyty były

w wysokości maksymalnie do 25% inwestycji. Nie zastępowały finansowania za pomocą

komercyjnych źródeł, jedynie je uzupełniały. Na jednego funta wsparcia przypadało 7 funtów

wyłożonych przez prywatnych inwestorów. Dobra opinia instytucji wsparcia zapewniała dostęp do

komercyjnych źródeł finansowania. W ramach zagospodarowania przestrzennego inwestowano w

Parki Przemysłowe na terenach pokopalnianych, parki te umożliwiały drobnym przedsiębiorcom

szybszy rozwój. Po pomoc również mogły się zgłaszad istniejące agencje rozwoju. Ich podstawowym

celem było wspieranie małych przedsiębiorstw szczególnie w zakresie doradztwa i dostarczania

pomieszczeo biurowych. Poza tym prowadzone były „job shopy” i szkolenia wspierające

przekwalifikowania górników. Były to działania prowadzone głównie poprzez BCE (British Coal

Enterprice) jednoosobową spółkę skarbu paostwa. W odróżnieniu od sytuacji, jaka panuje obecnie w

sektorze górniczym na Śląsku, działania restrukturyzacyjne w Yorkshire były prowadzone bardzo

dynamicznie, przy pomocy dużych środków i na szczeblu ogólnokrajowym. Działania lokalne miały

charakter uzupełniający.

Jednym ze sposobów władz regionu Yorkshire i Humber na kreowanie rozwoju jest przyjęcie

Regionalnej Strategii Innowacji dla tego regionu. Celem tej strategii jest wspieranie przedsiębiorstw

tak, aby pomnażały bogactwo regionu i zapewniały bezpieczeostwo pod względem zatrudnienia.

Wyróżniono 15 grup aktywności ekonomicznej objętych wsparciem, zgrupowano je w trzy sektory:

przetwórstwo przemysłowe, nauki przyrodnicze oraz usługi. Strategia zakłada:

przyznanie przedsiębiorstwom znacznie większej roli w kształtowaniu wizerunku regionu,

wzrost ilości firm działających we wszystkich sektorach, więcej firm światowej klasy

posiadających łaocuch powiązao z przedsiębiorstwami regionu, więcej firm zaangażowanych

w rozwój IT, Internetu itp.;

łatwiejszy dostęp do wiedzy/ekspertyz/opinii;

wzmocnienie pomocy dla przedsiębiorstw: lepszy dostęp do finansów, programy

finansowania skierowane na strategiczne potrzeby i wymogi nowoczesnego biznesu.

Strategia ta jest koncepcją planowania strategicznego wynikającą z potrzeb określonych

w regionalnej analizie strategicznej przyjętej przez samorząd regionu a nie analizy potrzeb

przedsiębiorstw.


Dobrym przykładem radzenia sobie regionu Yorkshire i Humber z obecną specyfiką rzeczywistości

ekonomicznej w UE, jest zdobycie Nagrody Głównej Europejskiej Nagrody Przedsiębiorczości

2008/2009, przez Stowarzyszenie na rzecz Odnowy Scarborough (Scarborough Renaissance

Partnership). Projekt został wybrany za pomysłowe rozwiązanie problemu okresowego bezrobocia i

przekształcenie gospodarki sezonowej w ośrodek funkcjonujący przez cały rok. W ostatnich dwóch

latach, dzięki wprowadzeniu w życie tej inicjatywy powstało 200 miejsc pracy w sektorze prywatnym i

publicznym. Oczekuje się również, że nowy klimat dla przedsiębiorczości przełoży się na dalszy wzrost

wskaźnika zatrudnienia w najbliższych latach. Również w 2008 r. Yorkshire i Humber został

uhonorowany Główną Nagrodą Regio Stars przyznawaną dla najbardziej innowacyjnych projektów

przyczyniających się do rozwoju regionów. Konkretnie chodzi o inicjatywę Centra Współpracy

Przemysłowej Yorkshire i Humber oraz ich „Transfer Technologii z Instytucji Badawczych Do Sektora

Małych i Średnich Firm”. W ramach tego projektu utworzono sied, która pomaga przedsiębiorcom

korzystad z innowacji i nowatorskiej wiedzy, którą dysponują uniwersytety regionu Yorkshire

i Humber.

W celu dalszego wspierania rozwoju i przemian w regionie została powołana Agencja Rozwoju

Regionalnego Yorkshire Forward. W 2000 r. agencja rozpoczęła proces wspierania rozwoju klasterów

w pięciu obszarach: biotechnologie, przemysł chemiczny, spożywczy, technologie cyfrowe oraz

przemysł metalowy. Istnieje również The Humber Chemical Focus, organizacja udziela pomocy w

uzyskaniu dofinansowania dla firm klastra. Organizacja realizuje program wsparcia w następujących

kierunkach: usługi doradcze w zakresie produkcji, promocja innowacji, uruchomienia Centrum

Transferu Innowacji, pozyskania grantów przygotowawczych, grantów dla sektora MSP na wydatki

związane z badaniami i rozwojem, uruchomienia Wirtualnej Sieci Firm Branży Chemicznej, usług

menadżerskich.

Porównanie sytuacji przedsiębiorstw działających w badanych regionach

Charakterystyka analizowanych regionów i opis sposobów radzenia sobie ze zmianą specyfiki

gospodarczej, podkreśla nacisk, jaki kładą władze Yorkshire i Humber na innowacyjnośd. Sięganie

przez region po prestiżowe europejskie laury, nagradzające przede wszystkim przedsiębiorczośd i

innowacyjnośd, są najlepszym na to dowodem. Jak wspominaliśmy, jednym ze sposobów wpływania

władz na rzeczywistośd gospodarczą regionu było przyjęcie Regionalnej Strategii Innowacji dla

Regionu Yorkshire i Humber. Większośd z założeo wymienionych w tej strategii znalazło

odzwierciedlenie w charakterystyce regionu albo w sposobach radzenia sobie ze zmianą sytuacji

gospodarczej. Oznacza to konsekwentne działania władz regionu we wdrażaniu polityki wobec

sektora przedsiębiorstw. Bardzo dużą rolę władze regionu Yorkshire i Humber przykładają do kondycji

sektora MSP. Szczególne znaczenie ma tu pomoc w ułatwieniu dostępu tego sektora do

nowoczesnych i innowacyjnych technologii. Starania te skutkują wysokim poziomem efektywności

gospodarki regionu, który ma opinię najbardziej innowacyjnego i nowoczesnego w Wielkiej Brytanii.

Podobnie świadczy o tym pozycja Leeds, stolicy regionu. Leeds zostało między innymi wybrane

ulubionym miastem Wielkiej Brytanii oraz zostało obwołane najlepszym miastem dla biznesu

w Wielkiej Brytanii. Przypominamy, że region ten jeszcze w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku

miał bardzo podobną do Śląska strukturę gospodarki, opierającą się na dominującej roli przemysłu

wydobywczego i ciężkiego. Obecnie, pamiątki tej tradycji, są jedną z atrakcji turystycznych regionu a

gospodarka Yorkshire w tym jej sektor MSP jest jednym z najnowocześniejszych w kraju.


Na podstawie analizy przypadku szczególnie warte polecenia w sytuacji Śląska wydają się dwa

posunięcia:

Łatwiejszy dostęp do wiedzy/ekspertyz/opinii dla przedsiębiorstw sektora MSP w oparciu o

ośrodki uniwersyteckie regionu;

Poprawę pomocy dla przedsiębiorstw: lepszy dostęp do finansów, programy finansowania

skierowane na strategiczne potrzeby i wymogi nowoczesnego biznesu. Jako, że

perspektywiczne potrzeby i wymogi nowoczesnego biznesu charakteryzują się wysoką

zmiennością, strategie te wymagają ciągłego monitorowania.

Na przykładzie Yorkshire, wartym zastosowania wydaje się pomysł, aby dobra opinia instytucji

wsparcia zapewniała łatwiejszy dostęp do komercyjnych źródeł finansowania dla przedsiębiorstw

sektora MSP.

Musimy jednak zwrócid uwagę na ograniczenia systemowe, jakimi podlegają wnioski płynące z tej

analizy i jej ograniczoną wartośd z perspektywy celów tego badania. Zasadniczym motorem zmian w

Yorkshire był rząd brytyjski i jego reforma sektora górniczego. Rola poczynao władz regionalnych

miała charakter raczej wspierający, wpisujący się w logikę działao władz centralnych. Natomiast

sytuacja regionu Kraj Morawskośląski i co za tym idzie jego sektora MSP w warunkach Republiki

Czeskiej jest gorsza niż Śląska w Polsce i porównywanie tych regionów nie wniosło żadnych wartości

poznawczych ważnych dla tego badania.

2.3. Odpowiedzi na pytania badawcze

Jaka jest charakterystyka sektora MSP województwa śląskiego?

Sektor MSP2 jest grupą przedsiębiorstw najliczniej reprezentowaną wśród podmiotów gospodarki

narodowej. Zmiany w liczbie podmiotów sektora MSP województwa śląskiego na tle wskaźnika

ogólnopolskiego przedstawia poniższa tabela.

2 Zgodnie z definicją przyjęta w Rozporządzeniu Komisji nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 roku zmieniające rozporządzenie

(WE) nr 70/2001 i rozszerzające jego zakres w celu włączenia pomocy dla badao i rozwoju sektor MSP tworzą przedsiębiorstwa, „które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 milionów EUR a/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 milionów EUR”. Dodatkowo w kategorii MSP definiuje się przedsiębiorstwo małe „jako przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 50 pracowników i którego roczny obrót i/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 10 milionów EUR”, oraz mikroprzedsiębiorstwo „jako przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 10 pracowników i którego roczny obrót i/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 2 milionów EUR”.


Tabela 8. Struktura liczby przedsiębiorstw zarejestrowanych w REGON w latach 1999 – 2008

udział MSP -

Śląskie Polska

1999 99,75 99,80

2000 99,04 99,80

2001 99,81 99,83

2002 99,82 99,84

2003 99,84 99,86

2004 99,85 99,86

2005 99,86 99,87

2006 99,86 99,87

2007 99,86 99,87

2008 99,86 99,87

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz PARP.

Trendy w liczbie podmiotów sektora MSP dla Śląska nie odbiegają od trendów dla Polski. W latach

kiedy nastąpił wzrost podmiotów sektora MSP w Polsce miał miejsce również wzrost tych podmiotów

w województwie Śląskim (z wyjątkiem roku 2000).

Według informacji opublikowanych przez GUS, na koniec grudnia 2008 r. w rejestrze REGON

województwa śląskiego zarejestrowanych było 428,9 tys. podmiotów gospodarki narodowej.

Stanowiło to 11,4% ogólnej liczby podmiotów w kraju. W województwie wielkopolskim – 358,6

podmiotów (9,6% ogólnej liczby podmiotów), dolnośląskim – 316,7 tys. podmiotów (8,5%) oraz

pomorskim – 243,6 tys. podmiotów (6,5% wszystkich podmiotów gospodarki narodowej).


Wykres 1. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w REGON oraz sektor MSP w latach

1999-2008

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

300 000

350 000

400 000

450 000

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

ŚLĄSKIE WIELKOPOLSKIE DOLNOŚLĄSKIE POMORSKIE

ŚLĄSKIE MSP WIELKOPOLSKIE MSP DOLNOŚLĄSKIE MSP POMORSKIE MSP


Na przestrzeni lat 2001-2008 nastąpił wzrost liczby podmiotów gospodarczych. Wyjątek stanowił rok

2004, w którym w trzech województwach (wielkopolskim, dolnośląskim oraz pomorskim)

odnotowano spadek liczby zarejestrowanych przedsiębiorstw sektora MSP. Był to rok akcesyjny,

kiedy panowała duża niepewnośd względem zmian w regulacjach prawnych i brak dostępności do

informacji na temat nowych przepisów unijnych.

Największy udział wśród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych mają mikroprzedsiębiorstwa.

W 2008 r. w województwie śląskim udział tych przedsiębiorstw stanowił 94,2%. W pozostałych

województwach: 94,41% - w wielkopolskim, 94,98% - w dolnośląskim, 95,05% - w pomorskim. Na

Śląsku na przestrzeni czasu udział tej grupy pozostaje stabilny (por. tabela 9). Podobnie jest w

województwach wielkopolskim oraz pomorskim. W dolnośląskim zaś wraz ze wzrostem liczby

mikroprzedsiębiorstw jednocześnie maleje ich udział w liczbie przedsiębiorstw zarejestrowanych. W

efekcie również zmniejszył się udział sektora MSP.

Małe przedsiębiorstwa stanowią pod względem liczności drugą grupę. Ich udział na Śląsku kształtuje

się na poziomie od 4,25% (w 2001 r.) do 4,82% (w 2008 r.) W pozostałych województwach udział

małych przedsiębiorstw pozostaje również na stabilnym poziomie.

Natomiast średnie przedsiębiorstwa spośród grup sektora MSP mają najmniejszy udział w liczbie

podmiotów zarejestrowanych ogółem – niepełna 1% we wszystkich czterech województwach.


Tabela 9. Podmioty gospodarki narodowej z uwzględnieniem sektora MSP wg wielkości w

wybranych województwach

Ogółem

liczba

pomiotów

Mikro

przedsiębiorstwa;

0-9 pracowników

Małe

przedsiębiorstwa;

10-49 pracowników

Średnie

przedsiębiorstwa;

50-249

pracowników

Razem MSP

ŚLĄSKIE

2001 403004 381438 94,65 17130 4,25 3665 0,91 402233 99,81

2002 417945 395413 94,61 18201 4,35 3597 0,86 417211 99,82

2003 424031 401028 94,58 18779 4,43 3541 0,84 423348 99,84

2004 429173 405726 94,54 19293 4,50 3526 0,82 428545 99,85

2005 426266 402339 94,39 19825 4,65 3510 0,82 425674 99,86

2006 425499 401544 94,37 19882 4,67 3483 0,82 424909 99,86

2007 427413 403089 94,31 20277 4,74 3457 0,81 426823 99,86

2008 428920 404061 94,20 20692 4,82 3566 0,83 428319 99,86

DOLNOŚLĄSKIE

2001 281880 270724 96,04 8496 3,01 2209 0,78 281429 99,84

2002 295069 283588 96,11 8939 3,03 2124 0,72 294651 99,86

2003 305888 293930 96,09 9506 3,11 2071 0,68 305507 99,88

2004 304474 292339 96,01 9712 3,19 2053 0,67 304104 99,88

2005 302615 290315 95,94 9909 3,27 2028 0,67 302252 99,88

2006 303050 290671 95,92 10007 3,30 2011 0,66 302689 99,88

2007 308308 295704 95,91 10206 3,31 2034 0,66 307944 99,88

2008 319720 303665 94,98 10564 3,30 2109 0,66 316338 98,94

POMORSKIE

2001 210713 200768 95,28 7831 3,72 1805 0,86 210404 99,85

2002 216280 206046 95,27 8155 3,77 1790 0,83 215991 99,87

2003 226329 215508 95,22 8827 3,90 1724 0,76 226059 99,88

2004 223046 212063 95,08 8982 4,03 1740 0,78 222785 99,88

2005 226421 215133 95,01 9282 4,10 1751 0,77 226166 99,89

2006 229010 217642 95,04 9366 4,09 1751 0,76 228759 99,89

2007 232806 221264 95,04 9515 4,09 1770 0,76 232549 99,89

2008 240496 228597 95,05 9796 4,07 1843 0,77 240236 99,89

WIELKOPOLSKIE

2001 309215 292930 94,73 12817 4,15 2981 0,96 308728 99,84

2002 323792 306805 94,75 13485 4,16 3026 0,93 323316 99,85

2003 335573 317732 94,68 14396 4,29 2998 0,89 335126 99,87

2004 334505 316129 94,51 14932 4,46 2992 0,89 334053 99,86

2005 341257 322312 94,45 15502 4,54 3014 0,88 340828 99,87

2006 345669 326417 94,43 15791 4,57 3025 0,88 345233 99,87

2007 352236 332563 94,41 16228 4,61 2999 0,85 351790 99,87

2008 361046 340881 94,41 16601 4,60 3108 0,86 360590 99,87

Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2008 r., Zmiany strukturalne grup podmiotów

gospodarki narodowej w 2006r., Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2004 r., Zmiany

strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2002 r., GUS, Warszawa.


W przekroju terytorialnym, spośród czterech omawianych województw, najwięcej

mikroprzedsiębiorstw prowadziło działalnośd w 2008 r. na Śląsku – 11,3% spośród zarejestrowanych

mikroprzedsiębiorstw w Polsce. Na kolejnych pozycjach – wielkopolskie – z 9,6% udziałem,

dolnośląskie – 8,5% oraz pomorskie –6,4%. Udziały dla mikroprzedsiębiorstw są niemal identyczne jak

dla liczby podmiotów zarejestrowanych ogółem. W przypadku małych przedsiębiorstw udziały

poszczególnych województw odbiegają od średnich wskaźników. Najwyższy udział zanotowany jest

również dla województwa śląskiego (13,4%) oraz wielkopolskiego (10,7%). Dla pozostałych dwóch

województw: dolnośląskie – 6,8% oraz pomorskie – 6,3%. Również w przypadku średnich

przedsiębiorstw najwięcej przedsiębiorstw prowadzi działalnośd w województwie śląskim – 12,2%

oraz wielkopolskim – 10,6%.

Oznacza to, że o ile w przypadku mikroprzedsiębiorstw współczynniki struktury ogólnej zostały

zachowane, to w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw zachodzą różnice. Więcej

przedsiębiorstw małych i średnich prowadzi działalnośd na Śląsku oraz w Wielkopolsce. Na Dolnym

Śląsku w tych sektorach działa mniej przedsiębiorstw. Natomiast na Pomorzu udział jest

zrównoważony we wszystkich grupach przedsiębiorstw.

Wykres 2. Przedsiębiorstwa sektora MSP aktywne wg wybranych województw

100000

120000

140000

160000

180000

200000

220000

240000

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Śląskie Wielkopolskie Dolnośląskie Pomorskie

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Działalnośd przedsiębiorstw niefinansowych w 2007r., GUS, 2009, Tokaj-

Krzewska, Żołnierski (red.) 2004, Tokaj-Krzewska, Pycioski (red.) 2006, Pycioski, Żołnierski (red.) 2007, Żołnierski, Zadury-

Lichota (red.) 2008,.

Analizując liczbę podmiotów gospodarczych należy odróżnid przedsiębiorstwa aktywne od

nieaktywnych. Przedsiębiorstwo aktywne to przedsiębiorstwo faktycznie prowadzące działalnośd

gospodarczą, w odróżnieniu od nieaktywnego, które zwiesiło bądź zaprzestało działalności i nie

zgłosiło tego faktu w rejestrze REGON.

W województwie Śląskim w latach 2000-2001 liczba aktywnych przedsiębiorstw sektora MSP

pozostawała najwyższa3. Jednak wskaźnik aktywnych przedsiębiorstw w ogóle przedsiębiorstw

sektora MSP nie był najwyższy. W 2007 r. wskaźnik ten wynosił dla Śląska – 45%. Najwyższy był dla

3 Raport o stanie sektora MSP w Polsce w latach 2000-2001, PARP, Warszawa, 2002


województwa wielkopolskiego – 50,6% oraz pomorskiego – 49,3%. Dla województwa dolnośląskiego

– 45,6% zatem niewiele wyższy niż dla Śląska. W roku 2007 po raz pierwszy wskaźnik aktywnych MSP

w województwie śląskim był tak niski. W poprzednich latach był na poziomie ok. 50% i plasował

region w czołówce.

Należy dodad iż od 2004 r. linia aktywnych przedsiębiorstw sektora MSP dla Śląska jest opadająca, zaś

dla pozostałych 3 regionów – rosnąca.

Województwo śląskie utrzymuje przeciętną pozycję na tle innych regionów pod względem

podstawowych wskaźników obrazujących poziom przedsiębiorczości. W województwie w 2007 r. na

10 000 mieszkaoców przypadało około 967 podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON. Wynik

ten daje regionowi najniższą pozycję spośród czterech analizowanych regionów. Uwzględniając liczbę

przedsiębiorstw MSP aktywnych, Śląsk plasuje się również na ostatniej pozycji z wartością 467

podmiotów na 10 tys. mieszkaoców. Oba wskaźniki są niższe niż średnia dla Polski. Taka sytuacja

utrzymywała się przez wszystkie lata począwszy od 1999 roku w liczbie podmiotów ogółem.

Natomiast wskaźnik aktywnych MSP na 10 tys. mieszkaoców do 2004 r. był wyższy tylko niż wskaźnik

dla Wielkopolski.

Tabela 10. Liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w bazie REGON w

przeliczeniu na 10 tys. mieszkaoców wg województw

podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

POLSKA 795 833 870 907 938 937 948 954 967 985

ŚLĄSKIE 777 810 850 883 899 913 910 911 918 923

WIELKOPOLSKIE 839 880 923 965 999 994 1 012 1 023 1 040 1 063

DOLNOŚLĄSKIE 903 926 969 1 016 1 055 1 052 1 048 1 051 1 071 1 101

POMORSKIE 854 918 967 990 1 034 1 017 1 030 1 039 1 053 1 084

aktywne MSP na 10 tys. ludności

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

[liczba] [liczba] [liczba] [liczba] [liczba] [liczba] [liczba] [liczba] [liczba]

POLSKA 475 461 433 453 447 449 439 450 467

ŚLĄSKIE 486 467 417 460 449 465 457 448 413

WIELKOPOLSKIE 475 454 419 437 428 492 415 445 526

DOLNOŚLĄSKIE 510 479 463 489 485 464 413 449 488

POMORSKIE 534 478 490 515 516 529 492 502 519

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz PARP. Dane o aktywnych MSP na 10 tyś ludności za rok 2008 nie

zostały dotychczas opublikowane.

Kolejne wskaźniki również świadczą o dośd przeciętnym poziomie przedsiębiorczości na Śląsku. W

przypadku nowo powstałych firm na 10 tys. mieszkaoców województwo śląskie plasuje się na

czwartej pozycji wśród omawianych czterech regionów – 71 firm na 10 tys. mieszkaoców w 2008 r.

Najwyższa wartośd wskaźnika zanotowana była w 2008 r. dla województwa pomorskiego – 110 firm

na 10 tys. mieszkaoców.


W przypadku zlikwidowanych firm Śląsk tym razem plasuje się na lepszej pozycji. W 2008 r. najwięcej

wyrejestrowano firm w województwie pomorskim – 76 na 10 tys. mieszkaoców, na Śląsku – 67 firm.

Tabela 11. Liczba przedsiębiorstw nowo zarejestrowanych oraz wykreślonych z rejestru REGON

w województwie śląskim oraz wybranych województwach na 10 tys. ludności

Jednostka

terytorialna

jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

POLSKA 102 92 bd* bd* 66 61 69 78 77 83

ŚLĄSKIE 100 88 bd* bd* 62 58 61 68 66 71

WIELKOPOLSKIE 108 94 bd* bd* 68 63 75 87 86 93

DOLNOŚLĄSKIE 110 112 bd* bd* 74 71 81 90 89 95

POMORSKIE 130 116 bd* bd* 78 69 85 96 103 110

Jednostka

terytorialna

jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

POLSKA 46 51 bd* bd* 38 51 56 71 64 64

ŚLĄSKIE 53 57 bd* bd* 49 41 66 68 61 67

WIELKOPOLSKIE 50 47 bd* bd* 34 54 53 73 66 67

DOLNOŚLĄSKIE 48 78 bd* bd* 37 67 83 87 70 66

POMORSKIE 38 41 bd* bd* 33 76 68 84 86 76 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, PARP. * brak danych w Bazie Danych Regionalnych GUS za lata

2001-2002.

Województwo dolnośląskie utrzymuje wysoką pozycję na tle pozostałych regionów pod względem

podstawowych wskaźników obrazujących poziom przedsiębiorczości. W województwie w 2007 r. na

10 tys. mieszkaoców przypadało 1 071 firm zarejestrowanych w REGON, co daje regionowi pierwszą

lokatę. Uwzględniając liczbę aktywnych MSP – na 10 tys. mieszkaoców regionu przypadało 488

przedsiębiorstw. Wskaźnik dla aktywnych MSP nie jest najwyższy co może wskazywad na dużą liczę

przedsiębiorstw nieaktywnych w tym regionie. Kolejne wskaźniki również bardzo dobrze świadczą o

poziomie przedsiębiorczości w regionie. W przypadku nowo powstałych firm na 10 tys. mieszkaoców

województwo zajęło drugą notę, a w przypadku zlikwidowanych – również pierwszą pozycję.

Województwo pomorskie zajęło równie wysoką pozycję pod względem poziomu przedsiębiorczości.

W województwie w 2007 r. na 10 tys. mieszkaoców przypadało 1 053 podmioty zarejestrowane w

REGON i 519 aktywnych MSP. W przypadku nowo powstałych firm na 10 tys. mieszkaoców region był

liderem - z 110 nowo powstałymi przedsiębiorstwami. Jednocześnie Pomorze zajmuje ostatnie

miejsce, jeśli chodzi o liczbę zlikwidowanych przedsiębiorstw (76 na 10 tys. mieszkaoców). Świadczy

to o dużej dynamice tworzenia i likwidacji firm.

Województwo wielkopolskie utrzymuje stabilną pozycję poziomu przedsiębiorczości. W

województwie w 2007 r. na 1000 mieszkaoców przypadało około 1 040 MSP zarejestrowanych w

REGON i 526 aktywnych MSP. Wskaźniki „rotacyjne” również dobrze świadczą o poziomie

przedsiębiorczości w regionie. Na 10 tys. mieszkaoców w 2008 roku przypadło 93 nowo

zarejestrowane firmy oraz 67 podmiotów wyrejestrowanych.

Województwo śląskie na tle wybranych województw wyróżnia się dużą liczbą zarejestrowanych

przedsiębiorstw sektora MSP – najwyższy wskaźnik. Jednak w przeliczeniu na mieszkaoców regionu,

Śląsk notuje najmniejszą liczbę podmiotów przypadających na 10 tys. mieszkaoców. Co więcej, liczba


przedsiębiorstw nowo zarejestrowanych w odniesieniu do liczby przedsiębiorstw wykreślonych z

rejestru jest tylko nieznacznie wyższa (w 2008 r. różnica ta wyniosła 1830 przedsiębiorstw). Dla

porównania w pozostałych województwach różnica pomiędzy liczbą przedsiębiorstw nowo

zarejestrowanych, a wyrejestrowanych wynosiła w pomorskim – 7612, dolnośląskie – 8379,

wielkopolskie – 8751 przedsiębiorstw.

Dominującą branżą wśród podmiotów MSP województwa śląskiego pod względem liczby

zarejestrowanych podmiotów jest branża Handel i naprawy. Obecnie (wg danych za 2008 rok)

przedsiębiorstwa te stanowią około jedną trzecią wszystkich podmiotów MSP zarejestrowanych w

REGON województwa śląskiego. Pozostałe branże o wysokim udziale w liczbie przedsiębiorstw

sektora MSP stanowią: obsługa nieruchomości (udział branży w 2008 r. – 14,5%), budownictwo

(11,4%), przemysł (10,2%) oraz transport i łącznośd (7,7%).

Wykres 3. Struktura branżowa podmiotów sektora MSP województwa Śląskiego w kluczowych

okresach – 1999 r., 2004 r., 2008 r.

1999

11,6%11,3%

39,7%

8,4%

11,2%

3,4%

5,7%

3,1%

3,1%

2,5%

2004

10,4%10,3%

38,4%

7,6%

13,1%

4,0%

6,6%3,7%

4,2%1,7%

2008

10,2%11,4%

34,2%7,7%

14,5%

4,2%

7,1%3,4%

4,2%3,1%


W województwie śląskim, w 2008 roku w grupie mikroprzedsiębiorstw najwięcej podmiotów

prowadziło działalnośd w sekcjach: handel i naprawy (33,6%), obsługa nieruchomości i firm (16,6%)

oraz budownictwo (10,9%). W tej grupie małych przedsiębiorstw dominowała działalnośd w sekcjach:

handel i naprawy (21,4%), przetwórstwo przemysłowe (20,4%) i edukacja (17,7%). Średnie


przedsiębiorstwa działały głównie w sekcjach: przetwórstwo przemysłowe (30,4%), edukacja

(14,3%)oraz handel i naprawy (11,6%).4.

Branżami dominującymi w województwie śląskim pod względem liczby podmiotów i wartości

produkcji przestały byd już kopalnie i huty. Wyprzedziły je firmy z branży motoryzacyjnej i przemysł

spożywczy. Restrukturyzacja górnictwa doprowadziła w latach 1998-2002 do likwidacji 23 kopalo

węgla kamiennego. W roku 1990 w Polsce działało 70 kopalo, z czego w samym tylko woj. śląskim -

67. W okresie 1993-2001 zatrudnienie w kopalniach węgla kamiennego w regionie śląskim zmalało

z prawie 300 tys. do ok. 140 tys. osób. Zachodzące od kilku lat procesy restrukturyzacyjne powodują

zmiany w strukturze gospodarki województwa. W całym przemyśle zmniejszył się udział górnictwa,

hutnictwa, koksownictwa – branż do niedawna dominujących w gospodarce województwa. Wzrosła

pozycja przemysłu elektromaszynowego, energetyki, ciepłownictwa, przemysłu motoryzacyjnego

i spożywczego. Region jest największym w kraju producentem samochodów.

W 2001 roku produkowano w regionie 79,3% krajowej produkcji, a w 2003 – 82,7% krajowej

produkcji. W kolejnych latach, wraz z powstawaniem nowych fabryk na terenie innych województw,

udział Śląska w krajowej produkcji przemysłu samochodowego malał. Jednak w dalszym ciągu

pozostaje regionem dominującym. W 2008 r. na Śląsku wyprodukowano 67,1% krajowej produkcji

aut. Oprócz produkcji samochodów region Śląska w branży motoryzacyjnej jest znaczącym

producentem podzespołów samochodowych.

W branży spożywczej znaczący udział ma produkcja mięsna, soków, napojów instant, produktów

mleczarskich oraz olejów.

Zwiększone zainteresowanie inwestycyjne regionem skutkuje dużą liczbą przedsiębiorstw

prowadzących działalnośd na terenie katowickiej specjalnej strefy ekonomicznej. W katowickiej

strefie wydano najwięcej zezwoleo (wśród zezwoleo wydanych na prowadzenie działalności ogółem

we wszystkich strefach) na prowadzenie działalności (186 – zezwolenia ważne wg stanu na

31.12.2008), poniesiono najwięcej nakładów inwestycyjnych (13 843,7 mln zł wg stanu na

31.12.2008r.) oraz utworzono najwięcej miejsc pracy (42 593 wg stanu na 31.12.2008r.). „Oprócz

wielkich koncernów o znaczeniu globalnym coraz większą rolę odgrywad zaczynają jednak małe i

średnie firmy. Większośd MSP regionu funkcjonuje tylko na rynkach lokalnych, ich udział w eksporcie

województwa wynosi 30% ogólnej wartości”5.

Obecnie Śląsk jest postrzegany jako region atrakcyjny inwestycyjnie. Decyduje o tym przede

wszystkim położenie geograficzne, rynek zbytu, duże zaplecze surowcowe oraz wykwalifikowana

kadra pracownicza. Atrakcyjnośd Śląska podnosi bogata infrastruktura (sied dróg, połączenia lotnicze,

kolejowe) oraz dobre połączenie (wzdłuż międzynarodowych szlaków komunikacyjnych

i transportowych).

Efektem rozwoju przedsiębiorczości w województwie śląskim jest uplasowanie w grupie

najsilniejszych gospodarczo regionów Polski. Na Śląsku wytwarza się około 14% PKB i ok. 17%

krajowej produkcji sprzedanej przemysłu (najnowsze dane: w 2007 r. – 13% krajowego PKB, 17,9%

4 Źródło: Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon w województwie śląskim., GUS

5 Źródło: Raport o Specjalnych Strefach Ekonomicznych, Ministerstwo Gospodarki, 2009 oraz Regionalne Forum Biznesu,

Ernest & Young, Katowice, 2006


krajowej produkcji sprzedanej przemysłu; w 2006 r. – 17,9%). Pod względem wielkości wytwarzanego

PKB województwo śląskie zajmuje – po województwie mazowieckim – drugie miejsce w kraju6.

Wykres 4. Struktura przedsiębiorstw sektora MSP wybranych województw wg sekcji

w 2008 r. w sektorze prywatnym

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

Przem

ysł

Bud

owni

ctwo

Han

del

Transp

ort i ł

ączn

ość

Obsł

uga ni

eruc

homośc

i

Och

rona

zdro

wia

Pozostała dzi

ałal

ność

usług

owa

Hote

le i

restau

racje

Pośred

nictw

o fina

nsow

e

Pozostałe se

kcje

Śląskie

Wielkopolskie

Dolnośląskie

Pomorskie

Źródło: Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon w województwie śląskim, Podmioty gospodarki

narodowej wpisane do rejestru regon w województwie wielkopolskim, Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru

regon w województwie dolnośląskim, Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon w województwie

pomorskim, GUS.

Porównując strukturę podmiotów sektora MSP w 2008 r. widoczna jest dominacja województwa

śląskiego względem pozostałych trzech województw w dwóch branżach: Handel i naprawy oraz

Transport i łącznośd.

W województwie śląskim w sektorze prywatnym co trzecia firma specjalizowała się w Handlu

i naprawach, 14% firm działało w sekcji Obsługa nieruchomości i firm, w dalszej kolejności pojawiają

się Przetwórstwo przemysłowe oraz Budownictwo z 10-procentowymi udziałami. W sektorze

publicznym dominowała jedna branża Obsługa nieruchomości i firm z 53-procentowym udziałem.

MŚP z udziałem kapitału zagranicznego przeważały w sekcjach Handel i naprawy (40%)

i Przetwórstwo przemysłowe (22%).

W województwie wielkopolskim w sektorze prywatnym niemal co trzecia firma specjalizowała się

w Handlu i naprawach, 15% firm działało w sekcji Obsługa nieruchomości i firm. Kolejne branże:

Przetwórstwo przemysłowe oraz Budownictwo (po ok. 12% udział). W sektorze publicznym

dominowała branża – Edukacja z 40-procentowym udziałem, a za nią znalazła się Obsługa

nieruchomości i firm z 30% udziałem.

W województwie dolnośląskim w sektorze prywatnym, podobnie jak poprzednio, niemal co trzecia

firma sektora MSP zarejestrowana była w branży Handel i naprawy, 19% firm działało w sekcji

Obsługa nieruchomości i firm, zaś w Budownictwie – 11% firm. W sektorze publicznym w blisko 70%

6 Źródło: Produkt krajowy brutto w województwie Śląskim w 2007 r., US, Katowice, Biuletyn Statystyczny województwa

Śląskiego, 2008, Katowice.


dominowała jedna branża – Obsługa nieruchomości i firm (68%), kolejna istotna sekcja to Edukacja z

17-procentowym udziałem.

W województwie pomorskim w sektorze prywatnym również najwięcej firm działało w Handlu

i naprawach – 29%, w sekcji Obsługa nieruchomości i firm działało 16% firm. Kolejną branża pod

względem liczby zarejestrowanych w branży było Przetwórstwo przemysłowe oraz Budownictwo.

W sektorze publicznym dominowała jedna branża – Obsługa nieruchomości i firm z 58-procentowym

udziałem.

Pracujący w sektorze MSP

Cechą charakterystyczną sektora MSP jest wysoki wskaźnik tworzenia miejsc pracy. W latach 1999-

2003 liczba pracujących w gospodarce narodowej zmniejszała się zarówno w sektorze prywatnym, jak

i publicznym. Odwrócenie tej tendencji nastąpiło w 2004 roku. Stopniowo liczba pracujących

wzrastała, aż do poziomu 13 457,0 tys. osób w 2007 roku. Od momentu wstąpienia Polski do Unii

Europejskiej zwiększało się zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw. Liczba pracujących w sektorze

MSP stanowi niespełna 60% pracujących w sektorze przedsiębiorstw (dla 2007 roku – 58,1%)7.

Współczynnik ten jest zmienny w zależności od branży działalności przedsiębiorstwa i regionu.

Tabela 12. Pracujący w sektorze MSP wg wybranych województw w 1999r., 2004r., 2008r.

1999 2004 2008

ŚLĄSKIE 59,10% 64,5% 66,1%

WIELKOPOLSKIE 69,50% 72,3% 74,7%

DOLNOŚLĄSKIE 66,70% 66,9% 65,5%

POMORSKIE 74,20% 75,3% 70,0%

POLSKA 65,70% 68,1% 68,4%

Źródło: Pracujący w gospodarce narodowej w 2008 r. GUS, Warszawa, 2009; Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2004-2005, PARP, Warszawa, 2006; Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach1999-2000, PARP, Warszawa, 2001

Sektor MSP województwa śląskiego w 1999 r. koncentrował najmniej pracujących spośród wszystkich

regionów Polski. W kolejnych latach różnica pomiędzy wskaźnikiem regionalnym, a ogólnopolskim

malała. Wg danych za 2008 r. zatrudnienie w MSP znalazło 66,1% pracujących w regionie, o 2,3 pkt.

procentowego mniej niż w Polsce. W przekroju terytorialnym wybranych województw, największe

zatrudnienie sektor MSP koncentrował w 2008r. w województwach wielkopolskim oraz pomorskim

(odpowiednio: 74,7% oraz 70,0%). Wskaźniki dla 2004 r. zanotowały poziom znacznie wyższy od

średniej krajowej.

Oznacza to że sektor MSP województwa Śląskiego mimo, że skupia znaczną liczbę podmiotów

gospodarki narodowej to zatrudnienie w nim znajduje mniej osób niż w regionach, gdzie działa mniej

przedsiębiorstw. Warto podkreślid, że w województwie śląskim udział mikroprzedsiębiorstw jest

nieco niższy niż w pomorskim oraz bardzo podobny jak w wielkopolskim. Jednak różnice w liczbie

pracujących w tych regionach są już bardziej znaczne. Względem województwa pomorskiego

7 Problemy funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, R. Borowiecka, B. Siuta-Tokarska.


zatrudnienie było niższe o 3,9 pkt. procentowego, zaś w porównaniu do wielkopolskiego – 8,6 pkt.

procentowego.

Wykres 5. Pracujący w sektorze MSP wg wybranych województw w 2007r.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%


Średnie Małe Mikro MSP

Średnie-Polska Małe-Polska Mikro-Polska MSP-Polska

Źródło: Działalnośd przedsiębiorstw niefinansowych w 2007 r., GUS, Warszawa, 2009

Konkurencyjnośd sektora MSP

Przez konkurencyjnośd powszechnie rozumie się zdolnośd przedsiębiorstw do sprostania konkurencji

na rynku. Pojęcie konkurencyjności jest wielowymiarowe. Jest ono interpretowane w kategoriach

zdolności przedsiębiorstw do rozwoju, przez co rozumie się najczęściej powiększanie udziału w rynku.

„Rozwój może odbywad się w drodze zwiększania wolumenu dotychczasowej produkcji, albo

w drodze wprowadzania na rynek nowych wyrobów bądź poprzez ulepszanie dotychczas

produkowanych wyrobów, wprowadzanie nowych rozwiązao technologicznych czy organizacyjnych.

Taki aspekt konkurencyjności nazywa się innowacyjnością. Inne aspekty konkurencyjności to trwała

zdolnośd do efektywnych ekonomicznie zachowao gospodarczych.”

Przedsiębiorstwa sektora MSP w zakresie wprowadzania innowacji napotykają trudności. Wynikają

one z braku możliwości realizacji korzyści wielkiej skali oraz barier finansowych. W szczególności

problemy te związane są z pozyskaniem zewnętrznych źródeł kapitału, a przez co mniejszymi

możliwościami stosowania drogich technologii. Konkurencyjnośd przedsiębiorstw wynika

z czynników wewnętrznych oraz zewnętrznych. Do pierwszej grupy należy zaliczyd wszelkie zasoby

wewnętrzne, wraz z potencjałem przypisanym sektorowi MSP. Sektor MSP jest elastyczny i szybko

reaguje na zmiany zachodzące na rynku. Do drugiej grupy należy zaliczyd czynniki, których źródłem

jest otoczenie w jakim funkcjonuje przedsiębiorstwo, takich jak panująca koniunktura na rynku,

dostęp do informacji, dostępnośd i koszt kredytu, obowiązujący system podatkowy wraz z ulgami


podatkowymi, dostęp do rynków zagranicznych, dostęp do zasobów. Zatem poprzez wybór miejsca

działalności determinowane są warunki gospodarcze dla jej prowadzenia8.

W latach 1999-2000 zainteresowanie sektora MSP innowacjami było niewielkie. Mała aktywnośd na

Śląsku przejawiała się niewielkim zainteresowaniem dotacjami z funduszy regionalnych

przeznaczonych na inwestycje. Do rozdysponowania było ok. 6,5 mln euro w ramach fundusze PHARE

2000. Z ponad 400 tys. przedsiębiorstw tego sektora działających na Śląsku wpłynęło zaledwie 25

wniosków (wg stanu na 2002r.) o dotacje z Funduszu Inwestycji9. Główną barierą takiej sytuacji były

problemy przedsiębiorstw z opracowaniem biznes-planu i uzyskaniem kredytu bankowego.

W początkowych latach omawianego okresu wdrażano innowacje głównie o charakterze

produktowym, których celem było poprawienie jakości oferowanych wyrobów i usług i zapewnienie

przedsiębiorstwu ekspansji na rynek. W kolejnych latach zainteresowanie wdrażaniem innowacji

w przedsiębiorstwach wzrastało.

Tabela 13. Przedsiębiorstwa innowacyjne w przemyśle według klas wielkości oraz wybranych

województw w latach 2002-2004

Ogółem Małe Średnie

POLSKA 25,9 17,7 40,6

Śląskie 32,7 23,4 48,9

Wielkopolskie 21,1 13,0 35,7

Dolnośląskie 24,5 15,8 35,8

Pomorskie 24,5 16,6 40,1

Źródło: Działalnośd innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2002-2004, GUS, Warszawa, 2006

Dla wybranych województw najwyższy współczynnik przedsiębiorstw wdrażających innowacje

w latach 2002-2004 zanotowano dla Śląska 32,7%. Wynika stąd, że na Śląsku przedsiębiorstwa

znacznie częściej wdrażają innowacje niż w Polsce, przy czym niemal połowa średnich

przedsiębiorstw w latach 2002-2004 informowała o takich działaniach, zaś spośród małych – co

czwarte przedsiębiorstwo.

Na drugim miejscu jest województwo pomorskie – odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych wśród

małych przedsiębiorstw – 16,6%, zaś wśród średnich – 40,1%. Poziom wskaźników zbliżony do

poziomu ogólnopolskiego. Na kolejnej pozycji – województwo dolnośląskie – współczynniki

odpowiednio – 15,8% i 35,8%, oba poniżej średniej ogólnopolskiej. Najmniejszy odsetek

przedsiębiorstw innowacyjnych zanotowano w Wielkopolsce. Tylko 13,0% wśród małych

przedsiębiorstw i 35,7% wśród średnich. Wartośd tych współczynników jest niższa o ok. 10 p.p. od

wartości zanotowanych dla Śląska.

Wśród czynników utrudniających działalnośd innowacyjną powtarzały się trudności finansowe: brak

środków własnych na sfinansowanie inwestycji, trudności w pozyskaniu kapitału z zewnętrznych

źródeł oraz wysokie koszty wprowadzanie innowacji. Wskazywano również czynniki popytowe:

„niepewnośd względem zapotrzebowania na innowacyjne (nowe) produkty”, problemy w znalezieniu

8 Źródło: Innowacje, a konkurencyjnośd małych firma województwa śląskiego, M. Sipek, M. Smolarek, Częstochowa

9 Źródło: Działalnośd innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 1998-2000, BSiE, Warszawa, 2002


partnerów do współpracy w zakresie działalności innowacyjnej, trudny rynek zbytu, opanowany przez

dominujące przedsiębiorstwa10.

Obecnie przedsiębiorstwa sektora MSP działające na Śląsku należy zaliczyd do firm o wysokim

wskaźniku innowacyjności. Większośd firm wprowadza innowacje, bądź w zakresie zmian

w oferowanych produktach lub usługach, bądź stosowanych technologiach albo w organizacji czasu

pracy. Firmy najczęściej wprowadzają nowe produkty (ew. usługi) lub zmodernizują dotychczasowe

produkty (usługi). Rzadziej są stosowane innowacje procesowe. Innowacyjnośd jest zróżnicowana

względem rodzaju działalności. Branże o „wysokiej i średnio wysokiej technologii odznaczają się

wyższą innowacyjnością (powyżej średniej) w porównaniu z dziedzinami niskiej lub średnio-niskiej

technologii (poniżej średniej)11.

Nakłady na działalnośd innowacyjną w Polsce przypadające na jedno badane przedsiębiorstwo

prowadzące działalnośd innowacyjną w przemyśle wyniosły 3 206,0 tys. zł, podczas gdy w sektorze

usług 2 648,4 tys. zł.

Tabela 14. Przedsiębiorstwa innowacyjne według województw w 2006 r. (ceny bieżące)

PRZEMYSŁ USŁUGI PRZEMYSŁ USŁUGI

Udział przedsiębiorstw

innowacyjnych

Nakłady przypadające na 1

przedsiębiorstwo

innowacyjne *tys. zł+

POLSKA 20 18,8 3206 2648,4

Śląskie 24,8 19,5 4473,5 1277,1

Wielkopolskie 17,1 13,8 3029,7 461,5

Dolnośląskie 22,4 22,5 2664 752,8

Pomorskie 25,8 19,5 2194 1578,9

Źródło: Działalnośd innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2004-2006, GUS, Warszawa, 2008

Największe nakłady na 1 przedsiębiorstwo prowadzące działalnośd innowacyjną w przemyśle

w przekroju terytorialnym zanotowano w województwie śląskim – 4 473,5. Najniższe nakłady

poniesiono w województwie pomorskim – 2194,0 tys. zł. W sektorze usług największe nakłady na 1

przedsiębiorstwo prowadzące działalnośd innowacyjną przypadają na województwo pomorskie –1

578 tys. zł. Najniższe nakłady poniesiono w województwie wielkopolskim – 461,5 tys. zł.

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego, „stała sie mecenasem znaczącej roli małych

i średnich przedsiębiorstw w rozwoju innowacyjnym regionu”. W Strategii Rozwoju Województwa

pojawiły sie zapisy dotyczące podnoszenia innowacyjności przedsiębiorstw, jednakże na poziomie

operacyjnym nie zorganizowano dostatecznej ilości działao dla osiągnięcia wyraźnego efektu

świadomościowego i instytucjonalnego.

Projekt RIS Silesia od samego początku identyfikował przedsiębiorstwa jako główny element systemu

innowacji w regionie. W efekcie rosnąca świadomośd w zakresie centralnej roli małych i średnich

przedsiębiorstw znalazła swoje odzwierciedlenie w zdefiniowanych priorytetach strategicznych

i pojawiającej sie woli budowania systemu innowacji w regionie. Założeniem strategii jest „aby małe

10

Źródło: Działalnośd innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2002-2004, GUS, Warszawa, 2006 11

Źródło: Efekty regionalnych strategii innowacji w Polsce. Rekomendacje do analizy szczegółowej., PARP, Warszawa, 2005


i średnie przedsiębiorstwa województwa Ślaskiego stały sie bardziej innowacyjne i konkurencyjne na

Jednolitym Rynku Europejskim”. Pierwszym obszarem strategicznym RIS – Silesia: jest „zwiększenie

udziału firm o wysokiej innowacyjności w ogólnej liczbie małych i średnich firm”. W Planie

Wykonawczym na lata 2005 – 2008, MSP znalazło kluczową pozycję, poprzez zapisy o konieczności

stworzenia Regionalnego Systemu Informacji dla MSP oraz utworzeniu Regionalnego Systemu

Finansowania rozwoju MSP w zakresie innowacji. Daje to podstawę dla praktycznego działania

w regionie. Czego efektem jest wysoki udział przedsiębiorstw innowacyjnych na Śląsku w kolejnych

latach.

Na konkurencyjnośd MSP składają się również takie czynniki jak dostępnośd i atrakcyjnośd

inwestycyjna oraz obroty w handlu zagranicznym.

Pod względem terenów inwestycyjnych region Śląska jest niezmiernie bogaty. Do dyspozycji nowych

inwestorów pozostają liczne tereny poprzemysłowe oraz zabudowania. Takie udogodnienia stają się

atutem regionu i zwracają uwagę inwestorów. Dodatkowo atrakcyjnośd tych terenów podnosi ich

znakomita lokalizacja, dobrze wkomponowana w sied infrastrukturalną i urbanistyczną. Powstają

parki ułatwiające prowadzenie działalności m.in. Górnośląski Park Przemysłowy, Sosnowiecki Park Naukowo-Techniczny.

Źródło: Tereny inwestycyjne w Aglomeracji Górnośląskie , 2008

Wykres 6. Przedsiębiorstwa sektora MSP z kapitałem zagranicznym w 2004 r. oraz 2007 r.

2004

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000


0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

2007

0

200

400

600

800

1 000

1 200

1 400

1 600

1 800

2 000

ŚLĄSKIE DOLNOŚLĄSKIE WIELKOPOLSKIE POMORSKIE

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

Źródło: Baza Danych Regionalnych, GUS

Wzrasta liczba przedsiębiorstw sektora MSP z udziałem kapitału zagranicznego. W 2004 na Śląsku

zarejestrowanych było 1 527 przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym. W 2007 r. liczba

przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym wzrosła o 208 do poziomu 1735 podmiotów, co stanowiło

10,0% wszystkich podmiotów z kapitałem zagranicznym. Spośród wybranych trzech województw

wyższy udział zanotowano jedynie na Dolnym Śląsku, gdzie działają trzy specjalne strefy

ekonomiczne, oferujące bardzo korzystne warunki prowadzenia działalności.

Małe i średnie przedsiębiorstwa mają zróżnicowaną zdolnośd do konkurowania. Wynika to ze

struktury przemysłu w regionach. Województwa, w których ważną rolę w gospodarce odgrywa

przemysł ciężki, charakteryzują się najniższym udziałem MSP w eksporcie. W 1997 r. najmniej


eksportowały przedsiębiorstwa MSP woj. śląskiego (11%) oraz dolnośląskiego (13,1%). Jednocześnie

warto odnotowad, że w województwie pomorskim w 1997 r., pomimo, że w strukturze eksportu

dominował przemysł stoczniowy, to jednak udział małych i średnich firm w eksporcie był wysoki –

31,8%. Może to świadczyd o ich znacznej konkurencyjności i efektywności w nawiązywaniu

kontaktów handlowych z zagranicą.

Handel zagraniczny polskich MSP na przestrzeni lat 1999 – 2007 systematycznie wzrasta. Udział

sektora MSP w eksporcie ogółem w 1999r. wyniósł – 47,7%. W kolejnych latach utrzymywał się

zbliżony poziom, oscylował w granicach 44%. W 2007 r. udział MSP w eksporcie ukształtował się na

poziomie 43,7%. Ciągły wzrost wartości eksportu przedsiębiorstw należących do sektora MSP

świadczy o zwiększającej się ich konkurencyjności oraz większej umiejętności poszukiwania nowych

partnerów gospodarczych. Charakterystyczne jest także to, że dynamika wzrostu eksportu sektora

MŚP jest większa niż dynamika przyrostu liczby firm z tego sektora. Wymiana handlowa polskich MSP

jest dokonywana obecnie, przede wszystkim przez firmy produkcyjne oraz handlowe. Jest to trwała

tendencja, widoczna na przestrzeni ostatnich lat, przy czy udział firm produkcyjnych w eksporcie stale

zwiększa się.

W 2007 r. w województwie Śląskim zarejestrowanych było blisko 2000 firm prowadzących działalnośd

eksportową, z czego najwięcej eksporterów zarejestrowanych było w grupie małych średnich

przedsiębiorstw (1716 podmiotów) . Spośród wybranych województw liczba przedsiębiorstw

eksportujących była najwyższa na Śląsku. Należy zwrócid uwagę, iż w liczbie przedsiębiorstw ogółem

eksporterzy stanowią niewielki udział.

W Wielkopolsce zarejestrowanych było w 2007 r. 1433 podmioty sektora MSP prowadzące

działalnośd eksportową, na Dolnym Śląsku – 1132, zaś na Pomorzu – 909 podmioty. We wszystkich

tych województwach udział MSP eksportujących był najwyższy i oscylowała w granicach 86%.

Firmy eksportowe w 2007 r. dominowały w województwie śląskim w sekcji Przetwórstwo

przemysłowe oraz Handel i naprawy. Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku firm importerów.

Również w pozostałych trzech województwach te dwie branże były dominujące dla podmiotów.

Wykres 7. Liczba przedsiębiorstw eksportujących oraz importujących w 2007 r.

0

500

1000

1500

2000

2500

śląskie wielkopolksie dolnośląskie pomorskie

Liczba firm eksportujących MSP Liczba firm eksportujących ogółem

Liczba firm importujących MSP Liczba firm importujących ogółem

Źródło: Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w latach 2007 – 2008, PARP, 2009


Udział sektora MSP w przychodach w 2007 roku kształtował się w zależności od województwa na

poziomie ok. 60%. Najniższy był w województwie śląskim - 56,6%, zaś najwyższy w województwach

wielkopolskim i pomorskie – 60,7%. Rozkład przychodów w województwie śląskim między

poszczególne klasy wielkości przedsiębiorstw wskazuje, iż udział mikroprzedsiębiorstw jest najniższy

na tle pozostałych trzech województw, zaś udział średnich przedsiębiorstw – najwyższy.

Wykres 8. Udział sektora MSP w przychodach w 2007 r. w wybranych województwach

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

mikro małe średnie MSP


Źródło: Baza Danych Regionalnych, GUS

Wskaźnik przeżycia podmiotów

Temat przeżywalności przedsiębiorstw został opracowany na podstawie wyników badao panelowych

Głównego Urzędu Statystycznego: Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe

polskich przedsiębiorstw12. Podane w tablicach wskaźniki przeżycia odnoszą się do przeżywalności

przedsiębiorstw między rokiem badania a rokiem poprzednim oraz między rokiem badania a rokiem,

w którym daną cechę podmiotu pozyskano po raz pierwszy. Pierwszym rokiem, o którym mowa

powyżej „jest rok rejestracji nowej jednostki (dla cech wpisywanych do rejestru, obejmujących

deklarowany rodzaj działalności, formę prawną, deklarowaną liczbę pracujących), bądź rok pierwszej

obserwacji podmiotów (np. rynek, na którym prowadzona jest działalnośd, źródła finansowania

inwestycji, napotykane trudności)”.

12 Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2001-2003 oraz kolejne opracowania z lat objętych badaniem, badanie panelowe sektora przedsiębiorstw prowadzone przez pięd kolejnych lat, metodologia badania dostępna w ww. opracowaniach GUS.


Tabela 15. Wskaźnik przeżycia przedsiębiorstw liczonego w latach według daty rejestracji

Rok zarejestrowania 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Wskaźnik przeżycia pierwszego roku 64,5 61,5 64,4 62,3 67,6 66,5

Wskaźnik przeżycia dwóch lat 49,2 44,5 50,3 49,2 51,9

Wskaźnik przeżycia trzech lat 39,2 35,2 41,2 42,1

Wskaźnik przeżycia czterech lat 31,9 29,5 34,6

Wskaźnik przeżycia pięciu lat 28,1 24,6

Źródło: Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw, GUS

Poziom przeżywalności pierwszego roku działalności, pozostaje na zbliżonym poziomie w latach od

2001 do 2006 – w przedziale od 61,5% do 67,6%. „W 2007 r. wskaźnik ten nieznacznie obniżył się do

66,5% przedsiębiorstw. Oznacza to, że w 2007 r. upadła 1/3 przedsiębiorstw powstałych rok

wcześniej”. Analizując przeżywalnośd przedsiębiorstw do roku 2007 zauważalny jest istotny spadek

liczby działających przedsiębiorstw wraz z kolejnym rokiem prowadzenia działalności.

Wykres 9. Wskaźnik przeżycia do 2007 roku.

Ws kaź nik prz eż yc ia do 2007r.

0

10

20

30

40

50

60

70

2002

(5 lat)

2003

(4 lata)

2004

(3 lata)

2005

(2 lata)

2006

(1 rok)

prz eż ywalnoś d prz eds iębiors twa (w latach)

% p

rzed

siębio

rstw

Źródło: Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw, GUS

Najniższy wskaźnik przeżycia jest notowany dla przedsiębiorstw rozpoczynających działalnośd w 2002

roku (prowadzących działalnośd przez 5 lat) – 24,6%. Natomiast dla przedsiębiorstw powstałych

w 2006r. i prowadzących działalnośd dopiero 1 rok, wskaźnik przeżycia do 2007 r. wyniósł 66,5%.

„Dane za lata 2002–2006 pokazują, że poziom przeżywalności przedsiębiorstw utworzonych w 2002 r.

spada średnio o 24,4% rocznie. Oznacza to, że średnio co roku liczba przedsiębiorstw powstałych

w 2002 roku zmniejszała się o 24,4%”13.

Z punktu widzenia rodzaju podejmowanej działalności, wskaźnik przeżycia 1 roku dla przedsiębiorstw

zarejestrowanych w 2006 r. powyżej średniej (66,5%) charakteryzował jednostki z zakresu ochrony

zdrowia (77,0%), transportu oraz obsługi nieruchomości i firm (po 69,3%), handlu (68,8%) i edukacji

(68,4%). Najniższy odsetek podmiotów, które były nadal aktywne w rok po rejestracji odnotowano

dla pozostałej działalności usługowej i pośrednictwa finansowego (odpowiednio 52,9% i 53,1%).

13

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007–2008, PARP


Należy podkreślid, iż branże dla których wskaźnik przeżycia 1 roku jest wyższy od przeciętnego jest

związany z rokiem rozpoczęcia działalności. Dla podmiotów zarejestrowanych w 2005r. najwyższy

wskaźnik przeżycia w pierwszym roku zanotowano w sekcji przemysł – 72% nowozarejestrowanych.

Kolejne branże: handel (67,4%), transport (66,7%), obsługa nieruchomości (65,2%), budownictwo

(64,3%) oraz hotele i restauracje (61,5%).

Zatem wskaźnik przeżycia reaguje na zmiany w gospodarce oraz uwarunkowania polityczno-prawne.

Bariery napotykane przez przedsiębiorstwa powstałe w 2002r. i nadal aktywne w 2007r. Spośród podmiotów, które w pierwszym roku działalności nie zgłaszały żadnych trudności

ograniczających prowadzoną działalnośd, co drugi był nadal aktywny w roku 2007. W najtrudniejszej

sytuacji były jednostki, które sygnalizowały koniecznośd pokonywania barier, bądź o charakterze

popytowym, bądź podażowym. Spośród tych przedsiębiorstw do 2007 r. pozostało na rynku tylko

30,2% przedsiębiorstw. Wskaźnik przeżycia między 2003 r. a 2007 r. dla podmiotów zgłaszających

bariery popytowe wyniósł 36,2%, natomiast dla napotykających trudności podażowe – 41,2%.

Po pięciu latach od rejestracji przedsiębiorstwa, żadnych barier nie zgłaszało 45,8% firm aktywnych

(wobec 37,5% w roku 2003, czyli po upływie roku od momentu rejestracji przedsiębiorstwa). Spośród

jednostek sygnalizujących koniecznośd pokonywania trudności, zdecydowanie przeważały bariery

o charakterze popytowym. Udział jednostek borykających się wyłącznie z tego typu trudnościami

kształtował się w 2007 r. na poziomie 36,6% wobec 3,5% przedsiębiorstw, które napotykały wyłącznie

trudności podażowe (w 2003 r. było to odpowiednio 40,4% wobec 3,4%). Bariery popytowe

i podażowe jednocześnie odczuwało 14,1% podmiotów (w 2003 r. – 18,7%).

Uwzględniając rodzaj prowadzonej działalności, w 2007r., trudności typu popytowego w największym

stopniu ograniczały działalnośd przedsiębiorstw handlowych (w 2007 r. sygnalizowało je 47,8%

jednostek), a typu podażowego – przedsiębiorstw przemysłowych (13,3%). Natomiast najwięcej firm

prowadzących działalnośd w zakresie obsługi nieruchomości i firm, hoteli i restauracji oraz transportu

nie napotkało żadnych barier.

Najbardziej istotną barierą o charakterze popytowym była zbyt duża konkurencja ze strony innych

firm. W 2007 r. zgłaszało ją 80,0% jednostek spośród wszystkich napotykających trudności popytowe.

W poszczególnych obszarach działalności bariera ta była najbardziej uciążliwa dla przedsiębiorców

z branży hotele i restauracje oraz firm transportowych.

Natomiast bariery o charakterze podażowym dotyczyły niewystarczającej ilości środków finansowych,

jakimi dysponuje przedsiębiorstwo. W 2007 r. sygnalizowało je 74,5% spośród wszystkich jednostek

borykającymi się z barierami typu podażowego. W poszczególnych obszarach gospodarki

sygnalizowały ją najczęściej firmy z branży transportowej oraz handlowej. Druga bariera

o charakterze podażowym związana była z brakiem wykwalifikowanej siły roboczej. Problem ten

odczuwało 35,5% przedsiębiorców deklarujących koniecznośd pokonywania trudności podażowych.

Z tą barierą w szczególności borykają się firmy z branży budowlanej i przemysłowej.

Gospodarkę polską charakteryzuje jeden z najniższych w Europie wskaźników przeżycia

przedsiębiorstw w okresie pierwszych trzech lat od rozpoczęcia działalności. Wynosi on ok. 50%, co

oznacza, że co druga firma przestaje działad przed upływem trzech lat od powstania. Niską

"przeżywalnością" przedsiębiorstw sektora prywatnego MSP charakteryzuje się także województwo


Śląskie. Obszary w głównej mierze odpowiedzialne za niski wskaźnik przeżycia to brak systemu

instytucji finansowych wspierających jego rozwój, a także niski poziom usług finansowo-doradczych

Charakterystyka przedsiębiorców zakładających i prowadzących przedsiębiorstwa w sektorze MSP: Z jakich kategorii społecznych pochodzą (bezrobotni, byli pracownicy przemysłu ciężkiego i wydobywczego, absolwenci szkół itd.) osoby zakładające i prowadzące firmy?

W opinii badanych technikami jakościowymi (IDI, FGI) przedsiębiorców, przedstawicieli instytucji

otoczenia biznesu, ekspertów oraz przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego duża, (chod

nieokreślona precyzyjnie z powodu braku odnośnych badao) częśd osób prowadzących firmy

kontynuuje działalnośd prowadzoną przez rodziców lub pochodzi z rodzin, w których istniała tradycja

przedsiębiorczości, chod niekoniecznie działano w tej samej branży. Istotne znaczenie miała

możliwośd uniknięcia konieczności ponoszenia kosztów wejścia na rynek (w przypadku kontynuacji

działalności rodzinnej) lub minimalizacji tych kosztów oraz dostępu do środków koniecznych do

podjęcia działalności (w przypadku osób pochodzących z rodzin z tradycją przedsiębiorczości).

Wielu respondentów, jako osoby zakładające firmy wskazuje absolwentów szkół średnich, które

w chwili obecnej mają kłopoty ze znalezieniem pracy i decydują się na rozpoczęcie własnej

działalności gospodarczej. W opinii respondentów to właśnie te osoby stanowią obecnie

najliczniejszą grupę osób zakładających firmy, chod nie stanowią oni większości wśród osób

prowadzących działalnośd gospodarczą. Wyrażano pogląd, że większośd wśród osób prowadzących

działalnośd gospodarczą stanowią osoby z wykształceniem średnim i wyższym. Uczestnicy badania nie

byli w stanie wskazad proporcji pomiędzy poszczególnymi grupami, podkreślali jedynie, że

najmniejszą grupę stanowią osoby z wykształceniem niższym niż średnie.

Również wskazywano na to, że wiele osób pracujących w dużych przedsiębiorstwach jest nakłaniana

do otworzenia własnej działalności gospodarczej i kontynuowania pracy w tej samej firmie, jednak już

jako podwykonawcy rozliczający się z dużym przedsiębiorstwem fakturami. Stwierdzano, że

w odniesieniu do takich osób trudno jest powiedzied, czy jest to już samodzielny przedsiębiorca, czy

nadal pracownik, mimo iż spełnia formalne warunki do uznania za osobę samo zatrudnioną, co

znajduje swoje odbicie w statystykach (GUS traktuje takie osoby jako samodzielnych

przedsiębiorców).

Niektórzy respondenci podkreślali, że ze środowisk osób dotkniętych bezrobociem, a także spośród

byłych pracowników przemysłu ciężkiego i wydobywczego wywodzi się relatywnie mało

przedsiębiorców. Wśród wypowiedzi respondentów padały m.in. stwierdzenia podkreślające, że

zastosowane w okresie strukturalnej redukcji zatrudnienia w przemyśle ciężkim i wydobywczym14

mechanizmy aktywizacji zawodowej, mające zachęcid osoby odchodzące z górnictwa do otworzenie

własnej działalności gospodarczej były mało skuteczne. Zapewniły jedynie spokój społeczny, lecz nie

skłoniły byłych górników do masowego otwierania własnych przedsiębiorstw. Wskazywano, że

przekazywane górnikom rekompensaty w dużej mierze zostały wykorzystane na wydatki

konsumpcyjne (zakup telewizorów, samochodów, etc.), a jedynie w niewielkim stopniu posłużyły one

14

Realizowane w ramach programów rządowych "Górnictwo węgla kamiennego, polityka paostwa i sektora na lata 1996-2000", „Reforma górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 1998-2002” oraz „Restrukturyzacja hutnictwa żelaza i stali do 2006 r.”.


jako kapitał do otwarcia własnej działalności gospodarczej. Zwracano także uwagę na pojawiające się

– szczególnie w środowiskach byłych pracowników PGR-ów – zjawisko „dziedzicznego bezrobocia”.

W opinii respondentów, osoby zakładające i prowadzące własne przedsiębiorstwa w chwili obecnej

najczęściej należą do następujących kategorii społecznych:

osoby wywodzące się z rodzin o tradycji przedsiębiorczości;

absolwenci szkół mający pomysł na działalnośd gospodarczą lub nie mogący znaleźd pracy;

osoby w wieku ok. 40 lat i więcej, które z różnych powodów utraciły pracę i w działalności

gospodarczej szukają „sposobu na życie”.

Jakim poziomem kapitału ludzkiego oraz wykształceniem legitymują się osoby zakładające i prowadzące firmy, jak ta charakterystyka kształtowała się na przestrzeni ostatniej dekady?

W świetle opinii respondentów FGI oraz IDI, osoby zakładające i prowadzące firmy posiadają

najczęściej wykształcenie średnie lub wyższe, z tym, że największy odsetek wśród osób zakładających

firmy stanowią osoby z wykształceniem średnim. Respondenci stwierdzali, że bardzo często

wykształcenie osób zakładających i prowadzących przedsiębiorstwo jest silnie związane

z charakterem tej działalności. Podkreślano, że tam gdzie mamy do czynienia z przedsiębiorczością

rzemieślniczą, bardzo często mamy do czynienia z pewnego rodzaju kontynuacją pokoleniową, stąd

niekoniecznie sam poziom wykształcenia odgrywa tam znaczącą rolę, ale kierunkowośd tego

wykształcenia i jego związek z tym co robił ojciec, dziadek itd. Jednak, jak podkreślali respondenci, są

to rzeczywiście małe firmy, które – w opinii ekspertów i ekonomistów – raczej nie mają dużego

potencjału rozwojowego.

Niektórzy respondenci podejmowali próby wyjaśnienia przyczyn, tego że w ich opinii najwięcej osób

zakładających obecnie działalnośd gospodarczą ma wykształcenie średnie. Sytuację tę wiązali

z faktem, że obecnie w grupie osób z takim właśnie wykształceniem najczęściej występują problemy

ze znalezieniem pracy, a ta właśnie kategoria pracowników w największym stopniu dotknięta bywa

zwolnieniami z pracy, gdyż pracodawcy w sytuacji kryzysowej w pierwszym rzędzie pozbywają się

kadry, którą w lepszej koniunkturze łatwiej będzie im odtworzyd. Zatem możliwie długo zachowują

najlepszych specjalistów i osoby najlepiej wykształcone, redukując zatrudnienie osób

z wykształceniem podstawowym i średnim. Respondenci reprezentujący jednostki samorządu

terytorialnego (Wydział Działalności Gospodarczej w Urzędzie Miasta) stwierdzali wręcz, że wśród

osób zakładających działalnośd gospodarczą najwięcej jest osób z wykształceniem średnim.

Wskazywano także na dwie najliczniejsze (relatywnie) grupy wiekowe: (i) osoby młode, absolwenci

szkół, którzy nie mogą znaleźd pracy oraz (ii) osoby w wieku powyżej 40 lat, które z różnych przyczyn

utraciły pracę.

Jednocześnie znaczna częśd respondentów podkreślała, że wykształcenie odgrywa obecnie mniejszą

rolę w tym, czy założone przedsiębiorstwo odniesie sukces, czy nie. Istotny jest pomysł na biznes i

kwestia posiadania pewnych predyspozycji psychicznych, które w danej branży są kluczowe dla

powodzenia przedsięwzięcia. Jednak jako element najważniejszy wskazywano właśnie pomysł na

prowadzoną działalnośd gospodarczą. Pod tym względem charakterystyczna był wypowiedź jednego

z uczestników FGI reprezentującego grupę ekspertów z zakresu funkcjonowania firm sektora MSP,


który stwierdził, że zakładane obecnie przedsiębiorstwa cechuje bardzo niski poziom kreatywności i

brak oryginalnego pomysłu na biznes. Dominuje natomiast proste naśladownictwo pewnych

zachowao występujących na rynku i kopiowanie już istniejących i funkcjonujących przedsięwzięd

biznesowych. Podkreślano, że taki brak oryginalnych pomysłów biznesowych prowadzi do niskiej

konkurencyjności zakładanych firm.

W zgodnej opinii wszystkich respondentów zdecydowana większośd zakładanych obecnie firm to są

firmy małe i bardzo małe, należące do grupy mikroprzedsiębiorstw zatrudniających od 1 do 9

pracowników, przy czym zdecydowanie najwięcej powstaje przedsiębiorstw jednoosobowych,

działających na zasadzie samozatrudnienia przedsiębiorcy lub firm zatrudniających 1-2 osoby.

Respondenci podkreślali, że w zdecydowanej większości znanych im przedsiębiorstw punktem

wyjściowym była firma jednoosobowa, która następnie, w miarę swego rozwoju, zatrudniała

kolejnych pracowników.

Niektórzy respondenci wskazywali także na wzrastającą tendencję do opierania rozwoju zasobów

ludzkich przedsiębiorstw o umowy cywilnoprawne z osobami prowadzącymi także działalnośd

gospodarczą. Wskazywano, że z punktu widzenia pracodawcy zawarcie umowy cywilnoprawnej z taką

osobą jest bardzo efektywne ekonomicznie. W rezultacie osoby zaradne dają sobie radę, a osoby nie

potrafiące sprostad problemom – odchodzą z rynku. W wyniku takiej selekcji na rynku pozostają

tylko najefektywniejsi. Wskazywano także na inny aspekt tej sytuacji, związany z regulacjami

prawnymi i możliwością elastycznego dostosowywania poziomu zatrudnienia do aktualnych potrzeb

przedsiębiorstwa. Stwierdzano, że rozwiązanie umowy cywilnoprawnej z osobą samo zatrudnioną

jest o wiele prostsze niż zwolnienie pracownika, który jest chroniony zapisami Kodeksu Pracy. Takie

podejście powoduje, że stabilne jądro firmy jest bardzo małe i w zależności od tego, czy firma ma

jakieś zapotrzebowanie, w sposób elastyczny zatrudnia dodatkowych pracowników.

Respondenci wyrazili opinię, że większośd osób zakładających i prowadzących własne firmy posiada

wykształcenie średnie lub wyższe. Jednocześnie podkreślono, że nie jest to regułą, gdyż wiele osób

posiadających wykształcenie podstawowe i zawodowe także z sukcesem prowadzi własne

przedsiębiorstwa.

Stwierdzono, że kwestia wykształcenia nie decyduje o sukcesie, jednak osoby z wykształceniem

niższym niż średnie mają największe problemy z pokonaniem barier dla przedsiębiorczości.

Respondenci stwierdzili, że zdecydowana większośd zakładanych firm to mikroprzedsiębiorstwa

(do 9 pracowników), wśród których przeważają firmy jednoosobowe. W opinii respondentów jest to

cecha charakterystyczna przedsiębiorczości prywatnej w ciągu ostatnich 15 lat. Rozwój i wzrost

kadrowy firm następuje w miarę potrzeb, już po znalezieniu przez dane przedsiębiorstwo „swojego

miejsca na rynku”.

Wiele firm korzysta z pracy osób prowadzących własną działalnośd gospodarczą i niekiedy trudno

jest nawet określid, czy dana osoba jest pracownikiem, czy samodzielnym przedsiębiorcą.


Charakterystyka skali i rodzaju powiązao gospodarczych firm sektora MSP z dużymi przedsiębiorstwami regionu. Jakich przejawów aktywności ekonomicznej dotyczy w szczególności?

Respondenci wyrazili opinię, że bardzo dużo wielkich przedsiębiorstw korzysta z mniejszych firm jako

podwykonawców. Podkreślano, że takie podejście jest dla dużych firm korzystniejsze. Po prostu

zlecają mniejszej firmie całośd jakiegoś działania, nie martwią się o zapewnienie materiału,

pracowników, o jakikolwiek sprzęt. Mała firma określa zakres pracy, wycenia to działanie,

przedstawia własny projekt, a po jego zaakceptowaniu martwi się, żeby to zrealizowad. Dla dużych

firm jest to sposób wygodny, ponieważ jedynie zlecają i rozliczają działania stanowiące częśd

(wycinek) zakresu ich działalności. Przykłady podawane przez respondentów dotyczyły głównie

branży budowlanej (gdzie firmy ogólnobudowlane podzlecają poszczególne specjalistyczne roboty

np. firmom instalatorskim), lecz wskazywano także na inne branże, np. działalnośd konsultingowa

(wykorzystując zasoby ekspercie firm zaprzyjaźnionych lub współpracujących). Jednocześnie

podkreślano coraz większy zakres i rosnące znaczenie współpracy pomiędzy firmami sektora MSP.

Współpraca taka mimo iż najpowszechniejsza w obrębie firm małych i średnich, dotyczy nieomal

całego sektora, z wyjątkiem tych mikroprzedsiębiorstw, które prowadzą działalnośd typowo usługową

o charakterze rzemieślniczym (np. zegarmistrz, szewc, etc.).

W opinii przedsiębiorców objętych badaniem współpraca pomiędzy firmami sektora MSP,

a większymi od nich firmami jest częsta. Jednak nie odbywa się to w sposób swobodny, a taka

współpraca nie dotyczy wszystkich firm. W ich opinii współpraca firm wielkich z małymi odbywa się

w wąskim gronie przedsiębiorstw stale ze sobą współpracujących. Jednocześnie większośd badanych

przedsiębiorców stwierdzała w trakcie przeprowadzonych wywiadów (IDI), że oni współpracują z

dużymi firmami i koncernami o zasięgu światowym. Podkreślano, że taka współpraca jest możliwa

wtedy, kiedy ma się tym wielkim firmom coś do zaoferowania: przede wszystkim jakośd

świadczonych usług i wysoce profesjonalne podejście do współpracy.

Respondenci generalnie uważają, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat współpraca firm sektora MSP

z dużymi przedsiębiorstwami rozwijała się w dobrym kierunku i ulegała stałej poprawie. Jednocześnie

częśd respondentów (reprezentujących mikroprzedsiębiorstwa) wyrażała pogląd, że duże

przedsiębiorstwa zupełnie ich lekceważą i nie liczą się z ich potrzebami nawet w sytuacji, gdy są

związane jakąś umową o współpracy.

Badani respondenci w zdecydowanej większości deklarowali kooperację z dużymi przedsiębiorstwami

(69,8%). W tym dominującym trendzie statystycznie największe prawdopodobieostwo deklaracji

pozytywnych występuje wśród małych i średnich przedsiębiorstw, głównie o charakterze

handlowym i o zasięgu międzynarodowym. Jedyna negatywna korelacja występuje pod względem

podmiotów o zasięgu lokalnym, to znaczy statystycznie najmniejsze prawdopodobieostwo zaistnienia

takiej kooperacji istnieje w tego typu przedsiębiorstwach.


Wykres 10. Odsetek respondentów badania współpracujący z dużymi przedsiębiorstwami

Źródło: Badanie własne CATI (N=1000).

Poniższy wykres pokazuje deklarowaną przez przedsiębiorców sektora MSP współpracę z dużymi

firmami w zależności od wielkości firmy sektora MSP:

Wykres 11.



Wykres ten wyraźnie pokazuje, że największy odsetek deklaracji współpracy z dużymi

przedsiębiorstwami składali przedsiębiorcy reprezentujący średnie przedsiębiorstwa. W tej grupie

odsetek deklaracji pozytywnych wyniósł aż 84%. Z kolei wśród badanych mikroprzedsiębiorstw

(zatrudnienie 1-9 osób) odsetek firm deklarujących taką współpracę wyniósł tylko 65%.

Charakter tej współpracy, według deklaracji badanych przedsiębiorstw sektora MSP deklarujących

fakt współpracy z dużymi przedsiębiorstwami, w zależności od wielkości badanego przedsiębiorstwa

sektora MSP, przedstawia kolejny wykres:

Wykres 12.


Widoczna jest wyraźna tendencja, iż współpraca partnerska (dwustronna) firm dużych ma miejsce

najczęściej z firmami średnimi sektora MSP (57%), natomiast najrzadsza jest z firmami mikro (34%

deklaracji pozytywnych). Jest to zrozumiałe, gdyż – wyjąwszy szczególne przypadki działalności

niszowej – jedynie firmy średnie mogą byd dla firm dużych atrakcyjnym partnerem, który jest

w stanie prowadzid współpracę na relatywnie partnerskich warunkach z dużym przedsiębiorstwem,

zapewniając przy tym wymagany przez dużego partnera standard usług, ciągłośd współpracy oraz

odpowiednią skalę współpracy. Z drugiej strony jedynie w grupie średnich przedsiębiorstw firmy

sektora MSP mogą stawiad dużym firmom własne wymagania i domagad się wzajemności relacji.

W tym wypadku decydującą jest możliwa skala współpracy, która wpływa na powstawanie warunków

do współpracy partnerskiej.

Poniższe zestawienia i wykresy obrazują rezultaty przeprowadzonych bardziej szczegółowych analiz

zachodzących tutaj zależności.


Kooperacje z dużymi przedsiębiorstwami deklarują statystycznie najczęściej (korelacja dodatnia)

przedsiębiorstwa działające na rynku międzynarodowym, głównie o charakterze handlowym oraz o

wielkości zatrudnienia 10-49 oraz 50- 249 pracowników. Natomiast korelacja ujemna tj. najrzadziej

ten rodzaj współpracy z dużymi przedsiębiorstwami występuje w firmach lokalnych, (patrz tabela I –

w załącznikach).

Wnioskowad można, iż kooperacja z dużymi przedsiębiorstwami dotyczy głównie podmiotów

o podobnej lub zbliżonej wielkości i strukturze jak ich kooperanci tj. duże przedsiębiorstwa.

Charakter analizowanej wyżej kooperacji z dużymi przedsiębiorstwami ogniskuje wokół dwóch

modalnych: charakter współpracy dwustronnej (39,6%) oraz charakter relacji duże przedsiębiorstwo

– klient (36,9%). Typ kontrahenta – przedsiębiorstwo jako dostawca występuje stosunkowo rzadziej

(23,5%). Możemy zatem wnioskowad, iż zdecydowana większośd badanych przedsiębiorstw są raczej

firmami obsługującymi duże podmioty gospodarcze niż klientami.

Wykres 13. Wykres procentowy – rodzaj kooperacji z dużymi przedsiębiorstwami według deklaracji

firm sektora MSP zgłaszających tę współpracę (69,8% badanej populacji).


Charakter współpracy: duże przedsiębiorstwo – klient, jedynie pozytywnie koreluje z kategorią

jednostek założonych w latach 1995-1999, tj. podmioty o stażu 10-15 lat są statystycznie

najczęstszym dostarczycielem swych usług i towarów do dużych przedsiębiorstw, natomiast

negatywnie korelują kategorie: produkcja i handel tzn. ten rodzaj współpracy najrzadziej występuje

w firmach handlowych i produkcyjnych . (Przedsiębiorstwa usługowe również zostały poddane

analizie w tym modelu regresji, jednakże z powodu nie wystąpienia żadnego ich wpływu, zostały one

z modelu wykluczone). Pozostałe analizowane cechy nie różnicują statystycznie śląskich

przedsiębiorstw, inne cechy socjoekonomiczne nie wpływają na częstośd deklaracji, zarówno małe i


duże; krajowe, regionalne, lokalne, międzynarodowe itd. są

w równym stopniu dostarczycielami usług/towarów do dużych przedsiębiorstw.

Rodzaj relacji: duże przedsiębiorstwo – dostawca najrzadziej będzie występowad w podmiotach

o zasięgu regionalnym, krajowym, międzynarodowym, a stosunkowo najczęściej w firmach

handlowych. Staż i wielkośd podmiotu nie wpływa na częstośd wystąpieo tej relacji. Dwustronna

kooperacja to zdecydowanie domena firm produkcyjnych, handlowych o zasięgu większym niż

lokalny. Pozostałe cechy nie posiadają statystycznej mocy predykcji.

Stosunkowo najwięcej towarów i usług sprzedają do dużych przedsiębiorstw firmy produkcyjne

i usługowe (z racji dosyd dużego zróżnicowania badanej próby pod względem odsetka tej sprzedaży –

wysokie odchylenie standardowe w każdej z kategorii badanych przedsiębiorstw, sugeruje się

interpretacje mediany zamiast tradycyjnej średniej arytmetycznej), (patrz tabela poniżej).

Tabela 16. Statystyki opisowe – towary i usługi do dużych przedsiębiorstw wg sektora działalności

Jaki procent sprzedaży towarów i usług

jest kierowany do dużych

przedsiębiorstw?

Produkcja Handel Usługi

Średnia 51,31 28,42 48,13

Mediana 50,00 20,00 50,00

Dominanta 90 0 30a

Odchylenie standardowe15 32,186 27,406 33,169

a. Istnieje wiele wartości modalnych. Podano wartośd najmniejszą. Źródło: Badanie własne CATI (N=1000).

Pod względem liczby zatrudnionych występuje korelacja dodatnia, tzn. im większy podmiot tym

większy odsetek sprzedaży towarów i usług do dużych przedsiębiorstw (patrz tabela poniżej).

Tabela 17. Statystyki opisowe – towary i usługi do dużych przedsiębiorstw wg liczby zatrudnionych

Jaki procent sprzedaży towarów i

usług jest kierowany do dużych

przedsiębiorstw?

0-9 pracowników 10-49

pracowników

50-249

pracowników

Średnia 38,05 48,01 52,74

Mediana 30,00 50,00 60,00

Dominanta 0 20a 90

Odchylenie standardowe 31,915 31,378 33,918


15

Odchylenie standardowe jest to miara, która wskazuje zróżnicowanie badanej cechy w populacji, im wyższa wartośd odchylenia standardowego tym większe zróżnicowanie badanej populacji pod względem badanej cechy.


Analogiczna korelacja dodatnia16 odnotowana została w przypadku cechy: zasięg aktywności, firmy,

których terytorialny obszar aktywności gospodarczej jest większy, proporcjonalnie więcej sprzedają

swoich usług lub towarów (patrz tabela poniżej)

Tabela 18. Statystyki opisowe – towary i usługi do dużych przedsiębiorstw wg zasięgu



przedsiębiorstw?

Lokalny Regionalny Krajowy Międzynarodowy

Średnia 34,06 39,63 46,78 51,70

Mediana 20,00 30,00 50,00 50,00

Dominanta 0 20 50 50a

Odchylenie standardowe 33,576 31,108 30,749 32,173


Data założenia badanej firmy nie różnicuje znacząco analizowanego odsetka sprzedaży, we

wszystkich sklasyfikowanych interwałach czasowych występują zbliżone statystyki (wyj. dominanta

w „do 1989 r.”), (patrz tabela poniżej).

Tabela 19. Statystyki opisowe – towary i usługi do dużych przedsiębiorstw wg daty założenia

podmiotu



przedsiębiorstw?

do 1989 1990-

1994

1995-

1999

2000-

2004

2005-

2009

Średnia 42,04 37,90 44,79 42,32 43,76

Mediana 40,00 30,00 40,00 40,00 45,00

Dominanta 50 0 20 0 0

Odchylenie standardowe 29,751 33,190 33,773 32,424 32,144


Odwrotnie proporcjonalnie ze strukturą sprzedaży usług i towarów według sektora działalności,

zakup tychże usług i towarów dominuje w firmach handlowych, (patrz tabela poniżej)

16 Korelacja dodatnia: współzależnośd dwóch cech, zmiana wartości jednej cechy pociąga zmianę wartości cechy drugiej, np.: wyższe wykształcenie -wyższe dochody


Tabela 20. Statystyki opisowe – towary i usługi od dużych przedsiębiorstw wg sektora działalności

Jaki procent zakupów towarów i

usług pochodzi od dużych

przedsiębiorstw?

Produkcja Handel Usługi

Średnia 51,49 66,35 39,83

Mediana 50,00 80,00 33,00

Dominanta 50 80 0



Natomiast liczba zatrudnionych pracowników badanego przedsiębiorstwa nie różnicuje statystyk

dotyczących wielkości zakupu towarów i usług od dużych kooperantów. Zarówno duże, jak i małe

przedsiębiorstwa charakteryzują się podobnymi odsetkami zakupów (patrz tabela poniżej).

Tabela 21. Statystyki opisowe – towary i usługi od dużych przedsiębiorstw wg liczby zatrudnionych



przedsiębiorstw?

0-9 pracowników 10-49

pracowników

50-249

pracowników

Średnia 52,90 54,77 52,47

Mediana 50,00 50,00 60,00

Dominanta 100 50 80



Statystycznie największy procent zakupów usług/towarów od dużych firm występuje w podmiotach

działających głównie na rynku lokalnym, pozostałe kategorie (regionalny, krajowy, międzynarodowy)

kupują na zbliżonych do siebie poziomach (patrz tabela poniżej).


Tabela 22. Statystyki opisowe – towary i usługi od dużych przedsiębiorstw wg zasięgu

Jaki procent zakupów towarów i usług

pochodzi od dużych przedsiębiorstw? Lokalny Regionalny Krajowy

Międzynar

odowy

Średnia 59,04 51,10 51,62 46,95

Mediana 70,00 50,00 50,00 50,00

Dominanta 100 0 50 0

Odchylenie standardowe 34,391 34,833 33,763 33,516


Pod względem stażu badanej firmy występuje korelacja pozytywna, firmy starsze (min. 10-letnie)

zdecydowanie więcej kupują od dużych przedsiębiorstw niż firmy młodsze (do 10 lat), (patrz tabela

poniżej).

Tabela 23. Statystyki opisowe – towary i usługi od dużych przedsiębiorstw wg daty założenia

podmiotu



przedsiębiorstw?

do_1989 1990_1994 1995_1999 2000_2004 2005_2009

Średnia 57,81 55,83 52,12 53,94 46,14

Mediana 60,00 60,00 60,00 50,00 50,00

Dominanta 80 80 0 100 0

Odchylenie standardowe 30,001 34,662 35,350 34,699 34,513


Duże firmy coraz częściej korzystają z firm sektora MSP jako podwykonawców.

Generalnie współpraca pomiędzy firmami dużymi i małymi w ostatniej dekadzie rozwija się

prawidłowo i coraz częściej nabiera charakteru współpracy partnerskiej. Jednak wymaga to od firm

sektora MSP wykazania się bardzo profesjonalnym podejściem do realizowanych działao oraz

spełnianiem bardzo wysokich oczekiwao firm dużych. Taka współpraca dotyczy najczęściej średnich

firm sektora MSP z branży produkcyjnej i handlowej, działających na rynku ponadlokalnym.

W przypadku mikroprzedsiębiorstw jest raczej rzadka i ogranicza się do tych branż, gdzie wyjątkowo

duże znaczenia mają indywidualne kwalifikacje poszczególnych osób (jak to ma miejsce np.

w szeroko rozumianej branży konsultingowej). W pozostałych przypadkach współpraca firm mikro


z dużymi przedsiębiorstwami jest raczej jednokierunkowa i jednostronna: to duże firmy określają

warunki tej współpracy i niekiedy nawet same nie stosują się do określonych przez siebie warunków.

Bardzo szerokim zjawiskiem jest współpraca partnerska pomiędzy firmami sektora MSP. Taka

współpraca dotyczy wszystkich sektorów (z wyłączeniem działalności typowo rzemieślniczej – np.

zegarmistrzostwo).

Jaki jest dominujący model aktywności ekonomicznej MSP w regionie śląskim? Poniższe zestawienia (tabele i wykresy) prezentują charakterystykę socjoekonomiczną badanej próby

badawczej według następujących zmiennych niezależnych: rok założenia przedsiębiorstwa, sektor

działalności, zasięg aktywności, liczba zatrudnionych.

Tabela 24. Rozkład częstości – badani według roku założenia podmiotu

Odpowiedzi

N Procent

do 1999 482 48,2

1999-2004 326 32,6

od 2004 192 19,2

Ogółem 1000 100,0%


Wykres 14. Wykres procentowy – badani według roku założenia podmiotu (%)

0

10

20

30

40

50

do 1999

od 1999 do 2004od 2004

48,2

32,6

19,2

Największą grupę wśród badanych przedsiębiorstw stanowią firmy założone w okresie do 1999

(48,2%), drugą co do wielkości grupę stanowią firmy powstałe od 1999 do 2004r. (32,6%). Ten

rozkład koresponduje z okresami burzliwego i gwałtownego, masowego rozwoju przedsiębiorstw

sektora MSP. Rozwój ten był związany z zachodzącymi w tym czasie zmianami społeczno-politycznymi

(okres 1990-1999, bezpośrednio po zmianach systemu gospodarczego kraju oraz bardzo szybkim,


gwałtownym „prywatyzowaniem” procesów gospodarczych) oraz społeczno-ekonomicznymi (okres

1999-2004, związany z pierwszym w historii Polski po 1989 roku kryzysem ekonomicznym roku 2001-

2002 i wyjściem z tego kryzysu, kiedy to także w sposób gwałtowny osoby, które w okresie kryzysu

utraciły pracę otwierały własną działalnośd gospodarczą). Należy zatem podkreślid, że grupę

przedsiębiorstw objętych badaniem pod tym względem można uznad za reprezentatywną.

Tabela 25. Rozkład częstości – badani według sektora działalności

Częstośd Procent

Produkcja 240 24,0

Handel 360 36,0

Usługi 400 40,0

Ogółem 1000 100,0


Wykres 15. Wykres procentowy – badani według sektora działalności


Wśród badanych przedsiębiorstw przeważają przedsiębiorstwa usługowe (40%) i handlowe (36%).

Przedsiębiorstwa, których głównym zakresem działalności jest produkcja, stanowią jedynie 24%

badanej populacji. Odpowiada to generalnej charakterystyce sektora MSP, a także jest zgodne

z aktualnymi średnio- i długookresowymi trendami dotyczącymi rozwoju branż w sektorze MSP:

oczekuje się silnego wzrostu działalności usługowo-handlowej, przy malejącej roli działalności

produkcyjnej.


Tabela 26. Rozkład częstości – badani według zasięgu aktywności

Częstośd Procent

Lokalny 382 38,2

Regionalny 210 21,0

Krajowy 293 29,3

Międzynarodowy 113 11,3

Ogółem 998 99,8

Braki danych 2 ,2

Ogółem 1000 100,0


Wykres 16. Wykres procentowy – badani według zasięgu aktywności


Zdecydowana większośd badanych przedsiębiorstw sektora MSP koncentruje swoją działalnośd na

rynku lokalnym: są to przede wszystkim mikroprzedsiębiorstwa prowadzące działalnośd handlową lub

usługową (sklepy osiedlowe, małe punkty usługowe o charakterze rzemieślniczym, mała

gastronomia, etc.) koncentrujące swoją uwagę na zaspokajaniu potrzeb swojego najbliższego

otoczenia.

Jako dominujące na terenie województwa śląskiego, należy uznad te przedsiębiorstwa sektora MSP,

które należą do grupy mikroprzedsiębiorstw, branży usługowej lub handlowej, działającej na rynku

lokalnym lub krajowym.

Firmy te w większości współpracują z dużymi przedsiębiorstwami, jednak są najczęściej traktowane

jako podwykonawcy lub dostarczyciele określonych usług lub towarów.


Jaka jest charakterystyka otoczenia sektora MSP województwa śląskiego? Specyficzny charakter społeczno-ekonomiczny gospodarki regionu śląskiego, jego źródła i stan obecny: Położenie

Województwo śląskie to przemysłowy region Polski położony w południowej części kraju. Główne

bogactwa naturalne to węgiel kamienny, złoża cynku i ołowiu, rudy molibdenowo-wolframowo –

miedziowe, rudy żelaza, sól kamienna, pokłady metanu, gazu ziemnego, złoża margli, wapieni oraz

kruszywa naturalnego, złoża wód leczniczych, mineralnych i termalnych. Na bazie tych surowców

powstał tu największy w kraju okręg przemysłowy, odgrywający decydującą rolę w gospodarce

narodowej jako podstawa krajowego bilansu paliwowo-energetycznego.

W układzie przestrzennym województwo dzieli się na 4 subregiony (tzw. obszary polityki rozwoju):

północny (o powierzchni 3.047 km2), południowy (2.352 km2), środkowy (5.578 km2) i zachodni

(1.354 km2).

Liczba mieszkaoców

W koocu 2007 r. województwo śląskie zamieszkiwało 4 654,1 tys. osób, co stanowiło 12,2% ludności

Polski. Tym samym poziom ten uplasował województwo na drugim miejscu w kraju, po

województwie mazowieckim. Należy podkreślid iż liczba ludności Śląska z roku na rok obniża się.

Tabela 27. Liczba ludności na Śląsku

Śląsk

Lata tys. osób

1999 4776,9

2000 4765,7

2001 4748,5

2002 4731,5

2003 4715,0

2004 4700,8

2005 4685,8

2006 4669,1

2007 4654,1

Źródło: Baza danych Regionalnych, GUS

Województwo śląskie jest najbardziej zurbanizowanym regionem w Polsce. W 2007r. w miastach

województwa zamieszkiwało 3 647,2 tys. osób, co stanowiło 78,4% ogółu ludności Śląska, średnia dla

kraju – 61,2%. Ludnośd miast w kolejnych latach maleje, na korzyśd wzrostu liczby ludności

zamieszkałej na wsi (w porównaniu z rokiem poprzednim, wzrost ludności wiejskiej – o 0,4%).

Województwo śląskie w 2007 roku zajmowało pierwszą lokatę w kraju pod względem gęstości

zaludnienia, na 1 km2 powierzchni ogólnej przypadało przeciętnie 377 osób, średnia dla kraju – 122

osoby.


Społeczeostwo województwa śląskiego podlega procesowi demograficznego starzenia się, co

znajduje odzwierciedlenie w ekonomicznych grupach wieku. Struktura wiekowa ludności jest

niepokojąca. Maleje liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym (dzieci i młodzież w wieku do 17

lat), która w koocu 2007 r. wyniosła 835,7 tys. Udział tej populacji w ludności ogółem zmniejszył się

z 18,4% w koocu 2006 r. do 18,0% w koocu 2007 r. (w kraju – 19,6%). Nieznacznie obniżyła się liczba

ludności w wieku produkcyjnym (kobiety w wieku 18 – 59 lat i mężczyźni w wieku 18 – 64 lata)

stanowiąca dominującą grupę ludności województwa. W koocu 2007 r. liczebnośd tej grupy wyniosła

3051,6 tys., tj. 65,6% ogółu ludności (w kraju – 64,4%). W porównaniu z rokiem poprzednim udział tej

populacji wzrósł o 0,1 pkt procentowego. Zwiększyła się liczba ludności w wieku poprodukcyjnym

(kobiety w wieku 60 lat i więcej oraz mężczyźni w wieku 65 lat i więcej), która w koocu 2007 r.

wyniosła 766,8 tys. osób. Jej odsetek wzrósł z 16,1% w 2006 r. do 16,5% w 2007 r. (w kraju – 16,0%).

Wskaźnik obciążenia demograficznego w 2007 roku wyniósł 53%, i był niższy niż średnia krajowa –

55%. W dłuższym horyzoncie czasowym taka struktura demograficzna może rodzid trudności,

bowiem ludnośd pracująca zaczyna się kurczyd, w zwiększa się liczba osób pobierających np.

świadczenia materialne.

W województwie śląskim nadal utrzymuje się przewaga liczby zgonów nad liczbą urodzeo, czego

efektem jest ujemny przyrost naturalny. W 2007 r. wyniósł on minus 3878, podobnie jak przed

rokiem (w kraju liczba urodzeo żywych przeważała nad liczbą zgonów o 10647). W przeliczeniu na

1000 ludności przyrost naturalny osiągnął poziom minus 0,83 (w miastach – minus 0,99, a na wsi –

minus 0,25).

Saldo migracji stałej w 2007 r. wyniosło minus 9890 (w 2006 r. – minus 12189). W kraju jego wartośd

wyniosła minus 20485. W przeliczeniu na 1000 ludności współczynnik salda migracji na pobyt stały

ukształtował się na poziomie minus 2,1 (w 2006 r. – minus 2,6). Na saldo migracji stałej składają się

migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności na pobyt stały.

W 2007 r. zarówno saldo migracji wewnętrznych było ujemne oraz również saldo migracji

międzywojewódzkich. Saldo migracji wewnętrznych wyniosło w 2007 r. minus 3,6 tys. osób. Wskaźnik

ten dla miast był ujemny i wynosił minus 9,4 tys. osób. Odwrotną sytuację odnotowano na wsi. Saldo

migracji stałej na wsi było dodatnie i wynosiło 5,8 tys. osób. Tendencja odpływu ludności z miast

i napływu na tereny wiejskie utrzymuje się.

W ruchu migracyjnym międzywojewódzkim w 2007 r. odnotowano ujemne saldo migracji zarówno

w miastach, jak i na wsi. W województwie śląskim zameldowało się 9,8 tys. osób z innych

województw, a wymeldowało się do innych województw 13,3 tys. osób. W 2007 r., podobnie jak

w roku poprzednim, odnotowano ujemne saldo migracji zagranicznych na pobyt stały (minus 6,3 tys.

osób wobec minus 8,5 tys. w 2006 r.). W omawianym okresie z województwa śląskiego

wyemigrowało na stałe 8,4 tys. osób (o 1,5 tys. osób mniej niż w 2006 r.), natomiast liczba osób

przybywających do województwa (cudzoziemców, Polaków) wyniosła 2,0 tys. osób.

Gospodarka i inne ramowe uwarunkowania

Województwo śląskie należy do grupy najsilniejszych gospodarczo regionów Polski. W 2007 r. region

wytwarzał 13,0% Produktu Krajowego Brutto (PKB). Wskaźnik tan uplasował region pod względem

wielkości wytwarzanego PKB na drugie miejsce w kraju. Produkt Krajowy Brutto w przeliczeniu na 1


mieszkaoca wynosił 32,8 tys. zł i jest wyższy od średniej krajowej (20,4 tys. zł). Jest to efektem

prężności skoncentrowanego tutaj przemysłu, jak również rozwoju sektora prywatnego i usług.

Tabela 28. PKB na 1 mieszkaoca

Śląsk Polska

2000 20963 19464

2001 21908 20380

2002 23032 21150

2003 24024 22081

2004 27205 24225

2005 27792 25757

2006 29497 27801

2007 32761 30877 Źródło: Baza danych Regionalnych, Produkt Krajowy Brutto w województwie śląskim w 2007 r., GUS

W województwie śląskim jednostki prowadzące działalnośd w przemyśle w 2007 roku wytworzyły

32,4% wartości dodanej brutto województwa. W porównaniu do 2006 roku udział przemysłu

w generowaniu wartości dodanej brutto województwa śląskiego zmniejszył się o 0,4 pkt proc.,

natomiast w stosunku do 2000 roku odnotowano wzrost o 2,3 pkt proc.

W latach 2000-2007 największy udział w tworzeniu wartości dodanej brutto województwa śląskiego

osiągały jednostki prowadzące działalnośd w przemyśle oraz w handlu i naprawach; hotelach

i restauracjach; transporcie, gospodarce magazynowej i łączności, a najmniejszy jednostki

prowadzące działalnośd w rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie łącznie z rybactwem.

Tabela 29. Struktura wartości dodanej brutto

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Polska 586557 662224 695256 715073 744358 821665 866327 931178 1029442

Śląsk 78835 89070 92970 96579 100160 113827 114925 121189 133623

Rolnictwo, łowiectwo

i leśnictwo; rybactwo 1 688 1 783 1 506 1 260 1 373 1 532 1 475 1 267 1 524

Przemysł 24606 26819 29087 29377 31427 41176 38308 39775 43340

w tym przetwórstwo

przemysłowe 14 252 15 270 16 092 16 814 19 592 25 251 23 642 26 129 30 338

Budownictwo 6 141 6 851 6 562 6 018 5 786 6 087 6 629 7 497 9 054

Handel i naprawy 15 725 18 703 19 019 20 292 20 020 21 790 22 804 23 763 25 457

Hotele i restauracje 851 1 065 1 021 984 994 1 124 1 294 1 353 1 459

Transport i łącznośd 5 495 5 707 5 563 6 188 6 270 6 619 6 708 7 271 7 785

Pośrednictwo

finansowe 1 959 3 147 3 146 3 252 3 160 3 180 3 256 3 370 4 728

Obsługa

nieruchomości i firm 10 785 12 040 12 596 13 489 14 409 14 795 16 100 17 385 19 014

Pozostała działalnośd

usługowa 2 552 2 782 2 981 3 224 3 414 3 574 3 641 3 908 4 409

Źródło: Baza danych Regionalnych, Produkt Krajowy Brutto w województwie śląskim w 2007 r., GUS


Wykres 17. Zmiana struktury wartości dodanej brutto

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybactwo

Przemysł

w tym przetwórstwo przemysłowe

Budownictwo

Handel i naprawy

Hotele i restauracje

Transport i łączność

Pośrednictwo finansowe

Obsługa nieruchomości i firm

Pozostała działalność usługowa

1999 2007

Źródło: Baza danych Regionalnych, Produkt Krajowy Brutto w województwie śląskim w 2007 r., GUS

Na Śląsku, podobnie jak w innych regionach kraju, miano do czynienia z sytuacją, że upadały firmy

istotne dla funkcjonowania danej społeczności. Dotyczy to dawnych PGR, ale także zakładów

przemysłu ciężkiego i wydobywczego. W regionie tym istniały całe miasta, dzielnice lub znaczne ich

fragmenty związane z jednym zakładem pracy. Na przykład huty w Chorzowie dawały niegdyś łącznie

14-15 tys. miejsc pracy, plus dodatkowo firmy z nimi współpracujące. Blisko trzecia częśd miejsc pracy

w Chorzowie związana była z hutnictwem i kooperującymi z nim gałęziami przemysłu. W chwili

obecnej huty zatrudniają jedynie około tysiąca pracowników. W wielu regionach osoby, które utraciły

pracę w hutnictwie i posiadają jedynie niskie, ściśle związane z hutnictwem kwalifikacje nie potrafią

znaleźd pracy i znaleźd dla siebie miejsca w zmieniającym się szybko otoczeniu gospodarczym. Na

tych obszarach bezrobocie narastało szybko, w miarę tego, jak huty zmniejszały zatrudnienie.

Powiązanie tradycyjnego modelu zatrudnienia na Śląsku z przemysłem ciężkim i wydobywczym

powodowało istnienie w tym regionie szerokich zasobów siły roboczej mającej relatywnie niskie

wykształcenie, często jedynie zawodowe lub też średnie, czy wyższe, ale ściśle związane

z przemysłem ciężkim i wydobywczym. Powodowało to trudności z przystosowaniem się zasobów

ludzkich tego regionu do zmieniających się warunków pracy i konieczności elastycznego podejścia do

kariery zawodowej, czy modyfikowania swoich kwalifikacji w zależności od zapotrzebowania rynku

pracy.

Jednocześnie Śląsk jest obszarem o bardzo wysokiej kulturze pracy i wysokiej wiedzy technicznej ludzi

tam zamieszkujących, wynikających z tradycji wielkoprzemysłowych. W istotny sposób stanowi to siłę

tego regionu.




W opinii respondentów region śląski jest obszarem bardzo atrakcyjnym dla rozwijania działalności

gospodarczej. W skali kraju nie jest to region biedny i w związku z tym dobrze przemyślane

przedsięwzięcia gospodarcze mają dużą szansą na to by znaleźd klientów. Jednocześnie jednak jest

obszarem trudnym dla prowadzenia działalności gospodarczej, co wynika z bardzo dużej i silnej

konkurencji rynkowej.

W kontekście sytuacji rynkowej podkreślano znaczenie wprowadzania innowacyjności i nowych

pomysłów do działalności gospodarczej, stwierdzając, że największe szanse rozwojowe mają te firmy,

które wdrażają nowe pomysły, innowacyjne rozwiązania i posiadają oryginalną koncepcję

prowadzenia biznesu. Natomiast te firmy, które kopiują stare rozwiązania mają małe szanse na

przetrwanie. W obecnej sytuacji przedsiębiorstwa podejmują działania mające na celu znalezienie

swojej niszy rynkowej i zajęcie w niej bardzo silnej pozycji. Jednocześnie respondenci podkreślali, że

trudno jest mówid o jednolitej specyfice całego obszaru województwa śląskiego. Stwierdzano, że

należy analizowad poszczególne gminy i samorządy oraz firmy w ramach poszczególnych branż. Jako

bardzo istotny element wskazano problemy z pozyskiwaniem pracowników posiadających potrzebne

kwalifikacje i umiejętności. Podkreślano, że brak jest kandydatów do pracy posiadających

poszukiwane dzisiaj wykształcenie, umiejętności i kwalifikacje. Respondenci wyrażali opinię, że w

dużej mierze wynika to ze spuścizny społeczno-ekonomicznej regionu z poprzednich dekad, kiedy

jedyną nieomal siłą napędową gospodarki śląskiej był przemysł ciężki i wydobywczy.

Generalnie jednak podkreślano, że w skali całego kraju, region śląski jest obszarem bardzo

sprzyjającym rozwojowi przedsiębiorczości.

Region śląski jest obszarem sprzyjającym przedsiębiorczości i rozwojowi MSP.

Firmy sektora MSP znajdują w regionie odbiorców dla swoich produktów.


poszczególnych gmin i samorządów oraz branż, a nie całego regionu, gdyż występuje tutaj bardzo

silne zróżnicowanie wewnątrzregionalne. Województwo śląskie jest obszarem, na którym obok

siebie występują obszary rolnicze oraz wysoce uprzemysłowione, obszary gęsto zaludnione

i zurbanizowane oraz obszary o relatywnie niskim zaludnieniu, obszary o bardzo dobrze (jak na

warunki polskie) rozwiniętej infrastrukturze transportowej oraz obszary o niskiej gęstości sieci

drogowej. To powoduje, iż nie można mówid o jednorodnej charakterystyce społeczno-gospodarczej

województwa śląskiego, a należy ją rozważad przynajmniej w kategoriach poszczególnych

podregionów. Wydzielenie podregionów może mied podstawy geograficzne (Wyżyna Śląska, Jura

Krakowsko-Częstochowska, Kotlina Oświęcimska oraz Beskidy) lub historyczne (Górny Śląsk – ok.

48% powierzchni obecnego województwa, Małopolska – ok. 45% powierzchni oraz Wielkopolska –

ok. 7% powierzchni obecnego województwa śląskiego). Gospodarczo można stwierdzid, że częśd

zachodnia województwa należąca do historycznego Górnego Śląska (przy czym nieco słabiej

rozwinięta jest częśd leżąca na terenie Beskidu Śląskiego) jest bardziej rozwinięta niż małopolska

częśd województwa (przy czym istotny wyjątek tworzy tutaj obszar Zagłębia Dąbrowskiego

historycznie należący do Małopolski). Te wszystkie podziały powinny byd uwzględniane przy

rozpatrywaniu sytuacji społeczno-ekonomicznej i otoczeniu sektora MSP w województwie śląskim.

Widoczne jest niedopasowanie umiejętności, kwalifikacji i wiedzy dostępnych zasobów ludzkich do

potrzeb przedsiębiorców i sytuacji rynkowej.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wy%C5%BCyna_%C5%9Al%C4%85ska

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wy%C5%BCyna_Krakowsko-Cz%C4%99stochowska



http://pl.wikipedia.org/wiki/Kotlina_O%C5%9Bwi%C4%99cimska

http://pl.wikipedia.org/wiki/Beskidy


Benchmarking zewnętrzny – Analiza porównawcza otoczenia społeczno-ekonomicznego

funkcjonowania sektora MSP na Śląsku i w województwach: dolnośląskim, wielkopolskim

i pomorskim. Przedstawienie regionalnego otoczenia społeczno-ekonomicznego funkcjonowania

sektora MSP na Śląsku i w województwach: dolnośląskim, wielkopolskim i pomorskim. Analiza

warunków prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie regionalnych strategii rozwoju

wymienionych województw.

Wykres 18. Liczba ludności na Śląsku i w wybranych województwach

0

500 000

1 000 000

1 500 000

2 000 000

2 500 000

3 000 000

3 500 000

4 000 000

4 500 000

5 000 000

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008


Źródło: Bank Danych Regionalnych, GUS

Największą liczbę ludności w wybranych regionach notuje województwo śląskie – ok. 4 700 tys.

mieszkaoców. Zatem jest to region o wysokim potencjale ludzkim, a jednocześnie chłonny rynek

zbytu. Na drugim miejscu - Wielkopolska z 3 350 tys. mieszkaoców. Województwo dolnośląskie w

omawianym okresie zamieszkiwało ok. 2 900 tys. mieszkaoców, zaś pomorskie - 2 150 tys.

mieszkaoców.

Liczba ludności w województwie wielkopolskim oraz dolnośląskim wzrasta w kolejnych latach. Wzrost

na przestrzeni 10 lat 2008/1999, odpowiednio: 102,8%; 104,4%. Natomiast w województwie śląskim i

pomorskim spada; odpowiednio 98,3%; 97,6%.


Wykres 19. Wskaźnik urbanizacji w wybranych województwach

50%

55%

60%

65%

70%

75%

80%

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

POLSKA ŚLĄSKIE WIELKOPOLSKIE DOLNOŚLĄSKIE POMORSKIE


Śląsk na tle pozostałych województw wyróżnia się bardzo wysokim wskaźnikiem urbanizacji – blisko

80% ludności zamieszkuje na terenie miast. Wysoki wskaźnik urbanizacji, powyżej średniej krajowej

notują Dolny Śląsk (ok. 71%) oraz Pomorze (ok. 68%). Jedynie Wielkopolska plasuje się poniżej

wartości zanotowanej dla Polski.

Tabela 30. Wskaźniki obciążenia demograficznego - liczba osób w wieku nieprodukcyjnym

(po- i przed-produkcyjnym) do liczby osób w wieku produkcyjnym)

Polska Śląskie Wielkopolskie Dolnośląskie Pomorskie

1999 66% 60% 66% 63% 64%

2000 64% 58% 64% 61% 63%

2001 63% 57% 62% 59% 61%

2002 61% 56% 60% 57% 59%

2003 59% 55% 58% 55% 58%

2004 57% 54% 56% 54% 57%

2005 56% 53% 55% 52% 55%

2006 56% 53% 54% 52% 55%

2007 55% 53% 54% 52% 55%

2008 55% 53% 54% 52% 55%


Tabela 31. Wskaźniki obciążenia demograficznego - liczba osób w wieku poprodukcyjnym do liczby

osób w wieku produkcyjnym

Polska Śląskie Wielkopolskie Dolnośląskie Pomorskie

1999 24% 22% 22% 24% 21%

2000 24% 22% 22% 24% 21%

2001 24% 23% 22% 24% 21%

2002 24% 23% 22% 24% 21%

2003 24% 23% 22% 24% 22%

2004 24% 24% 21% 24% 22%

2005 24% 24% 21% 24% 22%

2006 24% 25% 22% 24% 22%

2007 25% 25% 22% 24% 22%

2008 25% 26% 23% 25% 23%


Liczba osób w wieku poprodukcyjnym rośnie przez kolejne lata we wszystkich regionach.

Jednocześnie spada liczba osób w wieku przedprodukcyjnym. Spadek ludności w przedziale

wiekowym do 17 lat na przestrzeni 1999-2008 r. dla województwa pomorskiego wyniósł 19,6%,

w wielkopolskim – 21,2%, w dolnośląskim – 26,0%, a na Śląsku – o 27,1%. Powoduje to niekorzystne

zmiany struktury ludności w regionach. Na 100 osób pracujących na Śląsku przypada obecnie 53

osoby niepracujące, z czego 26 to osoby w wieku poprodukcyjnym. Niepokojącym może byd fakt,

iż ten ostatni wskaźnik znacznie wzrósł na Śląsku, podczas gdy w pozostałych regionach pozostaje

stabilny. Ten wzrost był efektem restrukturyzacji kopalo w tym okresie i licznymi odejściami górników

na emerytury.

Różnice w strukturze ludności przekładają się na liczbę przedsiębiorstw w regionie. Zmiany ilustruje

poniższy wykres.


Wykres 20. Liczba podmiotów zarejestrowanych w REGON

150000

200000

250000

300000

350000

400000

450000

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008



Wartośd PKB w przeliczeniu na 1 mieszkaoca regionu w ostatnich latach wzrosła we wszystkich

regionach. Wartośd wskaźnika powyżej średniej krajowej odnotowały województwa Śląskie,

Wielkopolskie oraz Dolnośląskie, poniżej – tylko pomorskie. Dynamiczny wzrost wartości PKB na

mieszkaoca odnotowano w 2006 r. na Dolnym Śląsku, kiedy wartośd była najwyższa spośród

rozważanych regionów. Taki trend utrzymuje się również w kolejnym roku.

Wykres 21. PKB w przeliczeniu na 1 mieszkaoca regionu

19 000

21 000

23 000

25 000

27 000

29 000

31 000

33 000

35 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

POLSKA ŚLĄSKIE WIELKOPOLSKIE DOLNOŚLĄSKIE POMORSKIE



Instytucje otoczenia biznesu

Ważną rolę w rozwoju firm odgrywają instytucje wspierające. Zasadniczą rolę w zakresie tworzenia

i działalności tych instytucji odgrywa paostwo poprzez określanie programów pomocowych.

Zadaniem tych instytucji jest wspieranie i promocja MSP w zakresie rozwoju zarówno całego sektora,

jak i poszczególnych przedsiębiorstw. Środki i metody stosowane w tym zakresie klasyfikowane są do

dwóch grup: software (informacja, doradztwo, konsulting, kształcenie) oraz hardware (pomoc

kredytowa, finansowa, zwłaszcza ulgi podatkowe oraz wszelka pomoc w zakresie technicznym,

materiałowym czy organizacyjnym, np. wynajem lokali, w których prowadzona jest działalnośd) 17.

Rodzaj potrzebnej pomocy uzależniony jest od wielu czynników. Mają wpływ: rodzaj prowadzonej

działalności, branża, czas działania (czy przedsiębiorstwo jest nowopowstałe, czy już funkcjonuje na

rynku), stan rozwoju regionu, poziom jego uprzemysłowienia i rozwój infrastruktury, w tym również

dostępnośd szkolnictwa.

W celu zdiagnozowania potrzeb MSP powoływane są instytucje, których celem jest wspieranie

przedsiębiorczości. Do tzw. instytucji otoczenia biznesu zalicza się centra wspierania biznesu ośrodki

wspierania przedsiębiorczości, agencje rozwoju regionalnego, izby przemysłowo-handlowe, izby

branżowe, instytuty badawczo-rozwojowe, fundusze doręczeniowe i kredytowe, banki,

stowarzyszenia, fundacje, a także podmioty samorządu lokalnego i regionalnego18. Organizacje te

mają różnorodny charakter i świadczą szeroki zakres pomocy.

Instytucje otoczenia biznesu dzieli się na cztery rodzaje

organizacje przedsiębiorców,

jednostki świadczące usługi na rzecz MSP,

organizacje pozarządowe działające na rzecz MSP,

instytucje badawcze i placówki akademickie19.

Śląsk

W województwie śląskim funkcjonuje blisko 200 instytucji otoczenia biznesu zorientowanych na

kreowanie przedsiębiorczości, ale zakres ich usług jest niedostosowany do potrzeb rynku. Są to

przede wszystkim: izby gospodarcze, przemysłowe, handlowe, ośrodki doradcze i informacji

gospodarczej, a także stowarzyszenia. Występuje również niewielka liczba ośrodków innowacji

i technologii oferujących współpracę z jednostkami naukowo – badawczymi oraz transfer technologii.

Do najważniejszych instytucji o zasięgu regionalnym należą: Regionalna Izba Gospodarcza, Izba

Rzemieślnicza oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach, Śląska Izba Rolnicza,

Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego (GARR) – pełniąca funkcję regionalnej instytucji

finansującej, Górnośląska Agencja Przekształceo Przedsiębiorstw (GAPP) oraz Fundusz Górnośląski.

Ponadto w regionie prowadzą działalnośd fundusze pożyczkowe, poręczeniowe i venture capital. Do

najaktywniejszych należy Regionalny Fundusz Poręczeniowy oraz fundusze pożyczkowe, działające

17

Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstw do konkurencji europejskiej, I. Janiuk, Warszawa, 2004, Difin. 18

Ibidem.

19 Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 1998-1999.


przy GARR i GAPP. W województwie funkcjonują także inkubatory przedsiębiorczości oraz parki

przemysłowe i technologiczne, działa również Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna20.

Dobrze rozwinięta jest sied usług finansowych: działają tu 4 centrale bankowe, 26 banków

komercyjnych z 600 filiami i agendami oraz 117 placówek banków spółdzielczych.

Region jest drugim w kraju ośrodkiem wystawienniczo-targowym. Największe znaczenie w tym

zakresie mają Międzynarodowe Targi Katowickie oraz imprezy targowe organizowane w największej

w kraju hali widowiskowo-sportowej „Spodek”.

Dolny Śląsk

Rośnie potencjał instytucji wsparcia biznesu oraz ich wpływ na rozwój gospodarczy. Struktura

świadczonych przez instytucje wsparcia biznesu usług doradczych i finansowych pozostaje jednak

niedostosowana do potrzeb MSP21.

W ramach celów strategicznych dla rozwoju województwa dolnośląskiego zapisano działanie

obejmujące wspieranie rozwoju regionalnego otoczenia przedsiębiorstw. Jest ono ukierunkowane na

likwidację barier formalnych i pozaformalnych oraz podnoszenie konkurencyjności przedsiębiorstw.

Ma zostad stworzona sied powiązao między jednostkami wspierającymi a przedsiębiorcami,

umożliwiająca upowszechnianie wiedzy na temat uwarunkowao i specyfiki gospodarki regionu wśród

przedsiębiorców poprzez wspieranie regionalnych instytucji pomostowych między otoczeniem

a gospodarką.

Województwo dolnośląskie plasuje się na trzeciej pozycji pod względem liczby działających instytucji

wspierających MSP22.

Dominującą rolę odgrywają jednostki w zakresie:

szkoleo i doradztwa:

ośrodki szkoleniowo-doradcze w tym: agencje rozwoju regionalnego, ośrodki wspierania

przedsiębiorczości, centra wspierania biznesu, kluby i centra przedsiębiorczości funkcjonujące

w ramach fundacji i stowarzyszeo, strukturach izb przemysłowo-handlowych, rzemieślniczych, czy

związkach pracodawców;

pożyczek, poręczeo i gwarancji:

lokalne fundusze pożyczkowe, fundusze gwarancyjne, fundusze poręczeo kredytowych, fundusze

venture capital/private equity;

uruchamiania i prowadzenia własnej działalności:

inkubatory przedsiębiorczości, inkubatory technologiczne, inkubatory akademickie;

dostarczania i wdrażania zaawansowanych rozwiązao technicznych i technologicznych:

20

RPO WSL. 21

Strategia rozwoju województwa Dolnośląskiego do 2020 roku. 22

Źródło: Ibidem


centra transferu technologii, parki technologiczne i przemysłowe, w tym parki naukowe, parki

naukowo-technologiczne, inkubatory technologiczne, organizacje naukowo-techniczne.

Szczególny nacisk w regionalnej strategii rozwoju został położony na innowacyjnośd oraz sektor

badawczo-rozwojowy. Rozwój innowacji znalazł szczególnie podatny grunt na Dolnym Śląsku, ze

względu na duży potencjał ludzki (wysokokwalifikowana kadra) oraz dogodną lokalizację.

Wielkopolska

W Wielkopolsce działa około 100 instytucji wspierających rozwój przedsiębiorczości, ale ich oferta nie

zawsze odpowiada zapotrzebowaniu. Są to przede wszystkim: izby gospodarcze, ośrodki informacji

gospodarczej, inkubatory przedsiębiorczości, ośrodki innowacji i technologii, ośrodki doradcze,

instytucje finansowe.

Wszystkie wymienione placówki prowadzą przede wszystkim działalnośd informacyjną, szkoleniową,

doradczą, współpracują z uczelniami i ośrodkami naukowo-badawczymi. Znaczna liczba tych instytucji

jest zlokalizowana w Poznaniu, co utrudnia dotarcie do nich przedsiębiorcom z innych części

województwa23.

Do najważniejszych instytucji należą: Agencja Rozwoju Gospodarczego, Agencja Rozwoju Północnej

Wielkopolski, Agencja Rozwoju Regionalnego, Śremski Ośrodek Wspierania Małej Przedsiębiorczości,

Eurocentrum Innowacji i Przedsiębiorczości, Polska Fundacja Przedsiębiorczości, Stowarzyszenie

Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, inkubatory przedsiębiorczości,

uczelniane centra innowacji i transferu technologii, izby gospodarcze, przemysłowe, budownictwa,

rzemieślnicze oraz Polska Izba Gospodarcza Importerów, Eksporterów i Kooperacji, Fundusz Mikro,

Towarzystwo Doradztwa Finansowego „Fundament”, Centrum Funduszy Europejskich, Centrum

Doradztwa Rolniczego, Centrum rozwoju gmin.

Pomorskie

Również w województwie pomorskim działają liczne instytucje otoczenia biznesu wspierające rozwój

MSP. Należą do nich: parki naukowo-technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości, centra transferu

technologii, centra doskonalenia umiejętności, ośrodki innowacji technicznych NOT, fundacje,

stowarzyszenia. Działające instytucje zapewniają dostęp do podstawowych usług informacyjnych

i doradczych oraz wielu usług szkoleniowych oferowanych w ramach wsparcia publicznego dla

przedsiębiorstw. Znacznie gorszy jest dostęp do usług finansowych i specjalistycznego doradztwa

w zakresie zagadnieo finansowych oraz prawnych, a także usług związanych z wdrażaniem procesów

innowacyjnych24.

Ulokowane w regionie instytucje otoczenia biznesu nie tworzą spójnego systemu wsparcia, co

stanowi istotne ograniczenie w zakresie wspierania przedsiębiorczości. Kolejnym ograniczeniem

istniejących instytucji wspierających rozwój MSP jest ich koncentracja głównie w większych

ośrodkach miejskich.

23

Strategia rozwoju województwa Wielkopolskiego do 2020 r. 24

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego.


WNIOSKI:

Przedsiębiorcy chętnie korzystają z usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu.25 Na tle

wybranych trzech regionów specyfiką województwa śląskiego w zakresie oferowanej pomocy przez

instytucje wspierające jest liczna działalnośd stowarzyszeo oraz izb zrzeszających, a także instytucji

finansowych.

Należy dodad, iż udział sektora MSP w województwie śląskim w przychodach nie odpowiada

strukturze ilościowej podmiotów. Łącznie MSP stanowi ponad 99% ogółu podmiotów

zarejestrowanych natomiast udział w przychodach stanowi blisko 60%, zaś udział w liczbie

pracujących oscyluje na poziomie 65%. Oba te wskaźniki osiągnęły w 2007 roku najniższy poziom na

tle wybranych województw, przy jednoczesnej największej liczbie przedsiębiorstw tego sektora.

Charakterystycznym czynnikiem dla województwa śląskiego jest wysoki poziom infrastruktury.

Bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura łączności oraz transport drogowy (skrzyżowanie dwóch

głównych tras komunikacyjnych - autostrady A1 i A4) i kolejowy. Kolejnym udogodnieniem

infrastrukturalnym jest lotnisko w Pyrzowicach. Dzięki tym czynnikom region ma zapewnioną

dogodną komunikację oraz transport krajowy i międzynarodowy.

Kolejnym czynnikiem podnoszącym atrakcyjnośd regionu i ułatwiającym prowadzenie działalności

gospodarczej jest wysoki potencjał ludzki. W regionie zlokalizowane są liczne placówki naukowe, w

tym również naukowo-badawcze. Na terenie województwa działa ok. 40 uczelni wyższych, rokrocznie

mury uczelni opuszcza ok. 45 tys. absolwentów. Zatem region charakteryzuje się wysokim

potencjałem kadry wykwalifikowanej26.

Analiza sytuacji sektora MSP na podstawie regionalnych strategii rozwoju

Śląsk

W procesie przebudowy gospodarki województwa śląskiego rozwój sektora małych i średnich

przedsiębiorstw (MSP) ma znaczenie strategiczne. Od kilkunastu lat zmienia się struktura

własnościowa i organizacyjna przedsiębiorstw województwa. Przybywa małych i średnich firm

prywatnych, prowadzących różnorodną działalnośd gospodarczą. W 2003 r. w województwie śląskim

w sektorze prywatnym pracowało 946,7 tys. osób (tj. 10,7% zatrudnienia krajowego tego sektora), co

stanowiło 63,3% pracujących ogółem (w kraju 70,1%). A w 2008 r. liczba zatrudnionych w sektorze

prywatnym wzrosła do 1 146,9 tys. osób (co stanowiło 11% ogółu zatrudnionych w sektorze

prywatnym w Polsce).

Sektor małych i średnich przedsiębiorstw województwa skupia 99% wszystkich podmiotów

gospodarki zlokalizowanych na tym terenie. Większośd MSP regionu funkcjonuje tylko na rynkach

lokalnych, ich udział w eksporcie województwa jest niski i wynosi 30% ogólnej wartości eksportu.

Wśród działających w regionie 424 tys. podmiotów gospodarki narodowej 77,8% stanowią osoby

fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą.

25

Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsiębiorców w drugiej połowie 2008 roku (numer 1/2009), Badania ankietowe przeprowadzone wśród przedsiębiorców. Badanie przeprowadzane co pół roku od 1998 r. Celem jest zbadanie zmian zachodzących w sektorze przedsiębiorstw i ocena skuteczności prowadzonej polityki gospodarczej. 26

Instytut Badao nad Gospodarką Rynkową, 2008


Jednym z celów strategicznych zapisanych w strategii jest „wzrost innowacyjności i konkurencyjności

gospodarki”. W ramach realizacji tego celu mają zostad stworzone warunki do rozwoju małych

i średnich przedsiębiorstw.

MSP są alternatywą zatrudnienia w regionie dla pracowników restrukturyzowanych sektorów

gospodarki. Ich rozwój daje możliwośd stworzenia zróżnicowanej struktury gospodarki, odpornej na

zmiany w koniunkturze światowej. Dalsza restrukturyzacja regionu ma zostad osiągnięta dzięki

skoncentrowaniu działao na rzecz wzrostu potencjału, przeżywalności i zatrudnienia w MSP.

Prowadzone w regionie działania powinny skupiad się na pobudzaniu aktywności gospodarczej

sektora MSP, w zakresie zwiększania zatrudnienia w tym sektorze, wzroście jego konkurencyjności

i zdolności do funkcjonowania zarówno na krajowym, jak i jednolitym rynku europejskim. Realizacji

celu mają służyd działania związane z modernizacją oraz rozwój technologiczny przedsiębiorstw,

wprowadzanie nowych lub zmodernizowanych wyrobów (usług) technologii, stosowanie systemów

zarządzania jakością. Dzięki tym działaniom zwiększy się powiązanie sektora MSP z sektorem B+R

(badania i rozwój). W zakresie poprawy funkcjonowania sektora MSP mają byd wspierane działania

umożliwiające dostęp przedsiębiorstwom tego sektora do zewnętrznych środków finansowania27.

Wielkopolskie

Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw wywierał w początkowych latach 2000-2005

znaczący wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy województwa wielkopolskiego. Od początku

transformacji Wielkopolska cechuje się stosunkowo dużą dynamiką rozwoju przedsiębiorczości

i dotyczyło to przede wszystkim małych i średnich firm. Szczególnie mocno wzrastała liczba

podmiotów z kapitałem zagranicznym, których dynamika dla lat 2004/2000 w województwie

wyniosła 126,6%.

W Wielkopolsce pod koniec 2007 roku zarejestrowanych było ponad 352,2 tys. przedsiębiorstw,

w tym 94,41% takich, w których zatrudniano do 9 osób (ponad 322,5 tys. mikroprzedsiębiorstw,

4,61% podmiotów o liczbie pracujących od 10 do 49 osób, (16,2 tys. małych przedsiębiorstw) i 0,85%

podmiotów o liczbie pracujących od 50 do 249, (3 tys. średnich przedsiębiorstw).

Małe i średnie przedsiębiorstwa, a szczególnie, jak wykazują wyniki badao prowadzonych w ramach

Regionalnej Strategii Innowacji, przedsiębiorstwa małe, odczuwają duże trudności, albo wręcz nie są

w stanie wprowadzad rozwiązao innowacyjnych. Bariera ta przede wszystkim wynika z wysokich

kosztów opracowania i wdrożenia innowacji, znacznie przekraczających możliwości kapitałowe

większości przedsiębiorców.

Pozytywną stroną małej i średniej przedsiębiorczości w Wielkopolsce jest stosunkowo duży napływ

kapitału zagranicznego, a także najwyższy w kraju udział firm zagranicznych w eksporcie.

Jednocześnie sektor ten charakteryzuje się stosunkowo wysoką produktywnością, przy skłonności do

rozwijania i inwestowania w firmy. Do niekorzystnych cech przedsiębiorczości w Wielkopolsce trzeba

zaliczyd m.in. zbyt małą liczbę przedsiębiorstw w wielu gminach (szczególnie na obszarach wiejskich),

niezadowalające wyposażenie kapitałowe znacznej części firm, niską innowacyjnośd, wysokie koszty

27

Źródło: Strategia rozwoju województwa Śląskiego na lata 2000-2020, Katowice, 2005; Strategia rozwoju województwa

Śląskiego Śląskie 2020, Katowice, 2009


własne i niską rentownośd większości przedsiębiorstw oraz ich wysokie zadłużenie. Istotny jest także

słaby rozwój wyspecjalizowanych instytucji otoczenia biznesu28.

Podsumowując województwo Wielkopolskie charakteryzuje:

• Duża dynamika i mobilnośd gospodarcza MŚP;

• Wysoki udział w międzynarodowej wymianie gospodarczej;

• Duże trudności we wprowadzaniu innowacji do firm;

• Niewystarczająca oferta instytucji wspierających rozwój przedsiębiorczości oraz

przestrzenne zróżnicowanie tego rodzaju usług;

• Dysproporcje w rozmieszczeniu firm sektora MŚP.

Dolnośląskie

Do silnych stron regionu umożliwiający rozwój przedsiębiorczości należy zaliczyd:

ekspozycja na Europę – sąsiedztwo Czech i Niemiec,

położenie na trasie paneuropejskiego korytarza transportowego, rozwijająca się współpracę

transgraniczną,

rozwiniętą i zróżnicowaną gospodarkę,

znaczny potencjał edukacyjny, naukowo-badawczy i kulturalny,

rozbudowane sieci infrastruktury technicznej i transportowej,

dynamiczny sektor małych i średnich przedsiębiorstw

rozwinięty sektor usług finansowych,

duży potencjał usługowy w lecznictwie (zamkniętym i klimatycznym),

rozwój turystyki oraz rekreacji,

znaczącą aktywnośd społeczna.

Celem strategiczny w zakresie poprawy sfery gospodarczej jest „stworzenie silnych struktur

gospodarczych”. Strategia zakłada iż spełnienie tego warunku umożliwia realizację pozostałych celów

strategicznych, które są pochodnymi sfery ekonomicznej. Na pierwszym miejscu znalazł się rozwój

sfery gospodarczej, w ramach którego wśród priorytetów wyróżniono rozwój MSP jako trwałego

i podstawowego elementu jej rozwoju. Rozwój MSP ma pomagad w realizacji innych celów strategii,

takich jak zmniejszenie bezrobocia poprzez trwałe i efektywne generowanie miejsc pracy

w województwie, zwiększenie konkurencyjności regionu. Strategia przewiduje pozyskiwanie środków

na rozwój z funduszy pomocowych. Strategia nie kładzie jednak tego elementu na pierwszym miejscu

jako źródła pozyskiwania środków.

Region powinien tworzyd warunki dla rozwoju przedsiębiorczości i usuwad przeszkody na drodze

realizacji przedsięwzięd gospodarczych. Strategia zakłada, iż szczególna uwaga będzie poświęcona

stymulacji aktywności obywatelskiej i ekonomicznej, a także podejmowaniu współpracy przez lokalne

podmioty. W ramach sfery przedsiębiorczości znajdują się MSP, których liczba jest podstawowym

wyznacznikiem rozwoju przedsiębiorczości w tym regionie. Inne domeny szczególnie ważne dla MSP,

to infrastruktura. W ramach tej domeny, położony został nacisk na modernizację i rozbudowę

infrastruktury transportowej i komunikacji wodnej, uzupełnienie sieci energetycznej

i telekomunikacyjnej. Kolejna domena to zatrudnienie – nacisk jest położony na tworzenie i ochrony 28

Źródło: Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku, Poznao, 2005


nowych miejsc pracy, a MSP są tą dziedziną gospodarki, która zapewnia największy przyrost miejsc

pracy.

Do działao warunkujących rozwój małych i średnich przedsiębiorstw zostały

zaliczone:

rozbudowa infrastruktury w obszarach szczególnie aktywnych gospodarczo (SSE, strefy

zrównoważonego rozwoju),

inicjowanie i wspieranie kooperacji wewnątrz regionalnej oraz kooperacji z gospodarkami

sąsiednich regionów,

stymulowanie rozwoju instytucji otoczenia biznesu i budowę regionalnego systemu

informacji dla MSP, także dla UE,

budowę regionalnego systemu wsparcia instytucjonalnego i organizacyjnego MSP opartego

na inkubatorach przedsiębiorczości i parkach technologicznych,

budowę regionalnego systemu wsparcia kapitałowego (venture capital),

pożyczkowego i gwarancyjnego (regionalne towarzystwo ubezpieczeo wzajemnych),

funkcjonowanie systemu zachęt do tworzenia MSP w obszarach problemowych.

„Jak wynika z analizy priorytetów i zaplanowanych działao władze regionu dobrze oceniają rolę

sektora MSP dla symulacji rozwoju regionu i widzą potrzebę jego wsparcia na wielu płaszczyznach,

dzięki czemu ma byd możliwy jak najszybszy, wielokierunkowy rozwój tego sektora, a co za tym idzie

rozwój całego regionu”29.

Pomorskie

W diagnozie sytuacji regionu został odnotowany dobry stan gospodarki. Wśród korzystnych cech

gospodarki województwa na pierwszym miejscu została wymieniona wysoka przedsiębiorczośd

i aktywnośd gospodarcza województwa, która wpłynęła na powstanie silnego sektora małych

i średnich przedsiębiorstw, który ma znaczny udział w eksporcie i tworzeniu produktu regionalnego

brutto. W przedstawionej analizie SWOT do mocnych stron zaliczono sektor MSP. Został on zaliczony

do mocnych stron regionu między innymi obok takich czynników jak:

prężnie działający sektor MSP

nadmorskie położenie,

dobry stan gospodarki,

nowoczesna struktura zatrudnienia, zróżnicowana struktura gospodarki oraz korzystne

trendy jej przekształceo,

kształtująca się aglomeracja Trójmiasta jako jedno z centrum wzrostu,

dobry węzeł transportowy Trójmiasta,

młode społeczeostwo.

Wizja województwa pomorskiego – regionu nowych, wykorzystanych szans i partnerskiej współpracy

– silnej zróżnicowanej gospodarce oraz czystym środowisku, pielęgnującego morskie tradycje

i wielokulturowośd, przechodzącego do szybkiego rozwoju opartego na umiejętnościach i wiedzy.”

29

Źródło: Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020 roku, Wrocław, 2005


W uszczegółowieniu wizji zapisano, że województwo pomorskie ma byd regionem gospodarki

gotowej do szybkiego wzrostu. Ma to oznaczad, że tradycyjna gospodarka ulegnie restrukturyzacji i

unowocześnieniu, co sprawi, że będzie ona zdolna konkurowad na rynku wewnętrznym

i zewnętrznym. Zostanie zachowana równowaga pomiędzy dużymi przedsiębiorstwami i sektorem

MSP. Będzie istnied sprawny regionalny system pobudzania, transferu, promocji innowacji. Na

podstawie wizji regionu została stworzona misja dla samorządu regionu, która określa zasady

i kolejnośd działao podmiotów regionalnych oraz określa niebezpieczeostwa na drodze do jej

urzeczywistnienia.

Z punktu widzenia MSP szczególnie ważna jest zasada ochrony mechanizmów rynkowych,

wzmacniania kreatywności rynków, która mówi, że władze lokalne powinny dbad o jakośd rynków

regionalnych, wzmacniając je i kreowad w razie potrzeby. Drugą ważną zasadą dla MSP jest zasada

różnorodnego rozwoju, czyli sprzyjanie zróżnicowanym, dobrze prosperującym działaniom

gospodarczym oraz wspieranie działalności dobrze rokującej w przyszłości.

Jednym z celów strategicznych jest Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, który został podzielony

na następujące zadania:

• wspieranie rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MSP), zwłaszcza skierowanych na

innowacyjnośd,

• polepszanie dostępu MSP do kapitału oraz informacji gospodarczej i technicznej,

• wspieranie rozwoju instytucji MSP, zwłaszcza w dziedzinie kształcenia kadr, doradztwa, współpracy

regionalnej i kontaktów międzynarodowych,

• pomoc w inicjowania i rozwoju sektora MSP na terenach wiejskich i dotkniętych wysokim

bezrobociem,

• wspieranie działao dostosowawczych MSP do norm, standardów i warunków konkurencji w Unii

Europejskiej,

• wspieranie rozwoju MSP kooperacyjnych i usługowych dla branży okrętowej30.

Jakie są bariery rozwoju MSP w województwie śląskim?

Dla celów niniejszej analizy, wśród barier rozwojowych firm sektora MSP wyróżniono kilka

zasadniczych wymiarów, w oparciu o które prowadzono dalsze, szczegółowe analizy:

wymiar gospodarczy,

wymiar społeczny,

wymiar ekologiczny,

wymiar administracyjno-prawny,

wymiar technologiczny,

bariery związane z dostępem do informacji.

Przedsiębiorcy objęci badaniem CATI (N=100) mogli wskazywad wszystkie bariery, które ich zdaniem

stanowią przeszkodę w rozwoju ich firmy i sektora MSP, przy czym mogli wskazywad dowolną liczbę

30 Źródło: Strategia rozwoju województwa pomorskiego, 2005


barier w każdy z powyższych wymiarów. Najczęściej wskazywano na bariery administracyjno-prawne

(8066 wskazao), ekonomiczne (2558 wskazao) i bariery związane z dostępem do informacji (2157

wskazao). Pozostałe wymiary barier uzyskały poniżej 2000 wskazao. Ilustruje to poniższy wykres.

Wykres 22.


Wykres ten bardzo wyraźnie pokazuje, że z punktu widzenia przedsiębiorców najistotniejsze bariery

spowalniające rozwój sektora MSP w województwie śląskim należą do grupy barier administracyjno-

prawnych. Wszystkie pozostałe bariery są mniej istotne, chod i tutaj można zauważyd rodzaje barier

bardziej i mniej dotkliwych z punktu widzenia przedsiębiorców. Zdecydowanie za najmniej istotne są

uznawane bariery ekologiczne.

Wymiar gospodarczy

W ramach badania CATI (N=1000) bariery o charakterze gospodarczym otrzymały 851 wskazao

(istniała możliwośd wielokrotnego wskazywania barier z różnych wymiarów).

Wśród barier natury ekonomiczno-finansowej, najwięcej deklaracji uzyskały przyczyny „Bariera

popytowa związana z bieżącą sytuacją na rynku” (57,1%), na drugim miejscu „Poziom pozapłacowych

kosztów związanych z zatrudnieniem” (56,5%) oraz „Brak kapitału i trudności związane

z finansowaniem” (52,2%). Zdecydowanie najrzadziej respondenci za przyczynę ekonomiczno-

finansową wskazywali „Kłopoty w planowaniu finansowym” (33,8%). Z wyjątkiem tej ostatniej

przyczyny wszystkie inne kategorie wahały się w granicach 50%, co znaczy występowanie dośd


istotnych problemów finansowych, w stosunku do pozostałych kategorii barier wśród śląskich

przedsiębiorców (patrz tabela i wykres poniżej).

Tabela 32. Rozkład częstości deklaracji wskazujących na pytania dotyczące barier natury

ekonomiczno-finansowej bezpośrednio związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej

Bariery natury ekonomiczno-finansowej

bezpośrednio związane z prowadzeniem

działalności gospodarczej

Odpowiedzi % obserwacji dot.

barier

finansowych N Procent

z całości

Brak kapitału i trudności związane

z finansowaniem działalności gospodarczej 444 17,4% 52,2%

Kłopoty w planowaniu finansowym 288 11,3% 33,8%

Bariera rynkowa związana z konkurencją

wielkich sieci handlowych, usługowych oraz

korporacji międzynarodowych (wchodzenia

tych podmiotów na rynek zdominowany

dotąd przez małe przedsiębiorstwa)

395 15,4% 46,4%

Bariera popytowa związana z bieżącą

sytuacją na rynku 486 19,0% 57,1%

Niekorzystne terminy płatności narzucane

przez silniejsze podmioty gospodarcze 398 15,6% 46,8%

Poziom pozapłacowych kosztów związanych

z zatrudnieniem 481 18,8% 56,5%

Inne 66 2,6% 7,8%



Wykres 23.


Bariery ekonomiczne najczęściej wskazywały przedsiębiorstwa z grupy mikroprzedsiębiorstw

(595 wskazao), przy czym najczęściej wskazywane były następujące bariery: (i) bariera popytowa

związana z bieżącą sytuacją gospodarczą (344 wskazania), (ii) poziom pozapłacowych kosztów

związanych z zatrudnieniem (332 wskazania) oraz (iii) brak kapitału i trudności związane

z finansowaniem działalności (314 wskazao).


Wykres 24.


Bariery ekonomiczne najczęściej wskazywane były przez firmy prowadzące działalnośd usługową

(348 wskazao) oraz handlową (298).

W wyniku analizy dyskryminacyjnej (czynnikowej)31 na podstawie rozkładów odpowiedzi

respondentów wyodrębniono dwa typy faktorów barier natury ekonomiczno-finansowej

bezpośrednio związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (patrz tabela poniżej):

31 Analiza czynnikowa jest metodą badania struktury wewnętrznych zależności obserwacji wielowymiarowych (wielu

zmiennych), każda zmienna obserwowalna (wejściowa) przedstawiana jest jako kombinacja liniowa pewnej liczby

nieobserwowalnych zmiennych, zwanych czynnikami, wspólnych dla całego zbioru zmiennych wejściowych oraz jednego

nieobserwowalnego czynnika swoistego dla tej zmiennej, celem analizy czynnikowej jest znalezienie takiego zbioru

czynników wspólnych oraz określenie ich relacji ze zmiennymi obserwowalnymi, który pozwala na wyjaśnienie struktury

powiązao między zmiennymi, natomiast ładunki czynnikowe wyznaczane są w taki sposób aby zmaksymalizowad

prawdopodobieostwo wyjaśniania przez model współczynników korelacji w wejściowej, obserwowalnej macierzy korelacji.

Technicznie wyjaśniając analiza czynnikowa redukuje liczbę zmiennych do takiej liczby faktorów, które pod względem

statystycznym są ze sobą ściśle powiązane (skorelowane). Do konkretnego faktora wchodzi ta zmienna, której wartośd

korelacji jest równa lub większa 0,4 i tylko koreluje z jednym faktorem. Dla takiego nowego faktora nadaje się nazwę i

etykietę wspólną dla wszystkich zmiennych, które weszły do tego faktora. Przez co otrzymujemy nową zmienna składową.

Zmienne, które nie weszły do żadnego faktora usuwa się z dalszej analizy, gdyż pod względem statystycznym ich rozkłady

nie są istotne (nie są skorelowane z innymi zmiennymi).


1) Finanse (zawierający następujące bariery: brak kapitału, kłopoty w finansowaniu, koszty

pozapłacowe zatrudnienia).

2) Rynek (zawierający następujące bariery: konkurencja rynkowa, problemy popytowe).

Tabela 33. Analiza czynnikowa – faktory barier natury ekonomiczno – finansowej bezpośrednio

związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Faktor 1 Faktor 2

Brak kapitału i trudności związane z

finansowaniem działalności gospodarczej ,710 ,080

Kłopoty w planowaniu finansowym ,713 ,041

Niekorzystne terminy płatności narzucane

przez silniejsze podmioty gospodarcze ,645 -,081

Poziom pozapłacowych kosztów związanych z

zatrudnieniem ,518 ,150

Bariera rynkowa związana z konkurencją

wielkich sieci handlowych, usługowych oraz

korporacji międzynarodowych (wchodzenia

tych podmiotów na rynek zdominowany

dotąd przez małe przedsiębiorstwa)

,082 ,772

Bariera popytowa związana z popytem

(bieżąca sytuacja na rynku) ,264 ,630


Respondenci w swych deklaracjach, w przypadku barier natury finansowej, są dosyd jednomyślni.

Jedyną kategorią przedsiębiorstw, w której występuje zdecydowana predykcja, są przedsiębiorstwa

zajmujące się produkcją, czyli ta kategoria przedsiębiorstw najmocniej odczuwa problemy związane

z prowadzeniem swojej działalności.

Natomiast w przypadku drugiego faktora barier natury ekonomiczno-finansowej bezpośrednio

związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej, czyli faktora natury rynkowej, zróżnicowanie

predykcyjne zmiennych niezależnych występuje znacznie silniejsze. Na problemy związane

z konkurencyjnością rynkową narzekają najczęściej średnie przedsiębiorstwa handlowe działające na

rynku od minimum 15 lat, głównie na rynku lokalnym. Statystycznie najrzadziej ten faktor barier

dotyczył przedsiębiorców zorientowanych na rynek krajowy (predykcja ujemna).

W wymiarze gospodarczym, respondenci przede wszystkim zwracali uwagę na barierę finansową

otwarcia przedsiębiorstwa. Osoba bezrobotna może otrzymad z Urzędu Pracy wsparcie na

rozpoczęcie działalności (ok. 18 tys. złotych), jednak jest to powiązane z różnymi ograniczeniami

formalnymi.

Jednocześnie osoby rozpoczynające działalnośd nie mogą liczyd na uzyskanie kredytu z banku.


Jako bardzo istotną barierę wskazywano także poziom pozapłacowych kosztów pracy, szczególnie

podkreślając tutaj dotkliwośd daniny płaconej na ZUS.

Respondenci zwracali uwagę na duże opóźnienia w realizacji płatności. Wskazywali przy tym, że

dotyczy to przede wszystkim administracji paostwowej. Również duże przedsiębiorstwa bardzo

wydłużają terminy realizacji płatności. Respondenci zwracali przy tym uwagę, iż tego rodzaju

problemy nie występują w ich relacjach z małymi przedsiębiorstwami.

Respondenci nie wskazywali na barierę popytową, jako na barierę utrudniającą ich działalnośd. Wręcz

często podkreślali, że w regionie znajdują dużo odbiorców na swoje produkty. Jedynie firmy

handlowe z branży odzieżowej wskazywały, że występuje bariera popytowa na produkty bardziej

luksusowe i droższe.

Wymiar społeczny

Trudności związane z lokalnym otoczeniem społecznym okazały się stosunkowo mniej doskwierające

śląskim przedsiębiorcom, liczba wskazao na poszczególne kategorie okazała się znacząco mniejsza.

Do barier natury społecznej badani przedsiębiorcy w pierwszym rzędzie zaliczyli „Brak lobbingu ze

strony samorządu na rzecz promowania lokalnych przedsiębiorstw na szerszych rynkach” (53,5%),

„Konkurencja ze strony uprzywilejowanych (przez lokalnych decydentów) podmiotów prywatnych”

(42,8%) oraz „Niedostateczne kwalifikacje zawodowe i wiedza pracowników” (34,0%). Do najmniej

istotnych problemów badani zaliczyli „«Zły klimat» dla prowadzenia działalności produkcyjnej,

usługowej ze strony lokalnej społeczności” (22,8%), „Korupcja” (24,4%) oraz „Niedostateczny poziom

kwalifikacji i wiedzy przedsiębiorców” (27,7%), (patrz tabela oraz wykres poniżej).

Tabela 34. Rozkład częstości deklaracji wskazujących na pytania dotyczące barier społecznych

– związanych z lokalnym otoczeniem przedsiębiorcy i miejscem prowadzenia działalności.

Bariery natury społecznej – związane z

lokalnym otoczeniem przedsiębiorcy i

miejscem prowadzenia działalności

Odpowiedzi % obserwacji

dot. barier

społecznych

N Procent

z całości

Korupcja 139 10,1% 24,4%

Problemy kadrowe z pracownikami, 182 13,3% 31,9%

Niedostateczne kwalifikacje zawodowe i wiedza

pracowników, 194 14,1% 34,0%

Niedostateczny poziom kwalifikacji i wiedzy

przedsiębiorców 158 11,5% 27,7%

„Zły” klimat dla prowadzenia działalności

produkcyjnej, usługowej ze strony lokalnej

społeczności,

130 9,5% 22,8%

Konkurencja ze strony uprzywilejowanych

(przez lokalnych decydentów) pomiotów

prywatnych,

244 17,8% 42,8%


Brak lobbingu ze strony samorządu na rzecz

promowania lokalnych przedsiębiorstw na

szerszych rynkach,

305 22,2% 53,5%

Inne 20 1,5% 3,5%


Wykres 25. Wykres procentowy deklaracji dotyczących barier społecznych– związanych z lokalnym

otoczeniem przedsiębiorcy i miejscem prowadzenia działalności (wykres uwzględnia tylko

odpowiedzi wskazujące istnienie tych barier, czyli 1372 wskazania).

Źródło: Badanie własne CATI (N=1000 przedsiębiorstw).


Wykres 26.


Bariery społeczne najczęściej wskazywane były przez przedstawicieli mikroprzedsiębiorstw.

Najczęściej wskazywaną barierą był brak lobbingu ze strony samorządu na rzecz rozwoju lokalnej

przedsiębiorczości.


Wykres 27.


Bariery społeczne najczęściej wskazywały firmy usługowe (252) i handlowe (188).

Podobnie jak w przypadku natury finansowej wskaźniki barier społecznych zostały poddane analizie

czynnikowej, która wskazała na występowanie wśród badanych dwóch rodzajów faktorów barier

społecznych (patrz tabela poniżej):

1. Kadry (problemy kadrowe, niedostateczne kwalifikacje pracowników i/lub pracowników).

2. Nieuczciwa konkurencja (korupcja, „zły klimat”, nieuczciwa konkurencja, brak wsparcia ze strony

samorządów).


Tabela 35. Analiza czynnikowa – faktory barier społecznych– związanych z lokalnym otoczeniem

i miejscem prowadzenia działalności.

Faktor 1 Faktor 2

Korupcja ,596 ,137

Problemy kadrowe z pracownikami, ,089 ,801

Niedostateczne kwalifikacje zawodowe i

wiedza pracowników, ,042 ,854

Niedostateczny poziom kwalifikacji i

wiedzy przedsiębiorców ,346 ,450

„Zły” klimat dla prowadzenia działalności

produkcyjnej, usługowej ze strony

lokalnej społeczności,

,481 ,253

Konkurencja ze strony

uprzywilejowanych podmiotów

komunalnych

,718 -,027

Brak lobbingu ze strony samorządu na

rzecz promowania lokalnych

przedsiębiorstw na szerszych rynkach,

,570 ,277


Problemy kadrowe występują w niemal wszystkich rodzajach przedsiębiorstw, respondenci nie są

znacząco statystycznie zróżnicowani, jedyna statystyczna dodatnia korelacja wystąpiła w przypadku

najstarszych przedsiębiorstw (założonych do 1989 r.), natomiast ujemna korelacja

w przedsiębiorstwach średnich (50-249), to znaczy, iż w przypadku tych pierwszych problem

występuje najczęściej, a w przypadku średnich przedsiębiorstw najrzadziej.

Interesującym zaobserwowanym zjawiskiem jest brak zróżnicowania przedsiębiorstw pod względem

deklaracji problemów natury nieuczciwej konkurencji. Problemy związane z korupcją, nieuczciwością

rynkową są wspólne w jednakowym stopniu dla wszystkich typów badanych przedsiębiorstw. Brak

jest statystycznego zróżnicowania przedsiębiorstw pod względem stosunku do nieuczciwej

konkurencji.

Uczestniczący w badaniu jakościowym (IDI, FGI) przedstawiciele przedsiębiorców bardzo wyraźnie

i jednoznacznie podkreślali, że nie zetknęli się z problemami związanymi z korupcją w swojej

działalności.

Zdecydowana większośd respondentów wskazywała na problemy kadrowe z pracownikami. Dotyczyły

one kwestii znalezienia pracowników spełniających oczekiwania przedsiębiorców co do posiadanych

umiejętności, kwalifikacji, wiedzy i wykształcenia, a także podejścia do wykonywanych obowiązków.

Problemy kadrowe związane z trudnościami w pozyskiwaniu odpowiednio wykwalifikowanych

i wykształconych pracowników, w opinii respondentów, mają swoje źródło w ogólnej sytuacji


regionu. Wskazywano, że region śląski jest regionem zajmującym od długiego czasu czołowe miejsce

w kraju pod względem dochodu brutto na mieszkaoca. Na Śląsku jest najniższe bezrobocie w kraju

(ok. 7%) i – pomimo kryzysu – jest ono od wielu lat stabilne. Podkreślano, że pod względem dochodu

na głowę i poziomu bezrobocia to województwo śląskie jest w ścisłej krajowej czołówce. Respondenci

konkludowali, że tak niski poziom bezrobocia, bliski tzw. zdrowemu poziomowi bezrobocia (3-5%)

powoduje, że trudno jest znaleźd osoby poszukujące pracy, które posiadają jakieś kwalifikacje.

Jednocześnie należy wskazad na ogólne, strukturalne czynniki wpływające na brak dopasowania

kwalifikacji i umiejętności zasobów ludzkich dostępnych na rynku pracy do potrzeb i oczekiwao

przedsiębiorców. Świadczą o tym wyniki raportu opracowanego w 2008 roku na potrzeby

Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego32, gdzie wyraźnie, na podstawie analizy informacji

uzyskanych ze wszystkich Wojewódzkich Urzędów Pracy stwierdzono, że zarówno obecnie, jak

i w perspektywie 5 i 15 lat największe zapotrzebowanie rynku pracy będzie na absolwentów

kierunków technicznych, przyrodniczych i matematycznych. Jednocześnie analizy WUP wskazują, że

obecnie występuje istotny deficyt absolwentów tych kierunków, a w perspektywie 5 i 15 lat nie

należy oczekiwad istotnego zwiększenia liczby absolwentów wyższych uczelni w tych kierunkach.

Badanie to pokazało, że szkoły wyższe planując rekrutację uwzględniają szereg różnorodnych

czynników, wśród których do bardzo istotnych należą czynniki związane z funkcjonowaniem szkoły,

potrzeba zapewnienia pracy dla posiadanej kadry naukowo-dydaktycznej, a także związane

z kosztami kształcenia w danej specjalności. Ponadto jednak szkoły wyższe biorą pod uwagę czynniki

związane z potencjalnym zainteresowaniem kandydatów, a wynikającym z atrakcyjności pewnych

zawodów i specjalności związanej z możliwością uzyskania pracy po ukooczeniu studiów. Szkoły

wyższe w swoich analizach biorą pod uwagę zidentyfikowane trendy gospodarcze, informacje

uzyskiwane od instytucji rynku pracy, opinie instytucji otoczenia biznesu oraz umowy zawierane

z przedsiębiorstwami z regionu. Zasadniczo szkoły wyższe w najbliższym czasie przewidują bardzo

wysokie zapotrzebowanie na absolwentów kierunków technicznych. W dłuższej perspektywie, przy

utrzymującym się wysokim zainteresowaniu kierunkami technicznymi szkoły wyższe przewidują

zwiększanie się zapotrzebowania rynku na absolwentów kierunków przyrodniczych

i matematycznych. Szkoły wyższe (w tym także szkoły wyższe z obszaru województwa śląskiego)

zidentyfikowały szereg kierunków i specjalności z obszaru kierunków matematycznych,

przyrodniczych i technicznych, w których w szczególny sposób przewidują intensyfikację kształcenia.

Kierunki te dotyczą przede wszystkim „nowych” kierunków (np.: nanotechnologie) i nowych

zawodów (bioinżynieria, zarządzanie systemami sieciowymi, etc.). W ten sposób szkoły wyższe

pragną odpowiedzied na zapotrzebowanie rynku związane z bardzo szybkim rozwojem

technologicznym i postępem naukowo-technicznym.

Wysokie zapotrzebowanie na pracowników z wykształceniem technicznym to jedna z podstawowych

charakterystyk współczesnego, polskiego rynku pracy. Według badao TNS OBOP z 2007 ponad 60%

przedsiębiorstw deklaruje brak kadry inżynierskiej. Pracodawcy zgłaszają największe

zapotrzebowanie na inżynierów mechaników, budownictwa i inżynierii środowiska oraz inżynierów

elektryków.

32

Ocena zapotrzebowania gospodarki na absolwentów szkół wyższych kierunków matematycznych, przyrodniczych i technicznych, badanie przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Warszawa, 2008


Wykres 28.

Źródło: TNS OBOP

Jednak dopasowanie planowanych kierunków kształcenia do potrzeb przedsiębiorstw nie jest

możliwe. Zrealizowane w ramach wspomnianego projektu badawczego badanie na reprezentatywnej

próbie przedsiębiorstw pokazało, że większośd przedsiębiorstw sektora MSP, które w chwili obecnej

wytwarzają ponad 70% PKB, w ogóle nie posiada strategii rozwoju. 60% respondentów

odpowiedziało, że ich przedsiębiorstwo nie posiada strategii własnego rozwoju. Wśród tej grupy

przedsiębiorstw, które deklarowały posiadanie strategii zdecydowana większośd (ponad 86%)

stwierdzało, że ich strategia rozwoju obejmuje jedynie krótką perspektywę czasu (maksymalnie 3-5

lat), przy czym znaczna liczba stwierdzała jedynie, że „strategia” ogranicza się do analizy rynku

w okresie 1-2 lat, obejmującej analizę bezpośrednich konkurentów, produkty i trendy panujące na

rynku, oraz to, w jaki sposób dana firma chce zabezpieczyd i ewentualnie wzmocnid swoją obecną

pozycję na rynku. Jedynie bardzo nieliczne przedsiębiorstwa (z grupy „dużych średnich”

przedsiębiorstw) deklarowały posiadanie strategii obejmującej okres dłuższy niż 5 lat, jednak

w żadnym wypadku okres ten nie przekraczał lat 7. Ponadto, badanie to było przeprowadzone

w okresie początkowym obecnego spowolnienia gospodarczego. Badanie pokazało, że większośd

przedsiębiorstw sektora MSP przede wszystkim walczy o przeżycie. Częśd z nich pragnie inwestowad

w rozwój, jednak prowadzi inwestycje o ograniczonym zakresie tak pod względem planowanej

wielkości inwestycji, jak i pod względem perspektywy czasowej realizacji inwestycji. Przedsiębiorstwa


sektora MSP zasadniczo prowadzą inwestycje w oparciu o własne zasoby finansowe, jedynie

niewielkim stopniu (szczególnie w porównaniu do gospodarek paostw Europy Zachodniej i USA)

wspierając się kredytami. Rezultatem jest jedynie krótkoterminowe planowanie inwestycji

rozwojowych i równie krótkoterminowe planowanie strategiczne. Również przeprowadzone przez

Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych LEWIATAN badanie „Konkurencyjnośd sektora MSP,

2008”33 wskazuje na barierę rozwoju przedsiębiorstw sektora MSP, jaką jest brak wykwalifikowanych

pracowników. Bariera ta pojawiła się niedawno, lecz potrzeba likwidacji tej bariery nie wynika z

krótkookresowych zaburzeo na rynku pracy, a ma systemowy charakter, gdyż gospodarka będzie

potrzebowała coraz więcej dobrze wykształconych pracowników.

Obecne zapotrzebowanie na pracowników oraz stan polskiej edukacji pozwala na wyciągnięcie

wniosków na temat szacowanego, przybliżonego deficytu inżynierów w przyszłości. Przyjmując, że

gospodarka polska szybko wyjdzie z obecnego spowolnienia tempa wzrostu i powróci na ścieżkę

szybkiego wzrostu, w 2013 roku w przemyśle krajowym może brakowad nawet 46,8 tys. inżynierów.

Poniższa Tabela przedstawia prognozę liczby brakujących inżynierów według specjalizacji.

Największe zapotrzebowanie będzie zgłaszane na inżynierów mechaników oraz inżynierów górników,

metalurgów i pokrewnych.

Źródło: Sedlak&Sedlak, op.cit. s. 65, wg. danych TNS OBOP

33

Zob.: http://www.pkpplewiatan.pl/?ID=91238&article_id=220546

http://www.pkpplewiatan.pl/?ID=91238&article_id=220546


Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku usług. Prognozy TNS OBOP wskazują, że w 2013 będzie

brakowało głównie inżynierów budownictwa i inżynierii środowiska oraz inżynierów mechaników.

Źródło: Sedlak&Sedlak, op.cit. s. 66, wg. danych TNS OBOP

Wyżej przedstawiono dostępne dane w maksymalnej perspektywie 5 lat. Najdalej sięgające dane

pozwalają na wnioskowanie maksymalnie w perspektywie 5 lat. Nie ma żadnych wiarygodnych

danych pozwalających na wnioskowanie w perspektywie dłuższej niż 5 lat, a w szczególności

w perspektywie lat 15. Wynika to z dwóch podstawowych czynników:

1. Przedsiębiorstwa nie obejmują swoją analizą operacyjną tak długiego okresu czasu,

natomiast analizy strategiczne nie ujmują takich czynników jak przewidywane zatrudnienie.

Takie kwestie obejmuje w przedsiębiorstwach planowanie operacyjne, które realizowane jest

w maksymalnej perspektywie 5 lat;

2. Sytuacja gospodarcza zmienia się niezwykle dynamicznie. Nieomal codziennie powstają

nowe zawody, a inne znikają. Jest to proces nieodwracalny i w zasadzie nikt nie potrafi go

precyzyjnie przewidywad w średniej i długiej perspektywie. Przecież 5 lat temu mało kto

przewidywał, że zawodem obecnie bardzo poszukiwanym będą specjaliści od

nanotechnologii. I tak jak 5 lat temu nie potrafiono przewidzied dynamicznego rozwoju tej

specjalności, tak dzisiaj nie potrafimy przewidzied, jakie specjalności i jakie zawody będą

szczególnie poszukiwane za lat 5, 10, czy 15.

Respondenci prowadzonych w ramach niniejszego badania badao jakościowych (IDI, FGI) podkreślali,

że nie zetknęli się ze złym klimatem dla prowadzenia działalności produkcyjnej, czy usługowej ze

strony lokalnej społeczności. Wręcz przeciwnie, podkreślano występowanie silnego wsparcia ze

strony społeczności lokalnych.

Uczestniczący w badaniu jakościowym przedsiębiorcy nie wskazywali na występowanie konkurencji

ze strony uprzywilejowanych podmiotów komunalnych i uprzywilejowanych (przez lokalnych

decydentów) podmiotów prywatnych. W dużej mierze mogło to wynikad z dwóch czynników:


(i) w trakcie FGI przedsiębiorcy siedzieli w tym samym pomieszczeniu, co przedstawiciele lokalnych

władz samorządowych, więc powstrzymywali się od wypowiadania negatywnych opinii oraz (ii)

w badaniu jakościowym najwięcej było przedstawicieli mikro- i małych-przedsiębiorstw, które są tego

rodzaju problemem dotknięci w mniejszym stopniu. Respondenci podkreślali, że ta problematyka nie

dotyczy całego sektora MSP, a raczej większych firm z określonych branż. Z kolei przedstawiciele firm

działających w sektorze budowlanym i drogowym, z którymi przeprowadzono pogłębione wywiady

indywidualne kategorycznie stwierdzali, że nie zetknęli się z takimi zjawiskami. Należy jednak

zaznaczyd, że niektórzy respondenci wyrażali przekonanie, że możliwe są zjawiska o charakterze

zmowy cenowej pomiędzy przedsiębiorcami. Wskazywano na niedostateczny lobbing ze strony

samorządu na rzecz promowania lokalnych przedsiębiorstw na szerszych rynkach. Jedynie niektórzy

respondenci stwierdzali, że zetknęli się z przychylnością samorządów, lecz nikt nie potwierdził

istnienia silnego, wspierającego lobbingu ze strony samorządów lokalnych i regionalnych. Natomiast

firmy sektora rolno-spożywczego podkreślały, że taki lobbing ma miejsce przy okazji dożynek, jednak

nie jest to jakaś planowa działalnośd samorządów, lecz dopasowanie się do sytuacji.

Wymiar ekologiczny

Spośród barier ekologicznych śląscy przedsiębiorcy za najważniejsze uznali „Restrykcyjne przepisy

o ochronie środowiska naturalnego” (55,4%) oraz „niekorzystną interpretację przepisów

„ekologicznych” przez administrację i podległe służby, (50,5%) . Nieco rzadziej wskazywali na „Niski

poziom wiedzy na temat certyfikatów środowiskowych (ekologicznych) i przewag konkurencyjnych

wynikających z ich wdrażania” (45,6%) oraz „Brak świadomości ekologicznej wśród przedsiębiorców”

(39,6%). Natomiast nagłaśniane dośd często przez media konflikty z ekologami to według badanych

tylko margines problemów śląskich przedsiębiorstw (18%) (patrz tabela oraz wykres poniżej).

Tabela 36. Rozkład częstości deklaracji wskazujących na pytania dotyczące barier natury

ekologicznej związane z wpływem ochrony środowiska i jej wymogów na prowadzoną działalnośd

gospodarczą

Bariery natury ekologicznej związane z wpływem ochrony środowiska i

jej wymogów na prowadzoną działalnośd gospodarczą


dot. barier

ekologicznych N Procent

Restrykcyjne przepisy o ochronie środowiska naturalnego 123 25,7% 55,4%

Niekorzystna interpretacja przepisów „ekologicznych” przez

administrację i podległe służby, 112 23,4% 50,5%

Konflikty z ekologami i utrudnienia w prowadzeniu działalności

gospodarczej ze strony organizacji ekologicznych, 40 8,4% 18,0%

Niski poziom wiedzy na temat certyfikatów środowiskowych

(ekologicznych) i przewag konkurencyjnych wynikających z ich

wdrażania,

102 21,3% 45,9%

Brak świadomości ekologicznej wśród przedsiębiorców sektora MSP, 88 18,4% 39,6%

Inne (jakie) 14 2,9% 6,3%



Wykres 29. Wykres procentowy deklaracji potwierdzających istnienie barier natury ekologicznej

związanych z wpływem ochrony środowiska i jej wymogów na prowadzoną działalnośd

gospodarczą (wykres uwzględnia tylko odpowiedzi wskazujące istnienie tych barier, czyli 479

wskazao).


Wymienione wyżej przyczyny wskazao na bariery natury ekologicznej nie są w badanej populacji

różnicowane, tzn. dla badanych respondentów wymienione w CATI typy barier ekologicznych są pod

względem znaczenia podobne. Dlatego w dalszej analizie możemy mówid o jednym faktorze barier

natury ekologicznej Ekologia w skład którego wchodzą wszystkie z wymienionych w kwestionariuszu

CATI kategorii tych barier


Wykres 30.


Zgodnie ze strukturą próby, na bariery ekologiczne najczęściej wskazywali mikroprzedsiębiorcy, przy

czym najczęściej wskazywano na barierę restrykcyjnych przepisów o ochronie środowiska

naturalnego, niekorzystną interpretację przepisów „ekologicznych” oraz na niski poziom wiedzy na

temat certyfikatów środowiskowych.


Wykres 31.


Bariery ekologiczne najczęściej wskazywane były przez firmy usługowe, natomiast relatywnie rzadko

przez firmy handlowe oraz przez firmy produkcyjne, co może nieco dziwid, gdyż firmy produkcyjne

muszą spełniad określone przepisami wymogi środowiskowe.

Tabela 37. Analiza czynnikowa – faktory barier natury ekologicznej związane z wpływem ochrony

środowiska i jej wymogów na prowadzoną działalnośd gospodarczą

Faktor 1

Restrykcyjne przepisy o ochronie środowiska naturalnego, ,745


administrację i podległe służby, ,814


gospodarczej ze strony organizacji ekologicznych, ,632

Niski poziom wiedzy na temat certyfikatów środowiskowych


wdrażania,

,658

Brak świadomości ekologicznej wśród przedsiębiorców sektora

MSP, ,693



Podobnie jak przy poprzednich faktorach została wykonana analiza regresji, która wskazała na

statystyczną, pozytywną zależnośd z następującym typami przedsiębiorstw: Produkcja, 50-249

pracowników. Innymi słowy faktor „EKOLOGIA” był wymieniany przez respondentów z podobną

częstotliwością, tylko w przypadkach przedsiębiorstw średnich (50-249 pracowników) ta

częstotliwośd była wyższa od pozostałych typów.

Zasadniczo niemal wszyscy respondenci badao jakościowych (IDI oraz FGI) zgodnie stwierdzali, że nie

zetknęli się z barierami w wymiarze ekologicznym. Jedynie niektórzy wskazywali na występowanie

niskiej świadomości ekologicznej wśród przedsiębiorców sektora MSP i to tych, działających

w sektorze ekologii najbliższym, takim jak wywóz śmieci i produktów ekologicznie uciążliwych Na

występowanie problemów w wymiarze ekologicznym wskazało jedynie dwoje respondentów,

z których jeden prowadził firmę akwarystyczną i miał problemy dotyczące możliwości prowadzenia

handlu niektórymi gatunkami rybek i roślin wodnych. Drugi respondent prowadzący działalnośd

związaną z dekorowaniem wnętrz, napotkał problemy z zastosowaniem niektórych materiałów

naturalnych. Trzeba jednak stwierdzid, że pomimo iż respondenci zgłaszane problemy wiązali

z „ekologią”, mają one raczej inny charakter, dotyczący ogólnych regulacji prawno-administracyjnych.

Wymiar administracyjno-prawny

Bariery natury administracyjno-prawnej okazały się największym zmartwieniem w prowadzeniu

działalności przedsiębiorstwa w opinii badanej populacji. Zdecydowanie najczęściej przedsiębiorcy

wskazywali następujące bariery: „Wysokie podatki” (82,6%), „Niejednolity system interpretacji

przepisów” (76%), „Wysoki poziom kosztów pośrednich związanych z płacami i zabezpieczeniem

społecznym” (75,9%) oraz „Niedostosowanie systemu podatkowego do realiów działania małych

firm” (75,5%). Jednakże wszystkie wymienione rodzaje barier administracyjno-prawnych uzyskały

bardzo wysokie odsetki wskazao (wyjątek stanowi „Brak systemu wsparcia dla osób rozpoczynających

działalnośd gospodarczą” (34,1%)). Obciążenia fiskalne oraz regulacje prawne są najuciążliwszym

problemem polskiej przedsiębiorczości, odsetki wskazao w tej kategorii na poziomach

przekraczających znacznie 50% wskazują wręcz na system patologiczny (patrz tabela oraz wykres

poniżej).


Tabela 38. Rozkład częstości deklaracji wskazujących na pytania dotyczące barier administracyjno-

prawnych związanych z działalnością i polityką administracji centralnej i gminnej, polityką fiskalną

i prawem tworzonym centralnie i lokalnie


dot. barier

administracyjno-

prawnych

N Procent

Reglamentowanie działalności gospodarczej, 146 1,8% 16,8%

Wysokie podatki, 716 8,9% 82,6%

Wysokie obciążenia podatkami i opłatami lokalnymi, 616 7,6% 71,0%

Niedostosowanie systemu podatkowego do realiów działania małych

firm, 655 8,1% 75,5%

Niespójne przepisy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, 594 7,4% 68,5%

Niejednolity system interpretacji przepisów ze strony organów

podatkowych 661 8,2% 76,2%

Nieustannie zmieniające się regulacje prawno administracyjne

dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, 638 7,9% 73,6%

Niewydolny system sądowniczy i prawny, długotrwałe oczekiwania na

orzeczenia i długotrwała egzekucja postanowieo, 514 6,4% 59,3%

Niekorzystna pozycja małych podmiotów z sektora MSP w ubieganiu się

o zamówienia publiczne 388 4,8% 44,8%

Wysoki poziom kosztów pośrednich związanych z płacami i

zabezpieczeniem społecznym, 658 8,2% 75,9%

Wysoki poziom wymagao związanych z bezpieczeostwem, higieną

pracy i przepisami przeciwpożarowymi, trudny do zrealizowania przez

najmniejsze podmioty,

413 5,1% 47,6%

Brak promocji regionu, ułatwiającej dotarcie do nowych klientów, 355 4,4% 40,9%

Brak aktywności samorządu terytorialnego (różnych szczebli) wobec

sektora MSP, 440 5,5% 50,7%

Brak systemu wsparcia dla firm z sektora MSP w ubieganiu się o środki

unijne, 543 6,7% 62,6%

Brak systemu wsparcia dla osób rozpoczynających działalnośd

gopodarczą, 296 3,7% 34,1%

Niedostosowanie obsługi w urzędach do potrzeb klienta 411 5,1% 47,4%

Inne (jakie) 22 ,3% 2,5%



Wykres 32. Wykres procentowy deklaracji potwierdzających istnienie barier natury administracyjno-prawnej (wykres uwzględnia tylko odpowiedzi wskazujące istnienie tych barier, czyli 8066 wskazao).



Wykres 33.



Wykres 34.


Bariery administracyjno prawne najczęściej wskazywały firmy usługowe. Deklaracje dotyczące barier

administracyjno-prawnych związanych z działalnością oraz polityką administracji centralnej i gminnej,

polityką fiskalną, a także prawem tworzonym centralnie i lokalnie, koncentrują się wokół dwóch

kategorii – faktorów barier (patrz tabela poniżej):

1) Podatki i przepisy prawne, w skład którego wchodzą odpowiedzi: Wysokie podatki, Wysokie

obciążenia podatkami i opłatami lokalnymi, Niedostosowanie systemu podatkowego do realiów

działania małych firm, Niespójne przepisy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej,

Niejednolity system interpretacji przepisów ze strony organów podatkowych, Nieustannie

zmieniające się regulacje prawno administracyjne dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej,

Niewydolny system sądowniczy i prawny, długotrwałe oczekiwania na orzeczenia i długotrwała

egzekucja postanowieo, Wysoki poziom kosztów pośrednich związanych z płacami i zabezpieczeniem

społecznym, Wysoki poziom wymagao związanych z bezpieczeostwem, higieną pracy i przepisami

przeciwpożarowymi, trudny do zrealizowania przez najmniejsze podmioty, Niedostosowanie obsługi

w urzędach do potrzeb klienta.

2) Polityka gospodarcza (na szczeblu krajowym i lokalnym) , faktor obliczony z następujących

deklaracji: Reglamentowanie działalności gospodarczej, Niekorzystna pozycja małych podmiotów z

sektora MSP w ubieganiu się o zamówienia publiczne, Brak promocji regionu, ułatwiającej dotarcie

do nowych klientów, Brak aktywności samorządu terytorialnego (różnych szczebli) wobec sektora

MSP, Brak systemu wsparcia dla firm z sektora MSP w ubieganiu się o środki unijne, Brak systemu

wsparcia dla osób rozpoczynających działalnośd gospodarczą.


Tabela 39. Analiza czynnikowa – faktory administracyjno – prawne związane z działalnością

i polityką administracji centralnej i gminnej, polityką fiskalną i prawem tworzonym centralnie

i lokalnie.

1 2

Reglamentowanie działalności gospodarczej ,133 ,526

Wysokie podatki, ,720 ,249

Wysokie obciążenia podatkami i opłatami lokalnymi, ,593 ,381

Niedostosowanie systemu podatkowego do realiów działania

małych firm,

,753 ,297

Niespójne przepisy dotyczące prowadzenia działalności

gospodarczej,

,714 ,249


podatkowych

,789 ,195

Nieustannie zmieniające się regulacje prawno administracyjne

dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej,

,774 ,161

Niewydolny system sądowniczy i prawny, długotrwałe

oczekiwania na orzeczenia i długotrwała egzekucja

postanowieo,

,579 ,239

Niekorzystna pozycja małych podmiotów z sektora MSP w

ubieganiu się o zamówienia publiczne

,190 ,717

Wysoki poziom kosztów pośrednich związanych z płacami i

zabezpieczeniem społecznym,

,698 ,239

Wysoki poziom wymagao związanych z bezpieczeostwem,

higieną pracy i przepisami przeciwpożarowymi, trudny do

zrealizowania przez najmniejsze podmioty,

,419 ,289

Brak promocji regionu, ułatwiającej dotarcie do nowych

klientów,

,211 ,685

Brak aktywności samorządu terytorialnego (różnych szczebli)

wobec sektora MSP,

,289 ,705

Brak systemu wsparcia dla firm z sektora MSP w ubieganiu się

o środki unijne,

,330 ,608


gospodarczą,

,256 ,626

Niedostosowanie obsługi w urzędach do potrzeb klienta ,502 ,318



Podatki i przepisy prawne, są w podobnej częstotliwości deklarowane przez respondentów jako

utrudnienia w aktywności ich przedsiębiorstw. Jedynie wyższymi wskazaniami, statystycznie

istotnymi, są deklaracje przedsiębiorstw, które funkcjonują na rynku od 10 do 15 lat.

Faktor „Polityka gospodarcza” podobnie jak powyżej, nie różnicuje badaną próbę, tj. respondenci

z podobną częstotliwością wymieniali bariery związane z polityka gospodarczą jako bariery

prowadzenia i rozwoju działalności gospodarczej, tylko predykcje statystycznie istotne odnotowano

wśród przedsiębiorstw produkcyjnych i handlowych.

Respondenci nie wskazali na problemy związane z reglamentowaniem działalności gospodarczej.

Zwracali natomiast uwagę na to, że należałoby uprościd system podatkowy i obniżyd podatki

bezpośrednie. Jednak większośd z nich stwierdziła, że z ich punktu widzenia podatki stanowią

mniejszy problem niż obciążenia ZUS. Zwracano uwagę na występujące niespójności w systemie

podatkowym i innych regulacjach dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej, w tym na

rozbieżności pomiędzy regulacjami dotyczącymi ZUS i wymaganiami Urzędów Skarbowych.

Respondenci zwracali uwagę, że system płacenia podatku VAT często sprawia im duże problemy,

gdyż muszą płacid podatek od wystawionej faktury, w sytuacji, gdy kontrahent nie wywiązał się

jeszcze z należnej płatności i nie uczynił tego w terminie opłaty podatku VAT (taka sytuacja – zdaniem

niektórych respondentów powoduje niekiedy problemy dla płynności finansowej ich

przedsiębiorstw.

Jako bardzo istotną barierę wskazywano niespójnośd przepisów, częste ich zmiany i brak jednolitych

interpretacji przez urzędników.

Respondenci zwracali uwagę na fakt, że w kontaktach z urzędnikami Urzędu Skarbowego zawsze

stoją na przegranej pozycji i są traktowani jak potencjalni przestępcy. Podkreślano, że niekiedy

urzędnicy US potrafią (zupełnie przypadkowo i nie ze złej woli, a z braku wiedzy oraz z powodu

niejednolitych interpretacji przepisów, których brzmienie uniemożliwia niekiedy tzw. „językową”

wykładnię prawa)wprowadzad w błąd i powodowad problemy dla przedsiębiorców. Podkreślano brak

informacji o interpretacjach przepisów podatkowych.

Zwracano uwagę na problemy interpretacyjne dotyczące certyfikatów HACCP i współpracy

z SANEPID. Problemy te wynikały z różnych i niespójnych wymagao stawianych przez różnych

pracowników SANEPID .

W odniesieniu do zamówieo publicznych wskazywano na trudności z dostępem do informacji

o prowadzonych postępowaniach przetargowych, natomiast samą procedurę przetargową określano

jako przejrzystą.

Respondenci wskazywali na zmieniające się regulacje prawne dotyczące wymaganych kwalifikacji.

Jako przykład podawano wymogi dotyczące inspektorów BHP i kwestię zbliżającej się utraty ważności

kiedyś nabytych uprawnieo . Wskazywano także na problematyczną sprawę obowiązku zatrudniania

osób z przeszkoleniem przeciwpożarowym, co dla mikroprzedsiębiorstw (np. zatrudniających tylko 1-

2 osoby) stanowi bardzo duży problem .

Generalnie stwierdzano, że władze samorządowe raczej w niewielkim zakresie (lub wcale) podejmują

działania mające na celu promocję regionu i dotarcie przez firmy sektora MSP do nowych klientów.


Przy tym wielu respondentów nawet nie oczekiwało podjęcia przez władze samorządowe takich

działao.

Odpowiadając na pytania dotyczące trudności w dostępie do pozyskania finansowania przez sektor

MSP ze źródeł zewnętrznych (finansowanie dostępne dla sektora MSP w ramach krajowych

i regionalnych programów operacyjnych) podkreślano, że dla MSP uzyskanie takiego wsparcia

stanowi duży problem. Podkreślano brak wsparcia w wypełnianiu wniosków, załatwianiu

wymaganych formalności, etc. Przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego podkreślali, że na

Śląsku w bardzo dużym stopniu wspiera się przedsiębiorców w tym zakresie. Jednak opinia

przedsiębiorców była zupełnie inna. Wskazywali, że teoretycznie taka pomoc jest dostępna, lecz

w rzeczywistości nie funkcjonuje to właściwie. Niektórzy respondenci stwierdzali wręcz, że informacja

na temat możliwego dofinansowania, jaką uzyskali na terenie województwa śląskiego była

niedostateczna i dofinansowania nie uzyskali, natomiast zdobyli je na terenie innego regionu.

Respondenci podkreślali, że o ile wsparcie istnieje dla osób rozpoczynających działalnośd gospodarczą

(dotacja dla osób bezrobotnych w wysokości 18 tys. złotych oraz obniżka składki na ZUS), to osoby

prowadzące już działalnośd gospodarczą, a pragnące np. zatrudnid dodatkowych pracowników na

takie wsparcie nie mogą liczyd. Niektórzy respondenci podkreślali także, że pomoc dla osób

rozpoczynających działalnośd jest niewystarczająca i źle zaprogramowana. Wskazywano na duże

problemy związane także z korzystaniem ze wsparcia adresowanego na aktywizację zawodową osób

niepełnosprawnych. Podstawowym problemem – w opinii respondentów – jest to, że przedsiębiorca

musi najpierw swoje środki wydad, a następnie musi liczyd, że uzyska zwrot poniesionych nakładów.

Respondenci zwracali uwagę na długotrwałośd procedur urzędowych związanych z załatwianiem

spraw dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej. Jeden z respondentów wskazał np.

sprawę dotyczącą zmiany adresu siedziby spółki w rejestrze sądowym, która nie została przez Sąd

Rejestrowy załatwiona w ciągu czterech miesięcy.

Wymiar technologiczny

Bariery natury technologicznej i logistycznej związane z infrastrukturą stosunkowo również często

były wskazywane przez badaną populację. Za główne utrudnienie w prowadzeniu przedsiębiorstwa

ankietowani uznali problemy dotyczące infrastruktury woj. śląskiego, to jest złe drogi, media,

komunikacja (62,5%), brak lokali pod inwestycje (38,6%) oraz brak wsparcia ze strony władz lokalnych

dla innowacyjności przedsiębiorstw (53,5%). Z drugiej strony ankietowani wymieniali problemy

z obszaru zarządzania informacją: „Brak świadomości wśród przedsiębiorców sektora MSP

konieczności wprowadzania rozwiązao innowacyjnych, jako warunku dalszego rozwoju” (40,5%)

i „Brak kontaktów miedzy firmami sektora MSP a instytucjami B+R” (41,2%). Z rozkładów odpowiedzi

wynika natomiast bardzo dobra wiedza śląskich przedsiębiorców o sposobach pozyskiwania nowych

rozwiązao technologicznych (tylko 25.2% respondentów zadeklarowało problemy w tym zakresie)

i ich skuteczna aplikacja do procesu produkcyjnego (tylko 33,7% ankietowanych wskazało

„Przestarzały park maszynowy jako barierę w rozwoju ich podmiotu”) (patrz poniżej tabela oraz

wykres).


Tabela 40. Rozkład częstości deklaracji wskazujących na pytania dotyczące barier technologicznej

związane z ograniczeniami technicznymi i logistycznymi

Odpowiedzi % obserwacji dot.

barier tech. i

logist. N Procent

Brak lokali i terenów pod inwestycje, 181 13,0% 38,6%

Zła infrastruktura techniczna (media, drogi, komunikacja)

utrudniająca prowadzenie działalności gospodarczej, 293 21,1% 62,5%

Brak dostępu do nowych technologii, 118 8,5% 25,2%

Przestarzały park maszynowy, 158 11,4% 33,7%

Brak świadomości wśród przedsiębiorców sektora MSP

konieczności wprowadzania rozwiązao innowacyjnych,

jako warunku dalszego rozwoju,

190 13,7% 40,5%

Brak wsparcia ze strony władz lokalnych dla polityki

innowacyjności przedsiębiorstw, 251 18,1% 53,5%

Brak kontaktów miedzy firmami sektora MSP a

instytucjami B+R (ewentualnie brak świadomości potrzeby

takich kontaktów),

193 13,9% 41,2%

Inne (jakie) 6 ,4% 1,3%



Wykres 35. Wykres procentowy deklaracji potwierdzających istnienie barier technologicznych

związanych z ograniczeniami technicznymi i logistycznymi (wykres uwzględnia tylko odpowiedzi

wskazujące istnienie tych barier, czyli 1390 wskazao)


Wykres 36.



Na bariery technologiczne najczęściej wskazują przedsiębiorstwa mikro, przy czym najczęściej

wskazywaną barierą jest zła infrastruktura techniczna.

Wykres 37.


Podobnie jak w odniesieniu do innych barier, bariery technologiczne najczęściej wskazywały firmy

usługowe.

Analiza czynnikowa wskazuje, iż pod względem tego typu barier nie występuje statystycznie

zróżnicowanie respondentów pod względem poszczególnych typów barier natury technologicznej

które ich dotyczą, stąd możemy scalid wszystkie typy do jednej kategorii – faktora barier

„Infrastruktura”, (patrz tabela poniżej), czyli nie możemy wnioskowad, że jeden określony typ barier

dotyczy wybranych kategorii przedsiębiorstw, a inny typ barier technologicznych innych kategorii

przedsiębiorstw. Wszystkie wymienione rodzaje barier są wspólne dla każdego z klasyfikowanych

w kwestionariuszu typów przedsiębiorstw.


Tabela 41. Analiza czynnikowa – faktory natury technologicznej związane z ograniczeniami

technicznymi i logistycznymi

Faktor 1

Brak lokali i terenów pod inwestycje, ,642

Zła infrastruktura techniczna (media, drogi, komunikacja)

utrudniająca prowadzenie działalności gospodarczej, ,655

Brak dostępu do nowych technologii, ,697

Przestarzały park maszynowy, ,642

Brak świadomości wśród przedsiębiorców sektora MSP

konieczności wprowadzania rozwiązao innowacyjnych, jako

warunku dalszego rozwoju,

,760

Brak wsparcia ze strony władz lokalnych dla polityki

innowacyjności przedsiębiorstw, ,824

Brak kontaktów miedzy firmami sektora MSP a instytucjami

B+R (ewentualnie brak świadomości potrzeby takich

kontaktów),

,768


Jednakże, dzięki analizie regresji można określid, który typ przedsiębiorstwa wykazuje większe

prawdopodobieostwo wystąpienia określonego rodzaju barier. W przypadku barier technologicznych

takie statystyczne podwyższone prawdopodobieostwo występuje jedynie w kategorii przedsiębiorstw

produkcyjnych.

Zasadniczo respondenci mimo, iż często wskazywali bariery technologiczne, nie identyfikowali

istotnych barier w tym wymiarze. Niektórzy z nich mieli problemy związane z wynajmowaniem lokali

na działalnośd („zbyt wysokie czynsze”), jednak zasadniczo problem ten nie był uznawany za istotny.

Inni zwracali uwagę na problemy związane z infrastrukturą drogową i trudnościami z parkowaniem

pojazdów (utrudnienie dla klientów), jednak to także nie jest uznawane za zasadniczy problem.

Wielu respondentów stwierdzało, że istotne byłoby unowocześnienie swojego parku maszynowego

i wprowadzenie nowych technologii, jednak na przeszkodzie stoi bariera finansowa. Nie stwierdzano

natomiast problemów z wiedzą o nowych technologiach i wyposażeniu technicznym ponieważ

przedsiębiorstwa w chwili obecnej mogą poszukiwad nowych technologii, maszyn i narzędzi na całym

świecie mając dostęp do ogólnoświatowych sieci informacyjnych za pomocą Internetu.

Większośd respondentów przygotowana jest na koniecznośd konkurowania na szerokim i otwartym

rynku – nie tylko lokalnym czy regionalnym. Z tego powodu mają oni świadomośd konieczności

wprowadzania innowacyjności nie tylko dotyczącej oferowanych produktów, lecz także w obszarze

form, metod i technik dotarcia do klientów. Rozumienie konieczności bycia konkurencyjnym

i związanej z tym potrzeby wprowadzania innowacji jest charakterystyczne dla większości branż

reprezentowanych przez respondentów. Wyjątek stanowią tutaj przedstawiciele firm handlowych

branży spożywczej i kosmetycznej, którzy stanowią jednak zdecydowaną większośd przedsiębiorstw

objętych badaniem, takie firmy są nastawione na zachowanie stałej grupy klientów. Pozostałe branże

rozumieją koniecznośd wdrażania innowacyjności. Niestety, nie zawsze takie podejście spotyka się ze


wsparciem i dofinansowaniem w ramach programów współfinansowanych ze środków UE.

Jednocześnie, mimo powszechnego wśród respondentów przekonania, że innowacyjnośd stanowi

kluczowy element do sukcesu ich firmy, bardzo rzadko deklarowana jest jakakolwiek współpraca z

krajowymi i regionalnymi ośrodkami naukowo-badawczymi. Wśród respondentów jeden raz tylko

pojawiło się stwierdzenie mówiące o bezpośredniej i realnej współpracy z regionalnymi uczelniami.

Znaczna częśd respondentów wyrażała żal, że brak jest zainteresowania taką współpracą ze strony

ośrodków naukowo-badawczych, natomiast inna grupa respondentów stwierdzała swój brak

zainteresowania współpracą z krajowymi ośrodkami naukowo-badawczymi ze względu na ich

słabośd.

Jednocześnie większośd respondentów stwierdzała, że nie odczuwa żadnego wsparcia innowacji

w sektorze MSP ze strony władz lokalnych.

Bariery związane z dostępem do informacji,

Ostatnim typem eksplorowanych barier był przeszkody związane z informacją gospodarczą prawną

na poziomie mikro, mezo i makro-rynkowym. Ankietowani respondenci największe braki

informacyjne odczuwają w sferze dotacji unijnych (71,5%) źródeł finansowania (69,5%), przepisów

prawnych (57,8%) oraz nisz rynkowych (54,7%). Stosunkowo lepszy dostęp do informacji deklarują

w zakresie kontrahentów rynkowych (38%) i rynków europejskich (48%). Niemniej jednak trzeba

podkreślid, iż w całej kategorii barier informacyjnych występują dosyd wysokie odsetki wskazao, co

pokazuje na istotne braki infrastruktury informacyjnej w województwie śląskim (patrz tabela

poniżej).

Tabela 42. Rozkład częstości deklaracji wskazujących na pytania dotyczące barier związanych

z dostępem do informacji z zakresu gospodarki, zmian regulacji prawnych, zarówno na poziomie

krajowym, jak i europejskim


dot. barier

informacyjnych N Procent

Brak informacji na temat źródeł finansowania działalności gospodarczej, 382 17,7% 69,5%

Brak informacji dotyczących obowiązujących przepisów i norm, 318 14,7% 57,8%

Brak informacji rynkowej dotyczącej produktów i kontrahentów, 209 9,7% 38,0%

Brak wiedzy na temat nisz rynkowych i atrakcyjnych specjalizacji ze strony

firm sektora MSP, 301 14,0% 54,7%

Brak informacji na temat rynków europejskich (na temat potencjalnych

klientów, regulacji prawnych obowiązujących w paostwach Unii) 264 12,2% 48,0%

Brak informacji (oraz informacje nieprzejrzyste) ze strony jednostek

samorządowych, na temat przetargów oraz formalności realizowanych w

wydziałach tych jednostek,

277 12,8% 50,4%

Brak informacji na temat dotacji i programów unijnych. 393 18,2% 71,5%

Inne (jakie) 13 ,6% 2,4%



Wykres 38. Wykres procentowy deklaracji potwierdzających istnienie barier związanych

z dostępem do informacji z zakresu gospodarki, zmian regulacji prawnych, zarówno na poziomie

krajowym jak i europejskim (wykres uwzględnia tylko odpowiedzi wskazujące istnienie tych barier,

czyli 2157 wskazao)


Wykres 39.



Wykres 40.


Bariery związane z dostępem do informacji były najczęściej wskazywane przez mikroprzedsiębiorstwa

oraz przez firmy z sektora usługowego.

Podobnie jak w poprzednim typie barier, tak i tutaj badana próba badawcza nie jest zróżnicowana

poszczególnymi ich kategoriami, wszystkie podrodzaje braków informacyjnych stanowią jeden

wspólny faktor „Informacja”, nie zanotowano wyraźnego faworyzowania którejś z kategorii braków

informacyjnych (patrz tabela poniżej).

Tabela 43. Analiza czynnikowa – faktory związane z dostępem do informacji z zakresu gospodarki

(spraw finansowych, rynkowych), zmian regulacji prawnych, zarówno na poziomie krajowym jak

i europejskim

Faktor 1

Brak informacji na temat źródeł finansowania działalności gospodarczej, ,843

Brak informacji dotyczących obowiązujących przepisów i norm, ,811

Brak informacji rynkowej dotyczącej produktów i kontrahentów, ,736

Brak wiedzy na temat nisz rynkowych i atrakcyjnych specjalizacji ze strony firm sektora MSP, ,801

Brak informacji na temat rynków europejskich (na temat potencjalnych klientów, regulacji

prawnych obowiązujących w paostwach Unii) ,790

Brak informacji (oraz informacje nieprzejrzyste) ze strony jednostek samorządowych, na temat

przetargów oraz formalności realizowanych w wydziałach tych jednostek, ,776

Brak informacji na temat dotacji i programów unijnych. ,811



Statystycznie największe prawdopodobieostwo występowania opisanych wyżej braków

informacyjnych możemy odnotowad dzięki analizie regresji wśród przedsiębiorstw nakierowanych

na rynek ogólnopolski, natomiast najmniej prawdopodobne, że spotkamy ten typ barier

w przedsiębiorstwach średnich (zatrudniających od 10 do 49 pracowników). Pozostałe kategorie

przedsiębiorstw nie wykazują się statystyczną predykcją.

Zasadniczo respondenci nie podkreślali istotnych barier z zakresu braku dostępu do informacji. Wręcz

twierdzili, że w chwili obecnej, przy szerokim dostępie do Internetu, nie występują problemy

z dotarciem do jakiejkolwiek informacji. Zwrócili jednak uwagę na kilka niedogodności i problemów

pośrednio związanych z tym obszarem.

O ile można bardzo łatwo uzyskad informacje dotyczące obowiązujących aktów normatywnych

(przepisy, normy, etc.) to problematyczne w wielu przypadkach wydaje się byd zrozumienie tych

regulacji. Przepisy są nie do kooca rozumiane przez samych urzędników odpowiedzialnych za ich

egzekwowanie i często zdarza się, że przedsiębiorcy natrafiają na różne interpretacje tego samego

przepisu. Oznacza to, że prawo stanowione jest mało czytelne i przejrzyste, co pozwala na dużą

swobodę interpretacyjną. Przedsiębiorcy także zwracają uwagę na nieprzychylne nastawienie do nich

wielu urzędników, którzy niekiedy traktują ich jako potencjalnych przestępców.

Przedsiębiorcy nie narzekają na brak informacji rynkowej dotyczącej produktów i kontrahentów.

Wszystkie informacje są dostępne w Internecie.

Natomiast jeżeli chodzi o informację dotyczącą dostępnych nisz rynkowych, to respondenci

stwierdzając, że takiej informacji nie ma dostępnej podkreślali jednocześnie, że jest to informacja

strategiczna, która decyduje o przyszłości firmy. Gdyby była ona powszechnie dostępna, przestałaby

byd informacją strategiczną i z punktu widzenia przedsiębiorstwa nie byłaby to sytuacja korzystna.

Respondenci podkreślali trudny dostęp do informacji o przetargach prowadzonych przez JST, a także

zwracali uwagę na często zbyt wąski zakres danych zawartych w ogłoszeniu o prowadzeniu przetargu

oraz na nieprzejrzystośd i zawiły, skomplikowany, niezrozumiały język dokumentacji przetargowej.

Również w odniesieniu do informacji na temat dotacji i programów unijnych oraz środków

finansowych dostępnych dla sektora MSP w ramach krajowych i regionalnych programów

operacyjnych respondenci stwierdzali, że informacje te są mało czytelne i przejrzyste. Krytykowano

skomplikowany żargon dokumentów dotyczących dotacji i programów unijnych oraz rozrzucenie

informacji w wielu miejscach, które nie zawsze są łatwo dostępne.

Jak te bariery i trudności są odczuwane przez firmy sektora MSP na Śląsku? Jaki jest poziom ich

uciążliwości i powszechności?

Zestawienie wszystkich deklaracji respondentów, w których wskazywali, czy odczuwają dany typ

barier w prowadzeniu działalności gospodarczej, jednoznacznie wskazuje, iż największymi

problemami śląskich (ale prawdopodobnie problem ten dotyczy wszystkich przedsiębiorców

w naszym kraju) są obciążenia podatkowe i okołopodatkowe oraz niespójne i niekiedy wzajemnie się

wykluczające regulacje prawne. Rozkład odpowiedzi wskazuje również na odczuwalne załamanie

koniunktury gospodarczej. Pełne zestawienie zgromadzonych w ramach badania CATI danych

zaprezentowane zostało poniżej. Wnioskowad należy zatem , że bardziej decydującą rolę w animacji i


rozwoju rynku MSP w wojewódzkim śląskim będą miały decyzje i rozwiązania na szczeblu centralnym

niż lokalnym.

Tabela 44. Rozkład częstości deklaracji wskazujących na pytania dotyczące barier utrudniających

prowadzenie i rozwój działalności gospodarczej – zestawienie

Częstośd z całości

% obserwacji

dot. wszystkich

barier aktywności

Wysokie podatki 716 75


podatkowych 661 69

Wysoki poziom kosztów pośrednich związanych z płacami i z

pozapłacowymi kosztami pracy 658 69

Niedostosowanie systemu podatkowego do realiów działania

sektora MSP 655 68

Nieustannie zmieniające się regulacje prawno administracyjne 638 67

Wysokie obciążenia podatkami i opłatami lokalnymi 616 64

Niespójne przepisy dotyczące prowadzenia działalności

gospodarczej 594 62

Brak systemu wsparcia dla firm z sektora MSP w ubieganiu się o

wsparcie z funduszy UE 543 57

Niewydolny system sądowniczy i prawny, długotrwałe

oczekiwania na decyzje 514 54

Bariera popytowa związana z bieżącą sytuacją na rynku 486 51

Poziom pozapłacowych kosztów związanych z zatrudnieniem

pracowników 481 50

Brak kapitału i trudności związane z finansowaniem działalności 444 46

Brak aktywności samorządu terytorialnego (różnych szczebli) 440 46

Wysoki poziom wymagao związanych z bezpieczeostwem, BHP 413 43

Niedostosowanie obsługi w urzędach do potrzeb klienta 411 43

Niekorzystne terminy płatności narzucane przez silniejsze

podmioty gospodarcze 398 42

Bariera rynkowa związana z konkurencją wielkich sieci

handlowych 395 41

Niekorzystna pozycja małych podmiotów z sektora MSP w 388 41


ubieganiu się o zamówienia publiczne

Brak promocji regionu, ułatwiającej dotarcie do nowych klientów 355 37

Brak lobbingu ze strony samorządu na rzecz promowania

lokalnych przedsiębiorstw na szerszych rynkach 305 32


gospodarczą 296 31

Zła infrastruktura techniczna (media, drogi, komunikacja) 293 31

Kłopoty w planowaniu finansowym 288 30

Konkurencja ze strony uprzywilejowanych podmiotów

komunalnych 244 25

Niedostateczne kwalifikacje zawodowe i wiedza pracowników 194 20

Problemy kadrowe z pracownikami 182 19

Brak lokali i terenów pod inwestycje, 181 19

Niedostateczny poziom kwalifikacji i wiedzy przedsiębiorców 158 17

Reglamentowanie działalności gospodarczej 146 15

Korupcja 139 15

„Zły” klimat dla prowadzenia działalności gospodarczej 130 14

Restrykcyjne przepisy o ochronie środowiska naturalnego 123 13


administrację i podległe służby 112 12

Niski poziom wiedzy na temat certyfikatów środowiskowych 102 11

Brak świadomości ekologicznej wśród przedsiębiorców sektora

MSP 88 9


gospodarczej 40 4



Przedstawiciele przedsiębiorców wskazali dwie zasadnicze bariery utrudniające rozwój firm sektora

MSP w regionie śląskim:

brak dodatkowego finansowania z systemu bankowego, a właściwie to mocno utrudniony

dostęp do takiego dodatkowego finansowania;

bariera o charakterze administracyjnym, dotycząca dwóch aspektów: (i) częste zmiany

obowiązujących przepisów i regulacji oraz związane z tym trudności interpretacyjne, (ii)

długotrwałe procedury podejmowania decyzji przez urzędy (dotyczy to np. wydawania

pozwoleo budowlanych).

Również duża grupa respondentów wskazała na wysokie pozapłacowe koszty pracy

(a w szczególności opłaty ZUS) jako na barierę ograniczającą rozwój przedsiębiorczości. Należy

jednak zaznaczyd, że ta bariera była przez respondentów wiązana z podstawową barierą finansową.

Jakie pozostałe (niewymienione dotąd) czynniki wpływają hamująco na funkcjonowanie i rozwój

sektora MSP na Śląsku?

Respondenci uczestniczący w badaniu FGI oraz IDI wskazali kilka barier, które nie zostały

zidentyfikowane w kafeterii stanowiącej podstawę realizowanego badania techniką CATI:

podejście instytucji kontrolujących firmy sektora MSP, polegające na tym, że kontrola jest

prowadzona do momentu, aż kontroler znajdzie jakieś niedociągnięcie (wg opinii niektórych

beneficjentów, przedsiębiorcy niekiedy sami wskazują kontrolerowi jakieś drobne

niedociągnięcie, aby wreszcie kontroler uznał, że spełnił swoje zadanie i miał co wpisad do

protokołu pokontrolnego);

negatywne podejście władz regionalnych i lokalnych do przedsiębiorstw sektora MSP ;

brak środków finansowych u koocowego odbiorcy wszystkich działao gospodarczych –

w społeczeostwie. Niski poziom dochodów społeczeostwa wskazano jako bardzo istotną

barierę rozwojową dla całej gospodarki;

barierą są bardzo wysokie koszty funkcjonowania paostwa, co powoduje koniecznośd

dużego obciążenia podatkowego nie tylko firm sektora MSP, ale całego społeczeostwa.

Konieczne jest zreformowanie finansów publicznych w celu zmniejszenia kosztów

funkcjonowania paostwa i umożliwienia firmom pozyskania środków na finansowanie

rozwoju gospodarczego;

bardzo wąska specjalizacja firm może stanowid barierę rozwojową, a w sytuacji nagłego

załamania rynku może prowadzid do upadłości.


Jak problemy z rozwojem i funkcjonowaniem sektora MSP postrzegają przedstawiciele

samorządów terytorialnych regionu?

W opinii przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego funkcjonowanie urzędów nie stanowi

problemu dla rozwoju przedsiębiorczości. Urzędy dostosowują swoje funkcjonowanie do

zachodzących zmian, rozwoju rynku, przepisów oraz potrzeb przedsiębiorców. Natomiast występują

inne bariery o charakterze administracyjnym:

zmieniające się przepisy, wymagające od przedsiębiorcy wypełniania coraz to nowych

dokumentów powodują niekiedy koniecznośd zatrudniania dodatkowych pracowników, inną

organizację pracy, co powoduje wzrost kosztów pracy w firmie i może stanowid barierę

rozwojową;

wysokie pozapłacowe koszty pracy, ZUS, stanowią istotną barierę;

skomplikowane przepisy – szczególnie podatkowe, dotyczące podatku VAT – wymagają od

przedsiębiorców korzystania z pomocy wyspecjalizowanych firm zewnętrznych lub

zatrudnianie dodatkowych, wyspecjalizowanych pracowników, co stanowi dodatkowy koszt

dla firmy i może stanowid barierę rozwojową.

Ponadto przedstawiciele JST za zasadnicze bariery uznali:

przedsiębiorstwa, a szczególnie osoby rozpoczynające działalnośd gospodarczą mają

problemy z pozyskiwaniem zewnętrznych środków finansowych z systemu bankowego. Jest

to szczególnie widoczne w ostatnim okresie, kiedy banki w istotny sposób zaostrzyły kryteria

kredytowe i ograniczyły akcję kredytową;

przedsiębiorstwa mają świadomośd potrzeby wprowadzania innowacji, jednak

w zdecydowanej większości nie mogą sobie na to – ze względów finansowych – pozwolid;

współpraca firm sektora MSP z dużymi przedsiębiorstwami sieciowymi jest trudna i nie

każde przedsiębiorstwo może sobie na to pozwolid. Jednak te, którym się to udaje częściej

uzyskują większy sukces.

Jak problemy z rozwojem i funkcjonowaniem sektora MSP postrzegają przedstawiciele instytucji

regulujących i eksperci?

Respondenci z tej kategorii wskazują jako najważniejszą barierę rozwojową dla firm niewielki stopieo

oryginalności pomysłów na biznes. Wskazują, że większośd nowych przedsiębiorstw stara się

powielad już znane pomysły na działalnośd gospodarczą. W opinii ekspertów nie może to prowadzid

do spektakularnego sukcesu przedsięwzięcia. Wskazywano na bardzo niską innowacyjnośd

powstających przedsiębiorstw sektora MSP, które zasadniczo nie są przedsiębiorstwami

opierającymi swój rozwój na nowoczesnych technologiach, innowacyjnych i oryginalnych pomysłach

na przedsiębiorstwo. Stwierdzano, że przedsiębiorstwa takie w przyszłości mogą napotkad na

istotne bariery rozwojowe wynikające z wielkiej konkurencji i zanikaniu zapotrzebowania na

świadczone przez nie usługi i produkowane dobra.

W opinii ekspertów region śląski charakteryzuje się wysokim dochodem brutto na mieszkaoca, dużo

niższym niż w pozostałych regionach i stabilnym bezrobociem (ok. 7%). Stabilnośd tego bezrobocia


w dużej mierze wynika z obecności na Śląsku wielu zakładów pracy (przemysł), które zapewniają

stosunkowo dużej liczbie osób stałe zarobki, stabilne wynagrodzenie. Z punktu widzenia

przedsiębiorców może to byd jednak odbierane jako bariera rozwojowa, ograniczająca ich dostęp do

zasobów ludzkich posiadających oczekiwane kwalifikacje i umiejętności.

Śląsk jest także regionem dbającym o wykształcenie. Jest tutaj bardzo dużo uczelni wyższych.

Istotnym elementem wpływającym na sytuację społeczno-ekonomiczną Śląska jest specyficzny dla

tego regionu wymiar etosu pracy. Powoduje to, że wiele osób z Warszawy chce zatrudniad osoby z

tego regionu, preferuje osoby ze Śląska niż osoby z innych regionów Polski. Zdaniem ekspertów

także ten czynnik (oprócz ogólnego odpływu wykształconych zasobów ludzkich do tych paostw

członkowskich UE, gdzie możliwe jest osiągnięcie wyższych zarobków) może przyczynid się do

odpływu z terenu województwa śląskiego najlepiej wykształconych i posiadających najwyższe

kwalifikacje kadr.

Kolejnym elementem wzmacniającym pozycję regionu jest jego silna urbanizacja i związana z tym

duża gęstośd zaludnienia, działająca stymulująco na usługi dla ludności. Są to elementy silnie

sprzyjające rozwojowi firm sektora MSP w regionie lecz jednoczesnie powodujące silną konkurencję

pomiędzy poszczególnymi podmiotami gospodarczymi, a co za tym idzie podnoszące bariery wejścia

dla osób pragnących uruchomid własną działalnośd gospodarczą..

Eksperci oraz przedstawiciele podmiotów publicznych stwierdzali istnienie zasadniczej bariery

rozwojowej dla sektora MSP, jaka w chwili obecnej stanowi utrudniony dostęp do zewnętrznych

źródeł finansowania działalności gospodarczej.

Przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego wskazywali na niską stabilnośd prawa

dotyczącego prowadzenia działalności gospodarczej, podkreślając, że często zmieniające się przepisy

nawet im sprawiają trudności.

Stwierdzano niespójnośd niektórych przepisów i wymagao administracyjnych (w szczególności

wskazywano na duże rozbieżności w prawie dotyczącym ZUS oraz kwestii podatkowych).

Zwracano uwagę na niską jakośd stanowionego prawa, które zawiera sformułowania mało

precyzyjne i niejednoznaczne, wymagające interpretacji, która może odmienna w zależności od

osoby interpretującej dany przepis.

Przedstawiciele niektórych jednostek samorządu terytorialnego wskazywali na barierę polegającą na

trudnościach w uzyskaniu terenów inwestycyjnych oraz na związane z tym problemy prawne

wynikające z zapisów prawa.

Generalnie, przedstawiciele podmiotów publicznych jako na zasadnicze bariery wskazywali na

bariery administracyjne, co wynika z charakteru ich kontaktów z przedsiębiorcami sektora MSP.

Jednocześnie przedstawiciele podmiotów publicznych podkreślali, że w ich opinii zasadnicze bariery

rozwojowe sektora MSP dotyczą kwestii finansowych (niska kumulacja kapitału w sektorze MSP nie

pozwalająca na samodzielne finansowanie rozwoju i inwestycji oraz innowacyjności), a pozostałe

bariery mają charakter uboczny.

Należy podkreślid, że wszyscy eksperci biorący udział w badaniu przede wszystkim podkreślali szanse

rozwojowe sektora MSP w województwie śląskim stwierdzając, że są one znacznie większe

i silniejsze niż bariery rozwojowe, na jakie napotykają przedsiębiorcy.


Jak spowolnienie gospodarcze wpływa na rozwój sektora MSP na Śląsku?

Brak jest danych pozwalających na odrębną analizę wpływu spowolnienia gospodarczego na sytuację sektora MSP na terenie województwa śląskiego. Należy jednak przyjąd, że wpływ ten będzie podobny do sytuacji sektora w całym kraju.

Wraz z rosnącym ryzykiem udzielania nowych pożyczek w warunkach spowolnienia gospodarczego instytucje finansowe (banki) zaostrzyły kryteria przyznawania kredytów. Według danych NBP – małe i średnie firmy najmocniej odczuły przykręcenie kurków kredytowych przez banki.

Wykres 41. Kryteria udzielania kredytów dla przedsiębiorstw sektora MSP w okresie I kw. 2007 – II kw. 2009

-100,0%

-80,0%

-60,0%

-40,0%

-20,0%

0,0%

20,0%

40,0%

60,0%

I.2007 II.2007 III.2007 IV.2007 I.2008 II.2008 III.2008 IV.2008 I.2009 II.2009

Małe i średnie przedsiębiorstwa kredyty krótkoterminowe

Małe i średnie przedsiębiorstwa kredyty długoterminowe

Źródło; Dane NBP; Ujemny wskaźnik oznacza tendencję do zaostrzania kryteriów

W 2008 roku w kolejnych kwartałach warunki udzielania kredytów ulegały zaostrzeniu. Ta tendencja w dalszym ciągu się utrzymuje.

W zakresie popytu na kredyty w sektorze MSP w okresie I kwartał 2008 r. – II kwartał 2008 r.

odnotowano wzrost popytu. Jednak począwszy od III kwartału 2008 r. popyt na kredyty

długoterminowe spadał. W ocenie banków, głównymi czynnikami stymulującym wzrost popytu na

kredyty dla przedsiębiorstw było rosnące zapotrzebowanie na finansowanie inwestycji

przedsiębiorstw i finansowanie zapasów i kapitału obrotowego.


Wykres 42. Popyt na kredyt dla przedsiębiorstw

-60,0%

-40,0%

-20,0%

0,0%

20,0%

40,0%

60,0%

I.2007 II.2007 III.2007 IV.2007 I.2008 II.2008 III.2008 IV.2008 I.2009 II.2009

Małe i średnie przedsiębiorstwa kredyty krótkoterminowe

Małe i średnie przedsiębiorstwa kredyty długoterminowe

Źródło: Dane NBP; Dodatni wskaźnik oznacza wzrost popytu.

Alternatywą dla pozyskania środków finansowych na działalnośd stają się fundusze wspólnotowe.

Jednym z projektów wspierających sektor małych i średnich przedsiębiorstw jest program JEREMIE

(Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises - wspólne europejskie zasoby dla mikro,

małych i średnich przedsiębiorstw). JEREMIE jest wspólną inicjatywą Komisji, Europejskiego

Funduszu Inwestycyjnego i Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Jej celem jest poprawa dostępu

małych, średnich i mikroprzedsiębiorstw do finansowania, a w szczególności zapewnienie kapitału

podwyższonego ryzyka, kredytów, gwarancji oraz mikrokredytów, a także innych innowacyjnych form

finansowania.

W roku 2009 program JEREMIE został uruchomiony w kilku regionach, m.in. w województwie

pomorskim, wielkopolskim oraz dolnośląskim. Na Dolnym Śląsku małe i średnie przedsiębiorstwa

mogą liczyd na wsparcie w wysokości 405 mln zł, w Wielkopolsce – 400 mln zł, zaś w województwie

pomorskim – 287 mln zł. Niestety, na terenie województwa śląskiego nie uruchomiono programu

JEREMI, co może mied wpływ na trudniejszą sytuację sektora MSP w tym województwie

w porównaniu z sektorem MSP w województwach, gdzie ten program uruchomiono (np.: pomorskim,

wielkopolskim i dolnośląskim).

Jak bariery rozwoju sektora MSP w województwie śląskim ewoluują na przestrzeni czasu?

Większośd barier rozwoju sektora MSP w latach 1998-1999 nie była związana z sytuacją gospodarczą

kraju. Były to bariery o charakterze społecznym, finansowym, politycznym, prawnym, informacyjnym

oraz związanym z infrastrukturą34.

34

Ibidem.


Bariery rynkowe i społeczne35

Spadek popytu

Spadek dochodów wśród małych przedsiębiorstw, zwłaszcza w branży przemysłowej, budowlanej

oraz handlowej był efektem zwiększonej konkurencyjności ze strony przedsiębiorstw dużych oraz

wzrostu konkurencji na przestrzeni roku, ze strony przedsiębiorstw średniej wielkości. W branży

handlowej związane było to z budową sklepów wielkopowierzchniowych. W branży przemysłowej

osłabienie tempa rozwoju MSP spowodowane było pogorszeniem koniunktury w krajach sąsiednich.

Utrata rynków zbytu skutkowała zmniejszeniem popytu.

Problemy kadrowe

Trudności w znalezieniu pracowników. Jest to efekt występowania kilku przyczyn jednocześnie.

Pierwsza z nich, wynikała z niechęci pracowników do podjęcia pracy w sektorze prywatnym. Tego

typu niechęd zauważalna była wśród pracowników o niskim poziomie wykształcenia (stanowili oni

większośd na rynku pracy). Kolejne trudności wynikały z niskiej mobilności pracowników. Z danych

przedstawionych w raporcie PARP36 wynika, że tylko co trzecia osoba w przypadku utraty pracy

zdecydowałaby się na zmianę miejsca zamieszkania w celu podjęcia nowego zatrudnienia. Pozostałe

66% nie podjęłoby decyzji o zmianie miejsca swojego stałego pobytu nawet w sytuacji znacznego

wzrostu dotychczasowej wysokości wynagrodzenia.

Bariery finansowe związane z trudnościami w dostępie do kapitału37

Finansowanie ze środków bankowych

Bardzo wysokie stopy procentowe powodowały wysoki koszt kapitału obcego. Regularnie z takiej

formy finansowania działalności korzystało ok. 15% przedsiębiorstw z sektora MSP. Należy jednak

podkreślid zaobserwowanie pozytywnej tendencji. Na przestrzeni roku (w porównaniu do 1998 r.)

realne oprocentowanie kredytów 12-miesięcznych spadło o 4,7 pkt. procentowego do poziomu

10,1%.

Oprócz wysokich kosztów pozyskania kredytu bankowego wskazywano również inne trudności

związane z taką formą finansowania działalności, a wśród nich:

niska jakośd obsługi (kolejki, wolna obsługa, mała liczba placówek, długie terminy rozliczeo,

brak parkingów, zbyt mała sied bankomatów),

skomplikowane procedury oraz nieczytelne przepisy bankowe,

wysokie prowizje i opłaty bankowe,

brak kompetentnych i profesjonalnych pracowników,

niskie oprocentowanie depozytów w odniesieniu do oprocentowania kredytów.

Finansowanie ze środków paostwowych

Alternatywny sposób finansowania ze środków publicznych (w ramach restrukturyzacji wybranych

branż, a także w programie PHARE) wiązał się z trudnościami. Największą przeszkodą była dostępnośd

środków. W procesie restrukturyzacji dostępne były jedynie środki w wybranych województwach,

przy spełnieniu dotychczasowych warunków odnośnie zatrudnienia. Zwiększanie liczby pracowników

35

Ibidem. 36

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 1998-1999, Warszawa, 2000, PARP; na podstawie Rola małych i średnich przedsiębiorstw na rynku pracy, Demoskop, grudzieo 1999 r. 37

Ibidem.


w mikroprzedsiębiorstwach związane było z wysokimi kosztami ubezpieczenia społecznego

pracowników.

Bariery wynikające z polityki gospodarczej38

Stanowienia prawa – brak wsparcia dla rozwoju przedsiębiorczości

Regulacje prawa pracy w istotny sposób ograniczały rozwój przedsiębiorczości. Brak instrumentów

zwalczania bezrobocia, brak pomocy w dofinansowaniu tworzonych nowych miejsc pracy w sektorze

MSP. Jednocześnie wprowadzone regulacje w zakresie prawa pracy na przestrzeni ostatniej dekady

zwiększyły koszty zatrudnienia ponoszone przez pracodawców o około 40%.

Wdrażanie reformy ubezpieczeo społecznych i zdrowotnych

Trudności z wdrożeniem reformy emerytalnej oraz zdrowotnej związane z nieczytelnością przepisów

i niedopracowanymi procedurami w zakresie przekazywania przez płatników danych do Zakładu

Ubezpieczeo Społecznych. Dodatkowo trudności te potęgowane były przez rozbieżne interpretacje

przepisów przez ZUS i resorty odpowiedzialne za reformy (np. w kwestii ubezpieczenia zdrowotnego

w przypadku wykonywania prac w oparciu o umowę o dzieło).

System podatkowy

Wysoka stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosiła w 1999 roku 34%. Brak jasnego

stanowiska rządu względem kształtowania się stawki podatku w najbliższym czasie. Wysokie składki

ZUS.

Brak porozumienia

Brak dialogu i dyskusji w zakresie stanowienia prawa gospodarczego pomiędzy przedstawicielami

rządu a przedstawicielami przedsiębiorców.

Bariery prawne39

Niestabilnośd regulacji prawnych

Liczne akty prawne wprowadzane w życie, dotyczące warunków prowadzenia działalności

gospodarczej. W 1999 roku wprowadzono ich 120. Tylko niektóre z nich dotyczyły dostosowywania

prawa polskiego do regulacji unijnych. Częsta zmiana regulacji zwiąże się z niepewnością w zakresie

przyszłych kosztów poniesionych na dostosowanie przedsiębiorstwa do warunków nowej legislacji.

Niejasnośd regulacji prawnych

Trudności w interpretacji i zrozumieniu norm prawnych. Jest to efekt wprowadzenia licznych

nowelizacji do ustaw, gdzie jest wiele odesłao do innych regulacji.

Krótki okres między datą opublikowania aktu prawnego, a terminem wejścia w życie

Brak regulacji w zakresie czasu od ogłoszenia aktu prawnego do publicznej wiadomości do czasu

obowiązywania tego przepisu.

38

Ibidem. 39

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2004-2005, Warszawa, 2006, PARP.


Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej

Pomimo rozszerzenia zakresu swobody prowadzenia działalności, w dalszym ciągu utrzymano

obowiązek uzyskiwania zezwoleo na podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej. Pozostały

wiążące ograniczenia w zakresie obrotu towarowego z zagranicą.

Obciążenia administracyjne

Przerzucenie na przedsiębiorców obciążeo z tytułu czynności administracyjnych, Rozporządzenie

nakładające na pracodawców obowiązek złożenia całorocznych deklaracji dotyczących wpłacania

składek na ubezpieczenie społeczne.

Niewydolnośd wymiaru sprawiedliwości

Przewlekłośd postępowao sądowych, długi czas oczekiwania na termin rozpoczęcia rozprawy oraz

wydłużenie średniego czasu jej trwania. Wysokie kwoty związane z wpisem sądowym. Skutkuje to

rezygnacją przedsiębiorców do dochodzenia swoich praw i roszczeo.

Bariery administracyjne i brak kompetentnych urzędników

Korupcja

Ponoszenie dodatkowych kosztów za pomyślne przeprowadzenie sprawy przedsiębiorstwa.

Zagrożenie przestępczością

Wzrost liczby kradzieży, włamao i rozbojów popełnianych na terenie przedsiębiorstwa powoduje

wzrost kosztów prowadzenia działalności. Przedsiębiorcy są grupą coraz bardziej narażoną na

działania świata przestępczego.

Bariery informacyjne40

Brak przepływu informacji do środowiska przedsiębiorców

Brak rozpowszechnienia informacji o wprowadzanych reformach. Brak przepływu informacji do

środowiska przedsiębiorców na temat wprowadzonych do polskiego ustawodawstwa dyrektyw

unijnych związanych z funkcjonowaniem podmiotów.

Bariery związane ze stanem infrastruktury41

Braki w infrastrukturze drogowej (transportowej i komunikacyjnej)

Modernizacja i poprawa jakości istniejących dróg, zwłaszcza lokalnych, budowa nowych połączeo

komunikacyjnych.

Braki w zakresie gospodarki wodnej i gospodarowania odpadami

Brak oczyszczalni ścieków. Problem, szczególnie na terenach wiejskich, z zagospodarowaniem

i utylizacją odpadów. Braki również dotyczą gospodarowania odpadami, zwłaszcza niebezpiecznymi.

Wymagania dotyczące ochrony środowiska i kary za jego zanieczyszczanie wynikające z przepisów

Unii Europejskiej mogą powodowad trudności w funkcjonowaniu działalności przedsiębiorstw.

Braki w infrastrukturze energetycznej

40

Ibidem. 41

Ibidem.


Braki w elektryfikacji wsi, czyli na obszarze potencjalnych terenów do prowadzenia działalności

gospodarczej. Trudności w korzystaniu z prądu elektrycznego o wysokim napięciu (380 V).

Dominujące bariery w funkcjonowaniu przedsiębiorstw w 1999 roku mają charakter społeczny.

Związane są ze zmianą systemu i dostosowaniem do nowych wymagao. Jest to okres przejściowy.

Bariery rozwoju sektora MSP w okresie akcesyjnym

W 2004 roku przedsiębiorstwa z sektora MSP na Śląsku stanowiły 99,86% zarejestrowanych

podmiotów. Zdecydowana większośd to przedsiębiorstwa sektora prywatnego – 69,24%42.

Większośd przedsiębiorstw pozytywnie odczuła skutki akcesji. Należy jednak podkreślid, iż w połowie

2004 r. grupa eurosceptyków była znacznie większa niż pod koniec tego roku43. Przedsiębiorcy

zwrócili uwagę na pozytywny fakt akcesji Polski do UE związany ze zwiększeniem możliwości

pozyskania kapitału z zewnętrznych źródeł finansowania.

Zdiagnozowane bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w okresie poakcesyjnym:

Bariery prawne44

Niestabilnośd przepisów prawnych, częste zmiany regulacji prawnych oraz ich złożonośd;

Nieczytelne regulacje prawne

Niedopracowanie zakresu działania i kompetencji instytucji wiążącej interpretacji prawa. Niewłaściwa

decentralizacja kompetencji interpretacyjnych dla prawa.

Brak przejrzystych reguł funkcjonowania przedsiębiorstw

Bariery podatkowe 45

Wprowadzenie podatku na usługi naukowo-badawcze

Podwyższy koszty stosowania innowacyjnych rozwiązao w przedsiębiorstwie, bądź całkowicie

zniechęci do ich stosowania.

Mnogośd aktów prawnych określających opłaty związane z podjęciem działalności gospodarczej,

podatkami, opłatami lokalnymi, składkami na ubezpieczenia społeczne, koszty pracy, opłaty związane

z ochroną środowiska, obciążenia transportu drogowego i pozostałe opłaty na infrastrukturę.

Bariery finansowe 46

Zatory płatnicze i problemy z płatnościami

Problemy z płatnościami dotykały sektor MSP w mniejszym stopniu niż poprzednio, jednak w dalszym

ciągu stanowią barierę dla rozwoju części z nich. Większośd przedsiębiorstw zachowała okres

regulowania swoich zobowiązao i spływu należności na poziomie sprzed roku. Co czwarte

42

Na podstawie danych GUS, Bank Danych Regionalnych. 43

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2004-2005, Warszawa, 2006, PARP. 44

Źródło: Ibidem 45

Ibidem. 46

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2004-2005, Warszawa, 2006, PARP.


przedsiębiorstwo informowało o wydłużeniu zarówno okresu spływu, jak i spłaty należności.

Równoczesne wydłużenie obu tych terminów dotyczyło ok. 12% przedsiębiorstw. Sytuacja ta mogła

skutkowad problemami z płynnością finansową przedsiębiorstw i wpłynąd negatywnie na ich dalsze

funkcjonowanie.

Wzrost kosztów prowadzenia działalności

wzrost kosztów uzyskania przychodu,

wzrost wskaźnika poziomu kosztów;

w efekcie mogła mogła obniżyd się konkurencyjnośd polskich przedsiębiorstw sektora MSP,

wzrost kosztów związanych z płacami,

wzrost pozapłacowych kosztów pracy,

wzrost kosztów bezpieczeostwa i higieny pracy,

nieznaczny wzrost kosztów informacji naukowo-technicznej, działalności badawczo-rozwojowej

oraz kosztów patentowania;

zatem „funkcjonowanie polskich MSP jest dalekie od modelu gospodarki opartej na wiedzy,

w której w dużym stopniu wykorzystuje się rozwiązania innowacyjne oparte na wynikach prac

badawczo-rozwojowych”, 47

wzrost kosztów prowadzenia działalności po akcesji do UE.

Niska wartośd kapitału wśród mikroprzedsiębiorstw powodująca brak zainteresowania

inwestycyjnego wśród tych podmiotów.

Bariery w pozyskaniu środków w ramach programów z funduszy strukturalnych UE48

Skomplikowane procedury związane z uzyskaniem środków unijnych. Trudności w wypełnianiu

wniosków i gromadzeniu niezbędnych dokumentów w celu uzyskania pomocy publicznej w ramach

funduszy strukturalnych.

Bariery dla przedsiębiorczości akademickiej 49

Niski budżet i brak wsparcia finansowego dla przedsiębiorczości akademickiej.

Brak wystarczających źródeł finansowania przedsiębiorstw budowanych w oparciu o wyniki badao

naukowych.

Brak wsparcia dla nowych firm, z dobrym pomysłem na prowadzenie działalności.

Brak środków finansowych oraz pomocy w formie ulg podatkowych dla przedsiębiorstw, które pragną

pozyskad nowe technologie z jednostek badawczych, posiadających własne laboratoria i prowadzą

badania.

Bariery utrudniające transfer wiedzy i innowacji z jednostek naukowych do gospodarki.

Bariery administracyjne50

47

Ibidem. 48

Ibidem. 49

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2004-2005, Warszawa, 2006, PARP;


Braki w prowadzeniu ewidencji statystycznej w jednostkach administracyjnych, brak prowadzenia

bazy danych ilościowych w zakresie liczby złożonych wniosków, ich obsługi oraz liczby złożonych

odwołao.

Brak realizacji programu e-administracja w ramach, którego wszelkie sprawy urzędowe (dostęp do

aktów prawnych, przekazywanie informacji dotyczących toku sprawy) mogłyby zostad rozwiązane

drogą elektroniczną.

Niedopracowany sposób rozpowszechniania nowych aktów prawnych oraz w zakresie udzielania

wskazówek przedsiębiorcom.

Nieuporządkowanie w nowych aktach prawnych w zakresie ceł, podatków, zatrudniania i pobytu

cudzoziemców;

Bariery związane z przepływem informacji w ramach administracji oraz z administracji na zewnątrz;

trudności w dokonaniu rejestracji przedsiębiorstwa, związane ze współdziałaniem pomiędzy

instytucjami dokonującymi tych procedur.

Pozostałe bariery

Brak obowiązujących lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego oraz luka prawna

odnośnie rozpatrywania wniosków w sytuacji braku takich planów.

Rozbieżności w interpretacji prawa podatkowego w zakresie przysługujących ulg pomiędzy urzędami

podatkowymi.

Nowe ustawodawstwo w zakresie ochrony środowiska, brak powszechnie dostępnej informacji

o wprowadzonych zmianach.

PODSUMOWANIE

Podjęcie działalności nie stanowiło problemu, dotyczyło opłat oraz obsługi administracyjnej.

Natomiast prowadzenie działalności jest związane z nadmiernymi obciążeniami publiczno-prawnymi

(liczne i wysokie opłaty, kontrole oraz inspekcje, regulacje i rozporządzenia prawne, skomplikowane

i niejasne prawo podatkowe). Brak jednoznaczności w interpretacji prawa, co powoduje nierówne

traktowanie przedsiębiorców w zależności od organu (obszar ceł i powadzenia inwestycji w zakresie

budowlanym – brak zagospodarowania przestrzennego).

Bieżące trudności i problemy hamujące rozwój przedsiębiorstw W dalszym ciągu wymieniane są bariery związane z prawem podatkowym, zatrudnieniem,

funduszami strukturalnymi, bariery w procesie budowlanym. Natężenie niektórych z tych czynników

osłabło. Pojawiły się jednak bariery związane z nowymi możliwościami dla prowadzenia działalności,

e-biznes.

Należy zwrócid uwagę na pewne różnice pomiędzy wynikami badania przedsiębiorców, a wynikami

analizy istniejących opracowao i raportów. W dużej mierze wynikają one z przyjętej struktury próby

badawczej. Wyniki badao, cytowane w analizowanej literaturze dotyczą obszaru całego kraju,

natomiast zrealizowane badanie zostało przeprowadzone na próbie reprezentatywnej dla

województwa śląskiego. Zaobserwowane różnice pokazuję istnienie specyfiki regionalnej. Badanie

CATI, które było głównym punktem było realizowane na grupie reprezentatywnej, podobnie jak

cześd jakościowa FGI. Cześd jakościowa (IDI) służyła pogłębieniu informacji płynących

50

Raport o stanie sektora MSP w Polsce w latach 2003-2004, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2005


z CATI i zgodnie z raportem metodologicznym była kierowana do przedsiębiorców wyróżnionych

rankingiem „gazela biznesu”.

Przede wszystkim istotne jest wskazanie barier dotyczących kwestii administracyjno prawnych, w tym

regulacji dotyczących prawa podatkowego. Należy tutaj stwierdzid, że objęci niniejszym badaniem

przedsiębiorcy wskazywali na istnienie barier o charakterze administracyjno prawnym, lecz nie

wskazywali bezpośrednio na regulacje podatkowe. Przede wszystkim zwracano uwagę na niespójnośd

prawa. W odniesieniu do kwestii podatkowych wskazywano przede wszystkim na wysokie obciążenie

przedsiębiorców pozapłacowymi kosztami pracy, w tym całym kompleksem podatków (bezpośrednie

i pośrednie) oraz para podatków (opłaty na ZUS, FPiFGŚP51), co stanowi istotną barierę o charakterze

finansowym dla rozwoju przedsiębiorstw. Badani przedsiębiorcy nie wskazywali na istotne bariery

związane z zatrudnieniem pracowników, jednak w tym kontekście wspominano kilka elementów:

(i) w niektórych branżach występują problemy z zatrudnieniem osób posiadających określone

kwalifikacje (np. w branży ogólnobudowlanej brakuje kafelkarzy, gipsiarzy, etc, a w sektorze budowy

dróg brak operatorów specjalistycznych maszyn, jak operatorów rozściełaczy masy bitumicznej,

operatorów dźwigów, operatorów walców, etc.), (ii) kwestie związane z zatrudnieniem dotyczą także

wysokich kosztów pracy (w tym także pozapłacowych kosztów pracy), (iii) kolejną dotyczącą tej

kwestii barierą są przepisy prawa pracy regulujące stosunki pomiędzy pracodawcą i pracownikiem

w taki sposób, który przez pracodawców podbierany jest jako wysoce utrudniający funkcjonowanie

przedsiębiorstwa i elastyczne kształtowanie zatrudnienia w zależności od aktualnych potrzeb firmy.

Elementy związane z funduszami strukturalnymi w niniejszym badaniu w dużej mierze umknęły z pola

badawczego z tego względu, że jedynie niewielka częśd przedsiębiorstw objętych badaniem

korzystała z wsparcia udzielanego w ramach tych funduszy. Jednakże pozwoliło to na wskazanie kilku

dotyczących tego zakresu elementów, które w chwili obecnej są odbierane jako bariery:

(i) niedopasowanie wsparcia do potrzeb przedsiębiorstw, (ii) nierozpoznanie potrzeb sektora MSP

przez podmioty programujące wsparcie dla tego sektora, (III) niedostateczna informacja na temat

funduszy i niewystarczające wsparcie doradcze w tym zakresie dla sektora MSP.

Bariery podatkowe52

Trudności w stosowaniu stawki 0% przy wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów związane

z biurokracją. Stosowanie różnych kursów walutowych do przeliczeo kwot w walucie obcej na

potrzeby podatku. Niejasności przepisów o podatku dochodowym.

Problemy finansowe53

Trudności w pozyskaniu kredytów bankowych

Związane są z wysokimi kosztami prowizji i odsetek oraz równie wysokimi kosztami poniesionymi na

dodatkowe zabezpieczenie kredytu:

wymagane wysokie zabezpieczenia;

wysokie oprocentowanie kredytów (ponieważ marże są wyższe ze względu na wyższe

szacowanie ryzyka niespłacenia kredytu);

niechęd banków do udzielania kredytów dla MSP wynikająca z wyższego ryzyka, brak

atrakcyjnej oferty dla MŚP;

51

FPiFGŚP – Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeo Pracowniczych. 52

Czarna lista barier 2008, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych LEWIATAN. 53

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007-2008, PaRP, 2009.


wysokie prowizje;

biurokracja przy składaniu wniosku/dokumentów o przyznanie kredytu;

nieprzychylne rozpatrywanie wniosków kredytowych firmom z sektora MSP;

wysokie koszty usług bankowych;

ograniczenia w udzielaniu kredytów nowopowstałych podmiotom MSP;

brak wsparcia dla najmniejszych podmiotów (mikro) w uzyskiwaniu środków finansowych.

Bariery w pozyskaniu środków w ramach programów z funduszy strukturalnych UE54:

obowiązek sfinansowania części projektu z własnych środków;

wcześniejsze sfinansowanie inwestycji, środki z funduszy strukturalnych wypłacane są

w formie refundacji części poniesionych kosztów;

biurokracja oraz wielośd przepisów i dokumentów wymaganych do przedstawienia,

prezentacja dokładnych kalkulacji i biznesplanu dla inwestycji;

ograniczonośd środków w ramach programów operacyjnych.

Bariery związane z e-biznesem55.

Wraz z rozpowszechnieniem dostępności do internetu pojawiły się nowe możliwości dla

przedsiębiorczości – tzw. e-biznes. Również w tym zakresie prowadzenie działalnośd napotyka

utrudnienia i bariery dalszego rozwoju przedsiębiorstwa w tej dziedzinie.

Problemy z którymi obecnie borykają się małe i średnie przedsiębiorstwa leżą w sferze regulacji

prawnych oraz uwarunkowao koniunktury makroekonomicznej. Natomiast w mniejszym stopniu

bariery te są związane z bezpośrednią działalnością podmiotów sektora MSP.

Brak wiedzy

Bariery w tym zakresie związane są z odpowiednimi umiejętności, które muszą posiadad

klienci (odbiorcy). Adresaci e-biznesu muszą mied wiedzę z zakresu technologii internetowych,

w przeciwnym razie nie będzie popytu na tego typu usługi.

Nastawienie społeczeostwa

Preferowanie przez częśd konsumentów tradycyjnej formy obsługi w zakresie usług i handlu (osobisty

kontakt, tzn. face-to-face);

Zagrożenie bezpieczeostwa w sieci

Jest to związane z funkcjonowaniem wirusów komputerowych, programów szpiegujących,

działalnością hakerówi innych przestępców komputerowych.

Brak szkoleo specjalistycznych w zakresie e-biznesu

Niedostatek konferencji z udziałem specjalistów, przedsiębiorców i osób zainteresowanych

(potencjalnych odbiorców, nabywców usługi). Brak spotkao informacyjnych i edukacyjnych

w prowadzeniu e-biznesu, umożliwiających kojarzenie firm i osób zainteresowanych inwestowaniem

w e-biznes.

54

Ibidem. 55

Ibidem.


Bariery konkurencyjności56:

brak dostrzegania związku pomiędzy nowoczesnymi technologiami, z wymiernymi efektami ich

zastosowania oraz wzrostem konkurencyjności przedsiębiorstwa;

wykluczenie przedstawicieli sektora MSP z dialogu społecznego w kwestii stanowienia nowego

prawa gospodarczego, a zatem pomijanie istotnych aspektów dla tych podmiotów w nowych

regulacjach prawnych;

istnienie szarej strefy gospodarczej, przez co obniżona jest konkurencyjnośd podmiotów

działających zgodnie z przepisami prawa;

korupcja;

niedostateczny popyt krajowy i zagraniczny;

wysokie obciążenia na rzecz budżetu paostwa;

niejasne i niespójne przepisy prawne;

niedobór wykwalifikowanych pracowników;

bariera kapitałowa utrudniająca dostęp do nowych technologii;

brak dostępu do wiedzy na temat podnoszenia konkurencyjności przedsiębiorstw.

Pozostałe bariery gospodarcze57:

Deprecjacja złotego i wahania kursu złotego.

Pogorszenie koniunktury gospodarczej dla klimatu inwestycyjnego.

Ograniczenia instytucjonalne i regulacje prawne.

Przedsiębiorstwa sektora MSP borykają się z wieloma problemami hamującymi ich rozwój. Bariery te

zmieniają się wraz ze zmianą warunków gospodarczych. Sektor MSP wyraźnie reaguje na zmiany

sytuacji rynkowej. Czynniki, które kiedyś nie stanowiły barier rozwoju przedsiębiorczości, dziś są

istotnymi powodami hamowania rozwoju tego sektora. Poniżej przedstawione zostało zestawienie

oceny 13 barier w wybranych momentach czasowych58.

Tabela 45. Bariery rozwoju przedsiębiorstwa w 1999 r., 2004 r., 2008/2009 r

wyszczególn

ienie

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Częstotliwośd występowania w % badanych przedsiębiorstw

I kw. 1999 28,2 11,2 8,9 18,5 15,1 17,0 8,1 B.D. 12,0

II kw. 1999 22,6 8,8 15,2 14,1 9,5 16,3 8,1 B.D. 9,9

III kw. 1999 19,8 11,9 15,6 11,5 9,1 19,3 8,2 9,1 8,6

56

Ibidem. 57

Ibidem, na podstawie Raportu o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007-2008, PARP, 2009. 58

, Na podstawie wyników w opracowaniach kwartalnych dotyczących monitoringu sektora przedsiębiorstw; Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw w II kw. 2009 oraz prognoza na III kw. 2009 roku, Narodowy Bank Polski.


VI kw. 1999 18,3 12,2 13,7 8,6 6,5 15,8 7,2 7,6 9,4

I kw. 2004 12,8 13,3 6,6 14,4 5,3 6,3 8,4 5,8 11,2 5,8 3,7 2,9

II kw. 2004 11,4 9,8 6,3 13,8 4,8 5,2 8,1 4,2 17,2 8,3 3,3 3,6

III kw. 2004 9,1 9,6 4,0 9,8 4,2 4,6 7,1 3,6 9,9 11,6 3,6 2,0

IV kw. 2004 11,8 11,4 3,9 14,6 4,8 4,4 9,3 4,0 5,1 13,4 6,4 1,6

I kw. 2008 7,8 4,9 1,1 17,7 1,0 6,7 6,1 14,7 4,4 10,9

II kw. 2008 7,8 5,7 2,5 15,5 1,1 5,7 5,0 17,5 4,1 7,1

III kw. 2008 13,1 5,1 4,5 16,6 1,8 7,8 4,3 16,9 6,3

IV kw. 2008 20,8 7,2 12,9 10,3 3,6 6,2 4,5 7,2

I kw. 2009 30,0 9,4 11,5 14,4 6,3 7,3 4,9 10,0

II kw. 2009 24,3 10,4 10,9 13,7 7,6 5,8 4,7 6,9

Źródła: Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw w II kw. 2009 oraz prognoza na III kw. 2009 roku, Wstępna informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w II kw. 2005 roku, Wstępna informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w III kw. 2003 roku, Narodowy Bank Polski.

1 – niski popyt , 2 – zatory płatnicze, trudności w ściąganiu należności , 3 – recesja, zła sytuacja

finansowa odbiorców, 4 – wahania kursów walutowych, 5 – brak płynności finansowej, 6 – trudności

w uzyskaniu kredytu, 7 – duża konkurencja, 8 – wysokie koszty dodatkowe: podatki, a także

obciążenia na rzecz ZUS, 9 – zmiany przepisów, w tym podatkowych, 10 – Inflacja, wzrost cen

surowców i materiałów, 11 – Wysokie stopy procentowe, 12 – Brak wykwalifikowanych

pracowników, 13 – Konkurencyjny import, brak ochrony rodzimego rynku

Analiza wyników badania w kolejnych kwartałach (od I kwartału 1999 r.) wskazuje na zmiennośd

oceny barier w czasie. Problem niskiego popytu nasilił się niedawno. W I kwartale 2009 r. największy

odsetek przedsiębiorstw wskazał na ten czynnik jako hamujący rozwój w historii badania

(od I kwartału 1999 roku). W ostatnim czasie spotęgowały się również bariery rozwoju związane ze

wzrostem cen surowców oraz wahaniami kursowymi. W czasie przedakcesyjnym Polski do UE

najsilniej odczuwaną barierą rozwoju były zmiany regulacji prawnych oraz brak dostępnej informacji

na temat wprowadzanych zmian. Również nasilał się problem wzrostu cen, trudności w ściąganiu

należności i wahania kursowe. Natomiast w 1999 roku jako najistotniejsze bariery wskazywano niski

popyt, dużą konkurencyjnośd oraz wysoki koszt kredytu.

Zestawienie powyższe wskazuje także, jakie bariery nie były wskazywane jako odczuwalne przez

sektor MSP w poszczególnych okresach czasu, a jakie się pojawiały. Wśród barier, jakie z=nie

występują od II. poł. 2008 roku znajdują się następujące:

Brak płynności finansowej (od I. kw. 2008);


Wysokie koszty dodatkowe: podatki, a także obciążenia na rzecz ZUS (od I. kw. 2008);

Wysokie stopy procentowe (od III. kw. 2008);

Brak wykwalifikowanych pracowników (od III. kw. 2008);

Konkurencyjny import, brak ochrony rodzimego rynku (od I. kw. 2008) .

Trzeba tutaj zauważyd, że przeprowadzone badanie CATI nie potwierdziło zniknięcia części z tych

barier, a w szczególności bariery braku płynności finansowej i bariery wysokich pozapłacowych

kosztów prowadzenia firmy. Również częśd przedsiębiorców wskazywała na barierę braku

wykwalifikowanych pracowników, chod ta bariera – w związku kryzysem i związanym z nim wzrostem

bezrobocia i przekształceniem rynku pracy z rynku pracownika ponownie w rynek pracodawcy – nie

jest uznawana za bardzo istotną.

Jednocześnie widoczna jest pewne grupa barier, które nie występowały przed wejściem Polski do UE:

Trudności z uzyskiwaniem kredytu (wskazywana już w 2004 roku, chod wówczas rozpoczęła

się bardzo intensywna akcja kredytowa prowadzona przez wszystkie banki, które niezwykle

obniżyły wymagania wobec kredytobiorców);

Zmiany przepisów, w tym podatkowych (wskazana od 2004 roku, chod także w poprzednich

okresach polski system podatkowy nie był trwały i stabilny: regulacje podatkowe były często

zmieniane, a zapisy prawa nie były jednoznaczne i wymagały interpretacji). Wejście Polski do

UE rzeczywiście spowodowało pewne istotne zmiany w systemie podatkowym, które jednak

zmierzały do harmonizacji tego prawa z prawem innych paostw UE, a także zmierzały do

uproszczenia systemu i obniżenia stawek podatku.

Brak wykwalifikowanych pracowników (wskazany od początku 2008 r. co należy wiązad

z największą falą wyjazdów wykwalifikowanych pracowników za granicę, w celu podjęcia

pracy w innych krajach UE. Pokazany wyżej zanik tej bariery począwszy od iii. kw. 2008 roku

należy natomiast łączyd – jak wskazano wyżej – z kryzysem, wzrostem bezrobocia w innych

krajach członkowskich UE i w Polsce, a także z falą powrotów z zagranicy – chod zjawisko to

nie zostało jeszcze zbadane i jego skala nie jest w pełni rozpoznana).

Konkurencyjny import, brak ochrony rodzimego rynku(wskazany od I. kw. 2004 roku, co

wydaje się wskazywad na obawy przed niekontrolowanym i masowym zalewem polskiego

rynku przez konkurencję z innych paostw UE w momencie wejścia Polski do UE. O tym, że te

obawy nie spełniły się, świadczy pokazany wyżej fakt, iż już w I kw. 2008 roku ta bariera nie

była wymieniana przez uczestników badania.

Pokazane tutaj bariery istotnie różnią się od barier zidentyfikowanych w ramach zrealizowanego

badania CATI. Z jednej strony jest to wynikiem odrębnego narzędzia (inne pytania badawcze oraz

inne predefiniowane pytania w kafeterii), ale także wynika z tego, iż powyższa tabela przedstawia

wyniki badao ogólnopolskich, podczas gdy badanie CATI zrealizowane było na próbie przedsiębiorstw

tylko z obszaru województwa śląskiego.

W opinii wielu respondentów, którzy dłużej prowadzą działalnośd gospodarczą, okres do 1999 roku


stanowił okres silnego i spontanicznego wzrostu przedsiębiorczości. W ich opinii nie zwracano

wówczas uwagi na żadne bariery. W tym okresie nawet bariery finansowe były łatwiejsze do

przezwyciężenia – jeżeli ktoś miał dobry pomysł na biznes to go realizował, zaczynając od

działalności nie wymagającej dużych nakładów. Stwierdzano, że był to okres burzliwego

i gwałtownego wzrostu zamożności osób prowadzących działalnośd gospodarczą. Jednocześnie

stwierdzano, że „taki pionierski, wspaniały okres już się nigdy nie powtórzy”. Podkreślano

jednocześnie, że w tym czasie przedsiębiorcy mieli bardzo ograniczony dostęp do wszelkiej

informacji (prawnej, rynkowej, finansowej, etc.)

Lata 1999-2004 respondenci uznali za okres wprowadzania regulacji normalizujących rynek,

a jednocześnie czas, kiedy bardzo silnie występowały bariery natury administracyjnej, gdy

występowała wyjątkowo duża niestabilnośd przepisów prawa i wyjątkowo duża dowolnośd w jego

interpretacji nie tylko przez poszczególne urzędy, lecz nawet przez pojedynczych urzędników. W tym

okresie nastąpił istotny rozwój technik informacyjnych w Polsce i przedsiębiorcy zaczęli uzyskiwad

możliwośd szerszego dostępu do informacji uzyskiwanej elektronicznie.

Od czasu wejścia Polski do UE w 2004 roku nastąpiła istotna normalizacja sytuacji. Wprowadzono

regulacje obowiązujące w UE, co w istotny sposób uporządkowało rynek i ograniczyło oddziaływanie

wielu barier. Do 2008 roku był to jednocześnie okres dużego i względnie łatwego dostępu

przedsiębiorstw do zewnętrznych źródeł finansowania działalności – banki często same zgłaszały się

do przedsiębiorców z ofertami kredytowymi. Wejście do UE oznaczało dla wielu przedsiębiorców

pozytywne zmiany – otwarcie rynku, dostęp do całej Unii Europejskiej. Jednakże początkowy okres

bezpośrednio po wejściu Polski do UE charakteryzował się obawami przedsiębiorców o ich sytuację

rynkową, w tym o silną konkurencję podmiotów z innych paostw członkowskich Unii. Obawy te

częściowo zmaterializowały się, jednak obecnie działające podmioty sektora MSP nauczyły się

funkcjonowad w warunkach silnej konkurencji. Należy jednak zauważyd, że przedsiębiorcy

prowadzący mikroprzedsiębiorstwa w sektorze handlu i usług nadal obawiają się niekontrolowanej

konkurencji firm wywodzących się spoza UE (Chiny, Wietnam, etc.)

Jednocześnie pojawiła się bariera związana z trudnościami w zatrudnieniu wykwalifikowanych

pracowników. Z jednej strony związane było to z silnym wzrostem gospodarczym w Polsce i

potrzebą zatrudniania nowych pracowników, a z drugiej – z nasilającymi się wyjazdami

wykształconych fachowców do pracy w innych paostwach członkowskich UE, co powodowało

niekiedy dotkliwe braki fachowców na polskim rynku pracy.

Jednocześnie respondenci podkreślali, że cały analizowany okres czasu był do siebie bardzo

podobny: występowały zbliżone bariery, zmieniało się tylko odczuwane natężenie i dotkliwośd

poszczególnych z nich. Obecnie jest prościej pod względem formalno-prawnym zarejestrowad firmę,

zmniejszyły się także bariery administracyjne .

Jaki wpływ, zdaniem przedsiębiorców z sektora MSP, na powodzenie i swobodę prowadzonej działalności gospodarczej miało wejście Polski do UE?

Wejście Polski do UE w opinii respondentów otworzyło ich firmy na rynek całej unii, a z drugiej

strony zwiększyło presję konkurencyjną ze strony firm zagranicznych. Miało pozytywny wpływ na

wiele firm.


Wielu przedsiębiorców podkreślało, że wejście Polski do UE przyczyniło się do rozwoju ich

działalności. Jednocześnie oczekują dalszych poczynao integrujących polski rynek z rynkiem unijnym.

Stwierdzano, że wejście do UE przyczyniło się do wzrostu inwestycji publicznych w Polsce,

szczególnie w drogownictwie, co przyczyniło się do rozwoju także innych branż. Ponadto ma to

bardzo duży i pozytywny wpływ na wzrost kultury technicznej w Polsce.

Należy podkreślid, że wszyscy respondenci wskazywali same strony pozytywne wejścia Polski do UE.

Wpływ działao podmiotów publicznych na ewolucję barier rozwoju MSP: Jaki wpływ na powstawanie barier wymienionych w katalogu pkt. 3 mają podmioty publiczne, w szczególności samorządy terytorialne?

W opinii respondentów podmioty publiczne, w tym samorządy terytorialne, przyczyniają się do

powstawania następujących barier:

długie okresy oczekiwania na decyzje administracyjne, w szczególności na pozwolenia

budowlane;








zmieniająca się i niejednolita interpretacja przepisów.

Jaki wpływ na likwidację lub ograniczenie barier wymienionych w katalogu pkt. 3 mają podmioty publiczne, w szczególności samorządy terytorialne?

W chwili obecnej podmioty publiczne, w tym także samorządy terytorialne nie są oceniane

pozytywnie przez przedsiębiorców, a ich działania zmierzające do likwidacji lub ograniczenia barier

są oceniane jako niewystarczające.

Zdecydowanie najlepiej wśród śląskich przedsiębiorców oceniana jest polityka samorządowa do

1999 r. W pozostałych interwałach czasowych (1999-2004 i 2004-2009) dominują oceny przeciętne.

Jednakże warto podkreślid utrzymujący się na podobnym poziomie odsetek ocen negatywnych we

wszystkich (ok. 20%) okresach czasowych. Grono niezadowolonych przedsiębiorców utrzymuje się

praktycznie od ponad 10 lat na niezmienionym poziomie, a odsetek zadowolonych po 1999 r. spadł

z 43,4% do 32,7% i utrzymuje się do dzisiaj na podobnym poziomie, (patrz poniższe tabele oraz

wykresy).


Tabela 46. Rozkład częstości – ocena polityki samorządów do 1999 r.

Częstośd Procent

dobra 193 43,3

przeciętna 157 35,2

zła 96 21,5

Ogółem 446 100,0


Wykres 43. Wykres procentowy – ocena polityki samorządów do 1999 r.


Tabela 47. Rozkład częstości – ocena polityki samorządów w latach 1999-2004

Częstośd Procent

dobra 187 32,7


zła 110 19,2

Ogółem 572 100,0



Wykres 44. Wykres procentowy – ocena polityki samorządów w latach 1999-2004


Tabela 48. Rozkład częstości – ocena polityki samorządów po 2004 r.

Częstośd Procent

dobra 267 33,6


zła 198 24,9

Ogółem 795 100,0


Wykres 45. Wykres procentowy – ocena polityki samorządów w latach 2005-2009



Analiza regresji przyjętych zmiennych niezależnych wskazuje na wystąpienie jakiegokolwiek

zróżnicowania tylko w przypadku oceny polityki samorządów do 1999r. (w pozostałych poddanych

ocenie okresach nie wystąpiła żadna statystycznie istotna predykcja, stąd w poniższym tekście

prezentowana jest tylko analiza regresji oceny do 1999r.).

Ocena wspomnianego okresu polityki samorządów jest wśród badanych podobna (generalnie brak istotnej predykcji w pozostałych okresach czasowych wskazuje, ze przedsiębiorcy śląscy są homogeniczni w swej ocenie, głównie przeciętnej, polityki samorządów) , jednakże w analizowanym okresie „do 1999r.” najgorsza ocena (korelacja ujemna) występuje wśród podmiotów o znacznym stażu na rynku (1995-1999, 2000-2004, 2005-2009) i głownie działających na rynku międzynarodowym. Wartym podkreślenia jest zjawisko, słabszej negatywnej predykcji wśród badanych, które powstały w badanym okresie (do 1999r) niż wśród badanych, które powstały później.

Obowiązujące obecnie uregulowania prawne dla prowadzenia działalności gospodarczej:

Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym rejestrze sądowym,

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 1 września 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej niezwiązanej z programami operacyjnymi (Dz.U. z 5 września 2008 r. Nr 161, poz. 1003),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 marca 2008 r.w sprawie wymaganych dokumentów, trybu i kryteriów rozdziału limitu zatrudnienia pracowników polskich w celu realizacji umów o dzieło przez polskich pracodawców w Republice Federalnej Niemiec (Dz.U. z 19 marca 2008 r. nr 47, poz. 275),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie regionalnych instytucji finansujących (Dz.U. z 14 marca 2008 r. nr 43, poz. 259),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 2 grudnia 2006 r.w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej niezwiązanej z programami operacyjnymi (Dz.U.06.226.1651),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 19 lipca 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie konkursu wyłaniającego kandydatów na stanowisko Prezesa Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości,

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację branżowych projektów promocyjnych w zakresie eksportu lub sprzedaży na Jednolitym Rynku Europejskim (Dz. U. z 2007r. Nr 211, poz. 1542 z późn. Zm),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 roku w sprawie udzielenia pomocy de minimis na realizację przedsięwzięd wydawniczych promujących eksport lub sprzedaż na Jednolitym Rynku Europejskim (Dz. U. z 2007 r. Nr 211, poz. 1543 z późn. zm.),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację niektórych przedsięwzięd w zakresie promocji i wspierania eksportu lub sprzedaży na Jednolitym Rynku Europejskim (Dz. U. z 2007r. Nr 211, poz. 1544 z późn. zm.),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych (Dz. U. z 2007r. Nr 210, poz. 1552 z późn. zm.),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 22 grudnia 2005 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w wyjazdowych misjach gospodarczych związanych z udziałem w targach lub wystawach za granicą (Dz.U. nr 265, poz. 2218),


Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w targach lub wystawach za granicą (Dz.U. nr 265, poz. 2217),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 stycznia 2005 r. w sprawie Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (Dz.U. nr 27, poz. 221),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 1 lipca 2005 r. w sprawie przeprowadzania kontroli biura informacji gospodarczej (Dz. U. Nr 136, Poz. 1149),

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 07 Nr 155, poz. 1095) - tekst jednolity ,

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1808),

Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, Poz. 1178),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 marca 2009 r. w sprawie wzoru wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 50, poz. 399),

Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o towarach paczkowanych (Dz. U. Nr 91, poz. 740),

Ustawa z dnia 30 maja 2008 roku o niektórych formach wpierania działalności innowacyjnej (Dz.U. z 2 lipca 2008 roku),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 czerwca 2007 roku w sprawie wsparcia finansowego udzielanego przez Krajowy Fundusz Kapitałowy (Dz.U. z dnia 29 czerwca 2007 roku),

Ustawa z dnia 4 marca 2005 roku o Krajowym Funduszu Kapitałowym (Dz. U. z dnia 6 kwietnia 2005 roku),

Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji - tekst ujednolicony,

Ustawa z dnia 22 października 2004 r. o zmianie ustawy o finansowym wspieraniu inwestycji (Dz. U. Nr 273, Poz. 2701),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 września 2003 r. w sprawie szczegółowych kryteriów udzielania wsparcia finansowego nowej inwestycji,

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 31 maja 2004 r. w sprawie szczegółowego trybu i terminów udzielania i odmowy udzielania wsparcia finansowego nowej inwestycji,

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 maja 2004r. w sprawie wzorów wniosku o udzielenie wsparcia finansowego nowej inwestycji,

Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. Nr 123, poz. 1291),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie informacji o otrzymanej pomocy publicznej innej niż pomoc de minimis (Dz. U. Nr 191, poz. 1960),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach (Dz. U. Nr 194, poz. 1983),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sprawozdao beneficjentów pomocy publicznej (Dz. U. Nr 194, poz. 1984),

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sprawozdao o udzielonej pomocy publicznej oraz sprawozdao o zaległych należnościach przedsiębiorców z tytułu świadczeo na rzecz sektora finansów publicznych (Dz. U. Nr 196, poz. 2014).

Pożądane działania podmiotów publicznych: Jakich działao oczekują przedsiębiorcy z sektora MSP ze strony władz lokalnych z terenu województwa śląskiego dla ułatwienia działalności i zdynamizowania rozwoju sektora MSP?


Respondenci oczekują bardziej intensywnego i konsekwentnego lobbowania na rzecz sektora MSP

i promocji firm z regionu na rynku krajowym i unijnym.

Pożądane przez respondentów działania samorządów powinny przede wszystkim obejmowad

zmianę klimatu i podejścia urzędników do problematyki firm sektora MSP na bardziej wspierającą

i partnerską.

Skrócenie czasu koniecznego na wydawanie decyzji administracyjnych istotnych dla przedsiębiorców

(np. w kwestii uzyskiwania pozwoleo budowlanych).

Jak jest obecnie postrzegana rola samorządów lokalnych województwa śląskiego w promowaniu i pomocy w pozyskiwaniu funduszy strukturalnych UE przez podmioty z sektora MSP? Jakie oczekiwania w tym względzie formułują MSP? Obecnie rola samorządów województwa śląskiego w promowaniu i pomocy w pozyskiwaniu funduszy

strukturalnych UE przez podmioty z sektora MSP jest oceniana nisko. Przedsiębiorcy podkreślają

niską jakośd dostępnej informacji, a także trudności z uzyskaniem informacji na temat dostępnych

środków unijnych. Wielu przedsiębiorców deklarowało, że ze względu na trudną współpracę

z samorządami województwa śląskiego nie zdecydowali się ubiegad o wsparcie unijne na terenie tego

województwa, lecz złożyli wnioski w innych województwach, gdzie podejście władz do

przedsiębiorców było bardziej przyjazne. Oczekiwania przedsiębiorców wobec władz wynikają

źz deklaracji dotyczących barier w prowadzeniu działalności gospodarczej (patrz tabela oraz wykres

poniżej).

Tabela 49. Rozkład częstości – obszary oczekiwanego wsparcia ze strony władz lokalnych

Częstośd %

natury ekonomiczno-finansowej bezpośrednio związane z prowadzeniem

działalności gospodarczej 122,00 13

natury społecznej – związane z lokalnym otoczeniem przedsiębiorcy i

miejscem prowadzenia działalności 95,00 10

natury ekologicznej związane z wpływem ochrony środowiska i jej

wymogów na prowadzoną działalnośd gospodarczą 1,00 0

administracyjno-prawne związane z działalnością i polityką administracji

centralnej oraz gminnej, polityką fiskalną, a także prawem tworzonym

centralnie i lokalnie

411,00 45

natury technologicznej związane z ograniczeniami technicznymi i

logistycznymi 87,00 10

natury informacyjnej z zakresu gospodarki, zmian regulacji prawnych,

zarówno na poziomie krajowym jak i europejskim 198,00 22

ogółem 914,00 100



Wykres 46. Wykres procentowy – obszary oczekiwanego wsparcia ze strony władz


Śląscy przedsiębiorcy zdecydowanie najbardziej oczekują wsparcia ze strony władz lokalnych

w dziedzinie administracyjno-prawnej (45%). W tej kategorii znalazły się przede wszystkim

deklaracje dotyczące potrzeby ujednolicenia procedur, a także zapewnienia stabilności

obowiązujących regulacji prawnych. Zwracano uwagę na koniecznośd skrócenia casu podejmowania

decyzji przez urzędy oraz dostosowania czasu pracy urzędów do potrzeb klientów. Pewna liczba

deklaracji respondentów dotyczyła także kwestii podatkowych, w tym przede wszystkim zmniejszenia

podatków oraz uproszczenia przepisów podatkowych i formułowania ich w języku zrozumiałym dla

przedsiębiorców.

Na drugim miejscu oczekiwao wobec władz lokalnych znalazły się działania z obszaru polityki

informacyjnej (22%). Postulaty przedsiębiorców jej dotyczące skupiają się wokół takich zagadnieo,

jak potrzeba silniejszej, bardziej skutecznej i zdecydowanej promocji regionu i oferty sektora MSP,

zapewnienie lepszej, pełniejszej i bardziej kompleksowej informacji dostępnej przedsiębiorcom

w zakresie informacji prawnej, informacji o przetargach publicznych, o finansowaniu sektora MSP, na

temat dostępnego wsparcia w ramach funduszy UE. Zwracano uwagę na niedostateczną ilośd i jakośd

informacji dotyczącej możliwości eksportowych, obecnej sytuacji rynkowej oraz możliwości dostępu

do europejskich rynków zbytu. Ponadto wskazywano na potrzebę organizowania szkoleo dla

przedsiębiorców, szczególnie w zakresie dostępności do funduszy UE (w tym także konsultacji

pomiędzy firmami, a urzędami odnośnie kwestii dotyczących funduszy unijnych), a także konferencji

i spotkao informacyjnych dotyczących możliwości współpracy urzędów i przedsiębiorstw sektora

MSP. Przede wszystkim jednak podkreślano słabośd polityki promocyjnej regionu.

Kolejnym aspektem pożądanej pomocy ze strony władz lokalnych okazały się działania natury

ekonomiczno-finansowej (13%). W tej kategorii respondenci wskazywali na potrzebę wsparcia ze

strony władz lokalnych w uzyskiwaniu środków unijnych i wywalczaniu większej puli środków UE

przeznaczonych na bezpośrednie wsparcie sektora MSP. Respondenci zwracali uwagę na potrzebę

uzyskania wsparcia ze strony władz lokalnych w ułatwieniu dostępu do zewnętrznych źródeł


finansowania działalności gospodarczej, w tym: możliwośd zabezpieczania kredytów, dotacje ze

strony samorządów lokalnych adresowane do sektora MSP, wsparcie dla firm w początkowym

okresie działalności. Ponadto wskazywano na celowośd tworzenia specjalnych parków

przemysłowych i stref gospodarczych dla rozwoju sektora MSP.

Następnymi w kolejności oczekiwanymi rodzajami pomocy ze stron władz lokalnych okazały się

wsparcie natury społecznej (10%) i technologicznej (10%). W przypadku wsparcia natury społecznej

badania respondenci wskazywali na pilną potrzebę zmiany nastawienia urzędników do drobnych

przedsiębiorców. W tym zakresie przede wszystkim wyrażano potrzebę zmniejszenia zakresu

ingerowania urzędów w sferę działalności gospodarczej. Wskazywano na potrzebę większego

zrozumienia potrzeb sektora MSP przez urzędy, a przede wszystkim zwiększenie elastyczności

urzędów, zmniejszenie (likwidacja) podatków od nieruchomości, adresowanie zamówieo publicznych

urzędów do lokalnych przedsiębiorstw. Także w tym kontekście zwracano uwagę na koniecznośd

większego promowania oferty MSP regionu przez samorządy.

Natomiast propozycje oczekiwanej pomocy technicznej i logistycznej dotyczyły przede wszystkim

kwestii związanych z infrastrukturą (drogi, kanalizacja) i udostępnieniem terenów inwestycyjnych dla

sektora MSP (w tym: przygotowanie terenów pod inwestycje, modernizacja dostępnych terenów

inwestycyjnych). Wskazywano także na potrzebę zapewnienia przedsiębiorcom lokali do

prowadzenia działalności gospodarczej i poprawy systemu komunikacji.

Zakres pomocy natury ekologicznej statystycznie nie występował (tylko jedna deklaracja), stąd został

pominięty w dalszych analizach.

Zróżnicowanie przedsiębiorstw pod względem typów wymienianych postulatów jest statystycznie

niewielkie, cała populacja pod tym względem jest zdecydowanie homogeniczna, tzn. wszystkie

wymieniane formy oczekiwanej pomocy występują z podobna częstotliwością i siłą u przedsiębiorców

z każdej warstwowej kategorii cech socjoekonomicznych (wielkośd, data założenia, typ, rynek zbytu).

Jedyne odnotowane i statystycznie istotne niewielkie zróżnicowanie wystąpiło w przypadku

oczekiwao natury technologicznej i informacyjnej, tzn. oczekiwania natury technologicznej

statystycznie częściej występują w przedsiębiorstwach o charakterze produkcyjnym oraz

w przedsiębiorstwach średnich. Natomiast oczekiwania natury informacyjnej korelują jedynie

z kategorią przedsiębiorstw małych, jednakże jest to korelacja ujemna, co oznacza, że ten rodzaj

postulatów statystycznie najrzadziej występuje w tej kategorii przedsiębiorstw, (patrz tabele poniżej).

Wsparcie ograniczenia/likwidacji barier rozwoju sektora MSP w ramach funduszy strukturalnych UE:

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej niesie za sobą zarówno szanse, jak i zagrożenia dla

gospodarki. W szczególności negatywne efekty dotykają małe i średnie przedsiębiorstwa. Zagrożenia

związane z działalnością przedsiębiorstw sektora MSP to: zwiększona konkurencja, koszty

wprowadzania nowych zasad rachunkowości, prawa pracy, większy zakres regulacji prawnych.

Natomiast szansą na rozwój jest zniesienie barier celnych, uproszczenie współpracy

międzynarodowej, czy też dostęp do wsparcia finansowego z funduszy strukturalnych. Właściciele

małych i średnich firm coraz uważniej analizują wpływ Unii Europejskiej na ich firmy. Ich przetrwanie

na rynku zależy od tego, na ile będą w stanie przystosowad się do nowych warunków oraz od


odpowiedniej polityki paostwa. Polityka taka powinna polegad na wspieraniu sektora MSP,

informowaniu go o zmianach i możliwościach, które oferuje integracja. 59

Fundusze Strukturalne stanowią główny instrument finansowego wspierania rozwoju regionalnego

i zatrudnienia. Wysokośd wsparcia finansowanego w ramach funduszy strukturalnych: wynosiła

w latach 2004-2006 – 12 809,7 mln €, zaś projekt na lata 2007-2013 obejmuje 59 650 mln €60.

W perspektywie 2004-2006

Celem strategicznym „Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006” było „rozwijanie

konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego,

harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej,

ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym” 61. Zakładano,

że realizacja celu strategicznego będzie się odbywała poprzez osiąganie celów cząstkowych, które

zdefiniowano następująco62:

stworzenie warunków do osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego poziomu PKB,

zwiększenie poziomu zatrudnienia i wykształcenia,

włączenie Polski do europejskich sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej,

intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej

wartości dodanej,

rozwój technologii społeczeostwa informacyjnego,

wspomaganie uczestnictwa w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich

regionów i grup społecznych w Polsce.

Wdrażanie Narodowego Planu Rozwoju/Podstaw Wsparcia Wspólnoty realizowano w ramach sześciu

Programów Operacyjnych:

1. Sektorowy Program Operacyjny – Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO-RZL),

2. Sektorowy Program Operacyjny – Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO – WKP),

3. Sektorowy Program Operacyjny – Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego

oraz Rozwój Obszarów Wiejskich (SPO – ROL),

4. Sektorowy Program Operacyjny – Transport (SPO – TRANSPORT),

5. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR),

6. Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (SPO – RYBY).

Główny cel interwencji funduszy strukturalnych UE przeznaczony został na wzmocnienie potencjału

rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów (35,9% wykorzystanych

środków), rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia (17,8%) oraz wspieranie konkurencyjności sektora

przemysłu i usług (15,1%).63

Sektorowy Program Operacyjny – Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO – WKP) zakooczył się

dużym sukcesem dla Polski. W ramach tego programu z unijnego dofinansowanie skorzystało ponad

59

Akcesja Polski do Unii Europejskiej – szanse i zagrożenia dla małych i średnich przedsiębiorstw. 60

Dane MRR. 61

Narodowa Strategia Spójności 2004-2006. 62

Ibidem. 63

Na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.


15 tys. beneficjentów. Podpisano 15 167 umów o dofinansowanie projektów, z czego ponad 14,5 tys.

z przedsiębiorcami. Program wspierał działalnośd przedsiębiorców, placówek badawczo-naukowych oraz

instytucji otoczenia biznesu na rzecz zwiększenia ich konkurencyjności na rynku europejskim. W ramach

Programu wparcie finansowe otrzymały podmioty realizujące projekty oparte między innymi na

zastosowaniu nowoczesnych technologii, o wysokim poziomie innowacyjności. Oto efekty realizowanych

projektów dofinansowanych w ramach Programu Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw:

utworzone miejsca pracy w liczbie 37 601,

dofinansowanie 134 laboratoriów badawczych i specjalistycznych,

wdrożenie 398 nowych technologii,

podpisanie 1 363 kontraktów handlowych z partnerami zagranicznymi,

dokapitalizowanie 53 funduszy mikropożyczkowych oraz 39 funduszy poręczeo kredytowych,

udzielenie wsparcia 27 parkom przemysłowym, 17 parkom naukowo-technologicznym oraz 19

inkubatorom technologicznym,

zrealizowanie 80 projektów celowych, polegających na prowadzeniu badao naukowych mających

praktyczne zastosowanie w gospodarce.

Podsumowanie:

Na 32 tys. złożonych poprawnych wniosków przez przedsiębiorców niespełna połowa otrzymała

dofinansowanie (14,5 tys.). W realizację projektów zainwestowano 2 297,65 mln zł środków

prywatnych (122,6 mln zł w ramach Priorytetu I – Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności

z wykorzystaniem instytucji otoczenia biznesu oraz 2 174,99 mln zł w Priorytecie II – Wzmocnienie

pozycji konkurencyjności przedsiębiorstw działających na jednolitym Rynku Europejskim). Wzrosła

liczba przedsiębiorstw MSP zaangażowanych w działalnośd innowacyjną

Na podstawie badania przeprowadzonego przez PKPP Lewiatan dotyczącego dotacji przyznanych

w ramach programu SPO – WKP wśród przedsiębiorstw sektora MSP64 wynika, że 75% przebadanych

przedsiębiorców jest zdania, że regulacje odnośnie przyznawanych dotacji motywują do planowania

rozwoju przedsiębiorstwa. Niemal połowa spośród przebadanych beneficjentów (46%) jest zdania, że

innowacyjnośd przedsiębiorstwa wzrosła na przestrzeni trzech lat od daty wdrożenia projektu.

Wzrosło zaufanie pomiędzy administracją odpowiedzialną za wdrażanie SPO WKP,

a przedsiębiorstwami i ich przedstawicielami. Zainteresowanie dotacjami jest dużo wyższe niż

możliwości Programu, w ramach działania 2.3. SPO WKP „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw

poprzez inwestycje”– wartośd złożonych wniosków sześciokrotnie przewyższyła jego możliwości.

WNIOSKI PKPP Lewiatan na kolejne lata (2007-2013):

ograniczanie kosztów ponoszonych przez przedsiębiorców poprzez precyzyjne adresowanie

pomocy publicznej (ograniczenie kosztów na przygotowanie wniosku); zmniejszenie biurokracji

(zwiększenie dostępności środków i umożliwienie większej grupie przedsiębiorców wystąpienie

o dotacje); zwiększenie informacji o dotacjach (informacja dostępna, na czas, czytelna); czasie

składania wniosków,

odnawialne formy wsparcia dla przedsiębiorców,

64

Badanie ewaluacyjne „Poziom absorpcji przez małe i średnie przedsiębiorstwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, lata 2004 -2006”, PKPP Lewiatan.


zmiany w zakresie zarządzania powinny dotyczyd alokacji środków oraz zasad udzielania;

planowanie zmian powinno odbywad się ze stosownym wyprzedzeniem, umożliwiającym

wdrożenie tych zmian.

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR)

Cel strategiczny tego Programu sformułowany został jako tworzenie warunków wzrostu

konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób,

aby sprzyjad długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej,

społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską. ZPORR ma charakter komplementarny

z pozostałymi Sektorowymi Programami Operacyjnymi wymienionym w Narodowej Strategii

Spójności 2004-200665. Dla województwa śląskiego przeznaczono 279,96 mln €. Złożono 2 571

wniosków o dofinansowanie, z czego 971 zakooczyło się podpisaniem umowy. 66

W ramach ZPORR rozwój przedsiębiorczości wspierany jest w oparciu o Działania 3.4.

Mikroprzedsiębiorstwa. Działanie to ukierunkowane jest na zwiększenie ich konkurencyjności

poprzez ułatwienie dostępu do specjalistycznego doradztwa oraz zwiększenie zdolności

inwestycyjnych w początkowym okresie funkcjonowania przedsiębiorstw. 67

Efekty ZPORR68

Stopieo adekwatności udzielonego wsparcia w ramach Działania 3.4. ZPORR względem rzeczywistych

potrzeb mikroprzedsiębiorstw został wysoce oceniony przez jego beneficjentów. Oczekiwania

dotyczące wsparcia w ramach tego Działania zostały spełnione. Prawie połowa respondentów

(48,4%) jest zainteresowana ponownym skorzystaniem z tej formy pomocy, w ramach omawianego

działania ZPORR. Wdrożenie projektów skutkowało wzrostem liczby pracowników w badanych

mikroprzedsiębiorstwach (86,4% badanych). Wśród 82,3% ankietowanych beneficjentów wystąpił

efekt dźwigni – zaangażowanie dodatkowych środków własnych przekraczających kwotę

wymaganego wkładu własnego na realizację dofinansowanego projektu w ramach ZPORR.

WNIOSKI

Ważną grupą beneficjentów środków Funduszy Strukturalnych w Polsce są przedsiębiorstwa.

W latach 2004-2006 projekty, w ramach których można było uzyskad dofinansowanie, dotyczyły

zwiększenia inwestycji, modernizacji, poprawy produktywności, zwiększenia eksportu i kooperacji

międzynarodowej, zwiększenia stanu zatrudnienia, czy też osiągnięcia standardów unijnych

w zakresie ochrony środowiska. Korzystając ze wsparcia Unii Europejskiej przedsiębiorstwa mogą

poprawiad swoją konkurencyjnośd i innowacyjnośd. W badanym okresie przedsiębiorstwa zawarły

1341 umów o łącznej wartości 1.039,0 mln euro. W kwocie tej 210,5 mln euro, czyli 20,3% stanowią

środki Funduszy Strukturalnych. Niski poziom wsparcia środków unijnych wynika z zasad interwencji

strukturalnych odbywających się w sektorze przedsiębiorstw. Pozyskana kwota stanowi 6,4% ogólnej

sumy Funduszy Strukturalnych uzyskanej przez Polskę w badanym okresie. Średnia wartośd projektu

65

Fundusze pomocowe dla Polski po akcesji – fundusze strukturalne i fundusz spójności. PARP, Warszawa, 2003. 66

Dane Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. 67

Fundusze pomocowe dla Polski po akcesji – fundusze strukturalne i fundusz spójności, PARP, Warszawa, 2003. 68

Na podstawie badao ewaluacyjnych „Analiza wpływu wsparcia udzielonego w ramach Działania 3.4 ZPORR na wzrost konkurencyjności mikroprzedsiębiorstw” przeprowadzonych w województwie śląskim, dolnośląskim i podkarpackim; dostępny na stronie internetowej http://www.zporr.gov.pl/Publikacje/


realizowanego przez przedsiębiorstwa jest nieznacznie niższa w stosunku do projektów

realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego i wynosi 774 tys. euro, w tym 157 tys. euro

stanowią środki wspólnotowe.

Pozytywnym zjawiskiem, jest natomiast fakt, iż w głównej mierze projektodawcami są przede

wszystkim małe i średnie przedsiębiorstwa (81,2% ogólnej liczby projektodawców). Dalsze miejsca

zajmują mikroprzedsiębiorstwa (11,7%) oraz duże przedsiębiorstwa (7,1%).

Przedsiębiorcy województwa śląskiego uzyskali największą wartośd wsparcia z Funduszy

Strukturalnych z dużych, tradycyjnych okręgów przemysłowych. Niebagatelna aktywnośd

przedsiębiorców z tego obszaru zarówno pod względem liczby, jak i wartości zawartych umów,

sprzyja procesowi restrukturyzacji gospodarki regionalnej.

Znaczne środki wspierają również inwestycje przedsiębiorstw w zakresie technologii przyjaznych

środowisku, zapewniających czystośd i energooszczędnośd (8,7%) *11+. Uzyskane wyniki pozwalają

stwierdzid, że w przypadku przedsiębiorstw, jako drugiej z analizowanych grup beneficjentów

Funduszy Strukturalnych, podobnie jak w przypadku jednostek samorządu terytorialnego dominują

„twarde” projekty infrastrukturalne. Potwierdza to opinię o znacznych brakach infrastrukturalnych

polskiej gospodarki, które dotyczą również przedsiębiorstw. Takie ukierunkowanie interwencji

Funduszy Strukturalnych stwarza przesłankę do kształtowania warunków dla rozwoju konkurencyjnej

i innowacyjnej gospodarki spełniającej wymogi jednolitego rynku europejskiego.

Koniecznośd przeprowadzenia korekt w zakresie programowania i realizacji Funduszy Strukturalnych

w Polsce jest nieodzowna, wpływają one w sposób istotny na wyniki makroekonomiczne – wzrost

gospodarki narodowej oraz zmianę sytuacji na rynku pracy. Dane Ministerstwa Rozwoju

Regionalnego za lata 2004 i 2005 potwierdzają, że poziom PKB w Polsce, na skutek oddziaływania

wsparcia unijnego wzrósł odpowiednio o 0,01% i 0,86%. Oznacza to, że w roku 2005, tylko dzięki

Funduszom Strukturalnym PKB Polski był wyższy o przeszło 2.200 mln euro. Wpływ interwencji

strukturalnej Wspólnoty na rynek pracy przyniósł efekt w postaci wzrostu liczby miejsc pracy o ponad

tysiąc w 2004 r. i ponad 79 tys. w 2005 r. Doprowadziło to do spadku stopy bezrobocia odpowiednio

o 0,01% i 0,5%. Utrzymująca się tendencja do wzrostu zaangażowania środków wspólnotowych

w realizacje projektów w Polsce pozwala zakładad wykonanie prognoz na 2006 r. Zgodnie z nimi

wpływ Funduszy Strukturalnych na kształtowanie sytuacji makroekonomicznej Polski będzie wzrastał

i przyniesie na koniec 2006 r. wzrost PKB o około 2,8% oraz przyrost liczby miejsc pracy o blisko 250

tys. (spadek stopy bezrobocia o blisko 1,5%).

SPO Transport

W ramach tego programu poprawiła się infrastruktura komunikacyjna w Polsce. Wybudowano oraz

zmodernizowano 145 km dróg krajowych (w tym 7,7 km autostrad). Poprawiono bezpieczeostwo

ruchu drogowego poprzez instalację fotoradarów, wideoradarów, a także wyposażenie jednostek

straży pożarnej i policji. Przebudowano 65 km linii kolejowych, zmodernizowano tabor kolejowy,

a przez to poprawiła się komunikacja i wzrosła konkurencyjnośd przedsiębiorstw69.

Bieżąca perspektywa 2007-2013

69

Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 – Bilans wykorzystania funduszy UE wg stanu na 30 czerwca 2009, MRR


Analizie zostanie poddana realizacja zadao zaplanowanych na lata 2007-2013 zapisanych

w dokumencie „Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost

gospodarczy i zatrudnienie”. Jest to dokument strategiczny stanowiący zapis narodowej strategii

spójności. Podstawowym celem strategicznym zawartym w tymże dokumencie jest „tworzenie

warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości

zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej”.

Cel ten ma zostad osiągnięty poprzez realizację celów pośrednich:

poprawę jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowę mechanizmów

partnerstwa,

poprawę jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,

budowę i modernizację infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie

dla wzrostu konkurencyjności Polski,

Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora

wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług,

Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej,

gospodarczej i przestrzennej,

Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach

wiejskich.

W ramach tego dokumentu strategicznego zostało wyróżnionych sześd programów:

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka,

Program Operacyjny Kapitał Ludzki,

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,

Program Operacyjny Pomoc Techniczna,

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej,

16 wojewódzkich Regionalnych Programów Operacyjnych.

Wśród wymienionych programów należy wyróżnid te, które wspierają rozwój przedsiębiorstw:

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Regionalny

Program Operacyjny.

Program Operacyjny Województwa Śląskiego

Regionalny Program Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 (RPO WSL) „stanowi najistotniejszy

instrument polityki regionalnej województwa w okresie 2007-2013, spajający większośd zadao

realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz inne jednostki publiczne i prywatne

w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Realizuje on zapisy zawarte w Strategii Rozwoju

Województwa Śląskiego na lata 2000 – 2020”. 70

Celem głównym RPO WSL jest stymulowanie dynamicznego rozwoju, przy wzmocnieniu spójności

społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu.

Na realizację RPO WSL przeznaczonych jest łącznie 2 328 641 656€, z czego 1 712 980 303€ to środki

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), natomiast 303 712 500 € stanowi wkład

70

RPO WSL na lata 2007-2013.


krajowy. Maksymalny wielkośd dofinansowania została ustalona na poziomie 85% kosztów

kwalifikowanych.

Realizacja celu głównego i wprowadzenie regionu na ścieżkę dynamicznego wzrostu wymaga

stworzenia korzystnych warunków do przeobrażenia gospodarki opartej na przemyśle ciężkim

w gospodarkę opartą na wiedzy. Sukces regionu zależy w dużej mierze również od przezwyciężenia

barier stojących na drodze zrównoważonego rozwoju, takich jak: zły stan środowiska, niedrożny

system transportowy, liczne zdegradowane obszary miejskie w których kumulują się problemy

społeczne i gospodarcze, czy wysoki stopieo zużycia infrastruktury edukacyjnej i zdrowotnej. Wzrost

gospodarczy i poprawa jakości życia wspomagane będą także przez umiejętne wykorzystanie

potencjału turystycznego i kulturowego.

Cel główny ma byd osiągnięty poprzez realizowanie celów szczegółowych:

1. Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki opartej na wiedzy

PRIORYTET: Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczośd.

2. Stworzenie warunków do rozwoju społeczeostwa informacyjnego w regionie

PRIORYTET: Społeczeostwo informacyjne.

3. Wzrost konkurencyjności turystycznej regionu

PRIORYTET: Turystyka.

4. Wzrost konkurencyjności kultury jako czynnika rozwoju społeczno-gospodarczego

PRIORYTET: Kultura.

5. Ochrona oraz poprawa jakości środowiska

PRIORYTET: Środowisko.

6. Wzrost konkurencyjności przestrzeni miejskiej województwa

PRIORYTET: Zrównoważony rozwój miast.

7. Ukształtowanie efektywnego i zintegrowanego systemu transportowego

PRIORYTET: Transport.

8. Stworzenie warunków do rozwoju społeczeostwa o wysokich kwalifikacjach zawodowych,

poszukiwanych na rynku pracy.

PRIORYTET: Infrastruktura edukacyjna

9. Poprawa stanu zdrowia mieszkaoców regionu

PRIORYTET: Zdrowie i rekreacja.

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

Jest to program skierowany przede wszystkim do przedsiębiorców, którzy zamierzają realizowad

innowacyjne projekty, związane z badaniami i rozwojem, nowoczesnymi technologiami, inwestycjami

o dużym znaczeniu dla gospodarki lub wdrażaniem oraz stosowaniem technologii informacyjnych

i komunikacyjnych.

W latach 2007-2013 w ramach Programu przedsiębiorcy, instytucje otoczenia biznesu, jednostki

badawcze i naukowe oraz instytucje administracji publicznej uzyskają wsparcie w wysokości

przekraczającej 9,71 miliarda euro na realizację różnego rodzaju projektów, które przyczyniają się do

podnoszenia innowacyjności polskiej gospodarki i polskich przedsiębiorstw.


W ramach Programu wspierane będą działania z zakresu innowacyjności produktowej, procesowej,

marketingowej i organizacyjnej, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniają się do

powstawania i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw.

Wsparcie przewidziane w ramach Programu udzielane będzie niezależnie od sektora, czy branży

której dotyczy (przy ograniczeniach wynikających z zakresu interwencji EFRR oraz regulacji

dotyczących pomocy publicznej). W ramach Programu nie będzie wspierana innowacyjnośd na

poziomie lokalnym lub regionalnym. Tego rodzaju innowacyjnośd będzie promowana i wspierana

w Regionalnych Programach Operacyjnych i Programie Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej.

W ramach Programu wspierane będą projekty innowacyjne co najmniej w skali kraju lub na poziomie

międzynarodowym.

Cele Programu

Celem głównym Programu Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013 jest rozwój polskiej

gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez

realizację następujących celów szczegółowych:

zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw,

wzrost konkurencyjności polskiej nauki,

zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym,

zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym,

tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy,

wzrost wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w gospodarce.

Ze względu na znaczenie sektora MSP w rozwoju gospodarki Instytucja Zrządzająca ma zapewnid

przeznaczenie co najmniej 65% środków zaalokowanych na bezpośrednie wsparcie dla

przedsiębiorstwa w ramach PO IG dla beneficjentów z sektora MSP. Grupa ta ma byd traktowana

priorytetowo oraz niwelowane powinny byd istniejące bariery rozwoju tego sektora.

Działania w Programie dotyczące wspierania przedsiębiorczości: 71

Priorytet I. Badania i rozwój nowoczesnych technologii

Celem jest zwiększenie znaczenia sektora nauki w gospodarce poprzez realizację prac B+R w sektorze

przedsiębiorstw. Ma zostad podniesiona innowacyjnośd przedsiębiorców dzięki wykorzystaniu

rezultatów prac B+R.

Polskich przedsiębiorców charakteryzuje niska skłonnośd do inwestowania w innowacje, dlatego

należy zwiększyd zainteresowanie inwestycjami opartymi na pracach sektora B+R.

Priorytet III. Kapitał dla innowacji

Celem jest zwiększenie liczby przedsiębiorstw działających na bazie innowacyjnych rozwiązao oraz

zwiększenie dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania MSP przedsięwzięd innowacyjnych.

71

Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013.


Wsparcie działalności innowacyjnej MSP w początkowych etapach wzrostu, zarówno dla

nowopowstałych przedsiębiorstw, jak i już istniejących. Wypełnienie luki kapitałowej związanej

z finansowaniem przedsięwzięd o wysokim poziomie ryzyka, w szczególności przedsiębiorstw

wysokoinnowacyjnych, znajdujących się na początkowym etapie rozwoju.

Priorytet IV. Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia

Celem jest podniesienie poziomu innowacyjności przedsiębiorstw poprzez stymulowanie

wykorzystania nowoczesnych rozwiązao w przedsiębiorstwach. Dofinansowane będą przedsięwzięcia

związane z wdrażaniem wyników prac sektora B+R. Wsparciem objęte będą projekty własne, jak

i technologie nabyte.

Priorytet V. Dyfuzja Innowacji

Celem jest zapewnienie przedsiębiorcom wysokiej jakości usług i infrastruktury służących

wzmocnieniu oraz wykorzystaniu ich potencjału innowacyjnego, a także wzmocnienie pozycji

konkurencyjnej przedsiębiorstw poprzez rozwój powiązao kooperacyjnych. Wsparcie MSP w zakresie

ochrony praw własności przemysłowej oraz działaniami promującymi wykorzystanie praw ochrony

własności przemysłowej wśród przedsiębiorców.

Priorytet VI. Polska gospodarka na rynku międzynarodowym

Celem jest poprawa wizerunku Polski jako atrakcyjnego partnera gospodarczego, miejsca

nawiązywania wartościowych kontaktów handlowych, lokowania inwestycji, prowadzenia

działalności gospodarczej oraz rozwoju usług turystycznych. Wspierane będą działania polegające na

silniejszym powiązaniu gospodarki polskiej z gospodarką międzynarodową, wspieranie promocji

eksportu, budowę i rozwój systemu obsługi przedsiębiorców, wsparcie dla sieci obsługi inwestorów

oraz działania związane ze zwiększeniem atrakcyjności inwestycyjnej (promocja gospodarki, walorów

turystycznych Polski na arenie międzynarodowej).

Priorytet VIII. Społeczeostwo informacyjne – zwiększanie innowacyjności gospodarki

Celem jest stymulowanie rozwoju gospodarki elektronicznej poprzez wspieranie tworzenia nowych,

innowacyjnych e-usług, innowacyjnych rozwiązao elektronicznego biznesu oraz zmniejszanie

technologicznych, ekonomicznych i mentalnych barier wykorzystywania e-usług w społeczeostwie.

Wspierane będą działania mikro- i małych przedsiębiorców w zakresie rozwoju usług świadczonych

w formie elektronicznej.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Program Kapitał Ludzki ma służyd przyspieszeniu rozwoju społeczno-gospodarczego Polski,

wzrostowi zatrudnienia oraz zwiększeniu spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej

z krajami Unii Europejskiej

Program koncentruje się na efektywnym rozwoju zasobów ludzkich poprzez wsparcie: zatrudnienia,

edukacji, integracji społecznej, rozwoju potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw,

a także zagadnieniach związanych z budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich

szczebli, a także wdrażaniem zasady dobrego rządzenia.


Celem głównym Programu jest: wzrost zatrudnienia i spójności społecznej, zaś do osiągnięcia tego

przyczynia się realizacja sześciu celów strategicznych do których należą:

podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i

biernych zawodowo,

zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego,

poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących

w gospodarce,

upowszechnienie edukacji społeczeostwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym

zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki

opartej na wiedzy,

zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług

wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa,

wzrost spójności terytorialnej.

Program składa się z dziesięciu Priorytetów, realizowanych zarówno na poziomie centralnym, jak

i regionalnym. W ramach tego PO KL do Priorytetów wspierających przedsiębiorczośd należy zaliczyd:

Priorytet II. Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa

stanu zdrowia osób pracujących (komponent centralny).

Priorytet VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich (komponent regionalny).

Priorytet VIII. Regionalne kadry gospodarki.

W ramach Priorytetu II realizowane będą ogólnopolskie i ponadregionalne projekty wspierające

rozwój potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich kadr, poprzez inwestycje o charakterze

ponadregionalnym w doskonalenie zawodowe pracowników i poprawę jakości usług szkoleniowo-

doradczych w przedsiębiorstwach. Przewidują one szkolenia dla firm bądź ich oddziałów znajdujących

się w wielu regionach kraju oraz dofinansowanie studiów podyplomowych pracowników. Wsparciem

zostaną objęte w szczególności działania promujące wykorzystywanie i upowszechnianie wyników

badao naukowych i nowości technologicznych, rozwój zawodowy pracowników oraz rozwijanie

nowych form pracy i metod zarządzania w przedsiębiorstwach.

W ramach Priorytetu VI realizowane będą działania służące promocji oraz wspieraniu rozwiązao

zmierzających do tworzenia nowych miejsc pracy, pobudzenia kreatywności społeczeostwa oraz

służące rozwojowi przedsiębiorczości i samozatrudnienia.

Natomiast celem Priorytetu VIII jest podniesienie konkurencyjności regionów poprzez podniesienie

poziomu adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw oraz ich wsparcie (zwłaszcza małych

i średnich) w dostosowaniu się do potrzeb regionalnych strategii rozwoju. Cel ten będzie realizowany

poprzez wspieranie pracodawców przechodzących procesy restrukturyzacji, organizowanie

doradztwa i szkoleo ułatwiających podwyższanie lub zdobywanie nowych kwalifikacji wśród

pracowników przedsiębiorstw, a także zwiększenie dostępności szkoleo e-learningowych oraz udziału

korzystających z nich osób. Z możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych będą mogły

skorzystad również dorosłe osoby pracujące, zainteresowane doskonaleniem bądź zmianą kwalifikacji

zawodowych. W ramach Priorytetu wspierane będzie również tworzenie i rozwój sieci wsparcia

innowacji i transferu technologii pomiędzy przedsiębiorstwami a instytucjami badawczo-


rozwojowymi czy uczelniami, prowadzące do promowania i wykorzystywania osiągnięd naukowych

w praktyce oraz wspierania obszarów uznanych za szczególnie istotne z punktu widzenia rozwoju

gospodarczego regionu. Przewiduje się również dofinansowanie stypendiów dla najlepszych

doktorantów studiujących na kierunkach uznanych za szczególnie istotne z punktu widzenia rozwoju

regionu.

Komplementarnośd działao w dużym stopniu dotyczy PO IG ponieważ ograniczeniem jest

funkcjonowanie w skali kraju. Uzupełnieniem tych działao powinny byd zapisy w RPO oraz PO KL

w zakresie podnoszenia wiedzy i kwalifikacji pracowników.

Tabela 50. Liczba MŚP, korzystających z pomocy unijnej oraz wysokośd środków unijnych

wykorzystanych przez MŚP

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Razem

Liczba MŚP, korzystających z pomocy unijnej i wielkośd wsparcia ze środków UE dla MŚP

Liczba MŚP (tys.) 2,2 3,9 10,3 7,2 5,9 5,5 2,5 37,5

Wielkośd wsparcia (mln zł) 4,7 18,6 52,2 50,2 168,2 598,5 597,2 1489,6

Liczba MŚP i wielkośd wsparcia ze środków UE na prowadzenie inwestycji przez MŚP

Liczba MŚP (tys.) 1,4 3,1 8,1 5,2 4,1 3,9 1,5 27,3

Wielkośd wsparcia (mln zł) 3,7 16,4 48,1 46,0 161,0 566,0 569,0 1410,2

Udział liczby MŚP i wielkośd wsparcia ze środków UE na prowadzenie inwestycji przez MŚP wśród

ogółu MŚP korzystających ze wsparcia i ogólnej wielkości wsparcia

Udział liczby MŚP (%) 63,6 79,5 78,6 72,2 69,5 70,9 60,0 72,8

Udział wielkości wsparcia (%) 78,7 88,2 92,1 91,6 95,7 94,6 95,3 94,7

Źródło: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.

*Tabela zawiera dane przybliżone, gdyż trudno jest dokładnie wydzielid z ogółu pomocy przeznaczonej tylko na inwestycje

oraz w niektórych przypadkach nie ma pełnej informacji na temat wykorzystania środków unijnych. Źródło: Raport o stanie

sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007–2008, PARP

Wyniki badania przedsiębiorców (IDI, FGI, CATI)

Spośród badanej próby śląskich przedsiębiorców tylko co trzeci badany zadeklarował, iż korzystał lub

starał się pozyskad wsparcie w ramach funduszy strukturalnych UE (33,3%), (patrz tabela oraz wykres

poniżej).

Tabela 51. Rozkład częstości zmiennej: Czy korzystaliście Paostwo lub staraliście się skorzystad ze

wsparcia w ramach funduszy strukturalnych z UE?

Częstośd Procent

Nie 662 66,7

Tak 330 33,3

Ogółem 992 100,0


Braki danych Odmowa 8

Ogółem 1000


Wykres 47. Wykres procentowy – partycypacja w funduszach strukturalnych UE


Tendencja ta dotyczy generalnie wszystkich badanych, bez względu na charakter przedsiębiorstwa.

Jednakże w tym negatywnym trendzie statystycznie rzadziej uczestniczą przedsiębiorstwa małe

i średnie (10-49 oraz 50-249 zatrudnionych pracowników), a także przedsiębiorstwa o zasięgu

międzynarodowym. Można zatem wnioskowad, że wymienione kategorie przedsiębiorstw radzą

sobie najczęściej i najlepiej w roli beneficjenta funduszy strukturalnych UE i najczęściej występują o

dofinansowanie projektów w ramach programów współfinansowanych ze środków Unijnych.

W opinii przedsiębiorców badanych w FGI oraz IDI jednostki samorządu terytorialnego z terenu

województwa śląskiego w niedostatecznym stopniu promują fundusze UE i również w

niezadowalający sposób wspierają firmy sektora MSP w staraniach o pozyskiwanie dofinansowania.

W szczególności brak jest dostatecznej informacji o możliwym zakresie uzyskanego dofinansowania,

obszarów i działao na które można je otrzymad. Brak także wsparcia doradczego w wypełnianiu

wniosków.

Niektórzy respondenci stwierdzają wręcz, że w zakresie wsparcia w pozyskiwaniu dofinansowania

unijnego (w tym w zakresie informowania i doradztwa) województwo śląskie pozostaje w tyle za

innymi regionami i niektóre firmy decydowały się ubiegad (z sukcesem) o dofinansowanie w ramach

RPO innych regionów, nie zaś województwa śląskiego.


Respondenci nie potrafili wskazad żadnych konkretnych Programów Operacyjnych, Działao czy

Poddziałao. Jedynie nieliczni wymieniali PO KL oraz wspominali o działaniach wspierających

innowacyjnośd (bez wymienienia programu).

Przedsiębiorcy bardzo nisko oceniają skutecznośd dostępnego dla nich wsparcia doradczego ze

strony władz regionalnych i lokalnych na terenie województwa śląskiego w zakresie możliwo ści

ubiegania się o dotacje z funduszy unijnych. Jednocześnie przedsiębiorcy uważają problematykę

dotyczącą możliwości uzyskania funduszy UE za skomplikowaną, co w połączeniu z przekonaniem

(wynikającym z porównania liczby przedsiębiorstw uprawnionych do uzyskania wsparcia z dostępną

alokacją środków w ramach wsparcia UE dla sektora MSP w województwie śląskim) o znikomym

prawdopodobieostwie uzyskania wsparcia w satysfakcjonującej wysokości. Ponadto wielu

przedsiębiorców uznaje obecnie dostępne wsparcie za niezgodne z ich potrzebami i oczekiwaniami.

Wskazane wyżej czynniki, w tym szczególnie brak deklarowanej wiedzy o dostępnych dla sektora

MSP programach wsparcia uniemożliwiają wręcz wielu przedsiębiorcom skorzystanie z dostępnej

pomocy współfinansowanej ze środków UE. Jednoczesnie wskazuje to na nikłe zainteresowanie

znacznej części przedsiębiorców obecnymi formami i zakresem dostępnego wsparcia.

Poziom wiedzy badanych przedsiębiorców na tematy dotyczące wsparcia udzielanego w ramach

funduszy strukturalnych UE dla sektora MSP należy określid jako bardzo niski, co w istotny sposób

ogranicza ich możliwośd celowego ubiegania się o dotacje w ramach funduszy UE

Poszczególne obszary implementacji dla badanej próby są stosunkowo słabo zróżnicowane cechami

socjoekonomicznymi przedsiębiorstwa.

W przypadku środków na innowacje i modernizacje występuje istotna zależnośd jedynie

z przedsiębiorstwami o zasięgu międzynarodowym, to znaczy statystycznie ten typ przedsiębiorstw

najczęściej korzystał z funduszy na innowacje i modernizacje.

Środki na zatrudnienie i szkolenie natomiast najrzadziej (korelacja ujemna) wykorzystywane były

przez podmioty już funkcjonujące na rynku minimum pięd lat oraz podmioty o charakterze

produkcyjnym.

Ostatni, najczęściej wymieniany przez badanych typ obszarów implementacji, tj. inwestycje i dotacje,

dodatnio koreluje z produkcyjnym charakterem przedsiębiorstwa oraz z wiekiem firmy w przedziale

10-15 lat.

Odsetek badanych przedsiębiorców, którzy nie aplikowali o fundusze unijne był bardzo wysoki, wśród

tych osób najczęściej za przyczynę niekorzystania ze środków UE podawany był w pierwszej

kolejności skomplikowany i długotrwały proces aplikacyjny (64,5%), następnie w kolejności: brak

wiary w pozytywne rozpatrzenie aplikacji (52,6%), brak wiedzy na temat możliwości otrzymania

takiego wsparcia (46,7%), brak potrzebnego wkładu własnego (33,5%) oraz nieadekwatnośd

programów unijnych do potrzeb konkretnego przedsiębiorstwa (43,7%) (patrz tabela oraz wykres

poniżej). Dominującą wypowiedzią respondentów w kategorii „inne” (20,3%) okazała się byd

deklaracja „Brak potrzeby/chęci”.


Tabela 52. Rozkład częstości zmiennej: Które z wymienionych przyczyn były głównym powodem

nieskorzystania z funduszy unijnych

Odpowiedzi % z obserwacji

dot. powodów

nie korzystania N Procent

Brak wiedzy na temat możliwości otrzymania

dofinansowania, 294 17,9% 46,7%

Niskie szanse otrzymania dofinansowania, 331 20,1% 52,6%

Kierunki wsparcia nie dostosowane do moich potrzeb, 275 16,7% 43,7%

Skomplikowana i długotrwała procedura (na etapie

aplikacji) 406 24,7% 64,5%

Brak wkładu własnego potrzebnego do przyznania

dofinansowania 211 12,8% 33,5%

Inne 128 7,8% 20,3%

Ogółem 1645 100,0% 261,5%


Wykres 48. Wykres procentowy – deklarowane powody nie skorzystania z funduszy UE


Dzięki analizie czynnikowej (patrz tabela poniżej) można wyodrębnid dwa zasadnicze typy (faktory)

uzasadnieo nieaplikowania o fundusze strukturalne UE:


1. brak wiedzy na temat możliwości otrzymania dofinansowania, niskie szanse otrzymania

dofinansowania, skomplikowana i długotrwała procedura, brak wkładu własnego

potrzebnego do przyznania dofinansowania,

2. odmiennośd celów (kierunki wsparcia niedostosowane do moich potrzeb).

Tabela 53. Analiza czynnikowa – faktory deklarowanych powodów nie skorzystania z funduszy UE

Faktor 1 Faktor 2

Brak wiedzy na temat możliwości otrzymania

dofinansowania,

,411 ,341

Niskie szanse otrzymania dofinansowania, ,626 ,307

Kierunki wsparcia niedostosowane do moich potrzeb, -,026 ,785

Skomplikowana i długotrwała procedura (na etapie

aplikacji...

,759 ,205

Brak wkładu własnego potrzebnego do przyznania

dofinansow...

,733 -,192


Pierwszy typ argumentacji (problemy proceduralne) koreluje pozytywnie z produkcyjnym

charakterem przedsiębiorstwa, tzn. problemy proceduralne statystycznie najczęściej występują

wśród firm produkcyjnych, natomiast ujemnie z atrybutem średnie przedsiębiorstwa (50-249

pracowników), tzn. iż przedsiębiorstwa o tej wielkości zatrudnienia statystycznie najrzadziej deklarują

problemy proceduralne jako przeszkodę w pozyskaniu funduszy strukturalnych i możemy

przewidywad, że w innych podmiotach o zbliżonej wielkości zatrudnienia problemy proceduralne też

będą występowad stosunkowo rzadko.

Natomiast kategoria „odmienne potrzeby” (kierunki wsparcia niedostosowane do moich potrzeb)

w badanej próbie jest zróżnicowana jedynie stażem na rynku pracy, tzn. stosunkowo najczęściej ten

typ wyjaśnienia braku aktywności w zdobywaniu funduszy strukturalnych, występuje

w przedsiębiorstwach powstałych w latach 1990-1994. Pozostałe cechy socjo-demograficzne nie

różnicują w sposób statystycznie istotny badanej populacji tj. z podobną częstością ten typ

wyjaśnienia był deklarowany w firmach usługowych, handlowych, produkcyjnych, działających na

rynku lokalnym, regionalnym, krajowym, międzynarodowym oraz powstałych do 1989r, 1995-2009r.

Śląscy przedsiębiorcy w trakcie wywiadu metodą CATI mogli w formie pytania otwartego

zadeklarowad swoje preferencje dotyczące kierunków działao, obszarów tematycznych, wokół

których powinny się koncentrowad priorytety funduszy strukturalnych, tak aby odpowiadały realnym

potrzebom przedsiębiorców. Swobodne wypowiedzi zostały następnie zakodowane według

najczęściej występujących w deklaracjach kategorii:

Kapitał inwestycyjny,

Kapitał ludzki,

Kapitał finansowy,


Proceduralne ułatwienia.

Największe potrzeby respondenci deklarowali na fundusze z przeznaczeniem na inwestycje (53,4%).

Interesujący jest fakt, iż na drugim miejscu znalazły się wypowiedzi dotyczące nie samego

przeznaczenia tych środków, ale sposobu pozyskania, a dokładniej rzecz ujmując badani postulowali

ułatwienia proceduralne w procedurze aplikacyjnej (22,9%). Stosunkowo najrzadziej wystąpiły

odpowiedzi wyrażające potrzeby wsparcia czysto finansowego (16,6%) oraz wsparcia na szkolenia

i nowe miejsca pracy (7,2%).

Tabela 54. Rozkład częstości zmiennej: Jakie kierunki wsparcia (działania) przedsiębiorców

w ramach funduszy strukturalnych UE są potrzebne?

Częstośd Procent

Ważne Kapitał inwestycyjny 119 53,4

Kapitał ludzki 16 7,2

Kapitał finansowy 37 16,6

Proceduralne ułatwienia 51 22,9

Ogółem 223 100,0


Wykres 49. Wykres procentowy – oczekiwane obszary wsparcia w ramach funduszy strukturalnych

UE


Opisane powyżej potrzeby badanych przedsiębiorstw są statystycznie słabo zróżnicowane, tzn.

badana próba nie różni się mocno w tych preferencjach ze względu na analizowane cechy

socjoekonomiczne.

Nieliczna predykcja tych cech występuje w przypadku potrzeb inwestycyjnych (Kapitał inwestycyjny),

który negatywnie koreluje z produkcyjnym charakterem przedsiębiorstwa oraz koreluje pozytywnie

ze stażem firmy na rynku (w tym przypadku firmy od 10 do 15 lat oraz firmy powyżej 20 lat). Innymi


słowy, firmy produkcyjne rzadko mają potrzebę występowania o wsparcie UE na wydatki

inwestycyjne, natomiast najczęściej o takie wsparcie występują firmy działające na rynku 10-15 lub

ponad 20 lat.

Jeszcze rzadsza jest predykcja cech socjoekonomicznych względem deklarowanych potrzeb na środki

unijne z przeznaczeniem na miejsca pracy i szkolenia (Kapitał ludzki). Ta kategoria preferencji

koreluje jedynie (pozytywnie) z krajowym zasięgiem przedsiębiorstwa tzn. największe

prawdopodobieostwo takich preferencji występuje w kategorii przedsiębiorstw o zasięgu krajowym.

Potrzeba unijnych środków finansowych (Kapitał finansowy) nie zależy od żadnej cechy

socjoekonomicznej, co oznacza, że ten postulat jest jednakowo wspólny dla wszystkich kategorii

śląskich przedsiębiorstw (jednakowe prawdopodobieostwo wystąpienia).

Ostatni postulat ułatwieo proceduralnych (Proceduralne ułatwienia) podczas czynności aplikacyjnej

statystycznie koreluje (ujemnie) jedynie z kategorią „przedsiębiorstwo założone przed 1989r”.

Możemy zatem wnioskowad, iż ta kategoria przedsiębiorstw najlepiej sobie radzi z formalną stroną

partycypacji w funduszach strukturalnych UE.

Spośród przedsiębiorców uczestniczących w badaniu jakościowym (IDI oraz FGI) jedynie niewielki

odsetek korzystał dotychczas ze wsparcia w ramach funduszy strukturalnych UE. Z tego powodu

kwestia ta nie stanowiła istotnej części odpowiedzi udzielonej przez przedsiębiorców. Zwracali oni

jedynie uwagę, że dzięki funduszom UE mogli częściowo sfinansowad swoje potrzeby inwestycyjne,

a przez to – w ich przypadku – zmniejszeniu uległa bariera finansowa.

Niezależnie jednak od jednostkowych wypowiedzi generalnie stwierdzano, że środki dostępne

w ramach funduszy strukturalnych UE trafiają jedynie do tak niewielkiej części przedsiębiorstw

sektora MSP, że dla sytuacji całości sektora kwestia ta nie ma istotnego znaczenia.

Inaczej na tę sprawę patrzyli przedstawiciele instytucji sektora publicznego, którzy podkreślali, że

środki na różne cele są dostępne, lecz na niektóre z nich (szczególnie dotyczące innowacyjności)

zapotrzebowanie firm jest nieznaczne. W opinii przedstawicieli JST wynika to z niskiej świadomości

konieczności inwestowania w innowacyjnośd przedsiębiorstwa wśród kadry zarządzającej

przedsiębiorstwami.

Jednocześnie wszyscy respondenci podkreślają potrzebę lepszego informowania przedsiębiorców

o dostępnej pomocy publicznej. Właściciele firm zwracają natomiast uwagę na koniecznośd bardziej

elastycznego i „życiowego” traktowania zapisów dotyczących zasad udzielania wsparcia w ramach

funduszy strukturalnych UE.

Generalnie, uczestnicy badania ocenili dotychczasową rolę wsparcia ze strony funduszy

strukturalnych UE w ograniczeniu/likwidacji barier rozwoju sektora MSP na Śląsku jako niewielką

i odnoszącą się jedynie do nielicznej grupy przedsiębiorstw. Należy przy tym podkreślid, że wiedza

badanych przedsiębiorców na temat funduszy strukturalnych UE jest bardzo niska. Przeważająca

większośd z nich nie potrafiła nazwad jakiegokolwiek Programu Operacyjnego, nie mówiąc już

o Działaniach, czy Poddziałaniach. Ci, którzy korzystali z programów wspierających sektor MSP

potrafili jedynie w przybliżeniu określid zakres wsparcia („wsparcie dla innowacyjności”, „szkolenia”,

„pieniądze na rozpoczęcie działalności”). Oceniając uzyskane wsparcie przedsiębiorcy nie potrafili

odnieśd go do kwestii barier rozwojowych dla sektora MSP, a jedynie odnosili je do konkretnej,


jednostkowej sytuacji swojej firmy. Z tej perspektywy najwyżej oceniano wsparcie dla inwestycji,

które umożliwiało zakup nowych maszyn, technologii, etc. Wysoko również oceniano projekty

szkoleniowe.

Przedstawiciele instytucji sektora publicznego w większości przypadków także udzielali bardzo

ogólnych odpowiedzi, które nie pozwalały na precyzyjne określenie, jakie ich zdaniem Programy,

Działania i Poddziałania w obecnej perspektywie finansowej (2007-2013) najlepiej służą ograniczeniu

barier rozwoju sektora MSP. Natomiast ci przedstawiciele instytucji sektora publicznego, którzy

w jakiś sposób zaangażowani byli we wdrażanie projektów współfinansowanych ze środków UE

precyzyjnie wymieniali najskuteczniejsze – w ich opinii – działania i poddziałania. W takim przypadku

najczęściej wymieniano wsparcie inwestycyjne dla sektora MSP („poddziałania Regionalnego

Programu Operacyjnego – 1.2.3 i 1.2.4.) oraz wsparcie dla osób rozpoczynających działalnośd

gospodarczą (działanie 6.2 w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki)

Przeprowadzone badanie nie pozwoliło na udzielenie odpowiedzi na tak postawione pytanie. Przede

wszystkim z tego powodu, że było ono realizowane w sytuacji kryzysu ekonomicznego, który

przenosił punkt zainteresowania respondentów z kwestii rozwoju przedsiębiorstwa i ograniczania/

/likwidacji barier rozwoju sektora MSP na rzecz zapewnienia przetrwania firmy i pozyskania środków

na finansowanie bieżącej działalności.

Ponadto wielu respondentów podkreślało, że wejście do UE przyniosło oprócz wsparcia finansowego

także cały szereg dodatkowych regulacji i „zbiurokratyzowanie” relacji pomiędzy przedsiębiorstwami

a urzędami, co może byd traktowane także jako dodatkowa bariera. Co ciekawe, taką opinię

wypowiadali również przedstawiciele instytucji sektora publicznego. Wyrażano ponadto opinię, że

jest obecnie zbyt wcześnie by oceniad efekty wejścia Polski do UE oraz rolę funduszy strukturalnych

w ograniczaniu/likwidacji barier rozwoju sektora MSP.

W chwili obecnej – na podstawie wypowiedzi respondentów biorących udział w niniejszym badaniu –

efekty interwencji publicznej wspierającej ograniczanie/likwidację barier rozwoju sektora MSP

w ramach FS UE należy uznad za niewielkie.

Prognozy rozwoju sektora MSP w województwie śląskim:

Celem polityki regionalnej paostwa jest identyfikacja regionalnych szans i barier rozwojowych oraz

inicjowanie większej specjalizacji lokalnej. Różnorodnośd celów tej polityki wzbogaca strukturę

społeczno-gospodarczą kraju i podwyższa jego pozycję międzynarodową. Specjalizacja

poszczególnych regionów prowadzi do ukształtowania różnych profili społecznych i gospodarczych,

cechujących się wysokim poziomem konkurencyjności.

W odniesieniu do wszystkich województw, polityka regionalna paostwa ma wspierad działania

związane z poprawą jakości kapitału ludzkiego, innowacjami, infrastrukturą, środowiskiem

i otoczeniem społeczno-kulturalnym. W zakresie kapitału ludzkiego ważnymi elementami są:

poprawa kształcenia i dostęp do wiedzy. W zakresie poprawy relacji między nauką a gospodarką,

mają zostad zwiększone nakłady inwestycyjne w B+R oraz promocja innowacji. Mają byd również

wzmocnione instytucje wspierające przedsiębiorczośd i instytucje otoczenia biznesu. W zakresie

powiązao transportowych wspierane będą inwestycje drogowe i kolejowe oraz budowa bądź


rozbudowa lotnisk regionalnych. Zostanie położony również nacisk na działania w celu poprawy stanu

i ochrony środowiska, materialnego dziedzictwa kulturowego regionów, rozwoju infrastruktury

kultury oraz rozwoju turystyki72.

W odniesieniu do województwa śląskiego, polityka regionalna paostwa obok wspomnianych działao

będzie nakierowana na następujące dziedziny oraz przedsięwzięcia. Wspierane będą wszelkie

inicjatywy zmierzające do poprawy infrastruktury technicznej, w tym transportowej. Założenie to jest

szczególnie istotne z powodu przecinających to województwo w układzie południkowym dwóch

głównych szlaków komunikacyjnych (autostrada A1) i równoleżnikowym (autostrada A4). Polityka

regionalna paostwa w województwie śląskim ma wspomagad działania nakierowane na zmniejszenie

barier w rozwoju nowoczesnych sektorów gospodarki, szczególnie w centralnej części regionu.

Uwzględnione maja zostad takie działania, jak rewitalizacja zdegradowanej przestrzeni

poprzemysłowej i ich przeobrażenie dla nowych funkcji. Jednym ze sposobów na osiągnięcie tego

celu mają byd inwestycje zagraniczne73..

Wspierany będzie rozwój funkcji metropolitalnych konurbacji śląskiej, a zwłaszcza rozwój usług

wyższego rzędu, w tym naukowo-badawczych. Istotnym elementem polityki regionalnej paostwa

w odniesieniu do regionu śląskiego będą działania nakierowane na poprawę stanu środowiska oraz

rekultywację terenów pokopalnianych.

W procesie przebudowy gospodarki województwa śląskiego znaczenie strategiczne ma rozwój

sektora MSP. Bez powstania nowych, trwałych miejsc pracy, alternatywnych do dominującego

przemysłu ciężkiego, jego rzeczywista restrukturyzacja jest niemożliwa.

Od kilkunastu lat zmienia się struktura własnościowa i organizacyjna przedsiębiorstw województwa.

Przybywa małych i średnich firm prywatnych prowadzących różnorodną działalnośd gospodarczą.

Sektor tych przedsiębiorstw w województwie śląskim skupia około 99% wszystkich podmiotów

gospodarki zlokalizowanych na tym terenie, zatrudnia ok. 60% ogółu pracujących (wg stanu na 2008

rok). Instytucjami wspierającymi małe i średnie przedsiębiorstwa regionu są izby gospodarcze

(przemysłowo-handlowe) oraz regionalne i lokalne agencje rozwoju74.

Do powstania nowych firm i rozwoju już istniejących oprócz doskonalenia rozwiązao prawnych

i makroekonomicznych niezbędne jest tworzenie najbliższego otoczenia sprzyjającego rozwojowi

przedsiębiorczości, przygotowanie profesjonalnego personelu, aktywizacja gospodarcza środowiska

lokalnego oraz tworzenie instytucji rozwoju lokalnego.

Regionalna Strategia Innowacji w zakresie perspektywy rozwoju sektora MSP do 2013 roku

przedstawia dwa scenariusze. Pierwszy z nich nazwany - Scenariuszem Pozytywnym ma doprowadzid

do sytuacji w której sektor MSP w 2013 roku będzie się cechował „innowacyjnością, elastycznością,

zdolnością do podejmowania ryzyka, produktywnością, mobilnością, przewagą konkurencyjności,

postępem, doskonałością, specjalizacją”. Osiągnięcie takiego stanu może byd możliwe dzięki

wzrostowi poczucia stabilności gospodarczej, zmianie przepisów podatkowych, których celem ma byd

uatrakcyjnienie i zachęcenie do inwestowania w działalnośd innowacyjną, zwiększeniu dostępności

do kapitału, zarówno funduszy strukturalnych jak i kredytów bankowych ( poprzez obniżenie

72

Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2006 r. 73

Rozwój Regionalny w Polsce, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2009 r. 74

Potencjał rozwojowy polskich MSP – raport koocowy badao , Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa, 2008r


kosztów kredytowania), silnej współpracy pomiędzy firmami w branży w zakresie komplementarności

oraz specjalizacji działalności pozwalającej na stosowanie nowoczesnych technologii oraz dzięki

wzrostowi zaangażowania MSP w rozwój gospodarczy regionu.

Natomiast w sytuacji spełnienia scenariusza negatywnego rozwojowi sektora MSP będą towarzyszyd

nieskuteczne reformy prawne i częste zmiany polityczne. Ta niepewnośd gospodarcza wraz

z trudnościami w dostępie do środków finansowania będą owocowad słabą pozycją MSP na rynku,

upadkiem wielu MSP, brakiem określenia sposobu wsparcia dla tegoż sektora, przesunięciem MSP do

szarej strefy, niską konkurencyjnością przedsiębiorstw tego sektora na zagranicznych rynkach zbytu.

W efekcie te czynniki doprowadzid mogą do sytuacji, w której sektor MSP będzie się cechował

brakiem specjalizacji w zakresie prowadzonej działalności, nieufnością wobec nowości, izolacją,

a także nieuczciwością.

W trakcie prowadzonych wywiadów przedstawiciele firm z branż związanych z drogownictwem

optymistycznie patrzą w przyszłośd ze względu na planowane wielkie inwestycje infrastrukturalne,

także współfinansowane ze środków unijnych. Istotnym zagrożeniem postrzeganym przez

respondentów jest kryzys, który w opinii wielu przedsiębiorców jeszcze się nie skooczył, o czym

świadczy bardzo dotkliwy brak wolnych środków finansowych na rynku. W takiej trudnej i mało

stabilnej sytuacji gospodarczej wielu respondentów nie podejmowało się żadnego przewidywania

przyszłości.

Niektórzy respondenci wskazywali na zagrożenie jakim jest zbyt powolna prywatyzacja kluczowych

dla regionu zakładów pracy i tradycyjnych gałęzi przemysłu wydobywczego. Za bardzo istotne

uznawano szybką prywatyzację tych przedsiębiorstw, a niektóre ich zadania powinny przejąd

mniejsze firmy. Jednakże niektórzy respondenci wyrażają pogląd, że modernizacja i reforma

górnictwa może w chwili obecnej byd trudna, gdyż może na te działania zabraknąd środków

finansowych.

Wskazywano także, że na terenie Śląska ciągle istnieje miejsce dla rozwoju innych gałęzi działalności

gospodarczej, chodby z branży turystycznej, ze względu na istniejące tu ciekawe miejscowości i liczne

zabytki.

Niektórzy respondenci wyrażali obawę przed globalizacją, która w ich opinii może zagrozid małym

przedsiębiorstwom reprezentującym wszystkie branże.

Generalnie z wypowiedzi respondentów wyłania się pozytywny obraz oczekiwanych zmian

w perspektywie najbliższych sześciu lat. Pomimo kryzysu i związanych z nim trudności,

przedstawiciele sektora MSP z optymizmem patrzą w przyszłośd wyrażając przekonanie, że ich

przedsiębiorstwa przetrwają dekoniunkturę i wyjdą z niej wzmocnione.

Jednocześnie wielu respondentów podkreślało, że w chwili obecnej w większości branż zdecydowanie

nasila się konkurencja ze strony szybko rozwijających się paostw z Dalekiego Wschodu (Chiny, Indie,

Pakistan), które już nie tylko oferują po bardzo niskich cenach towary nienajlepszej jakości, lecz także

po cenach istotnie niższych od krajowych producentów oferują produkty dobre i bardzo dobre.

Oznacza to koniecznośd zmierzenia się z bardzo silną konkurencją tych paostw. Sytuacja ta w opinii

beneficjentów dotyczy nieomal wszystkich branż.

Bardzo wielu respondentów, pytanych o perspektywy rozwojowe i prognozy rozwoju stwierdzało, że

w chwili obecnej, w trakcie bardzo silnego światowego kryzysu gospodarczego i istotnego


spowolnienia rozwoju gospodarki krajowej nie są w stanie racjonalnie prognozowad sytuacji nie tylko

za 3-5 lat, lecz także w perspektywie krótszej niż 1 roku. Często stwierdzano, że ci, którzy wyjdą

„cało” z kryzysu uzyskają duży impuls rozwojowy. Jednak nikt nie podejmował się wskazania, jakie

branże mają największą szansą by relatywnie spokojnie przetrwad kryzys.

W ramach realizowanego badania Wykonawca opracował model makroekonomiczny mający na celu,

w oparciu o ciągi danych historycznych, umożliwienie wnioskowania o przyszłości sektora MSP

w województwie śląskim.

Dla oceny potencjału rozwoju sektora MSP na Śląsku skonstruowano mierzalny wskaźnik. Jest on

zbudowany w oparcie o mierzalne cechy zmiennych charakteryzujących możliwości rozwoju

przedsiębiorstw MSP. Posłużono się metodą wskaźnika syntetycznego. Zbudowano cztery wskaźniki

pośrednie, każdy oparty na 3 cechach. Pierwszy wskaźnik charakteryzujący potencjał kapitału

ludzkiego województwa śląskiego, drugi – potencjał innowacyjny, trzeci – kapitałowy, czwarty –

wydajnośd. Następnie zbudowano wskaźnik rozwoju sektora MSP będący średnią ze

standaryzowanych wartości wskaźników cząstkowych (klasyfikacji pseudojednocechowej).

Macierze zmiennych wykorzystane do budowy wskaźników pośrednich

Tabela 55. Kapitał Ludzki

liczba

bezrobotnych

w woj. śląskim

liczba osób

w wieku

produkcyjnym

w woj. śląskim

MSP na

10000

ludności

1999 210253 3242467 780,3228735

2000 259790 3249450 811,1463383

2001 313353 3253443 848,2678366

2002 330150 3260230 881,7670721

2003 325516 3261503 897,8782952

2004 309704 3260972 911,6483232

2005 281280 3258695 908,4388388

2006 229819 3246847 910,0375508

2007 165960 3230968 917,0873517

Źródło: BDR Głównego Urzędu Statystycznego


Tabela 56. Innowacje

Nakłady na działalnośd

B+R (w złotych)

liczba podmiotów

w sektorze

przedsiębiorstw

w woj. śląskim

liczba jednostek

prowadzących

działalnośd

badawczo-rozwojową

w sektorze

przedsiębiorstw

na terenie

woj. śląskiego

1999 415905,5 361513 96

2000 405427,3 373390 82

2001 424432,9 388409 90

2002 353741,1 402323 55

2003 389651,5 407288 74

2004 421609,5 411308 73

2005 459431,8 407969 91

2006 517727,1 406947 82

2007 612715 408698 96


Tabela 57. Kapitał inwestycyjny

wysokośd

nakładów

inwestycyjnych –

sektor prywatny

(w zł)

stopa

procentowa

(jako koszt

kapitału)

stawka podatkowa

(ustalona

na zasadach ogólnych

– nie dla szczególnych

grup podmiotów)

1999 9641718,1 19,0 34,0

2000 9379064,9 21,5 30,0

2001 7515559,0 14,0 28,0

2002 8587676,0 7,5 28,0

2003 9033503,0 5,8 27,0

2004 9103643,0 7,0 19,0

2005 9180047,0 4,8 19,0

2006 11863124,0 4,3 19,0

2007 15442231,0 5,3 19,0

Źródło: GUS, PARP


Tabela 58. Wydajnośd

zatrudnienie przeciętne

w MSP

udział MSP w PKB

(w %) PKB per capita

1999 243 396 48,2 18 731

2000 241 557 45,4 20963

2001 230 676 44,8 21908

2002 225 293 44,5 23032

2003 226 912 44,9 24024

2004 384 348 48,8 27205

2005 415 575 46,5 27792

2006 428 701 46,9 29497

2007 440 341 47,7 32761


Normalizacji powyższych macierzy dokonano przy użyciu metody standaryzacji (dla drugich potęg).

Ponieważ wszystkie zmienne mają charakter stymulant, zatem przekształcenia dokonano na

podstawie wzoru

,)( 2

2_

j

jij

ijxS

xx

u

Gdzie:

iju wyraz macierzy znormalizowanej w i-tym wierszu i j-tej kolumnie; i=1,…,10; j=1,…,6

ijx wyraz macierzy danych surowych w i-tym wierszu i j-tej kolumnie; i=1,…,10; j=1,…,6

jx_

średnia arytmetyczna dla j-tej zmiennej

2)( jxS warjancja dla j-tej zmiennej

Dla macierzy znormalizowanej wyliczono syntetyczne wskaźniki pośrednie z zastosowaniem równych

wag dla każdej ze zmiennych. Podobnie dla wskaźnika cząstkowego R. Otrzymano wskaźniki dla

kolejnych lat, począwszy do 1999 roku – 1999R , aż do 2007 roku – 2007R .


Tabela 59.

Rok Wskaźnik R

1999 1,7645

2000 0,3021

2001 0,3340

2002 0,3394

2003 0,5133

2004 0,2739

2005 0,6433

2006 0,2489

2007 3,5807

Wykres 50.

Źródło: Opracowanie własne.

Dynamiczny wzrost wartości wskaźnika nastąpił w 2007 roku. Na tak duży wzrost miały wpływ

wskaźniki: kapitał ludzki, inwestycje oraz innowacje w niemal równym stopniu. Natomiast wydajnośd

wpłynęła w najmniejszy stopniu.

Należy podkreślid, iż dane dotyczą lat 1999-2007, a więc nie uwzględnione zostały dane z 2008 roku.

Rok ten był czasem spowolnienia gospodarczego. Nastąpiło odwrócenie pewnych (rosnących)

0

1

2

3

4

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wartośd wskaźnika R w poszczególnych latach


trendów. Spadły nakłady inwestycyjne. Natomiast liczba przedsiębiorstw sektora MSP wzrosła

w 2008 roku (względem 2007 roku – o blisko 1,5 mln podmiotów). Po opublikowaniu pełnego

zestawu wykorzystanych danych za 2008 rok należałoby je dołączyd do powyższych rozważao. Jeśli

zmiana nastąpi w wartości wskaźnika w 2008 roku będzie miała istotny wpływ na przyszłe tendencje.

Ponieważ szereg jest zbyt krótki nie działają metody regresyjne (brak spełnieo założeo pomiędzy

liczbą zmiennych użytą do wyjaśnienia modelu, a liczbą stopni swobody). Wykorzystanie danych

kwartalnych rozwiązałoby ten problem. Natomiast dylemat dotyczy dostępności danych w układzie

kwartalnym. 75

Zastosowano więc przedłużenie na podstawie linii trendu.

Wykres 51.

y = 0,1353x2 - 1,2253x + 2,7311

R2 = 0,6645

0

3

6

9

12

15

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

W efekcie uzyskano równanie y = 0,1353 x² 1,2253 x + 2,7311, o dopasowaniu R²=66,5%.

Na podstawie wyznaczonego trendu widad dynamiczny wzrost w najbliższych latach. Oznaczałoby to,

że wartości zmiennych użyte do budowy wskaźników pośrednich musiałyby również dynamicznie

rosnąd.

Należy jednak pamiętad o modyfikacjach powyższych rozważao związanych z dołączeniem danych za

ubiegły rok. Uwzględnienie danych za 2008 rok wprowadzi wiele nowych informacji. W zależności od

zachowania wskaźnika trend może się wzmocnid, bądź opaśd. W szczególności istotne jest

obserwowanie zmian dotychczasowego trendu w warunkach spowolnienia gospodarczego.

75

Statystyki kwartalne dostępne są na poziomie zagregowania dla całego kraju, natomiast nie są publikowane przez GUS na poziomie regionalnym.


3. WNIOSKI

Charakterystyka sektora MSP województwa śląskiego

Jako dominujący dla województwa śląskiego, należy uznad model przedsiębiorstw sektora MSP, które

należą do grupy mikroprzedsiębiorstw branży usługowej lub handlowej, działającej na rynku lokalnym

lub krajowym.

Większośd osób zakładających i prowadzących własne firmy posiada wykształcenie średnie lub

wyższe, przy czym nie jest to warunek sukcesu, gdyż wiele osób posiadających wykształcenie

podstawowe i zawodowe także z sukcesem prowadzi własne przedsiębiorstwa. Kwestia

wykształcenia nie jest decydująca dla sukcesu, jednak osoby z wykształceniem niższym niż średnie

mają największe problemy z pokonaniem barier dla przedsiębiorczości, szczególnie w początkowym

okresie rozwijania przedsiębiorstwa (tzw. bariery wejścia).

Zdecydowana większośd zakładanych firm to mikroprzedsiębiorstwa (do 9 pracowników), wśród

których przeważają zakłady jednoosobowe. Jest to cecha charakterystyczna przedsiębiorczości

prywatnej w ciągu ostatnich przynajmniej 15 lat. Rozwój i wzrost kadrowy firm następuje w miarę

potrzeb, już po znalezieniu przez dane przedsiębiorstwo „swojego miejsca na rynku”.

Zasadniczo – i jest to stała tendencja obserwowana w okresie przynajmniej od 1999 roku – osoby

zakładające i prowadzące własne przedsiębiorstwa najczęściej należą do następujących kategorii

społecznych:

osoby wywodzące się z rodzin o tradycji przedsiębiorczości;

absolwenci szkół mający pomysł na działalnośd gospodarczą lub nie mogący znaleźd pracy;

osoby w wieku ok. 40 lat i więcej, które z różnych powodów utraciły pracę i w działalności

gospodarczej szukają „sposobu na życie”.

Wiele większych firm korzysta z pracy osób prowadzących własną działalnośd gospodarczą i niekiedy

trudno jest określid, czy dana osoba jest pracownikiem, czy samodzielnym przedsiębiorcą. Taka

sytuacja sprzyja także liczniejszemu powstawaniu przedsiębiorstw jednoosobowych.

Wiele firm sektora MSP współpracuje – na różnych zasadach – z dużymi przedsiębiorstwami. Duże

firmy często korzystają z firm sektora MSP jako podwykonawców. Generalnie współpraca pomiędzy

przedsiębiorstwami dużymi i należącymi do sektora MSP w ostatniej dekadzie rozwija się prawidłowo

i coraz częściej nabiera charakteru współpracy partnerskiej. Jednak wymaga to od firm sektora MSP

wykazania się bardzo profesjonalnym podejściem do realizowanych działao i spełnianiem bardzo

wysokich oczekiwao firm dużych.

Współpraca firm dużych z firmami sektora MSP dotyczy przede wszystkim zakładów małych

i średnich z branży produkcyjnej i handlowej, działających na rynku ponadlokalnym. W przypadku

mikroprzedsiębiorstw jest raczej rzadka i ogranicza się do tych branż, gdzie wyjątkowo duże

znaczenia mają indywidualne kwalifikacje poszczególnych osób (jak to ma miejsce np. w szeroko

rozumianej branży konsultingowej). W pozostałych przypadkach współpraca firm mikro z dużymi

przedsiębiorstwami jest raczej jednostronna: to duże firmy określają warunki tej współpracy

i niekiedy nawet same nie stosują się do stawianych przez siebie warunków.


Charakterystyka otoczenia sektora MSP województwa śląskiego

Region śląski charakteryzuje się dośd wysokim dochodem brutto na mieszkaoca, jednak niższym niż

w pozostałych, badanych w Raporcie regionach, a także stabilnym bezrobociem (ok. 7 %). Stabilnośd

ta w dużej mierze wynika z obecności na Śląsku wielu zakładów pracy (przemysł), które zapewniają

stosunkowo dużej liczbie osób niezmienne zarobki. Obecny tutaj przemysł współpracuje z wieloma

firmami, które dzięki niemu funkcjonują tworząc wzajemnie napędzający się mechanizm. Śląsk jest

także regionem dbającym o wykształcenie. Jest tutaj wiele uczelni wyższych. Bardzo istotnym

elementem wpływającym na sytuację społeczno-ekonomiczną Śląska jest specyficzny dla tego

regionu wymiar etosu pracy. Powoduje to, że wielu przedsiębiorców np. z Warszawy preferuje osoby

ze Śląska bardziej, niż osoby z innych regionów Polski. Kolejnym elementem wzmacniającym pozycję

tego regionu jest jego silna urbanizacja i związana z tym duża gęstośd zaludnienia powodująca szeroki

rynek zbytu dla wszelkiego rodzaju usług. Są to wszystko elementy silnie sprzyjające rozwojowi firm

sektora MSP w regionie.

Region śląski jest obszarem sprzyjającym przedsiębiorczości i rozwojowi MSP. Firmy sektora MSP

znajdują w regionie odbiorców dla swoich produktów.

Region śląski jest obszarem bardzo atrakcyjnym dla rozwijania działalności gospodarczej. W skali

kraju jest to region relatywnie bogaty i w związku z tym dobrze przemyślane przedsięwzięcia

gospodarcze mają dużą szansą by znaleźd tutaj klientów. Jednocześnie jednak województwo śląskie

jest obszarem trudnym dla prowadzenia działalności gospodarczej, wynikającym z bardzo dużej

i silnej konkurencji rynkowej.




poszczególnych gmin i samorządów oraz branż, a nie całego województwa, gdyż występuje tutaj

bardzo silne zróżnicowanie wewnątrzregionalne.

Widoczne jest niedopasowanie umiejętności, kwalifikacji i wiedzy dostępnych zasobów ludzkich do

potrzeb przedsiębiorców i sytuacji rynkowej. Dotyczy to zarówno kierunku wykształcenia, jak

i posiadanych umiejętności przez dostępne na rynku pracy zasoby ludzkie. Zjawisko to ma wymiar

ogólnokrajowy, lecz także wyraźnie widoczne jest na terenie województwa śląskiego. W chwili

obecnej występuje w Polsce zjawisko niedopasowania struktury podaży i popytu na pracę pod

względem ukooczonych kierunków studiów, co wyraża się nasyceniem rynku specjalistami

w wielu dziedzinach, przy niezaspokojonym zapotrzebowaniu na absolwentów kierunków

technicznych. Sytuacji takiej nie można tłumaczyd wyłącznie wyborami dokonywanymi przez

młodzież. Na ich decyzje w znacznym stopniu wpływa dostępnośd kierunków studiów, a ta zależy od

kosztów kształcenia. To z tego powodu w prywatnych szkołach wyższych 80% słuchaczy studiuje

zarządzanie i marketing. Także niskie nakłady na edukację publiczną promują rozwój tanich

kierunków kształcenia i tanich form, tj. studia zaoczne o skróconym wymiarze czasu. W rezultacie

doszło do dysproporcji między podażą i popytem na pracę absolwentów, w ujęciu ilościowym

i strukturalnym.


Przedsiębiorcy chętnie korzystają z usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu. Zwłaszcza

w zakresie konsultingu gospodarczego, doradztwa personalnego, czy prawnego. W sektorze MSP

z takich usług korzysta połowa badanych przedsiębiorców.

Bariery rozwoju MSP w województwie śląskim

Respondenci wskazali trzy zasadnicze bariery utrudniające rozwój firm sektora MSP w regionie

śląskim:

brak dodatkowego finansowania z systemu bankowego, a właściwie mocno utrudniony

dostęp do takiego dodatkowego finansowania;

bariera o charakterze administracyjnym, dotycząca dwóch aspektów: (i) częste zmiany

obowiązujących przepisów i regulacji oraz związane z tym trudności interpretacyjne,

(ii) długotrwałe procedury podejmowania decyzji przez urzędy (dotyczy to np. wydawania

pozwoleo budowlanych);

wysokie pozapłacowe koszty pracy (w szczególności opłaty ZUS) jako na barierę ograniczającą

rozwój przedsiębiorczości. Należy jednak zaznaczyd, że bariera ta była przez respondentów

wiązana z podstawową barierą finansową.

Pozostałe bariery raczej były wskazywane jako znacznie mniej uciążliwe.

Przedsiębiorcy uczestniczący w badaniach jakościowych wskazali kilka barier, które nie zostały

zidentyfikowane w ramach badania ilościowego realizowanego techniką CATI:

podejście instytucji kontrolujących firmy sektora MSP, polegające na tym, że kontrola jest

prowadzona do momentu, aż kontroler znajdzie jakieś niedociągnięcie;

negatywne podejście władz regionalnych i lokalnych do przedsiębiorstw sektora MSP;

brak środków finansowych u koocowego odbiorcy wszystkich działao gospodarczych, czyli

społeczeostwa. Niski poziom dochodów społeczeostwa wskazano jako bardzo istotną barierę

rozwojową dla całej gospodarki;

bardzo wysokie koszty funkcjonowania paostwa, co powoduje koniecznośd dużego

obciążenia podatkowego nie tylko firm sektora MSP, ale całego społeczeostwa;

bardzo wąska specjalizacja firm stanowiąca potencjalną barierę rozwojową, a w sytuacji

nagłego załamania rynku mogąca prowadzid do upadłości przedsiębiorstwa.

Przedstawiciele JST za zasadnicze bariery uznali:

zbyt często zmieniające się przepisy, wymagające od przedsiębiorcy wypełniania coraz to

nowych dokumentów;

skomplikowane przepisy – szczególnie podatkowe, dotyczące podatku VAT – wymagające

od przedsiębiorców korzystania z pomocy wyspecjalizowanych firm zewnętrznych lub

zatrudnianie dodatkowych, wyspecjalizowanych pracowników. Problemy z pozyskiwaniem

zewnętrznych środków finansowych z systemu bankowego;

brak środków na działalnośd innowacyjną.

Przedstawiciele instytucji regulujących i eksperci wskazali jako najważniejszą barierę rozwojową dla

firm niewielki stopieo oryginalności pomysłów na biznes. Ponadto eksperci wskazywali jako

zasadnicze bariery także problemy z dostępem do zewnętrznych źródeł finansowania.


Ewolucja barier rozwoju sektora MSP w województwie śląskim na przestrzeni czasu

W opinii wielu respondentów, okres do 1999 roku stanowił czas silnego i spontanicznego wzrostu

przedsiębiorczości. W ich opinii nie zwracano wówczas uwagi na żadne bariery. Jednocześnie w tym

okresie przedsiębiorcy mieli bardzo ograniczony dostęp do wszelkiej informacji (prawnej, rynkowej,

finansowej, etc.)

Okres 1999-2004 respondenci uznali za czas wprowadzania regulacji normalizujących rynek,

a jednocześnie okres, w którym bardzo silnie występowały bariery natury administracyjnej,

z wyjątkowo dużą niestabilnością przepisów prawa i dowolnością jego interpretacji nie tylko przez

poszczególne urzędy jako instytucje, ale również przez pojedynczych urzędników. Jednocześnie

nastąpił istotny rozwój technik informacyjnych w Polsce i przedsiębiorcy zaczęli uzyskiwad możliwośd

szerszego dostępu do informacji uzyskiwanej elektronicznie.

Od czasu wejścia do UE w 2004 roku nastąpiła istotna normalizacja sytuacji w Polsce. Wprowadzono

regulacje obowiązujące w UE co w istotny sposób uporządkowało rynek i ograniczyło oddziaływanie

wielu barier. Do 2008 roku był to jednocześnie okres dużego i względnie łatwego dostępu

przedsiębiorstw do zewnętrznych źródeł finansowania działalności. Wejście do UE oznaczało dla

wielu przedsiębiorców dostęp do rynków wszystkich krajów UE.

Jednocześnie respondenci podkreślali, że cały analizowany okres był do siebie bardzo podobny:

występowały identyczne bariery, zmieniało się tylko odczuwane natężenie i ich dotkliwośd. Obecnie

jest prościej pod względem formalno-prawnym zarejestrowad firmę, zmniejszyły się problemy

administracyjne, natomiast istotnie wzrosły bariery finansowe, a także wzmocniła się konkurencja na

rynku.

Wejście do UE w opinii respondentów otworzyło ich firmy na rynek całej UE, a z drugiej strony

zwiększyło presję konkurencyjną ze strony firm zagranicznych. Wielu przedsiębiorców podkreślało, że

wejście Polski do UE przyczyniło się do rozwoju ich działalności. Jednocześnie oczekują dalszych

działao integrujących polski rynek z rynkiem UE. Wejście do UE przyczyniło się do wzrostu inwestycji

publicznych w Polsce, szczególnie w drogownictwie, co przyczyniło się do rozwoju także innych branż.

Ponadto ma to bardzo duży i pozytywny wpływ na wzrost kultury technicznej w Polsce.

Wszyscy respondenci wskazywali same pozytywne strony wejścia Polski do UE. Jedynie niektóre

osoby (m.in. przedstawiciele instytucji sektora publicznego) wskazywali, że wraz z wejściem do UE

nastąpiło istotne zbiurokratyzowanie relacji urząd – przedsiębiorca, co w niektórych przypadkach

mogło rodzid nowe, dodatkowe bariery administracyjno-prawne. Również od wejścia Polski do UE

przedsiębiorcy spotykają się z całym szeregiem dodatkowych regulacji, wymagających od nich

spełniania norm, uzyskiwania certyfikatów, etc.

Wpływ działao podmiotów publicznych na ewolucję barier rozwoju MSP

W opinii przedsiębiorców biorących udział w badaniu podmioty publiczne, w tym samorządy

terytorialne, przyczyniają się do powstawania następujących barier:

długie okresy oczekiwania na decyzje administracyjne;









zmieniające się i niejednolite interpretacje przepisów.

W chwili obecnej podmioty publiczne, w tym także samorządy terytorialne, nie są pozytywnie

oceniane przez przedsiębiorców, a ich działania zmierzające do likwidacji lub ograniczenia barier są

oceniane jako niewystarczające.

W opinii przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego biorących udział w badaniu

funkcjonowanie urzędów nie stanowi problemu dla rozwoju przedsiębiorczości. Urzędy dostosowują

swoje funkcjonowanie do zachodzących zmian, rozwoju rynku, przepisów oraz potrzeb

przedsiębiorców. Należy podkreślid, że opinia wyrażona przez przedstawicieli jednostek samorządu

terytorialnego jest w istotny sposób rozbieżna z odczuciami i opinią pozostałych grup (przedsiębiorcy,

eksperci, przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu) biorących udział w badaniu, którzy uważali, że

organa administracji samorządowej często współtworzą klimat nieprzychylny rozwojowi

przedsiębiorczości i przyczyniają się do umacniania barier administracyjnych.

Pożądane działania podmiotów publicznych

Przedsiębiorcy oczekują bardziej intensywnego i konsekwentnego lobbowania na rzecz sektora MSP

i promocji firm z regionu na rynku krajowym i unijnym.

Pożądane przez uczestników zrealizowanego badania działania samorządów powinny przede

wszystkim obejmowad zmianę klimatu i podejścia urzędników do problematyki firm sektora MSP na

bardziej wspierającą i partnerską.

Skrócenie czasu koniecznego na wydawanie decyzji administracyjnych istotnych dla przedsiębiorców

(np. w kwestii uzyskiwania pozwoleo budowlanych).

W opinii przedsiębiorców samorządy województwa śląskiego w niedostatecznym stopniu promują

FS UE i niedostatecznie wspierają firmy sektora MSP w staraniach o pozyskiwanie dofinansowania.

W szczególności brak jest dostatecznej informacji o możliwym zakresie uzyskanego dofinansowania,

obszarów i działao na które można otrzymad dofinansowanie. Brak także wsparcia doradczego

w wypełnianiu wniosków.

W opinii wielu uczestników badania w zakresie wsparcia w pozyskiwaniu dofinansowania unijnego

(w tym w zakresie informowania i doradztwa) województwo śląskie pozostaje w tyle za innymi

regionami i niektóre firmy decydowały się ubiegad (z sukcesem) o dofinansowanie w ramach RPO

innych regionów, nie zaś województwa śląskiego.

Najważniejszymi działaniami, które prowadzą do żywiołowego rozwoju sektora MSP na terenie gminy

i napływu kapitału zewnętrznego są:

przyjęcie jasnej i aktualnej strategii rozwoju gminy, definiującej szanse i potencjał gminy, cel,



przyjęcie przez samorząd planu zagospodarowania przestrzennego dla całej gminy (lub jej



rozbudowa infrastruktury technicznej – uzbrojenie terenów inwestycyjnych;

promocja terenów inwestycyjnych, formą szerokiej promocji jest udział w konkursach

samorządowych i pozyskanie odpowiednich certyfikatów.

W kontekście powyższych obserwacji aktywna polityka podatkowa gminy wydaje się mied znaczenie

drugoplanowe, bez decydującego wpływu na rozwój i działanie sektora MSP w gminie, jest to

działanie o charakterze raczej uzupełniającym.

Główną kategorią barier administracyjnych ograniczających wzrost i rozwój sektora MSP

w perspektywie poszczególnych gmin jest podejście (stosunek) urzędów administracji publicznej do

przedsiębiorców i ich potrzeb. Szeroko pojętą formą likwidacji tak rozumianych barier

administracyjnych jest obecnie procedura wdrożenia certyfikatów ISO-9001 (lub innych systemów

zarządzania jakością, np. EFQM, CAF). Certyfikat ten zakłada całkowitą zmianę podejścia administracji

do klienta urzędu, fundamentem działania stają się potrzeby przedsiębiorcy czy mieszkaoca. Temu

samemu celowi służą również certyfikaty: Przejrzysta Gmina i Gmina Przyjazna Inwestorom. Sam fakt

podjęcia oficjalnych starao o certyfikaty wymusza zmianę filozofii działania administracji lokalnej, co

ma zasadnicze znaczenie dla jakości kontaktów sektora publicznego z sektorem MSP. Praktycznymi

przejawami takich starao są:

dostępnośd procedur i formularzy przez Internet;

reorganizacja pracy kancelaryjnej poprzez utworzenie biura podawczego;

przystosowanie urbanistyczne urzędu do obsługi osób niepełnosprawnych;

merytoryczna komasacja wydziałów;

dostosowanie czasu pracy urzędu do potrzeb klientów poprzez wydłużenie godzin

urzędowania;

zapewnienie większej transparentności pracy administracji.

Wszystkie te działania niewątpliwie służą poprawie obsługi przedsiębiorcy, zmniejszając nakład czasu

i energii potrzebnych do załatwienia formalności na styku administracji i działalności gospodarczej.

Wsparcie ograniczenia/likwidacji barier rozwoju sektora MSP w ramach funduszy strukturalnych

UE

Poziom wiedzy badanych przedstawicieli sektora MSP o dostępnej pomocy publicznej

współfinansowanej w ramach funduszy strukturalnych UE jest zdecydowanie niewystarczająca.

Respondenci nie potrafili wskazad żadnych konkretnych Programów Operacyjnych, Działao

i Poddziałao. Jedynie nieliczni wymieniali PO KL oraz wspominali o działaniach wspierających

innowacyjnośd (bez wymienienia programu). Świadczy to o bardzo niskim poziomie wiedzy badanych

przedsiębiorców na tematy dotyczące wsparcia udzielanego w ramach funduszy strukturalnych UE

dla sektora MSP.


Przedsiębiorcy nie dostrzegają istotnego/ zauważalnego wpływu wsparcia udzielanego w ramach

funduszy strukturalnych UE na ograniczenie/ likwidację barier rozwojowych MSP na terenie

województwa śląskiego. Taka opinia znajduje swoje uzasadnienie w tym, że:

(i) jedynie niewielki odsetek badanych firm korzystał ze wsparcia w ramach funduszy

strukturalnych, przez co nie odczuł wpływu tych funduszy na ograniczenie/ likwidację

barier,

(ii) system wdrażania funduszy strukturalnych na terenie województwa śląskiego był przez

badanych przedsiębiorców oceniany dosyd nisko, co także wpływała na ocenę rezultatów

udzielonego wsparcia,

(iii) skala wsparcia udzielonego w ramach perspektywy finansowej 2004-2006 była zbyt mała,

aby w istotny sposób wpłynąd na sytuację sektora MSP jako takiego, a efekty wsparcia

mogły byd jedynie odczuwane przez te firmy, które z tego wsparcia bezpośrednio

korzystały,

(iv) zakres (obszary) udzielanego wsparcia nie był w pełni zgodny z oczekiwaniami i potrzebami

sektora MSP na terenie województwa śląskiego,

(v) niektórzy przedsiębiorcy wyrażali opinię, że skomplikowane i trudne procedury związane

z trybem postępowania przy udzielaniu wsparcia w ramach funduszy strukturalnych bywają

przenoszone do codziennej (nie związanej z funduszami unijnymi) praktyki funkcjonowania

urzędów przyczyniając się do komplikowania stosowanych procedur i w ten sposób

zwiększając administracyjne bariery rozwojowe sektora MSP.

Prognozy rozwoju sektora MSP w województwie śląskim

W chwili obecnej większośd przedsiębiorstw sektora MSP w istotny sposób skróciło okres swojego

planowania strategicznego rozwoju do maksimum okresu jednego roku, a w wielu wypadkach nawet

do jedynie okresu 3-6 miesięcy. Ma to bezpośredni związek z odczuwanym przez sektor MSP

istotnym spowolnieniem gospodarczym wynikającym ze światowego kryzysu ekonomicznego.

W takiej sytuacji przedsiębiorcy koncentrują swoje działania na zagadnieniach związanych

z bezpośrednim, codziennym zarządzaniem firmą i zapewnieniu jej szansy przetrwania w coraz

trudniejszych warunkach rynkowych.

Badani przedsiębiorcy nie byli w stanie nakreślid perspektyw rozwojowych swojej firmy

w perspektywie dłuższej niż 1 rok, a jednocześnie nie podejmowali się żadnej próby określenia

perspektyw rozwojowych sektora MSP na terenie województwa śląskiego w jakiejkolwiek

perspektywie czasowej. Podkreślali jedynie, że w wyniku obecnego światowego kryzysu

gospodarczego istotnym zmianom może ulec także gospodarka województwa śląskiego, a w tym

także sektor MSP. Nie można jednak w chwili obecnej powiedzied, w jakim kierunku mogą pójśd te

zmiany. Wyrażano jedynie przekonanie, że te przedsiębiorstwa, które przetrwają obecny kryzys

wyjdą z niego w istotny sposób wzmocnione.

Także znane modele ekonomiczne nie pozwalają na wnioskowanie dotyczące prognozowanego

rozwoju sektora MSP w województwie śląskim w perspektywie dłuższej niż okres 1 – 1,5 roku.

Wynika to z faktu braku dostępnych dostatecznie długich szeregów danych pozwalających na

stworzenie odpowiadających im ciągów rozwojowych. Natomiast brak danych wynika z tego, iż

obecny podział administracyjny kraju został wprowadzony reformą z dn. 1 stycznia 1999 roku, co


oznacza, że jedynie od tego momentu można budowad rzetelne regionalne bazy danych opisujących

gospodarkę poszczególnych województw, powiatów i gmin. Dostępne obecnie krótkie ciągi danych

pozwalają jedynie na prognozowanie z akceptowalnym marginesem błędu w krótkiej perspektywie

czasu. Wszelkie próby średnio- i długo-terminowego prognozowania są obarczone tek dużym

błędem, że uniemożliwia to jakiekolwiek realne wykorzystanie uzyskanych w ten sposób prognoz.

Należy także zaznaczyd, że prognozowanie nawet krótkoterminowe możliwe jest w sytuacji w miarę

stabilnego rozwoju gospodarczego, kiedy procesy gospodarcze przebiegają według

zidentyfikowanych w modelu i opisanych matematycznie cykli. Natomiast w sytuacji kryzysu – z czym

mamy do czynienia obecnie – wszelkie tego typu prognozy stają się bezprzedmiotowe, gdyż modele

zasadniczo nie odnoszą się do sytuacji niestabilnych. Taki pogląd wyrażają także twórcy nowego,

dynamicznego podejścia do analizy zjawisk makroekonomicznych, Finn Kydland i Edward Prescott,

pionierzy „teorii ilościowej” zwanej też metodą „kalibracji”, za rozwój której w 2004 roku otrzymali

Nagrodę Nobla z ekonomii, a która jest w chwili obecnej powszechnie uznawaną metodą

prognozowania krótkoterminowych zjawisk makroekonomicznych.

W sytuacjach kryzysowych możliwe jest jedynie bardzo krótkoterminowe prognozowanie oparte o

bardzo gęste i możliwie aktualne ciągi danych. W niniejszym badaniu możliwe było jedynie

wykorzystanie relatywnie krótkich (od 2000 roku) serii danych, przy czym ostatnie serie dotyczyły

sytuacji z kooca 2007 roku, co pozwalało jedynie na przedstawienie prognozy bazującej na tych

danych obrazujących sytuację sprzed spowolnienia rozwoju gospodarczego. Analizy oparte na tych

danych prowadziły do uzyskania prognozy dalszego dynamicznego rozwoju sektora MSP

w województwie śląskim. Wykonawca jednocześnie pragnie podkreślid, że uwzględnienie gęstszych

i bardziej aktualnych danych (np. kwartalnych doprowadzonych do III. kwartału 2009 roku, które to

dane nie były dostępne dla Wykonawcy) doprowadziłoby do istotnej weryfikacji i koniecznej korekty

prognozy zgodnie z aktualnymi procesami gospodarczymi.


4. REKOMENDACJE

W świetle wyników przeprowadzonego badania i przedstawionych powyżej wniosków, rekomenduje

się podjęcie następujących działao mających na celu wsparcie rozwoju sektora MSP w województwie

śląskim poprzez zmniejszenie oddziaływania barier rozwojowych oraz zwiększenie wykorzystania

środków dostępnych w ramach pomocy publicznej współfinansowanej z funduszy strukturalnych UE:

Konieczne jest dokonanie zmiany podejścia urzędów do przedstawicieli sektora MSP,

a przede wszystkim niezbędne jest zbudowanie partnerskich relacji pomiędzy urzędami

a przedsiębiorstwami. Instytucje sektora publicznego powinny zaakceptowad swoją

pomocniczą – a niekiedy wręcz służebną – rolę wobec społeczeostwa, a w tym także wobec

przedstawicieli sektora MSP.

Potrzebne jest opracowanie regionalnej strategii informacyjnej, mającej na celu szerokie

dotarcie do przedsiębiorstw sektora MSP z informacją o dostępnej dla nich pomocy

publicznej finansowanej ze środków UE. W tym celu m.in. należy:

zorganizowad funkcjonujące i udzielające kompetentnych informacji punkty

informacyjno-konsultacyjne oferujące przedsiębiorcom sektora MSP kompleksową

informację o dostępnej dla nich pomocy publicznej;

rozpowszechnid informację o punktach konsultacyjno-informacyjnych (przy

wykorzystaniu zróżnicowanych kanałów informacyjnych, m.in.: prasa lokalna, Internet,

plakaty, tablice informacyjne, informacja poprzez zrzeszenia i stowarzyszenia

przedsiębiorców) wśród przedsiębiorców sektora MSP;

zbudowad jedną, obejmującą wszystkie programy pomocowe dostępne dla

przedsiębiorców sektora MSP w województwie śląskim, platformę informatyczną, gdzie

zapewniona będzie podstawowa i przedstawiona w przystępnej, zrozumiałej formie

informacja o dostępnych dla sektora MSP formach i programach pomocy.

Należy podjąd działania mające na celu skrócenie czasu oczekiwania na wydawane przez

urzędy decyzje administracyjne na wszystkich poziomach funkcjonowania władz

samorządowych (regionalne, powiatowe i gminne).

Należy podjąd działania zmierzające do zwiększenia stopnia innowacyjności sektora MSP,

w szczególności poprzez zwiększenie stopnie wykorzystania przez przedsiębiorstwa sektora

MSP wiedzy i osiągnięd jednostek badawczo-rozwojowych działających na terenie

województwa, a także rozwinięcie współpracy przedsiębiorstw sektora MSP z ośrodkami

uniwersyteckimi regionu.

Należy opracowad i wdrożyd strategię lobbowania i promocji regionalnych przedsiębiorstw

sektora MSP na rynku krajowym i unijnym. W tym celu pożądane jest:

powołanie zespołu roboczego obejmującego przedstawicieli stowarzyszeo i zrzeszeo

przedsiębiorców sektora MSP, instytucji otoczenia biznesu oraz regionalnych władz

samorządowych mającego za zadanie opracowanie zakresu i strategii promocji regionu;

pozyskanie ze środków unijnych funduszy na działalnośd promocyjną;

uruchomienie punktów promocyjnych regionu w kluczowych regionach kraju i Unii

Europejskiej (np. w Brukseli). W tym celu wskazane jest wykorzystanie już istniejących


instytucji i organizacji oraz sieci współpracy (np. współpraca w ramach Agencji Rozwoju

Regionalnego) opierające się na zasadzie wzajemności;

wdrożenie strategii promocji regionu.

Opracowanie strategii rozwoju regionu, w której wyraźnie zostaną wskazane te kierunki

i gałęzie gospodarki, które w opinii władz regionalnych w perspektywie 5-10 lat powinny

stanowid o sile jego gospodarki i których rozwój będzie w najwyższym stopniu wspierany

przez te władze.

W porozumieniu z centralnymi instytucjami zaangażowanymi we wdrażanie projektów

pomocowych adresowanych do sektora MSP (Instytucje Zarządzające, Instytucje Wdrażające)

należy podjąd działania mające na celu korzystne, z punktu widzenia gospodarki regionu,

doprecyzowanie rozumienia takich pojęd, jak „innowacyjnośd”.

Oferowaną przedsiębiorstwom sektora MSP pomoc publiczną należy kierowad tak, aby

adresowała ona najsilniej odczuwane przez przedsiębiorstwa bariery rozwojowe, a więc

przede wszystkim barierę finansową. W tym celu należy w ramach Regionalnego Programu

Operacyjnego zapewnid środki na zapewnienie przedsiębiorstwom dostępu do finansów oraz

na programy finansowania skierowane na strategiczne potrzeby i wymogi przedsiębiorstw

rozwijających się zgodnie z aktualnymi trendami gospodarczymi i wdrażających nowoczesne

rozwiązania technologiczne.

Większośd działao zmierzających do rozwoju przedsiębiorczości sektora MSP należy

realizowad we współpracy z gminami, silnie uzależniając formę i zakres wsparcia dla sektora

MSP od sytuacji i warunków występujących w gminach.

Poszczególne gminy, pragnące na swoim terenie zapewnid odpowiednie warunki dla rozwoju

przedsiębiorczości powinny:

przyjąd jasną i aktualną strategię rozwoju, definiującą szanse i potencjał gminy oraz cel,

do jakiego należy dążyd, a także określającą drogi dojścia do wytyczonych celów;

przyjąd przez samorząd plany zagospodarowania przestrzennego dla całej gminy (lub jej

większości), przewidujące wykorzystanie terenów pod działalnośd gospodarczą


przyciągnąd nowych mieszkaoców na swój teren, dodatnia migracja współcześnie

ma zasadniczy wpływ na rozwój ekonomiczny wspólnot samorządowych (w tym celu

należy podjąd działania podnoszące poziom życia na terenie gminy poprzez promocję

oraz wspieranie życia kulturalnego gminy, budowę, a także rozwój obiektów sportowych

i rekreacyjnych, zapewnienie wysokiego poziomu oraz dostępności placówek

edukacyjnych i kulturalnych);

rozbudowad infrastrukturę techniczną – uzbrojenie terenów inwestycyjnych;

promowad tereny inwestycyjne, formą szerokiej promocji jest udział w konkursach

samorządowych;

wszcząd procedury zmierzające do uzyskania certyfikatu ISO-9001 i innych.


5. BIBLIOGRAFIA

Literatura polska:

1. Akcesja Polski do Unii Europejskiej – szanse i zagrożenia dla małych i średnich

przedsiębiorstw.

2. Badanie ewaluacyjne „Analiza wpływu wsparcia udzielonego w ramach Działania 3.4 ZPORR

na wzrost konkurencyjności mikroprzedsiębiorstw” przeprowadzonych w województwie

śląskim, dolnośląskim i podkarpackim.

3. Badanie ewaluacyjne „Poziom absorpcji przez małe i średnie przedsiębiorstwa w ramach

Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, lata 2004 -

2006”, PKPP Lewiatan.

4. Czarna lista barier 2008, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych LEWIATAN.

5. Działalnośd innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2004-2006, GUS, Warszawa, 2008

6. Działalnośd innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 1998-2000, BSiE,

Warszawa, 2002

7. Działalnośd innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2002-2004, GUS,

Warszawa, 2006

8. Działalnośd innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2002-2004, GUS,

Warszawa, 2006

9. Działalnośd przedsiębiorstw niefinansowych w 2007 r., GUS, 2009,

10. Efekty regionalnych strategii innowacji w Polsce. Rekomendacje do analizy szczegółowej.,

PARP, Warszawa, 2005

11. Fundusze pomocowe dla Polski po akcesji – fundusze strukturalne i fundusz spójności. PARP,

Warszawa, 2003.

12. Fundusze pomocowe dla Polski po akcesji – fundusze strukturalne i fundusz spójności, PARP,

Warszawa, 2003.

13. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw w II kw. 2009 oraz prognoza na III kw. 2009

roku, Narodowy Bank Polski.

14. Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw w II kw. 2009 oraz prognoza na III kw. 2009

roku, Narodowy Bank Polski.

15. Innowacje, a konkurencyjnośd małych firma województwa śląskiego, M. Sipek, M. Smolarek,

Częstochowa

16. Możliwości funkcjonowania kopalo węgla kamiennego w Polsce w świetle przepisów UE

dotyczących zasad świadczenia pomocy paostwa dla górnictwa w latach 2002-2010: praca

zbiorowa pod red. Wiesława Blaschke;

17. Narodowa Strategia Spójności 2004-2006.

18. Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 – Bilans wykorzystania funduszy UE wg stanu na 30

czerwca 2009, MRR

19. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon w województwie śląskim., GUS

20. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon w województwie wielkopolskim,

GUS.

21. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon w województwie dolnośląskim,

GUS.


22. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru regon w województwie pomorskim,

GUS.

23. Polityka socjalna wobec górników węgla kamiennego. Diagnoza stanu obecnego oraz

społeczne skutki restrukturyzacji/Marian Mitręga;

24. Pomoc publiczna dla sektora węgla kamiennego wobec prawnych unormowao Unii

Europejskiej/Marian Mitręga;

25. Potencjał rozwojowy polskich MSP, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa,

2008 r

26. Problemy funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, R.

Borowiecka, B. Siuta-Tokarska.

27. Produkt Krajowy Brutto w województwie śląskim w 2007 r. Baza danych Regionalnych, GUS

28. Produkt krajowy brutto w województwie Śląskim w 2007 r., US, Katowice, Biuletyn

Statystyczny województwa Śląskiego, 2008, Katowice.

29. Profile regionalne. Regiony polski, województwo śląskie, Instytut badao nad gospodarką

rynkową, Gdaosk-Warszawa, 2000

30. Raport o Specjalnych Strefach Ekonomicznych, Ministerstwo Gospodarki, 2009

31. Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2004-2005,

PARP, Warszawa, 2005;


PARP, Warszawa, 2009


Warszawa, 2000, PARP;


Warszawa, 2006, PARP.

35. Raport o stanie sektora MSP w Polsce w latach 2000-2001, PARP, Warszawa, 2002

36. Raport o stanie sektora MSP w Polsce w latach 2003-2004, Ministerstwo Gospodarki,

Warszawa, 2005

37. Regionalne Forum Biznesu, Ernest & Young, Katowice, 2006

38. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013, Katowice,

wrzesieo 2009 r.

39. Restrukturyzacja umiejscowiona. Socjalne i regionalne aspekty przemian w górnictwie węgla

kamiennego/Marian Mitręga;

40. Rola małych i średnich przedsiębiorstw na rynku pracy, Demoskop, grudzieo 1999 r.

41. Rozwój Regionalny w Polsce, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2009 r.

42. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa,

2006 r.

43. Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020 roku, Wrocław, 2005

44. Strategia rozwoju województwa pomorskiego, 2005

45. Strategia rozwoju województwa Śląskiego na lata 2000-2020, Katowice, 2005;

46. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 roku, Poznao, 2005

47. Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstw do konkurencji

europejskiej, I. Janiuk, Warszawa, 2004, Difin.

48. Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013.

49. Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsiębiorców w drugiej połowie 2008 roku

(1/2009),


50. Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw, GUS

51. Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw

powstałych w latach 2001-2003, GUS

52. Wstępna informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem

stanu koniunktury w II kw. 2005 roku, Narodowy Bank Polski.

53. Wstępna informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem

stanu koniunktury w III kw. 2003 roku, Narodowy Bank Polski.

54. Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2002 r., GUS, Warszawa.




Literatura obcojęzyczna:

1. Barriers to entry and growth of new firms in early transition : a comparative study of Poland,

Hungary, Czech Republic, Albania and Lithuania/Ewa Balcerowicz;

2. Coal mining economy and policy in Poland and its prospects in the hight of overall economic

reforms and of the experience of coal industry in Germany and Great Britain/Wiesław S.

Blaschke, Jan Danielewski;

3. Surface coal mining and land reclamation in the Czech Republic [Dokument

elektroniczny+/Ivan Svoboda, Marie Vrbova, Vratislav Ondráček;

4. Geotechnical monitoring and mathematical modelling in medieval mine Jeronym (Czech

Republic) *Dokument elektroniczny+/Eva Hrubešová;

5. The History of the National Union of the Mineworkers.

6. The convergence dynamics of a transition economy : the case of the Czech Republic/Jan Bruha

Strony internetowe:

1. http://bedzin.naszemiasto.pl/

2. http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/best-practices/european-enterprise-

awards/competition-2008-9/winners/index_pl.htm

3. http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/best-practices/european-enterprise-

awards/competition-2008-9/winners/index_pl.htm

4. http://london.trade.gov.pl/pl/britan/article/detail,269,Polityka_gospodarcza_Wielkiej_Bryta

nii.html

5. http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/2004/kydland-lecture.pdf

6. http://www.bobrowniki.pl/

7. http://www.czso.cz/eng/redakce.nsf/i/home

8. http://www.esf-works.com/

9. http://www.forumbiznesu.pl/

10. http://www.frdl.org.pl/

11. http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/75159B49-56B9-4ADF-AEC2-

C8D687467094/0/programy_przedakces_jako_przygoto_do_ue.rtf

http://bedzin.naszemiasto.pl/

http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/best-practices/european-enterprise-awards/competition-2008-9/winners/index_pl.htm




http://london.trade.gov.pl/pl/britan/article/detail,269,Polityka_gospodarcza_Wielkiej_Brytanii.html

http://london.trade.gov.pl/pl/britan/article/detail,269,Polityka_gospodarcza_Wielkiej_Brytanii.html

http://nobelprize.org/nobel_prizes/economics/laureates/2004/kydland-lecture.pdf

http://www.bobrowniki.pl/

http://www.czso.cz/eng/redakce.nsf/i/home

http://www.esf-works.com/

http://www.forumbiznesu.pl/

http://www.frdl.org.pl/

http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/75159B49-56B9-4ADF-AEC2-C8D687467094/0/programy_przedakces_jako_przygoto_do_ue.rtf

http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/75159B49-56B9-4ADF-AEC2-C8D687467094/0/programy_przedakces_jako_przygoto_do_ue.rtf


12. http://www.goyh.gov.uk/goyh/

13. http://www.hm-treasury.gov.uk/Search.aspx?terms=Yorkshire

14. http://www.lesznowola.pl/

15. http://www.northyorks.gov.uk/index.aspx?articleid=3112

16. http://www.panorama-miast.com.pl/

17. http://www.piaseczno.pl/

18. http://www.regioset.pl/

19. http://www.rp.pl/

20. http://www.rsi.org.pl/dane/download/2007_klaster_chemiczny_-_opis.pdf

21. http://www.samorzadypolska.pl/

22. http://www.silesia-region.pl/podsumowanie/p2_II_2.htm

23. http://www.starostwo.bedzin.pl/

24. http://www.statistics.gov.uk/default.asp

25. http://www.wrotamalopolski.pl/NR/rdonlyres/5761B4A6-A533-407C-A1AA-

44DE510E5F7B/77799/MIEnr19luty04.doc

26. http://www.yorkshire-forward.com/

27. http://www.zporr.gov.pl/Publikacje/

http://www.goyh.gov.uk/goyh/

http://www.hm-treasury.gov.uk/Search.aspx?terms=Yorkshire

http://www.lesznowola.pl/

http://www.northyorks.gov.uk/index.aspx?articleid=3112

http://www.panorama-miast.com.pl/

http://www.piaseczno.pl/

http://www.regioset.pl/

http://www.rp.pl/

http://www.rsi.org.pl/dane/download/2007_klaster_chemiczny_-_opis.pdf

http://www.samorzadypolska.pl/

http://www.silesia-region.pl/podsumowanie/p2_II_2.htm

http://www.starostwo.bedzin.pl/

http://www.statistics.gov.uk/default.asp

http://www.wrotamalopolski.pl/NR/rdonlyres/5761B4A6-A533-407C-A1AA-44DE510E5F7B/77799/MIEnr19luty04.doc

http://www.wrotamalopolski.pl/NR/rdonlyres/5761B4A6-A533-407C-A1AA-44DE510E5F7B/77799/MIEnr19luty04.doc

http://www.yorkshire-forward.com/

http://www.zporr.gov.pl/Publikacje/


6. ZAŁĄCZNIKI

Załącznik 1. Dyspozycje do pogłębionych wywiadów indywidualnych

A. Dyspozycje do IDI z:

Przedstawicielami sektora MSP (15 IDI);

Przedstawicielami instytucji sektora publicznego (6 IDI);

Ekspertami w zakresie istnienia i funkcjonowania sektora MSP (6 IDI);

Przedstawicielami zrzeszeo przedsiębiorców (3 IDI).

Czas ok. 1h30’

Na wstępie rozmowy należy zaznaczyd, ze wywiad jest częścią badania społecznego pt. „Diagnoza

ewolucji barier rozwoju sektora MSP w województwie śląskim” realizowanego na zlecenie Urzędu

Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Wywiad ten stanowi istotną częśd procesu badawczego.

I. Zakres obowiązków osoby badanej:

Cel: Poznanie dokładnej charakterystyki roli badanego respondenta a w szczególności poznanie

stopnia „kompetencji” w problematyce badania.

Na tym etapie wywiadu osoba badana powinna mied możliwośd swobodnej wypowiedzi

i kształtowania udzielanych informacji. Prowadzący badanie powinien zwracad szczególną uwagę na

to, co badana osoba prezentuje, jako swoją zasadniczą rolę w ramach badania. Ta częśd wywiadu

powinna stanowid ok. ⅛ całego czasu badania (tzn. ok. 10-15’)

W dalszej części wywiadu osoba prowadząca badanie zadaje pytania odnoszące się do wiedzy i opinii

badanej osoby odnośnie głównego celu realizowanego badania.

W trakcie wywiadu należy podjąd następujące kwestie:

1. Jaka jest charakterystyka sektora MSP województwa śląskiego?

Jaka jest charakterystyka sektora MSP?

Jakim poziomem kapitału ludzkiego oraz wykształceniem legitymują się osoby

zakładające i prowadzące firmy, jak ta charakterystyka kształtowała się na

przestrzeni ostatniej dekady?

Jak wygląda charakterystyka skali i rodzaju powiązao gospodarczych firm sektora MSP

z dużymi przedsiębiorstwami regionu? Jakich rodzajów działalności ekonomicznej

dotyczy w szczególności? Jaka jest jego rola (waga) obecnie i jak to zagadnienie

kształtowało się na przestrzeni ostatniej dekady?

Jak oceniana jest konkurencyjnośd oraz innowacyjnośd śląskiego sektora MSP

w kontekście potencjału wiedzy i umiejętności (miękkiego) oraz możliwości

wytwórczych (twardego) w skali kraju?

2. Jaka jest charakterystyka otoczenia sektora MSP województwa śląskiego?


Specyficzny charakter społeczno-ekonomiczny gospodarki województwa śląskiego, jego

źródła i stan obecny:

Uwarunkowania płynące ze spuścizny społeczno-gospodarczej,

Diagnoza współczesnej regionalnej charakterystyki społeczno-ekonomicznej

otoczenia, w którym funkcjonują przedsiębiorstwa MSP w regionie śląskim. Jakie

zagrożenia albo przewagi konkurencyjne wynikają z takiego charakteru sektora

MSP na Śląsku?

Jak wygląda charakterystyka otoczenia sektora MSP województwa śląskiego

w porównaniu z innymi województwami, czy może byd źródłem przewagi

konkurencyjnej?

3. Jakie są bariery rozwoju MSP w województwie śląskim? (Bariery powinny byd ocenione

przez pryzmat ich znaczenia dla sektora MSP)

Jako główne wymiary barier w rozwoju firm z sektora MSP są uznawane w większości

publikacji:, (z jakim natężeniem bariery te dotyczą obecnie sektora MSP, które są

szczególnie istotne, prosimy również respondenta o uzupełnienie katalogu barier

w poszczególnych wymiarach)

Wymiar gospodarczy,

a) Brak kapitału i trudności związane z finansowaniem działalności

gospodarczej,

b) Kłopoty w planowaniu finansowym,

c) Bariera rynkowa związana z konkurencją dużych przedsiębiorstw,

wielkich sieci handlowych, usługowych oraz korporacji

międzynarodowych (wchodzenia tych podmiotów na rynek

zdominowany dotąd przez małe przedsiębiorstwa),

d) Bariera popytowa (związana z bieżącą sytuacją na rynku),

e) Niekorzystne terminy płatności narzucane przez silniejsze podmioty

gospodarcze,

f) Poziom pozapłacowych kosztów związanych z zatrudnieniem,

Wymiar społeczny,

a) Korupcja,

b) Problemy kadrowe z pracownikami,

c) Niedostateczne kwalifikacje zawodowe i wiedza pracowników,

d) Niedostateczny poziom kwalifikacji i wiedzy przedsiębiorców,

e) „Zły” klimat dla prowadzenia działalności produkcyjnej, usługowej ze

strony lokalnej społeczności,

f) Konkurencja ze strony uprzywilejowanych pomiotów komunalnych,


g) Konkurencja ze strony uprzywilejowanych (przez lokalnych decydentów)

pomiotów prywatnych,

h) Brak lobbingu ze strony samorządu na rzecz promowania lokalnych


Wymiar ekologiczny,

a) Restrykcyjne przepisy o ochronie środowiska naturalnego,

b) Niekorzystna interpretacja przepisów „ekologicznych” przez

administrację i podległe służby,

c) Konflikty z ekologami i utrudnienia w prowadzeniu działalności

gospodarczej ze strony organizacji ekologicznych,

d) Niski poziom wiedzy na temat certyfikatów środowiskowych


wdrażania,

e) Brak świadomości ekologicznej wśród przedsiębiorców sektora MSP,

Wymiar administracyjno-prawny,

a) Reglamentowanie działalności gospodarczej,

b) Wysokie podatki bezpośrednie,

c) Wysokie obciążenia podatkami i opłatami lokalnymi,

d) Niedostosowanie systemu podatkowego do realiów działania małych

firm,

e) Niespójne i niejasne przepisy dotyczące prowadzenia działalności

gospodarczej,

f) Niejednolity system interpretacji przepisów ze strony organów

podatkowych,

g) Nieustanie zmieniające się regulacje prawno-administracyjne dotyczące

prowadzenia działalności gospodarczej,

h) Niewydolny system sądowniczy i prawny, długotrwałe oczekiwanie na

orzeczenia i długotrwała egzekucja postanowieo,

i) Niekorzystna pozycja małych podmiotów z sektora MSP w stosunku do

dużych firm w ubieganiu się o zamówienia publiczne,

j) Wysoki poziom kosztów pośrednich związanych z płacami

i zabezpieczeniem społecznym,

k) Wysoki poziom wymagao związanych z bezpieczeostwem, higieną pracy

i przepisami przeciwpożarowymi, trudny do zrealizowania przez


l) Brak promocji regionu, ułatwiającej dotarcie do nowych klientów,


m) Brak aktywności samorządu terytorialnego (różnych szczebli) wobec

sektora MSP,

n) Trudności w dostępie do pozyskania finansowania przez sektor MSP ze

źródeł zewnętrznych (finansowanie dostępne dla sektora MSP w ramach

krajowych i regionalnych programów operacyjnych)

o) Brak systemu wsparcia dla osób rozpoczynających działalnośd

gospodarczą,

p) Niedostosowanie obsługi w urzędach do potrzeb klienta:

Brak staranności i bezstronności w prowadzeniu spraw,

Długi czas oczekiwania na decyzje,

Wymiar technologiczny,

a) Brak powierzchni biurowych do wynajęcia oraz terenów pod inwestycje,

b) Zła infrastruktura techniczna (media, drogi, komunikacja) utrudniająca

prowadzenie działalności gospodarczej,

c) Brak dostępu do nowych technologii,

d) Przestarzały park maszynowy,

e) Brak świadomości wśród przedsiębiorców sektora MSP konieczności

wprowadzania rozwiązao innowacyjnych, jako warunku dalszego

rozwoju,

f) Brak wsparcia innowacji w sektorze MSP ze strony władz lokalnych

g) Brak kontaktów między firmami sektora MSP a instytucjami B+R

(ewentualnie brak świadomości potrzeby takich kontaktów),


a) Brak informacji na temat źródeł finansowania działalności gospodarczej,

(ważna rzeczą jest aby respondent doprecyzował finansowania jakich

aspektów działalności gospodarczej to szczególnie dotyczy),

b) Brak informacji dotyczących obowiązujących przepisów i norm, (ankieter

musi się dopytad, jakich przepisów i norm problem ten dotyczy

szczególnie)

c) Brak informacji rynkowej dotyczącej produktów i kontrahentów,

d) Brak wiedzy na temat nisz rynkowych i atrakcyjnych specjalizacji ze

strony firm sektora MSP,

e) Brak informacji na temat rynków europejskich, a w szczególności:

Na temat potencjalnych kontrahentów – klientów,

Na temat regulacji prawnych obowiązujących w paostwach Unii,


f) Brak informacji (oraz informacje nieprzejrzyste) ze strony JST, na temat

przetargów oraz formalności realizowanych w wydziałach tych

jednostek,

g) Brak informacji na temat dotacji i programów unijnych oraz środków

finansowych dostępnych dla sektora MSP w ramach krajowych

i regionalnych programów operacyjnych.

Jakie pozostałe niewymienione dotąd czynniki (wymiary) wpływają hamująco na

funkcjonowanie i rozwój sektora MSP na Śląsku?

4. Jak bariery rozwoju sektora MSP w województwie śląskim ewoluują na przestrzeni czasu:

Jak wymienione powyższe (w pkt. 3) bariery w rozwoju sektora MSP ewoluowały

w czasie, w podziale na trzy okresy, do 1999 r., 1999 – 2004 r. i 2004 do chwili obecnej,

jaki był poziom ich natężenia w poszczególnych czasookresach?

Jak dynamika tych zmian rzutowała na rozwój i stan sektora MSP na Śląsku na

przestrzeni powyższych czasookresów?

Jakie przyczyny generowały te bariery, ich dynamikę i zanik w poszczególnych okresach,

co było głównym czynnikiem zmiany?

Jaka jest ocena „klimatu” dla działalności sektora MSP w podziale na trzy okresy, do

1999 r., 1999 – 2004 r. i 2004 do chwili obecnej, dla następujących obszarów:

Otoczenie prawne

Otoczenie społeczno-polityczne w rozbiciu na lokalne i ogólnopolskie?

Jaki wpływ, na powodzenie i swobodę prowadzonej działalności gospodarczej miało

wejście Polski do UE? (zarówno pozytywne jak i negatywne).

5. Wpływ działao podmiotów publicznych na ewolucję barier rozwoju MSP:

Jaki wpływ na powstawanie barier wymienionych w katalogu pkt. 3 mają podmioty

publiczne, w szczególności samorządy terytorialne, jakie działania (obszary) szczególnie

generowały bariery? (pytania tego nie zadajemy przedstawicielom samorządów)

w punkcie tym respondent może sygnalizowad nie wymienione do tej pory bariery, na

które pozytywnie lub negatywnie wpływają podmioty publiczne, proszę o ewentualne

rozwinięcie wątku

Jaki wpływ na likwidacje lub ograniczenie barier wymienionych w katalogu pkt. 3 mają

podmioty publiczne, w szczególności samorządy terytorialne? (pytania tego nie

zadajemy przedstawicielom samorządów)

Jak na przestrzeni ostatniej dekady kształtowały się w ocenie przedsiębiorców, działania

jednostek samorządowych w generowaniu lub likwidacji barier w rozwoju sektora MSP?

(pytania tego nie zadajemy przedstawicielom samorządów)

Które działania samorządów przyczyniły się w sposób szczególnie istotny likwidacji barier

w działalności i rozwoju sektora MSP?


6. Pożądane działania podmiotów publicznych:

Jakich działao, w sposób szczególny i pilny, oczekują przedsiębiorcy z sektora MSP ze

strony władz lokalnych na Śląsku dla ułatwienia działalności i zdynamizowania rozwoju

sektora MSP? (w perspektywie krótkookresowej)

Jakie szeroko pojęte działania na poziomie regionalnym ze strony szeroko pojętego

sektora publicznego (rozumianego, jako gminy, powiaty, województwo i ich wszystkie

organa oraz jednostki administracji niezespolonej) są możliwe i celowe, aby zmniejszyd

ilośd i dolegliwośd barier hamujących rozwój i działanie sektora MSP na Śląsku?

(w perspektywie długookresowej)

Jak jest obecnie postrzegana rola samorządów lokalnych województwa śląskiego

w promowaniu i pomocy w pozyskiwaniu funduszy strukturalnych UE przez podmioty

z sektora MSP? Jakie oczekiwania w tym względzie formułują MSP?


strukturalnych UE:

Jakie Programy, Działania i Poddziałania w obecnej perspektywie finansowej 2007-2013

najlepiej służą ograniczeniu barier rozwoju sektora MSP?

Czy kierunki wsparcia w ramach poszczególnych Programów, Działao i Poddziałao

pozwalają efektywnie wspierad rozwój sektora MSP? Czy zakres i typy projektów w

ramach poszczególnych Programów: RPO WSL, PO KL (ze szczególnym uwzględnieniem

komponentu regionalnego), PROW są zbieżne z potrzebami rozwojowymi

przedsiębiorstw z sektora MSP? (w razie konieczności należy respondentom przedstawid

zakres Programów Operacyjnych RPO WSL, PROW i PO KL w tych obszarach, które

dotyczą MSP.

Jakie inne kierunki wsparcia ograniczenia/likwidacji barier rozwoju sektora MSP

w ramach funduszy strukturalnych UE są potrzebne zdaniem respondentów?

Jakie zmiany powinny zostad wprowadzone w strukturze organizacji pomocy dla MSP

z wykorzystaniem środków UE, aby wsparcie było bardziej efektywne? Jakie zmiany

powinny zostad wdrożone w zakresie wyboru projektów, procedur konkursowych

i harmonogramu naboru wniosków, aby umożliwid szersze i bardziej komplementarne

wsparcie dla MSP?

8. Prognozy rozwoju sektora MSP w województwie śląskim: (ważne aby respondent

w swoich odpowiedziach odniósł się do uwarunkowao: polityczno-prawnych, gospodarczych,

społecznych, środowiskowych i technologicznych)

Jakie kierunki rozwoju MSP na Śląsku w perspektywie najbliższych 6 lat przewidują

respondenci i jakie zagrożenia mogą im towarzyszyd?

Jednym ze skutków spowolnienia gospodarczego jest pewne przewartościowanie

priorytetów ekonomicznych i oczyszczenie rynku z najsłabszych podmiotów. Jaki obraz

przyszłej struktury sektora MSP na Śląsku wyłania się w perspektywie obecnego kryzysu

gospodarczego?


Załącznik 2. Scenariusz zogniskowanych wywiadów grupowych

Zogniskowany wywiad grupowy (FGI) odbędzie się w dniu ……………………... w godzinach

…………………….., w siedzibie ………………………………………. Uczestnikami FGI będą: osoby reprezentujące

przedsiębiorców sektora MSP, eksperci w zakresie istnienia i funkcjonowania firm sektora MSP

oraz przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego.

FGI będzie miał na celu poznanie opinii przedstawicieli wskazanych wyżej grup.

Dyskusja będzie dotyczyła zjawiska istnienia i ewolucji barier w rozwoju MSP, sytuacji i specyfiki

sektora MSP na Śląsku oraz w kontekście tych zagadnieo, roli sektora publicznego i funduszy

unijnych. Dla zaplanowanego zogniskowanego wywiadu grupowego przygotowano „Zestawienie

problematyki podejmowanej podczas FGI”, które będzie zawierało przewidzianą tematykę badania.

Przebieg FGI będzie rejestrowany na nośniku cyfrowym.

Przewidywany czas trwania FGI: 2 – 2, 5 godziny.

Osobą prowadzącą (moderatorem) FGI będzie przedstawiciel Wykonawcy.

Przewidywana agenda FGI:

1. Przywitanie uczestników przez prowadzącego FGI, w tym:

Ogólne przedstawienie celu FGI;

Przedstawienie powodów, dla których do udziału w FGI zaproszono przedstawicieli

tych grup.

Jednocześnie moderator poinformuje uczestników FGI, że przewidywane jest, iż przebieg dyskusji

prowadzonej podczas FGI będzie rejestrowany na nośniku cyfrowym. Moderator zapyta się

uczestników, czy wyrażają zgodę na rejestrowanie przebiegu dyskusji. Wystarczy, że jedna osoba nie

wyrazi zgody, aby uznad, że nie uzyskano zgody na cyfrową rejestracje dźwiękową przebiegu FGI.

Jeżeli uczestnicy nie wyrażą zgody na rejestrowanie przebiegu dyskusji, wówczas przebieg dyskusji

będzie notowany przez przedstawiciela firmy IBC Group.

2. Przedstawienie się uczestników FGI.

3. Dyskusja na tematy wskazane w „Zestawieniu problematyki podejmowanej podczas FGI”.

4. Podsumowanie przebiegu dyskusji przez moderatora, ze wskazaniem zasadniczych wniosków

i konkluzji wynikających z przebiegu dyskusji w odniesieniu do zasadniczych zagadnieo

stanowiących przedmiot FGI.

5. Podziękowanie uczestnikom za udział w FGI oraz – w wypadku, kiedy nie została wyrażona

zgoda na rejestracje przebiegu dyskusji na nośniku cyfrowym audio - przekazanie informacji,

że IBC Group opracuje notkę z przebiegu FGI ukazującą zasadnicze wątki dyskusji oraz

konkluzje

i wnioski. Notatka ta zostanie w ciągu 3 dni roboczych przesłana do uczestników FGI w celu

uzyskania ich autoryzacji. Jeżeli uczestnicy FGI w ciągu 2 dni roboczych nie zgłoszą uwag do

treści notatki, będzie to rozumiane, jako akceptacja.


Zestawienie problematyki podejmowanej podczas FGI

W trakcie wywiadu należy podjąd następujące kwestie:

1. Jaka jest charakterystyka sektora MSP województwa śląskiego?

Jaka jest charakterystyka przedsiębiorców zakładających i prowadzących

przedsiębiorstwa w sektorze MSP?

Jakim poziomem kapitału ludzkiego oraz wykształceniem legitymują się osoby

zakładające i prowadzące firmy, jak ta charakterystyka kształtowała się na

przestrzeni ostatniej dekady?

Jak oceniana jest konkurencyjnośd oraz innowacyjnosd śląskiego sektora MSP

w kontekście potencjału wiedzy i umiejętności (miękkiego) oraz możliwości wytwórczych

(twardego) w skali kraju?

Jak wygląda charakterystyka skali i rodzaju powiązao gospodarczych firm sektora MSP

z dużymi przedsiębiorstwami? Jakich rodzajów działalności ekonomicznej dotyczy

w szczególności? Jaka jest jego rola (waga) obecnie i jak to zagadnienie kształtowało się

na przestrzeni ostatniej dekady?

2. Jaka jest charakterystyka otoczenia sektora MSP województwa śląskiego?

Specyficzny charakter społeczno-ekonomiczny gospodarki regionu śląskiego, jego źródła

i stan obecny:

Uwarunkowania płynące ze spuścizny społeczno-gospodarczej,

Diagnoza współczesnej regionalnej charakterystyki społeczno-ekonomicznej

otoczenia, w którym funkcjonują przedsiębiorstwa MSP w regionie śląskim,

Jak wygląda charakterystyka otoczenia sektora MSP województwa śląskiego

w porównaniu z innymi województwami, czy może byd źródłem przewagi

konkurencyjnej?

3. Jakie są bariery rozwoju MSP w województwie śląskim (z jakim natężeniem bariery te

dotyczą obecnie sektora MSP, które są szczególnie istotne, prosimy również respondenta o

uzupełnienie katalogu barier w poszczególnych wymiarach, dyskusję należy prowadzid kolejno

nad każdym wymiarem oddzielnie)?

Jako główne wymiary barier w rozwoju firm z sektora MSP są uznawane:

Wymiar gospodarczy,

a) Brak kapitału i trudności związane z finansowaniem działalności

gospodarczej,

b) Kłopoty w planowaniu finansowym,

c) Bariera rynkowa związana z konkurencją dużych przedsiębiorstw,

wielkich sieci handlowych, usługowych oraz korporacji


międzynarodowych (wchodzenia tych podmiotów na rynek

zdominowany dotąd przez małe przedsiębiorstwa),

d) Bariera popytowa (związana z bieżącą sytuacją na rynku),

e) Niekorzystne terminy płatności narzucane przez silniejsze podmioty

gospodarcze,

f) Poziom pozapłacowych kosztów związanych z zatrudnieniem,

Wymiar społeczny,

a) Korupcja,

b) Problemy kadrowe z pracownikami,

c) Niedostateczne kwalifikacje zawodowe i wiedza pracowników,

d) Niedostateczny poziom kwalifikacji i wiedzy przedsiębiorców,

e) „Zły” klimat dla prowadzenia działalności produkcyjnej, usługowej ze

strony lokalnej społeczności,

f) Konkurencja ze strony uprzywilejowanych pomiotów komunalnych,

g) Konkurencja ze strony uprzywilejowanych (przez lokalnych

decydentów) pomiotów prywatnych,

h) Brak lobbingu ze strony samorządu na rzecz promowania lokalnych


Wymiar ekologiczny,

a) Restrykcyjne przepisy o ochronie środowiska naturalnego,

b) Niekorzystna interpretacja przepisów „ekologicznych” przez

administrację i podległe służby,

c) Konflikty z ekologami i utrudnienia w prowadzeniu działalności

gospodarczej ze strony organizacji ekologicznych,

d) Niski poziom wiedzy na temat certyfikatów środowiskowych


wdrażania,

e) Brak świadomości ekologicznej wśród przedsiębiorców sektora MSP,

Wymiar administracyjno-prawny,

a) Reglamentowanie działalności gospodarczej,

b) Wysokie podatki bezpośrednie,

c) Wysokie obciążenia podatkami i opłatami lokalnymi,

d) Niedostosowanie systemu podatkowego do realiów działania małych

firm,


e) Niespójne i niejasne przepisy dotyczące prowadzenia działalności

gospodarczej,

f) Niejednolity system interpretacji przepisów ze strony organów

podatkowych,

g) Nieustanie zmieniające się regulacje prawno-administracyjne

dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej,

h) Niewydolny system sądowniczy i prawny, długotrwałe oczekiwanie na

orzeczenia i długotrwała egzekucja postanowieo,

i) Niekorzystna pozycja małych podmiotów z sektora MSP w stosunku do

dużych firm w ubieganiu się o zamówienia publiczne

j) Wysoki poziom kosztów pośrednich związanych z płacami

i zabezpieczeniem społecznym,

k) Wysoki poziom wymagao związanych z bezpieczeostwem, higieną

pracy i przepisami przeciwpożarowymi, trudny do zrealizowania przez


l) Brak promocji regionu, ułatwiającej dotarcie do nowych klientów,

m) Brak aktywności samorządu terytorialnego (różnych szczebli) wobec

sektora MSP,

n) Trudności w dostępie do pozyskania finansowania przez sektor MSP ze

źródeł zewnętrznych (finansowanie dostępne dla sektora MSP

w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych)

o) Brak systemu wsparcia dla osób rozpoczynających działalnośd

gospodarczą,

p) Niedostosowanie obsługi w urzędach do potrzeb klienta:

Brak staranności i bezstronności w prowadzeniu spraw,

Długi czas oczekiwania na decyzje,

Wymiar technologiczny,

a) Brak powierzchni biurowych do wynajęcia oraz terenów pod

inwestycje,

b) Zła infrastruktura techniczna (media drogi, komunikacja) utrudniająca


c) Brak dostępu do nowych technologii,

d) Przestarzały park maszynowy,

e) Brak świadomości wśród przedsiębiorców sektora MSP konieczności

wprowadzania rozwiązao innowacyjnych, jako warunku dalszego

rozwoju,


f) Brak wsparcia innowacji w sektorze MSP ze strony władz lokalnych

g) Brak kontaktów między firmami sektora MSP a instytucjami B+R

(ewentualnie brak świadomości potrzeby takich kontaktów),


a) Brak informacji na temat źródeł finansowania działalności

gospodarczej, (ważną rzeczą jest, aby w dyskusji uczestnicy

doprecyzowali finansowania, jakich aspektów działalności

gospodarczej to szczególnie dotyczy),

b) Brak informacji dotyczących obowiązujących przepisów i norm,

(moderator musi się dopytad, jakich przepisów i norm problem ten

dotyczy szczególnie)

c) Brak informacji rynkowej dotyczącej produktów i kontrahentów,

d) Brak wiedzy na temat nisz rynkowych i atrakcyjnych specjalizacji ze

strony firm sektora MSP,

e) Brak informacji na temat rynków europejskich, a w szczególności:

Na temat potencjalnych kontrahentów – klientów,

Na temat regulacji prawnych obowiązujących w paostwach Unii,

f) Brak informacji (oraz informacje nieprzejrzyste) ze strony JST, na temat

przetargów oraz formalności realizowanych w wydziałach tych

jednostek,

g) Brak informacji na temat dotacji i programów unijnych oraz środków

finansowych dostępnych dla sektora MSP w ramach krajowych

i regionalnych programów operacyjnych.

Jakie pozostałe (nie wymienione dotąd) czynniki wpływają hamująco na funkcjonowanie

i rozwój sektora MSP w województwie śląskim?

4. Jak bariery rozwoju sektora MSP w województwie śląskim ewoluują na przestrzeni czasu:

Jak wymienione powyższe bariery w rozwoju sektora MSP ewoluowały w czasie,

w podziale na trzy okresy, do 1999 r., 1999 – 2004 r. i 2004 do chwili obecnej, jaki był

poziom ich natężenia w poszczególnych czasookresach?

Jak dynamika tych zmian rzutowała na rozwój i stan sektora MSP na Śląsku na

przestrzeni powyższych czasookresów?

Jakie przyczyny generowały te bariery, ich dynamikę i zanik w poszczególnych okresach,

co było głównym czynnikiem zmiany?

Jaki wpływ, na powodzenie i swobodę prowadzonej działalności gospodarczej miało

wejście Polski do UE?(podnieśd trzeba zarówno aspekty pozytywne jak i negatywne)


5. Wpływ działao podmiotów publicznych na ewolucję barier rozwoju MSP:

Jaki wpływ na powstawanie barier wymienionych w katalogu pkt. 3 mają podmioty

publiczne, w szczególności samorządy terytorialne, jakie działania (obszary) szczególnie

generowały bariery? w punkcie tym uczestnicy mogą sygnalizowad nie wymienione do tej

pory bariery, na które pozytywnie lub negatywnie wpływają podmioty publiczne, ważne,

aby moderator rozwinął ten wątek, jeśli się pojawi.

Jaki wpływ na likwidację lub ograniczenie barier wymienionych w katalogu pkt. 3 mają

podmioty publiczne, w szczególności samorządy terytorialne? (w punkcie tym uczestnicy

mogą zasygnalizowad nie wymienione do tej pory bariery, na które pozytywnie lub

negatywnie wpływają podmioty publiczne, moderator powinien rozwinąd ten wątek)

Jak na przestrzeni ostatniej dekady kształtowały się w ocenie respondentów, działania

jednostek samorządowych w generowaniu lub likwidacji barier w rozwoju sektora MSP?

Które działania samorządów przyczyniły się w sposób szczególnie istotny likwidacji barier

w działalności i rozwoju sektora MSP?

6. Pożądane działania podmiotów publicznych:

Jakich działao, w sposób szczególny i pilny, mogą oczekiwad przedsiębiorcy z sektora

MSP ze strony władz lokalnych na Śląsku dla ułatwienia działalności i zdynamizowania

rozwoju sektora MSP, (w perspektywie krótko okresowej)?

Jakie szeroko pojęte działania na poziomie regionalnym ze strony szeroko pojętego

sektora publicznego (rozumianego, jako gminy, powiaty, województwo i ich wszystkie

organa oraz jednostki administracji nie zespolonej) są możliwe i celowe, aby zmniejszyd

ilośd i dolegliwośd barier hamujących rozwój i działanie sektora MSP na Śląsku?

(w perspektywie długookresowej)

Jak jest obecnie postrzegana rola samorządów lokalnych województwa śląskiego

w promowaniu i pomocy w pozyskiwaniu funduszy strukturalnych UE? Jakie oczekiwania

w tym względzie formułują respondenci?


strukturalnych UE:

Które z obecnie funkcjonujących Programów, Działao i Poddziałao najlepiej służą

ograniczeniu barier rozwoju sektora MSP?

Czy kierunki wsparcia w ramach poszczególnych Programów, Działao i Poddziałao

pozwalają efektywnie wspierad rozwój sektora MSP? Czy zakres i typy projektów

w ramach poszczególnych Programów RPO WSL, PO KL (ze szczególnym uwzględnieniem

komponentu regionalnego), PROW są zbieżne z potrzebami rozwojowymi

przedsiębiorstw z sektora MSP?

(w razie konieczności należy respondentom przedstawid zakres Programów Operacyjnych

RPO WSL, PROW i PO KL w tych obszarach, które dotyczą MSP).

Jakie są dotychczasowe efekty interwencji publicznej wspierającej

ograniczanie/likwidację barier rozwoju sektora MSP w ramach FS UE?


Jakie inne kierunki wsparcia ograniczenia/likwidacji barier rozwoju sektora MSP

w ramach funduszy strukturalnych UE są potrzebne zdaniem respondentów?

Jakie zmiany powinny zostad wprowadzone w strukturze organizacji pomocy dla MSP

z wykorzystaniem środków UE, aby wsparcie było bardziej efektywne? Jakie zmiany

powinny zostad wdrożone w zakresie wyboru projektów, procedur konkursowych

i harmonogramu naboru wniosków, aby umożliwid szersze i bardziej komplementarne

wsparcie dla MSP? (w szczególnośd oczekuje się, że moderator w trakcie dyskusji będzie

dążył do zidentyfikowania obszarów wspierających ograniczanie/likwidacji barier

rozwoju sektora MSP (na poziomie działao, poddziałao, typów projektów poszczególnych

programów operacyjnych RPO WSL, PO KL -w szczególności jego komponent regionalny

oraz PROW), których powodzenie w dużej mierze uzależnione jest od komplementarnego

podejścia – czyli od realizacji innych działao, przedsięwzięd finansowanych w ramach

funduszy strukturalnych UE).

8. Prognozy rozwoju sektora MSP w województwie śląskim: (ważne aby uczestnicy w trakcie

dyskusji uwzględnili w swych prognozach uwarunkowania polityczno-prawne, gospodarcze,

społeczne, środowiskowe i technologiczne.)

Jakie kierunki rozwoju MSP na Śląsku w perspektywie najbliższych 6 lat przewidują

respondenci i jakie zagrożenia mogą im towarzyszyd?

Jednym ze skutków spowolnienia gospodarczego jest pewne przewartościowanie

priorytetów ekonomicznych i oczyszczenie rynku z najsłabszych podmiotów. Jaki obraz

przyszłej struktury sektora MSP na Śląsku wyłania się w perspektywie obecnego kryzysu

gospodarczego?


Załącznik 3. Kwestionariusz CATI do badania przedsiębiorców

I. Metryczka:

1. Podstawowy sektor działalności:

Produkcja

Handel

Usługi

Uwaga: Można wskazad tylko jedną odpowiedź.

2. Jaki jest główny rynek działania przedsiębiorstwa?

Lokalny

Regionalny

Krajowy

Międzynarodowy

Uwaga: Można zaznaczyd więcej niż jedną odpowiedź.

3. Czy firma współpracuje z dużymi przedsiębiorstwami -?

Tak

Nie– przejdź do pytania nr. 6

4. Jakiego rodzaju jest to współpraca?

a. Duże przedsiębiorstwa są klientami odbierającymi produkty lub usługi

b. Duże przedsiębiorstwa są dostawcami produktów lub usług

c. Jest to współpraca dwustronna (kooperacja)

1. Powiat:

2. Gmina:

3. W którym roku powstało przedsiębiorstwo?

4. Zatrudnienie w przedsiębiorstwie (w przeliczeniu na etaty): A: 0-9

B: 10-49

C: 50-249


d. Inna (jaka)…

e. Trudno powiedzied

Uwaga: Można zaznaczyd jedną odpowiedź.

5. Jakie wymierne znaczenie dla przedsiębiorstwa ma współpraca z dużymi przedsiębiorstwami

regionu?

a. Jaki procent sprzedaży towarów i usług jest kierowany do dużych

przedsiębiorstw

b. Jaki procent zakupów towarów i usług pochodzi od dużych przedsiębiorstw

Badanie zasadnicze:

6. Czy wymienione bariery utrudniają Panu/Pani prowadzenie i rozwój działalności

gospodarczej: (proszę zaznaczyd tak lub nie)

a. Bariery natury ekonomiczno – finansowej bezpośrednio związane z prowadzeniem działalności

gospodarczej:

Brak kapitału i trudności związane z finansowaniem działalności gospodarczej

Kłopoty w planowaniu finansowym

Bariera rynkowa związana z konkurencją wielkich sieci handlowych, usługowych

oraz korporacji międzynarodowych (wchodzenia tych podmiotów na rynek

zdominowany dotąd przez małe przedsiębiorstwa)

Bariera popytowa związana z popytem (bieżąca sytuacja na rynku)

Niekorzystne terminy płatności narzucane przez silniejsze podmioty gospodarcze

Poziom pozapłacowych kosztów związanych z zatrudnieniem

Inne (jakie)

b. Bariery natury społecznej – związane z lokalnym otoczeniem przedsiębiorcy i miejscem

prowadzenia działalności:

Korupcja

Problemy kadrowe z pracownikami,

Niedostateczne kwalifikacje zawodowe i wiedza pracowników,

Niedostateczny poziom kwalifikacji i wiedzy przedsiębiorców


„Zły” klimat dla prowadzenia działalności produkcyjnej, usługowej ze strony

lokalnej społeczności,

Konkurencja ze strony uprzywilejowanych podmiotów komunalnych

Konkurencja ze strony uprzywilejowanych (przez lokalnych decydentów)

pomiotów prywatnych,

Brak lobbingu ze strony samorządu na rzecz promowania lokalnych


Inne (jakie)

c. Bariery natury ekologicznej związane z wpływem ochrony środowiska i jej wymogów na

prowadzoną działalnośd gospodarczą

d. Bariery administracyjno – prawne związane z działalnością i polityką administracji centralnej

i gminnej, polityką fiskalną i prawem tworzonym centralnie i lokalnie:

Reglamentowanie działalności gospodarczej,

Wysokie podatki,

Wysokie obciążenia podatkami i opłatami lokalnymi,

Restrykcyjne przepisy o ochronie środowiska naturalnego,

Niekorzystna interpretacja przepisów „ekologicznych” przez administrację i

podległe służby,

Konflikty z ekologami i utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej ze

strony organizacji ekologicznych,

Niski poziom wiedzy na temat certyfikatów środowiskowych (ekologicznych) i

przewag konkurencyjnych wynikających z ich wdrażania,

Brak świadomości ekologicznej wśród przedsiębiorców sektora MSP,

Inne (jakie)


Niedostosowanie systemu podatkowego do realiów działania małych firm,

Niespójne przepisy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej,

Niejednolity system interpretacji przepisów ze strony organów podatkowych

Nieustannie zmieniające się regulacje prawno administracyjne dotyczące

prowadzenia działalności gospodarczej,

Niewydolny system sądowniczy i prawny, długotrwałe oczekiwania na orzeczenia i

długotrwała egzekucja postanowieo,

Niekorzystna pozycja małych podmiotów z sektora MSP w ubieganiu się o

zamówienia publiczne

Wysoki poziom kosztów pośrednich związanych z płacami i zabezpieczeniem

społecznym,

Wysoki poziom wymagao związanych z bezpieczeostwem, higieną pracy i

przepisami przeciwpożarowymi, trudny do zrealizowania przez najmniejsze

podmioty,

Brak promocji regionu, ułatwiającej dotarcie do nowych klientów,

Brak aktywności samorządu terytorialnego (różnych szczebli) wobec sektora MSP,

Brak systemu wsparcia dla firm z sektora MSP w ubieganiu się o środki unijne,

Brak systemu wsparcia dla osób rozpoczynających działalnośd gopodarczą,

Niedostosowanie obsługi w urzędach do potrzeb klienta

Inne (jakie)

e. Bariery natury technologicznej związane z ograniczeniami technicznymi i logistycznymi:

Brak lokali i terenów pod inwestycje,

Zła infrastruktura techniczna (media, drogi, komunikacja) utrudniająca


Brak dostępu do nowych technologii,


f. Bariery związane z dostępem do informacji z zakresu gospodarki ( spraw finansowych,

rynkowych), zmian regulacji prawnych, zarówno na poziomie krajowym jak i europejskim:

Brak informacji na temat źródeł finansowania działalności gospodarczej,

Brak informacji dotyczących obowiązujących przepisów i norm,

Brak informacji rynkowej dotyczącej produktów i kontrahentów,

Brak wiedzy na temat nisz rynkowych i atrakcyjnych specjalizacji ze strony firm

sektora MSP,

Brak informacji na temat rynków europejskich (na temat potencjalnych klientów,

regulacji prawnych obowiązujących w paostwach Unii)

Brak informacji (oraz informacje nieprzejrzyste) ze strony jednostek

samorządowych, na temat przetargów oraz formalności realizowanych w

wydziałach tych jednostek,

Brak informacji na temat dotacji i programów unijnych.

Inne (jakie)

7. Proszę podad, w którym z podanych okresów polityka samorządów była najbardziej

sprzyjająca przedsiębiorcy? (Jak by Pan(i) ją określił)

Działania

samorządowe

Bardzo

dobre Dobre Przeciętne Złe Bardzo złe

Trudno

powiedzied

Do 1999 r.

1999 do 2004 r.

Przestarzały park maszynowy,

Brak świadomości wśród przedsiębiorców sektora MSP konieczności

wprowadzania rozwiązao innowacyjnych, jako warunku dalszego rozwoju,

Brak wsparcia ze strony władz lokalnych dla polityki innowacyjności

przedsiębiorstw,

Brak kontaktów miedzy firmami sektora MSP a instytucjami B+R (ewentualnie

brak świadomości potrzeby takich kontaktów),

Inne (jakie)


2004 do chwili obecnej

8. Jakich działao oczekują Paostwo od samorządów w celu ułatwienia i poprawy warunków

działalności gospodarczej? Proszę podad do czterech działao

a.

b.

c.

d.

9. Czy korzystaliście Paostwo lub starliście się skorzystad ze wsparcia w ramach funduszy

strukturalnych z UE?

Tak (przechodzimy do następnego pytania)

Nie (przechodzimy do pytania nr 12)

10. Jakie to były fundusze, w ramach jakich działao?

a.

b.

11. Jakie kierunki wsparcia (działania) przedsiębiorców w ramach funduszy strukturalnych UE są

potrzebne? Proszę podad do dwóch działao.

a.

b.

12. Które z wymienionych przyczyn były głównym powodem nie skorzystania z funduszy

unijnych.

Brak wiedzy na temat możliwości otrzymania dofinansowania,

Niskie szanse otrzymania dofinansowania,

Kierunki wsparcia nie dostosowane do moich potrzeb,

Skomplikowana i długotrwała procedura (na etapie aplikacji i rozliczania


projektów),

Brak wkładu własnego potrzebnego do przyznania dofinansowania,

Inne (jakie)


Załącznik 4. Tabele dotyczące analizy regresji

Tabela I. Analiza regresji76 – predykcja zmiennych niezależnych na kooperacji z dużymi

przedsiębiorstwami

Kooperacja z dużymi przedsiębiorstwami

Model Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowane

t Istotnośd

B Standardowy błąd Beta

1 (Stała) ,658 ,032 20,443 ,000

Produkcja ,074 ,036 ,069 2,035 ,042

Handel ,107 ,033 ,112 3,236 ,001

10-49 ,109 ,040 ,091 2,760 ,006

50-249 ,125 ,046 ,088 2,694 ,007

Lokalny -,157 ,023 -10,852 -6,931 ,000

Regionalny -,002 ,027 -,130 -,071 ,944

Krajowy ,033 ,024 2,304 1,390 ,165

Międzynarodo

wy

,125 ,034 8,634 3,732 ,000

do_1989 -,060 ,050 -,042 -1,180 ,238

1990_1994 -,004 ,041 -,004 -,107 ,915

1995_1999 ,039 ,045 ,030 ,860 ,390

2005_2009 -,059 ,041 -,051 -1,420 ,156

a. pozostałe zmienne wykluczone


76

Analiza regresji tworzy model cech przedsiębiorstw które wpływają na badaną wartośd (w tym przypadku kooperacja z dużymi przedsiębiorstwami), cechy przedsiębiorstw których „istotnośd” jest nie większa niż 0,05 wpływają (korelują) na częstośd deklaracji. Natomiast wartośd Współczynnika Beta pokazuje kierunek tej korelacji, „-„ korelacja ujemna (rzadziej występuje u tego typu przedsiębiorstw, „+” częściej występuje). Wszystkie analizy regresji (oraz analiza czynnikowa) mierzone były na poziomie istotności 0,05. , który wyraża prawdopodobieostwo popełnienia błędu I rodzaju. Określa maksymalne ryzyko błędu jakie jesteśmy skłonni zaakceptowad. Wartośd 0,05 jest arbitralna i jest przyjęta dla badao społecznych.


Tabela II. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na kooperacji typu:

Duże przedsiębiorstwa są klientami odbierającymi

Duże przedsiębiorstwa są klientami odbierającymi produkty firmy sektora MSP


niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowane

t Istotnośd

B Standardowy

błąd

Beta

1 (Stała) ,483 ,049 9,957 ,000

Produkcja -,139 ,046 -,126 -3,030 ,003

Handel -,339 ,042 -,342 -8,087 ,000

10-49 -,052 ,048 -,043 -1,088 ,277

50-249 -,153 ,055 -,110 -2,785 ,006

Regionalny -,025 ,049 -,022 -,510 ,610

Krajowy ,068 ,045 ,065 1,515 ,130

Międzynarodowy ,036 ,058 ,026 ,615 ,538

do_1989 ,114 ,064 ,075 1,777 ,076

1990_1994 ,075 ,051 ,068 1,477 ,140

1995_1999 ,127 ,056 ,097 2,275 ,023

2005_2009 ,055 ,054 ,043 1,017 ,309



Tabela III. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na kooperacji typu:

Duże przedsiębiorstwa są dostawcami

Duże przedsiębiorstwa są dostawcami

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowane t Istotnośd

B Standardowy

błąd

Beta

1 (Stała) ,361 ,043 8,484 ,000

Produkcja -

,008

,040 -,008 -,201 ,841


Handel ,156 ,037 ,180 4,257 ,000

10-49 -

,003

,042 -,003 -,079 ,937

50-249 -

,054

,048 -,044 -1,114 ,266

Regionalny -

,094

,043 -,092 -2,156 ,031

Krajowy -

,206

,039 -,227 -5,257 ,000

Międzynarodowy -

,253

,051 -,208 -5,004 ,000

do_1989 -

,176

,056 -,132 -3,127 ,002

1990_1994 -

,043

,045 -,045 -,967 ,334

1995_1999 -

,099

,049 -,086 -2,017 ,044

2005_2009 -

,033

,047 -,029 -,698 ,486



Tabela IV. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na kooperacji typu: Współpraca

dwustronna

Współpraca dwustronna

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardowy

błąd

Beta

1 (Stała) ,169 ,051 3,299 ,001

Produkcja ,159 ,048 ,139 3,273 ,001

Handel ,183 ,044 ,178 4,134 ,000

10-49 ,054 ,050 ,044 1,074 ,283

50-249 ,206 ,058 ,143 3,552 ,000


Regionalny ,108 ,052 ,091 2,080 ,038

Krajowy ,128 ,047 ,120 2,723 ,007

Międzynarodowy

,209 ,061 ,146 3,430 ,001

do_1989 ,055 ,068 ,035 ,807 ,420

1990_1994 -,041 ,054 -,036 -,764 ,445

1995_1999 -,038 ,059 -,028 -,651 ,515

2005_2009 -,031 ,057 -,023 -,539 ,590



Tabela V. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na faktor „Finanse”.

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardow

y błąd Beta

(Stała) -,130 ,081 -1,608 ,108

Produkcja ,221 ,090 ,096 2,462 ,014

Handel ,031 ,083 ,015 ,369 ,712

10-49 ,037 ,098 ,015 ,384 ,701

50-249 ,123 ,117 ,039 1,056 ,291

Lokalny -,103 ,057 -3,618 -1,800 ,072

Regionalny ,113 ,067 3,969 1,690 ,091

Krajowy ,034 ,060 1,181 ,561 ,575

Międzynarodowy -,043 ,085 -1,494 -,500 ,617

do_1989 -,092 ,131 -,028 -,703 ,482

1990_1994 ,126 ,102 ,054 1,237 ,216

1995_1999 ,064 ,110 ,024 ,584 ,559

2005_2009 ,096 ,104 ,038 ,926 ,355

a. reszta zmiennych niezależnych wykluczona w procedurze regresji liniowej



Tabela VI. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na faktor „Rynek”.


niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowane

T Istotnośd

B Standardow

y błąd

Beta

1 (Stała) -,286 ,079 -3,616 ,000

Produkcja ,099 ,088 ,043 1,128 ,260

Handel ,250 ,082 ,119 3,058 ,002

10-49 ,129 ,096 ,051 1,350 ,177

50-249 ,229 ,115 ,073 1,996 ,046

Lokalny ,156 ,056 5,464 2,767 ,006

Regionalny ,055 ,066 1,918 ,832 ,406

Krajowy -,119 ,059 -4,193 -2,029 ,043

Międzynarod

owy -,089 ,084 -3,126 -1,065 ,287

do_1989 ,232 ,128 ,071 1,806 ,071

1990_1994 ,266 ,100 ,115 2,665 ,008

1995_1999 -,063 ,108 -,023 -,581 ,561

2005_2009 ,084 ,102 ,033 ,822 ,411



Tabela VII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na faktor „Kadry”.

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowan

e t Istotnośd

B Standardow

y błąd Beta

1 (Stała) -,031 ,085 -,369 ,712

Produkcja ,089 ,098 ,038 ,908 ,364

Handel -,011 ,090 -,005 -,123 ,902

10-49 -,165 ,106 -,064 -1,557 ,120


50-249 -,273 ,124 -,089 -2,207 ,028

Lokalny -,028 ,060 -1,521 -,474 ,636

Międzynarodowy ,030 ,060 1,626 ,507 ,613

do_1989 ,366 ,138 ,115 2,652 ,008

1990_1994 ,168 ,111 ,072 1,508 ,132

1995_1999 -,004 ,118 -,002 -,035 ,972

2005_2009 -,007 ,113 -,003 -,061 ,952



Tabela VIII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na faktor „Nieuczciwa

konkurencja”

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowan

e t Istotnośd

B Standardow

y błąd Beta

1 (Stała) -,042 ,086 -,493 ,622

Produkcja ,042 ,099 ,018 ,427 ,670

Handel -,050 ,091 -,024 -,550 ,582

10-49 ,001 ,107 ,000 ,010 ,992

50-249 ,204 ,125 ,067 1,628 ,104

Lokalny ,015 ,061 ,797 ,246 ,806

Międzynarodo

wy -,015 ,061 -,826 -,255 ,799

do_1989 ,015 ,139 ,005 ,111 ,912

1990_1994 ,051 ,113 ,022 ,451 ,652

1995_1999 ,011 ,119 ,004 ,089 ,929

2005_2009 ,035 ,114 ,014 ,310 ,757




Tabela IX. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na faktor „Ekologia”

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynni

ki

standaryzow

ane t Istotnośd

B Standardowy

błąd Beta

1 (Stała) -,260 ,091 -2,859 ,004

Produkcja ,224 ,101 ,097 2,231 ,026

Handel ,149 ,093 ,071 1,606 ,109

10-49 ,151 ,108 ,060 1,402 ,161

50-249 ,221 ,129 ,071 1,712 ,087

Lokalny ,015 ,061 ,843 ,250 ,802

Międzynarodow

y -,015 ,061 -,843 -,250 ,802

do_1989 ,128 ,143 ,040 ,895 ,371

1990_1994 ,180 ,116 ,077 1,562 ,119

1995_1999 ,119 ,124 ,043 ,962 ,336

2005_2009 ,071 ,115 ,028 ,622 ,534



Tabela X. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na faktor „Podatki i przepisy

prawne”

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowa

ne t Istotnośd

B Standardowy

błąd Beta

1 (Stała) -,148 ,105 -1,404 ,161

Produkcja ,057 ,117 ,025 ,484 ,629

Handel ,069 ,113 ,032 ,614 ,540

10-49 -,024 ,126 -,010 -,192 ,847


50-249 ,149 ,156 ,047 ,955 ,340

Lokalny ,033 ,063 2,149 ,522 ,602

Regionalny -,033 ,063 -2,146 -,521 ,602

do_1989 ,006 ,172 ,002 ,036 ,971

1990_1994 ,134 ,137 ,057 ,976 ,330

1995_1999 ,292 ,145 ,107 2,010 ,045

2005_2009 ,062 ,136 ,024 ,457 ,648



Tabela XI. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na faktor „Polityka gospodarcza”

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardowy

błąd Beta

1 (Stała) -,110 ,104 -1,053 ,293

Produkcja ,338 ,116 ,152 2,925 ,004

Handel ,212 ,112 ,099 1,895 ,059

10-49 -,181 ,125 -,074 -1,445 ,149

50-249 -,162 ,154 -,052 -1,053 ,293

Lokalny ,000 ,063 ,028 ,007 ,994

Regionalny ,001 ,063 ,061 ,015 ,988

do_1989 ,097 ,171 ,030 ,567 ,571

1990_1994 -,085 ,136 -,036 -,622 ,534

1995_1999 -,005 ,144 -,002 -,036 ,971

2005_2009 ,044 ,135 ,017 ,325 ,745




Tabela XII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na faktor „Infrastruktura”


niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowane

t Istotnośd

B Standardow

y błąd

Beta

1 (Stała) -,213 ,090 -2,358 ,019

Produkcja ,508 ,102 ,223 5,003 ,000

Handel ,149 ,095 ,072 1,577 ,115

10-49 -,015 ,107 -,006 -,143 ,886

50-249 ,034 ,131 ,011 ,264 ,792

Lokalny -,024 ,064 -1,338 -,371 ,711

Międzynarodowy ,024 ,064 1,384 ,384 ,701

do_1989 ,037 ,147 ,011 ,251 ,802

1990_1994 ,041 ,114 ,018 ,359 ,720

1995_1999 -,056 ,126 -,021 -,449 ,654

2005_2009 ,150 ,119 ,057 1,262 ,207



Tabela XIII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na faktor „Informacja”

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowa

ne t Istotnośd

B Standardow

y błąd Beta

1 (Stała) ,027 ,085 ,318 ,751

Produkcja ,082 ,097 ,035 ,846 ,398

Handel ,039 ,088 ,019 ,448 ,655

10-49 -,378 ,103 -,152 -3,683 ,000

50-249 -,153 ,128 -,048 -1,197 ,232


Lokalny -,033 ,061 -1,242 -,539 ,590

Regionalny -,054 ,073 -2,032 -,736 ,462

Krajowy ,188 ,063 7,080 2,957 ,003

Międzynarodow

y

-,099 ,090 -3,742 -1,105 ,270

do_1989 -,026 ,136 -,008 -,187 ,852

1990_1994 ,015 ,109 ,007 ,141 ,888

1995_1999 ,004 ,120 ,002 ,037 ,971

2005_2009 ,028 ,111 ,011 ,255 ,799



Tabela XIV. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na ocenę polityki samorządów do

1999 r.

do 1999r.


niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowane

t Istotnośd


1 (Stała) ,362 ,086 4,218 ,000

Produkcja -,008 ,095 -,004 -,082 ,935

Usługi ,089 ,085 ,054 1,047 ,295

10-49 ,103 ,088 ,059 1,174 ,241

50-249 ,116 ,110 ,053 1,055 ,292

Regionalny -,027 ,096 -,015 -,280 ,779

Krajowy -,088 ,092 -,051 -,959 ,338

Międzynarodowy -,308 ,124 -,126 -2,490 ,013

do_1989 -,078 ,105 -,038 -,739 ,460

1995_1999 -,240 ,100 -,124 -2,391 ,017

2000_2004 -,342 ,116 -,154 -2,954 ,003

2005_2009 -,413 ,133 -,161 -3,110 ,002




Tabela XV. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na deklaracje postulatów natury

ekonomiczno – finansowej

natury ekonomiczno-finansowej

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardowy

błąd Beta

(Stała) ,131 ,026 4,986 ,000

Produkcja ,008 ,030 ,010 ,278 ,781

Handel -

,009

,027 -,012 -,323 ,747

10-49 -

,010

,032 -,010 -,296 ,767

50-249 -

,035

,038 -,032 -,934 ,351

Lokalny ,022 ,018 2,719 1,210 ,227

Krajowy -

,002

,019 -,271 -,115 ,908

Międzynarodowy -

,020

,024 -2,462 -,823 ,411

do_1989 -

,012

,041 -,010 -,284 ,776

1990_1994 -

,008

,034 -,010 -,248 ,804

1995_1999 -

,039

,036 -,039 -1,068 ,286

2005_2009 ,013 ,034 ,015 ,394 ,693



Tabela XVI. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na deklaracje postulatów natury

społecznej

natury społecznej

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardowy

błąd Beta

(Stała) ,097 ,023 4,308 ,000

Produkcja -,002 ,025 -,003 -,081 ,935

Handel -,032 ,023 -,050 -1,409 ,159

10-49 -,031 ,028 -,038 -1,115 ,265

50-249 ,042 ,032 ,044 1,308 ,191

Lokalny -,015 ,016 -2,178 -,972 ,331

Krajowy ,011 ,016 1,602 ,682 ,496

Międzynarodow

y

,004 ,021 ,563 ,189 ,850

do_1989 ,006 ,035 ,006 ,161 ,872

1990_1994 ,047 ,029 ,066 1,647 ,100

1995_1999 ,020 ,031 ,024 ,641 ,521

2005_2009 -,001 ,029 -,002 -,050 ,960



Tabela XVII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na deklaracje postulatów natury

administracyjno-prawnej

natury administracyjno-prawnej

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardowy

błąd Beta

(Stała) ,407 ,051 8,010 ,000

Produkcja -

,081

,058 -,049 -1,403 ,161

Handel ,000 ,052 ,000 ,002 ,998

10-49 -

,002

,062 -,001 -,037 ,971

50-249 ,032 ,073 ,015 ,444 ,657

Lokalny -

,040

,035 -2,551 -1,138 ,255

Krajowy ,058 ,037 3,690 1,569 ,117

Międzynarodowy -

,017

,047 -1,104 -,370 ,712

do_1989 -

,022

,080 -,010 -,280 ,780

1990_1994 ,023 ,065 ,014 ,360 ,719

1995_1999 ,109 ,071 ,057 1,549 ,122

2005_2009 ,055 ,065 ,031 ,841 ,400



Tabela XVIII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na deklaracje postulatów natury

technologicznej

natury technologicznej

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardowy

błąd Beta

1 (Stała) ,075 ,024 3,114 ,002

Produkcja ,058 ,027 ,074 2,113 ,035

Handel ,040 ,025 ,058 1,620 ,106

10-49 -,017 ,030 -,020 -,576 ,565

50-249 ,069 ,035 ,067 1,994 ,046

Lokalny -,014 ,017 -1,819 -,816 ,415

Krajowy ,028 ,017 3,781 1,617 ,106

Międzynarod

owy

-,015 ,022 -1,977 -,666 ,506

do_1989 -,035 ,038 -,033 -,916 ,360

1990_1994 -,026 ,031 -,033 -,832 ,406

1995_1999 ,026 ,033 ,028 ,777 ,438

2005_2009 -,054 ,031 -,064 -1,733 ,083



Tabela XIX. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na deklaracje postulatów natury

informacyjnej

natury informacyjnej


niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowane

t Istotnośd

B Standardowy

błąd

Beta

1 (Stała) ,237 ,034 7,005 ,000

Produkcja ,009 ,038 ,008 ,223 ,824

Handel -,036 ,035 -,038 -1,050 ,294

10-49 -,099 ,042 -,082 -2,390 ,017

50-249 -,069 ,049 -,048 -1,429 ,153

Lokalny -,034 ,023 -3,248 -1,452 ,147

Krajowy ,042 ,024 4,067 1,734 ,083

Międzynarod

owy

-,009 ,031 -,839 -,282 ,778

do_1989 ,022 ,053 ,015 ,417 ,677

1990_1994 ,008 ,043 ,007 ,176 ,860

1995_1999 -,026 ,047 -,020 -,552 ,581

2005_2009 ,020 ,044 ,017 ,450 ,653



Tabela XX. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na deklaracje partycypacji

w funduszach strukturalnych UE

Czy korzystaliście Paostwo lub starliście się skorzystad ze wsparcia w ramach funduszy

strukturalnych z UE?

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardow

y błąd Beta

1 (Stała) ,265 ,034 7,797 ,000

Produkcja ,069 ,038 ,062 1,781 ,075

Handel ,047 ,035 ,048 1,356 ,175

10-49 ,186 ,042 ,152 4,475 ,000

50-249 ,170 ,049 ,116 3,463 ,001

Lokalny -,027 ,023 -2,608 -1,171 ,242

Krajowy -,039 ,025 -3,723 -1,596 ,111

Międzynarodow

y

,066 ,031 6,302 2,127 ,034

do_1989 -,060 ,053 -,041 -1,122 ,262

1990_1994 -,061 ,043 -,055 -1,399 ,162

1995_1999 ,038 ,047 ,029 ,802 ,423

2005_2009 ,062 ,044 ,052 1,416 ,157

a. pozostałe zmienne wykluczone w procedurze regresji liniowej


Tabela XXI. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na zmienną „innowacje/

/modernizacja”

innowacje/modernizacja

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowan

e t Istotnośd


1 (Stała) ,093 ,058 1,592 ,112

Produkcja ,028 ,054 ,032 ,519 ,604


Handel -,050 ,050 -,062 -1,003 ,317

10-49 ,087 ,056 ,097 1,549 ,122

50-249 ,017 ,067 ,016 ,258 ,797

Regionalny ,106 ,058 ,114 1,830 ,068

Krajowy ,059 ,053 ,069 1,107 ,269

Międzynarodow

y

,195 ,067 ,179 2,921 ,004

do_1989 ,068 ,079 ,055 ,855 ,393

1990_1994 ,008 ,066 ,008 ,115 ,909

1995_1999 ,063 ,065 ,064 ,977 ,329

2005_2009 -,074 ,062 -,079 -1,198 ,232



Tabela XXII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na zmienną „zatrudnienie/

/szkolenia”

zatrudnienie/szkolenia

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki



1 (Stała) ,326 ,052 6,302 ,000

Produkcja -,102 ,048 -,133 -2,132 ,034

Handel -,060 ,044 -,085 -1,364 ,173

10-49 -,037 ,050 -,047 -,754 ,452

50-249 ,056 ,060 ,059 ,943 ,347

Regionalny -,041 ,051 -,050 -,801 ,424

Krajowy -,082 ,047 -,109 -1,725 ,086

Międzynarodowy -,026 ,059 -,027 -,443 ,658

do_1989 -,149 ,070 -,136 -2,112 ,035

1990_1994 -,153 ,058 -,189 -2,623 ,009

1995_1999 -,160 ,057 -,181 -2,777 ,006

2005_2009 -,128 ,055 -,053 -2,316 ,221




Tabela XXIII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na zmienną „inwestycje/dotacje”

inwestycje/dotacje

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowan

e t Istotnośd

B Standardowy

błąd Beta

1 (Stała) ,573 ,068 8,489 ,000

Produkcja ,133 ,064 ,154 2,095 ,037

Handel ,090 ,060 ,110 1,505 ,134

10-49 ,055 ,067 ,060 ,825 ,410

50-249 -,085 ,081 -,077 -1,054 ,293

Regionalny ,078 ,068 ,085 1,145 ,253

Krajowy ,106 ,066 ,120 1,613 ,108

Międzynarodowy ,045 ,080 ,042 ,565 ,573

do_1989 ,166 ,093 ,133 1,799 ,073

1990_1994 ,154 ,080 ,156 1,923 ,056

1995_1999 ,208 ,074 ,214 2,797 ,006

2005_2009 ,148 ,073 ,157 2,036 ,043



Tabela XXIV. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na zmienną „problemy

proceduralne”

Problemy proceduralne


niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowa

ne

t Istotnośd

B Standardowy

błąd

Beta

1 (Stała) -,098 ,092 -1,064 ,288


Produkcja ,385 ,111 ,157 3,455 ,001

Handel ,016 ,097 ,008 ,161 ,872

10-49 -,209 ,121 -,075 -1,720 ,086

50-249 -,445 ,144 -,135 -3,097 ,002

Lokalny ,102 ,065 6,041 1,557 ,120

Międzynarodowy -,101 ,065 -6,010 -1,549 ,122

do_1989 ,012 ,147 ,004 ,084 ,933

1990_1994 ,032 ,120 ,014 ,272 ,786

1995_1999 ,114 ,135 ,041 ,847 ,398

2005_2009 ,161 ,123 ,063 1,309 ,191



Tabela XXV. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na zmienną „odmienne potrzeby ”

Niedostosowanie programów

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowan

e t Istotnośd

B Standardowy

błąd Beta

1 (Stała) -,161 ,094 -1,711 ,088

Produkcja ,045 ,114 ,018 ,398 ,691

Handel ,087 ,099 ,042 ,880 ,379

10-49 ,054 ,124 ,019 ,435 ,663

50-249 -,145 ,146 -,044 -,992 ,321

Lokalny ,042 ,067 2,513 ,635 ,526

Międzynarodo

wy

-,043 ,067 -2,530 -,639 ,523

do_1989 ,195 ,150 ,063 1,300 ,194

1990_1994 ,240 ,122 ,104 1,964 ,050

1995_1999 ,035 ,137 ,012 ,252 ,801


2005_2009 ,136 ,126 ,053 1,079 ,281



Tabela XXVI. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na zmienną „kapitał

inwestycyjny ”

Kapitał inwestycyjny

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardowy

błąd

Beta

1 (Stała) ,462 ,092 5,030 ,000

Produkcja -,285 ,138 -,223 -2,059 ,042

Handel -,200 ,111 -,194 -1,800 ,075

10-49 -,132 ,141 -,095 -,939 ,350

50-249 -,237 ,141 -,166 -1,678 ,096

Krajowy ,000 ,000 -,087 -,939 ,350

do_1989 ,320 ,154 ,230 2,079 ,040

1990_1994 ,069 ,144 ,058 ,479 ,633

1995_1999 ,344 ,152 ,268 2,257 ,026

2005_2009 ,119 ,143 ,087 ,832 ,407



Tabela XXVII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na zmienną „kapitał ludzki ”

Kapitał ludzki

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki


B Standardowy

błąd Beta

1 (Stała) ,096 ,078 1,240 ,218

Produkcja ,162 ,117 ,149 1,382 ,170


Handel ,126 ,094 ,144 1,336 ,184

10-49 ,121 ,119 ,102 1,011 ,314

50-249 ,230 ,119 ,190 1,925 ,057

Krajowy ,001 ,000 ,200 2,173 ,032

do_1989 -,071 ,130 -,060 -,544 ,587

1990_1994 ,065 ,122 ,065 ,535 ,594

1995_1999 -,008 ,129 -,008 -,066 ,948

2005_2009 -,033 ,121 -,029 -,276 ,783



Tabela XXVIII. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na zmienną „kapitał finansowy ”

Kapitał finansowy

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowane T Istotnośd

B Standardowy

błąd Beta

1 (Stała) ,136 ,059 2,287 ,024

Produkcja -,059 ,090 -,074 -,654 ,515

Handel -,034 ,072 -,053 -,469 ,640

10-49 -,005 ,091 -,006 -,054 ,957

50-249 ,020 ,091 ,023 ,221 ,825

Krajowy ,000 ,000 -,042 -,430 ,668

do_1989 ,113 ,100 ,132 1,135 ,259

1990_1994 -,028 ,093 -,038 -,301 ,764

1995_1999 -,055 ,099 -,070 -,558 ,578

2005_2009 -,065 ,093 -,077 -,702 ,484



Tabela XXIX. Analiza regresji – predykcja zmiennych niezależnych na zmienną „proceduralne

ułatwienia ”


Proceduralne ułatwienia

Model

Współczynniki

niestandaryzowane

Współczynniki

standaryzowan

e t Istotnośd

B Standardowy

błąd Beta

1 (Stała) ,306 ,081 3,785 ,000

Produkcja ,182 ,122 ,164 1,494 ,138

Handel ,108 ,098 ,121 1,107 ,271

10-49 ,017 ,124 ,014 ,135 ,893

50-249 -,013 ,124 -,011 -,107 ,915

Krajowy ,000 ,000 -,066 -,706 ,482

do_1989 -,363 ,136 -,300 -2,676 ,009

1990_1994 -,106 ,126 -,103 -,837 ,404

1995_1999 -,280 ,134 -,252 -2,093 ,039

2005_2009 -,021 ,126 -,017 -,164 ,870



Diagnoza ewolucji barier rozwoju sektora MSP w województwie ...

Documents

Transcript of Diagnoza ewolucji barier rozwoju sektora MSP w województwie ...