Małgorzata Manowska - gandalf.com.pl · Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń ......

Małgorzata Manowska

Wydanie 3

Postępowania odrębne

w procesie cywilnym

Warszawa 2012

Redaktor prowadzący: Joanna Tyszkiewicz-ŻakOpracowanie redakcyjne: Michał Dymiński

Redakcja techniczna: Krzysztof KoziarekProjekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski

© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. Warszawa 2012

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorki i wydawcy.

ISBN 978-83-7806-632-3

LexisNexis Polska Sp. z o.o.

Ochota Offi ce Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawatel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68

Infolinia: 22 572 99 99Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92

www.lexisnexis.pl, e-mail: [email protected]ęgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl

5

Spis treści

Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Słowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

ROZDZIAŁ I. Charakterystyka postępowań odrębnych . . . . . . . . . . . 11

ROZDZIAŁ II. Postępowania w sprawach małżeńskich oraz w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

1. Pojęcie spraw małżeńskich i spraw ze stosunków między rodzicami a dziećmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

2. Właściwość i skład sądu w sprawach małżeńskich i w sprawach między rodzicami a dziećmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

3. Odrębności postępowania w sprawach małżeńskich oraz w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

ROZDZIAŁ III. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

1. Pojęcie spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych . . . 622. Właściwość i skład sądu w sprawach z zakresu prawa pracy

i ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 743. Odrębności postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy

i ubezpieczeń społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

ROZDZIAŁ IV. Postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

ROZDZIAŁ V. Postępowanie przed sądem ochrony konurencji i konsumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

1. Właściwość Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów . . . . . . . . . . . 116

Spis treści

6 www.lexisnexis.pl

2. Postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

3. Postępowania w sprawach odwołań od decyzji Prezesów Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Urzędu Komunikacji Elektronicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

ROZDZIAŁ VI. Postępowanie nakazowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1481. Odrębności pierwszego etapu postępowania nakazowego . . . . . . . . . 1482. Odrębności drugiego etapu postępowania nakazowego . . . . . . . . . . . 172

ROZDZIAŁ VII. Postępowanie upominawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

ROZDZIAŁ VIII. Elektroniczne postępowanie upominawcze . . . . . . 193

ROZDZIAŁ IX. Postępowanie uproszczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2111. Przedmiot procesu w postępowaniu uproszczonym . . . . . . . . . . . . . . . 2112. Odrębności postępowania uproszczonego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

2.1. Stosowanie urzędowych formularzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2282.2. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji . . . . . . . . . . . . . . 2332.3. Postępowanie przed sądem drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . 2432.4. Dopuszczalność wniesienia skargi kasacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . 260

3. Formularze urzędowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2613.1. Formularze przeznaczone dla pozwu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2613.2. Formularze pomocnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2743.3. Odpowiedź na pozew . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2813.4. Formularze przeznaczone dla środków zaskarżenia . . . . . . . . . . 285

ROZDZIAŁ X. Europejskie postępowania w sprawach transgranicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291

1. Europejskie postępowanie nakazowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2912. Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń . . . . . . . . . . 3133. Formularze urzędowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328

ROZDZIAŁ XI. Zasady prezentowania materiału procesowego w postępowaniach odrębnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348

1. Przesłanki pominięcia i uwzględnienia spóźnionych dowodów . . . . . 3582. Pisma przygotowawcze, pozew, odpowiedź na pozew . . . . . . . . . . . . 368

Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375

7

Wykaz skrótów

Dz.U. – Dziennik Ustawk.c. – ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny

(Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.)k.h. – rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej

z 27 czerw ca 1934 r. – Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm. – uchylone)

Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.)

k.p. – ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)

k.p.a. – ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)

k.p.c. – ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępo-wania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)

KPP – „Kwartalnik Prawa Prywatnego”k.r.o. – ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opie-

kuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 788)k.s.h. – ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek han-

dlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.)Lex – system informacji prawnej Wydawnictwa Wolters

KluwersLexPolonica – Serwis Prawniczy LexisNexisMP – Monitor PolskiM.Prawn. – „Monitor Prawniczy”OSA – Orzecznictwo Sądów ApelacyjnychOSN – Orzecznictwo Sądu NajwyższegoOSNAPiUS – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administra-

cyjna, Pracy i Ubezpieczeń SpołecznychOSNC – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna (od

1995 r.)OSNCP – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna,

Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

Wykaz skrótów

8 www.lexisnexis.pl

OSNP – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubez-pieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

OSP – Orzecznictwo Sądów PolskichOTK-A – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Zbiór

Urzędowy, Seria APiP – „Państwo i Prawo”PiZS – „Praca i Zabezpieczenie Społeczne”PPE – „Przegląd Prawa Egzekucyjnego”PPH – „Przegląd Prawa Handlowego”Pr. Gosp. – „Prawo Gospodarcze”Prok.i Pr. – „Prokuratura i Prawo”PS – „Przegląd Sądowy”rozporządzenie nr 1896/2006 – rozporządzenie (WE) nr 1896/2000 Parlamentu Eu-

ropejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. ustanawia-jące postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz.Urz. UE 2006 L 399/1 ze sprost.)

rozporządzenie nr 861/2007 – rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Eu-ropejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych rosz-czeń (Dz.Urz. UE 2007 L 199/1)

RPEiS – „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”SOKiK – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentówu.f.i. – ustawa z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyj-

nych (Dz.U. Nr 146, poz. 1546 ze zm.)u.k.s.c. – ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych

w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.)

UOKiK – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentówu.r.s.g. – ustawa z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez

są dy spraw gospodarczych (Dz.U. Nr 33, poz. 175 ze zm.)

u.s.d.g. – ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.)

9

Słowo wstępne

Jest to trzecie wydanie książki pt. „Postępowania odrębne w procesie cy-wilnym”, które stanowi próbę kompleksowej charakterystyki wszystkich postępowań odrębnych funkcjonujących w ramach trybu procesowego. Pod-legają bowiem one częstym przeobrażeniom na skutek kolejnych zabiegów nowelizacyjnych, powodując częściową dezaktualizację poprzednich opra-cowań. Potrzeba opracowania kolejnego wydania książki została spowo-dowana istotnymi nowelizacjami Kodeksu postępowania cywilnego, jakie miały miejsce po 2010 r. Najistotniejsza z nich została dokonana ustawą z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381), która w zdecy-dowanej części weszła w życie 3 maja 2012 r. Na skutek wejścia w życie powołanej ustawy zostało zlikwidowane postępowanie odrębne w spra-wach gospodarczych, zniesiono także instytucję prekluzji dowodowej, za-stępując ją dyskrecjonalną władzą sądu i obowiązkiem wspierania przez strony postępowania1. Te modelowe zmiany będą miały istotne znaczenie

1 Na temat zasadności likwidacji postępowania odrębnego w sprawach gospodar-czych oraz potrzeby zmiany systemu postępowań odrębnych zob.: P. Grzegorczyk, Postępowania odrębne w świetle projektowanych zmian Kodeksu postępowania cywil-nego, w: Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów komisji kodyfi kacyjnej, K. Markiewicz (red.), Warszawa 2011, s. 72–97; T. Ereciński, O potrzebie nowego Ko-deksu postępowania cywilnego, PiP 2004, nr 4, s. 9; T. Ereciński, O uwarunkowaniach, potrzebie oraz zakresie nowego Kodeksu postępowania cywilnego, PPC 2010, nr 1, s. 18; T. Ereciński, Postępowania odrębne de lege lata i de lege ferenda, w: Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Ma-teriały Konferencyjne Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Postępowania Cywilnego, Szczecin-Niechorze 28–30 września 2007 r., Warszawa 2009, s. 11–14; F. Zedler, Co dalej z Ko-deksem postępowania cywilnego?, w: Czterdziestolecie kodeksu postępowania cywilnego, Zjazd katedr postępowania cywilnego w Zakopanem 7–9 października 2005 r., Kraków 2006, s. 325, 328–329; K. Weitz, Czy nowa kodyfi kacja postępowania cywilnego?, PiP

Słowo wstępne

10 www.lexisnexis.pl

dla funkcjonowania pozostałych postępowań odrębnych, w szczególności postępowania nakazowego, upominawczego i uproszczonego. Wobec wprowadzenia we wszystkich postępowaniach odrębnych zasadniczo tych samych rozwiązań w zakresie prezentowania materiału procesowego, zo-staną one omówione w osobnym rozdziale.

Ze względu na ograniczenia wynikające z objętości książki nie mogły w niej zostać poruszone szczegółowo wszystkie zagadnienia związane z postę-powaniami odrębnymi. Każde z nich bowiem mogłoby być przedmiotem osobnego opracowania, wobec tego nacisk został położony na praktyczne kwestie proceduralne związane ze stosowaniem postępowań odrębnych, zarówno każdego z nich osobna, jak i kilku łącznie.

Praca może służyć każdemu, kto występując na drogę sądową, musi bądź może skorzystać z postępowania odrębnego. Będzie również przydatna jako materiał uzupełniający dla studentów prawa i aplikantów. Mam nadzieję, że będzie pomocna w codziennej pracy także tych prawników, którzy mają wieloletni staż i doświadczenie zawodowe.

2007, nr 3, s. 25; A. Oklejak, Co dalej z Kodeksem postępowania cywilnego w czterdzie-stolecie jego istnienia?, w: Czterdziestolecie kodeksu postępowania cywilnego, Zjazd ka-tedr postępowania cywilnego w Zakopanem, 7–9 października 2005 r., Kraków 2006, s. 15; K. Knoppek, Model postępowania upominawczego de lege ferenda, PS 1993, nr 6, s. 67 i n.; P. Grzegorczyk, Glosa do wyroku TK z 27 marca 2007 r. (SK 3/05), PS 2007, nr 11–12, s. 202–203; P. Rylski, T. Zembrzuski, Rozpoznawanie spraw cywilnych na posiedzeniu niejawnym, PS 2006, nr 6, s. 83 i n.; A. Semeniuk, Ocena proponowanych zmian w procedurze cywilnej w zakresie utrzymania sądów gospodarczych i likwidacji odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych, w: Reforma postępowania cywil-nego w świetle projektów komisji kodyfi kacyjnej, K. Markiewicz (red.), Warszawa 2011, s. 109–115; K. Weitz, Czy potrzebne jest postępowanie w sprawach gospodarczych?, PS 2008, nr 7–8.

11

Rozdział ICharakterystyka postępowań odrębnych

Postępowania odrębne występują w ramach procesowego trybu rozpozna-wania spraw. Nie zostały one uregulowane jako osobny model (tryb) sądo-wego postępowania rozpoznawczego. Wynika to przede wszystkim z umiej-scowienia postępowań odrębnych w księdze pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego zawierającej przepisy o procesie. Ponadto o funkcjonowaniu po-stępowań odrębnych w ramach trybu procesowego świadczą art. 13 i 191.

„Art. 13 § 1. Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych […]”.

Umieszczenie zapisu o obowiązku stosowania przepisów o postępowaniach odrębnych – obok reguły rozpoznawania spraw w procesie – wskazuje, że ramy procesu cywilnego obejmują swoim zakresem również wszelkie kate-gorie postępowań odrębnych.

„Art. 191. Powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właś ciwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto – gdy rosz-czenia są różnego rodzaju – o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaś ciwość sądu we-dług przepisów o właś ciwości sądu, bez względu na wartość przedmiotu sporu”.

Wynika z tego, że w postępowaniu cywilnym wyróżnia się zarówno tryby postępowania, jak i postępowania odrębne, a racjonalny ustawodawca, po-sługując się odmiennymi sformułowaniami norm prawnych, nie przypisuje im takiego samego znaczenia.

O tym, że postępowania odrębne nie tworzą osobnego trybu procesowego, świadczą również różnice zachodzące między zasadami postępowania

Rozdział I. Charakterystyka postępowań odrębnych


w procesie i w trybie nieprocesowym oraz między zasadami rozpozna-wania spraw według przepisów o postępowaniach odrębnych. Postępo-wania odrębne podlegają jednolitym regułom trybu procesowego, a odmienności zostały sformułowane w postaci przepisów szczególnych. Na przykład sprawy ze stosunków pomiędzy rodzicami a dziećmi rozpo-znawane są zarówno w trybie procesowym, jak i nieprocesowym. Z kolei postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania różni się od zwykłego procesu jedynie przyspieszoną procedurą, co znajduje wyraz w zakazie wnoszenia powództwa wzajemnego oraz w nakazie badania przez sąd tylko ostatniego stanu posiadania i faktu jego naruszenia. Nie są to więc odmienności modelowe, uzasadniające wyodrębnienie nowego trybu po-stępowania, tak jak ma to miejsce w przypadku różnic między procesem a postępowaniem nieprocesowym1.

Takie ukształtowanie systemu postępowań odrębnych ma istotny wpływ na sposób kwalifi kowania spraw do danego rodzaju postępowania odręb-nego.

„Art. 201 § 1. Przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia. W wypadkach przewidzianych w ustawie przewodniczący wyznacza posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upo-minawczym. […]”.

Zarządzenia te dotyczą między innymi nadania sprawie właś ciwej sygna-tury akt w zależności od tego, w jakim trybie powinna być ona rozpoznana i czy ewentualnie zastosowanie znajdą przepisy o postępowaniu odrębnym (np. C, Ns, Cupr, Nc). Skierowanie sprawy na posiedzenie niejawne nastąpi nie tylko wówczas, gdy zachodzą przesłanki do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym. Posiedzenie to może zostać wyzna-czone (poza koniecznością wydania postanowienia dotyczącego kwestii formalnej) także wtedy, gdy przepisy ustawy pozwalają na merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy bez potrzeby przeprowadzenia rozprawy. W postę-powaniu procesowym dotyczy to możliwości rozpoznania sprawy na posie-dzeniu niejawnym w europejskim postępowaniu w sprawie drob nych rosz-czeń (art. 50523), wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (art. 4841 § 3), w postępowaniu upominawczym (art. 4971 § 2), w europej-

1 Por. na ten temat szczegółowe rozważania i literaturę powołaną w pracy M. Manow-skiej, Postępowanie nakazowe i upominawcze, Warszawa 2001.

13


skim postępowaniu nakazowym (art. 50517) oraz w elektronicznym postę-powaniu upominawczym (art. 50528 w zw. z art. 4971 § 2).

W art. 201 § 1 wymieniono tylko jeden przypadek wyznaczenia przez przewodniczącego posiedzenia niejawnego ze względu na fakt, że w pozo-stałych postępowaniach odrębnych następuje to po wstępnym zakwalifi ko-waniu sprawy do danego postępowania – na skutek pozwu zawierającego wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, pozwu w europejskim postępowaniu nakazowym, w elektronicznym postępo-waniu upominawczym bądź w europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń. Wyznaczenie posiedzenia niejawnego w europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń wymaga braku przeszkód określonych w art. 5 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parla-mentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. (Dz.U. UE 2007 L 199/1). Natomiast upominawczy nakaz zapłaty jest wydawany z urzędu i ocena istnienia przesłanek do wydania go decyduje jednocześnie o zakwalifi ko-waniu sprawy do postępowania upominawczego.

Wstępne zakwalifi kowanie sprawy do danego trybu lub rodzaju postępo-wania nie oznacza, że będzie ona rozpoznawana w tym trybie lub postępo-waniu aż do jej zakończenia. W toku sprawy może dojść do zdarzeń wywo-łujących konieczność zmiany trybu lub rodzaju postępowania. Na skutek błędnego lub niedokładnego sprecyzowania powództwa sprawa może zo-stać zakwalifi kowana do trybu procesowego zamiast nieprocesowego (np. żądanie wydania nieruchomości, podczas gdy w istocie chodzi o zniesienie współwłasności nieruchomości). Z tej samej przyczyny może dojść do błędnego skierowania sprawy do postępowania odrębnego, podczas gdy powinna ona zostać rozpoznana według przepisów o postępowaniu zwy-kłym, albo do zakwalifi kowania jej do postępowania zwykłego w sytuacji, gdy ustawa przewiduje właśnie postępowanie odrębne (np. okaże się, że sprawa skierowana do postępowania zwykłego procesowego jest w istocie sprawą dotyczącą roszczeń pracownika).

Zmiana postępowania z odrębnego na zwykłe jest uzasadniona także wów-czas, gdy sprawa została wprawdzie prawidłowo skierowana do postępo-wania nakazowego lub upominawczego, ale sąd uznał, że brak przesłanek do wydania nakazu zapłaty, albo gdy sąd – rozpoznający sprawę w postę-powaniu uproszczonym – dojdzie do przekonania, że zachodzą podstawy do zastosowania art. 5057. Dodatkowych podstaw skierowania sprawy do



innego rodzaju postępowania dostarczają przepisy regulujące europejskie postępowania w sprawach transgranicznych (art. 50518, 50519, 50527 § 2) oraz elektroniczne postępowanie upominawcze (art. 50533 § 1, art. 50534 § 1, art. 50536 § 1).

Kwestię zmiany trybu postępowania reguluje art. 201 § 2.

„Art. 201 § 2. Jeżeli sprawę wszczęto lub prowadzono w trybie niewłaś ciwym, sąd rozpoznaje ją w trybie właś ciwym lub przekaże właś ciwemu sądowi do rozpoznania w takim trybie. W wypadku przekazania stosuje się odpowiednio przepisy § 2 i 3 arty-kułu poprzedzającego. Każda jednak strona może żądać powtórzenia czynności sądu dokonanych bez jej udziału”.

Ponieważ zmiana trybu postępowania wymaga podjęcia decyzji przez sąd, właś ciwą formą tej decyzji będzie postanowienie, stosownie do art. 354. W myśl art. 394 § 1 na postanowienie w przedmiocie podjęcia postępo-wania w innym trybie przysługuje zażalenie.

Art. 201 § 2 nie znajdzie zastosowania w przypadku zmiany postępowania – z odrębnego na zwykłe lub ze zwykłego na odrębne2. Stosownie do tych rozważań nie dochodzi w takiej sytuacji do zmiany trybu postępowania. Jeśli sprawa zostaje wszczęta np. jako sprawa z zakresu prawa pracy, a w rzeczywistości taką nie jest, wydanie postanowienia konieczne jest tylko wówczas, gdy jednocześnie zachodzi niewłaś ciwość miejscowa lub rzeczowa (nie funkcjonalna) sądu. W wypadku, gdy zmiana rodzaju postę-powania wywołuje jedynie konieczność odzwierciedlenia w repertoriach sądowych zmiany sygnatury akt bądź przekazania sprawy innemu wydzia-łowi tego samego sądu – wystarczające jest zarządzenie przewodniczącego o charakterze administracyjnym. W niektórych sytuacjach zbędne będzie nawet wydanie zarządzenia, np. gdy powód zatytułuje pozew o wydanie nieruchomości jako roszczenie windykacyjne, a w rzeczywistości chodzi o przywrócenie posiadania (powództwo posesoryjne). Sąd nie jest zwią-zany tytułem pozwu, ale faktami, na jakie powołuje się strona. W przed-stawionej sytuacji nie ulegnie zmianie sygnatura akt, sąd nie wyda posta-nowienia o podjęciu postępowania w sprawie o naruszenie posiadania, ale

2 Rozwiązanie polegające na kierowaniu sprawy z postępowania nakazowego do upo-minawczego niezaskarżalnym zarządzeniem przewodniczącego niesłusznie zostało poddane krytyce przez D. Kotłowskiego, O.M. Piaskowską i K. Sadowskiego w artykule Skierowanie sprawy z postępowania nakazowego do postępowania upominawczego, PPH 2010, nr 2, s. 27–30, oraz przez J. Kołacza, O skierowaniu sprawy z postępowania naka-zowego do postępowania upominawczego – raz jeszcze, PPH 2010, nr 6, s. 45–47.

15


oceni powództwo z uwzględnieniem przepisów o postępowaniu w spra-wach o naruszenie posiadania.

Na decyzję przewodniczącego w kwestii zmiany oznaczenia akt sprawy bądź przekazania sprawy między wydziałami tego samego sądu nie przy-sługuje zażalenie. Zgodnie z art. 394 § 1 pkt 1 zażalenie przysługuje na postanowienia i zarządzenia kończące postępowanie w sprawie oraz na te, których przedmiotem jest przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie sprawy w innym trybie. Rozpoznanie sprawy we-dług przepisów o postępowaniu zwykłym nie jest jej podjęciem w innym trybie ani tym bardziej końcem postępowania w sprawie. Wobec tego za-żalenie będzie przysługiwało tylko wówczas, gdy czynności te wywołają jednocześnie konieczność wydania postanowienia o przekazaniu sprawy do innego sądu – równorzędnego lub niższego3.

Wyjątek od tej zasady stanowi postępowanie uproszczone w sytuacji, gdy podstawą rezygnacji z rozpoznania sprawy według przepisów regulują-cych to postępowanie jest art. 5057.

„Art. 5057. Jeżeli sąd uzna, że sprawa jest szczególnie zawiła lub jej rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych, w dalszym ciągu rozpoznaje ją z pominięciem prze-pisów niniejszego działu […]”.

Dyspozycja art. 5057 dotyczy więc przypadku, gdy sprawa została wpraw-dzie prawidłowo zakwalifi kowana do postępowania uproszczonego, ale z powodu szczególnych okoliczności powinna być rozpoznana według zwykłych zasad. Ocena, czy okoliczności te zachodzą, należy do sądu. Po-winna więc ona znaleźć wyraz w postanowieniu o rozpoznaniu w dalszym ciągu sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu odrębnym. Nato-miast w sytuacji, w której sprawa została błędnie skierowana do postępo-wania uproszczonego, właś ciwą formą usunięcia tego uchybienia będzie zarządzenie przewodniczącego.

Wyjątkowe rozwiązanie zostało również przyjęte w elektronicznym postę-powaniu upominawczym. Postępowanie to stosowane jest przez jeden sąd, a więc w przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, koniecz-ności uchylenia nakazu zapłaty bądź skutecznego wniesienia sprzeciwu od

3 Tak też SN w uchwale składu 7 sędziów z 14 marca 1989 r., III PZP 45/88 (OSNCP 1989, nr 11, poz. 167) oraz w uzasadnieniu uchwały SN z 22 lipca 1994 r., I CZP 87/94 (OSNC 1995, nr 1, poz. 5).



nakazu zapłaty przewidziano obowiązek przekazania sprawy przez e-sąd do sądu właś ciwości ogólnej (art. 50533, 50534 i 50536). Jeśli przekazanie następuje do sądu równorzędnego, przysługuje na nie zażalenie na pod-stawie art. 394 § 1 pkt 1.

Obecnie, po likwidacji postępowania w sprawach gospodarczych, w pol-skiej procedurze cywilnej można wyróżnić 15 postępowań odrębnych, a nawet więcej, gdyby uwzględnić osobno postępowanie w sprawach z za-kresu prawa pracy oraz w sprawach ubezpieczeń społecznych, a także poszczególne postępowania w sprawach małżeńskich i sprawach ze sto-sunków między rodzicami a dziećmi. Są to:

1) postępowanie w sprawach małżeńskich;2) postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi;3) postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń spo-

łecznych;4) postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania;5) postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji;6) postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za

niedozwolone;7) postępowanie w sprawach z zakresu regulacji energetyki;8) postępowanie w sprawach z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty;9) postępowanie w sprawach z zakresu regulacji transportu kolejowego;

10) postępowanie nakazowe;11) postępowanie upominawcze;12) postępowanie uproszczone;13) europejskie postępowanie nakazowe;14) europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń;15) elektroniczne postępowanie upominawcze.

Likwidacja postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych nie zniosła rzecz jasna pojęcia sprawy gospodarczej. Defi nicja takiej sprawy znajduje się obecnie w art. 2 ustawy z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U. Nr 33, poz. 175 ze zm.) Modyfi -kacji uległa również kognicja sądów gospodarczych4.

4 Zob. K. Babiarz-Mikulska, Rozszerzona kognicja sądów gospodarczych – zmiany w ko-deksie postępowania cywilnego, PPH 2012, nr 4, s. 18–21, oraz T. Szanciło, Właściwość sądu gospodarczego po zmianach Kodeksu postępowania cywilnego, „Radca Prawny” 2012, nr 3, s. 26 – dodatek naukowy.

17


W obecnym stanie prawnym nie tylko postępowanie nakazowe jest fa-kultatywnym postępowaniem odrębnym. Oprócz tego postępowania na wniosek powoda wszczynane są również elektroniczne postępowanie upo-minawcze, europejskie postępowanie nakazowe oraz europejskie postępo-wanie w sprawie drobnych roszczeń. Są one fakultatywne w tym sensie, że brak wniosku uprawnionej osoby nie uniemożliwia rozpoznania sprawy w ogóle, tyle że jest ona rozpoznawana w postępowaniu zwykłym. W przy-padku postępowania nakazowego fakultatywność wyraża się w koniecz-ności złożenia wniosku o wydanie nakazu zapłaty (art. 4841 § 2). W przy-padku europejskich postępowań w sprawach transgranicznych powód wyraża swoją wolę rozpoznania sprawy w tych właśnie postępowaniach przez wniesienie pozwu za pomocą specjalnego formularza [art. 7 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. w sprawie europejskiego nakazu zapłaty – Dz.Urz. UE 2006 L 399/1, Dz.U. UE 2007 L 70/490 oraz art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. – Dz.U. UE 2007 L 199/1], a w przypadku elektronicznego postępowania upominawczego – przez wniesienie pozwu za pomocą systemu teleinfor-matycznego (art. 50531 § 1 k.p.c.).

Poza wymienionymi postępowaniami odrębnymi, w pozostałych sytu-acjach kwalifi kacja sprawy do określonego postępowania odrębnego jest obligatoryjna, jeśli tylko zostaną spełnione przesłanki przedmiotowe i podmiotowe wymienione w przepisach regulujących to postępowanie.

Wobec wielości postępowań odrębnych zachodzi pytanie, czy w jednej sprawie mogą znaleźć zastosowanie przepisy regulujące więcej niż jedno postępowanie odrębne. Niekiedy przepisy szczególne wprost wyłączają możliwość rozpoznania danej sprawy według przepisów regulujących więcej niż jedno postępowanie odrębne. Rozwiązanie takie dotyczy euro-pejskich postępowań transgranicznych oraz elektronicznego postępowania upominawczego.

„Art. 50515 […]. § 2. W sprawie rozpoznawanej według przepisów niniejszego rozdziału (o europejskim postępowaniu nakazowym – przyp. M.M.) nie stosuje się przepisów o innych postępowaniach odrębnych.

Art. 50521 […]. § 2. W sprawie rozpoznawanej według przepisów niniejszego rozdziału (o europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń – przyp. M.M.), nie stosuje się przepisów o innych postępowaniach odrębnych.



Art. 50529. W elektronicznym postępowaniu upominawczym nie stosuje się przepisów o innych niż wymienione w art. 50528 (upominawcze – przyp. M.M.) postępowaniach odrębnych”.

W razie konieczności rozpoznania sprawy w dalszym ciągu z pominięciem europejskiego postępowania nakazowego bądź elektronicznego postępo-wania upominawczego, ale za pomocą innego postępowania odrębnego, stosuje się rozwiązania pozwalające na dostosowanie pism procesowych stron do wymagań obowiązujących w tych innych postępowaniach odręb-nych (art. 50519, 50537).

W przypadku pozostałych postępowań odrębnych, jednoczesne stosowanie przepisów regulujących więcej niż jedno z nich będzie dopuszczalne, gdy zakres przedmiotowy i podmiotowy danej sprawy odpowiada przesłankom kwalifi kującym do więcej niż jednego rodzaju postępowania.

Tożsamość przedmiotowa i podmiotowa jednak nie jest wystarczającym warunkiem. Nie będzie możliwe zastosowanie w jednej sprawie prze-pisów więcej niż jednego postępowania odrębnego, jeśli którekolwiek z nich zawiera normy wykluczające zastosowanie przepisów innych po-stępowań.

Nie mogą być łączone z innymi postępowania w sprawach: małżeńskich, ze stosunków między rodzicami a dziećmi, o naruszenie posiadania i w spra-wach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W sprawach małżeńskich oraz ze stosunków między rodzicami a dziećmi występują charakterystyczne roszczenia o ustalenie lub ukształtowanie szczególnych stosunków prawnych, wykluczające się z roszczeniami roz-poznawanymi w toku innych postępowań odrębnych. Podobnie postę-powanie w sprawach o naruszenie posiadania przeznaczone jest do do-chodzenia wyłącznie roszczeń określonych w art. 344 k.c. Jednoczesne stosowanie przepisów regulujących te postępowania odrębne z przepisami dotyczącymi innych postępowań jest wykluczone ze względu na odrębność przedmiotu sprawy.

Natomiast procedura stosowana w sprawach z zakresu ubezpieczeń spo-łecznych jest kontynuacją postępowania administracyjnego związanego z odwołaniem od decyzji bądź orzeczeń ściśle określonych podmiotów albo z bezczynnością tych podmiotów. Łączenie tego postępowania z in-nymi postępowaniami odrębnymi więc jest wykluczone zarówno ze

19


względu na przedmiot sprawy, jak i na jego swoiste zasady. To samo do-tyczy postępowań w sprawach z zakresu ochrony konkurencji, postępowań w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, po-stępowań w sprawach z zakresu regulacji energetyki, regulacji telekomu-nikacji i poczty oraz regulacji transportu kolejowego

W wyniku nowelizacji wprowadzonej ustawą z 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804) z dniem 5 lutego 2005 r. wprowadzono normę kolizyjną – art. 50514 § 1 – pozwalającą na jednoczesne stosowanie prze-pisów o postępowaniu uproszczonym i postępowaniu w sprawach z za-kresu prawa pracy.

„Art. 50514. § 1. W postępowaniu uproszczonym w sprawach z zakresu prawa pracy przepisów art. 466, art. 467, art. 468, art. 470, art. 471, art. 477, art. 4771 nie sto-suje się”.

Oznacza to wykluczenie instytucji gwarantujących pracownikowi szczególne uprawnienia w postępowaniu sądowym, takich jak: możliwość zgłaszania powództwa ustnie do protokołu, środków odwoławczych i innych pism pro-cesowych, szczególny tryb wstępnego badania sprawy i czynności wyjaś-niających, możliwość wezwania przez sąd z urzędu do udziału w sprawie na podstawie art. 194 § 1 i 3, obowiązek pouczenia pracownika przez sąd o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez niego.

Koncepcję stosowania postępowania uproszczonego w sprawach z zakresu prawa pracy należy uznać za błędną5. Przede wszystkim trzeba wskazać, że sprawy te dotyczą szerokiego kręgów podmiotów, osób o różnym poziomie wykształcenia i stopniu zaradności życiowej. Udział tych podmiotów w postę-powaniu sądowym nie jest przy tym wynikiem dobrowolnego uczestnictwa w obrocie cywilnoprawnym (zawierania umów o świadczenie usług, najmu, sprzedaży), ale konsekwencją konieczności świadczenia pracy. Wypełnianie formularzy sprawia pracownikom ogromne trudności, tym bardziej że w wielu wypadkach wysokość roszczenia w sprawach z zakresu prawa pracy

5 Zobacz na temat łączenia postępowania uproszczonego z postępowaniem w sprawach z zakresu prawa pracy: M. Mędrala, Kontaminacja postępowania sądowego w sprawach z zakresu prawa pracy z postępowaniem uproszczonym w relacji do funkcji ochronnej, „Studia z zakresu prawa pracy i polityki społecznej” 2010, nr 1, oraz M. Nawrocki, Pro-cedura utrudniania w dochodzeniu roszczeń pracowniczych na etapie inicjowania postę-powania sądowego, PiZS 2011, nr 10, poz. 29–30.



nie jest dokładnie znana w momencie wniesienia pozwu i wymaga podjęcia przez sąd czynności procesowych z urzędu, np. wysokość ekwiwalentu za urlop, wynagrodzenia za pracę w godzinach nad liczbowych.

Stosowanie postępowania uproszczonego w sprawach z zakresu prawa pracy wywołuje również liczne wątpliwości co do zakresu przedmioto-wego objętego tym postępowaniem. Należy bowiem mieć na względzie, że stosunek pracy nawiązywany jest nie tylko na podstawie umowy o pracę, za sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się – w myśl art. 476 § 1 pkt 1 – wszelkie roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane, również świad-czenia wynikające z czynów niedozwolonych.

Rozszerzenie pojęcia umów, o których mowa w art. 5051 pkt 1, na stosunki pracy doprowadzi do rozbieżności interpretacyjnych i przysporzy dodat-kowej pracy sądom, a stronom utrudni dostęp do sądów.

Sprawy z zakresu prawa pracy teoretycznie mogą dotyczyć roszczeń roz-poznawanych również w postępowaniu upominawczym i nakazowym. Z przyczyn wskazanych wyżej oraz uwzględniając fakt, że postępowanie to jednak toczy się według szczególnych zasad (np. prawo do wniesienia ustnie do protokołu treści środków odwoławczych i innych pism proceso-wych), wykluczone wydaje się jednoczesne stosowanie przepisów o postę-powaniu nakazowym bądź upominawczym6.

Po likwidacji postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych znikną problemy związane ze stosowaniem tego postępowania jednocześnie z po-stępowaniem upominawczym, nakazowym oraz uproszczonym. Aktualna jest natomiast możliwość jednoczesnego stosowania w tej samej sprawie postępowania uproszczonego z upominawczym oraz postępowania uprosz-czonego z nakazowym. Jeśli chodzi o postępowanie upominawcze, to brak jest przeszkód, aby było ono stosowane w postępowaniu uproszczonym. Postępowanie upominawcze bowiem jest niejako wstępnym etapem pro-cesu cywilnego wszczynanym z urzędu w sprawach o roszczenie pieniężne – bez względu na wartość przedmiotu sporu. Po wniesieniu sprzeciwu od upominawczego nakazu zapłaty w postępowaniu rozpoznawczym nie ma już żadnych odrębności. Toczy się ono według tych reguł, jakie są właś-ciwe dla danego rodzaju postępowania – zwykłego albo uproszczonego.

6 Odmiennie W. Cajsel, Nakaz zapłaty w sprawach ze stosunku pracy?, SP 2008, nr 11, poz. 25.

Małgorzata Manowska - gandalf.com.pl · Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń ......

Documents

Transcript of Małgorzata Manowska - gandalf.com.pl · Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń ......