Makroekonomia 1

Rynek pracy

Mgr Łukasz Matuszczak

Podstawowe pojęcia

Ludność w wieku produkcyjnym (POP) – ludność zdolna do pracy, ludność w wieku 15 lat i więcej, ludność w wieku powyżej 15 roku życia i poniżej 60/65 (wiek emerytalny).

Nieaktywni zawodowo (N) – część ludności w wieku produkcyjnym, która nie pracuje i pracy nie poszukuje (np. studenci, renciści itd.)

Ludność aktywna zawodowo (LF) – tzw. Siła robocza - osoby, które są w wieku produkcyjnym i chcą oraz mogą pracować.

POP = LF + N

Podstawowe pojęcia

Pracujący (E) – wszyscy, którzy wykonywali pracę przynoszącą zarobek lub dochód.

Bezrobotni (U) – osoba w wieku 15-74 lat, która: w badanym tygodniu nie pracowała, jest gotowa podjąć pracę w ciągu następnych dwóch tygodni (także

osoba, która czeka na jej rozpoczęcie), w ciągu ostatnich czterech tygodni poszukiwała aktywnie pracy.

LF = E + U Naturalna stopa bezroboci

Podstawowe pojęcia

Bezrobotni długotrwale – Osoby pozostające w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych w miejscu pracy.

Pracodawca – Osoba, która prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek i zatrudnia, co najmniej jednego pracownika najemnego.

Pracujący na własny rachunek – Osoby, które prowadzą własne gospodarstwo rolne albo prowadzą działalność gospodarczą na własny rachunek, nie zatrudniając pracowników najemnych.

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie strukturalne – spowodowane strukturalnym niedostosowaniem popytu i podaży na rynku pracy. Struktura podaży pracy, czyli na przykład kwalifikacje, wykształcenie, doświadczenie, miejsce zamieszkania pracowników poszukujących pracy - jest inna niż struktura popytu na pracę, czyli oczekiwań pracodawców. Bezrobocie to wynika z ciągłych zmian struktury gospodarki.

Bezrobocie frykcyjne – jego źródłem są ciągle zmiany na rynku pracy – w każdym momencie czasu ktoś w gospodarce zmienia pracę (np. piekarz zostaje wyrzucony z pracy i idzie do pracy do innej piekarni). Za każdym razem upływa jednak pewien czas zanim znajdą oni następne zajęcie i przez ten czas mały procent osób aktywnych zawodowo jest przejściowo bezrobotny. Niemożliwy do obniżenia, minimalny poziom bezrobocia, wchodzi w skład bezrobocia naturalnego.

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie keynsowskie lub koniunkturalne – wynika z niedostatecznego popytu na pracę. Powstaje w sytuacji, gdy produkcja danej gospodarki nie osiąga swego poziomu potencjalnego (pełne wykorzystane czynników produkcji).

Według Keynesa powodem tego jest niedostateczny zagregowany popyt, któremu towarzyszą sztywne płace realne (np. z powodu ustalenia płac minimalnych) i ceny: chociaż jest wielu pracowników chcących zatrudnić się za płacę niższą niż obserwowana na rynku pracy dla ludzi o podobnych kwalifikacjach, to ofert pracy nie ma.

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie klasyczne – wynika ze sztucznego ustalania płac powyżej poziomu równoważącego popyt z podażą na rynku pracy. Na skutek działalność związków zawodowych lub ustawodawstwa określającego płace minimalne.

Mimo dużej liczby pracowników chcących zatrudnić się za płacę niższą niż obserwowana na rynku pracy dla ludzi o podobnych kwalifikacjach, na skutek prawa i nacisków związków zawodowych nie mogą zostać zatrudnieni.

Podobne do keynesowskiego, wynika z niezrównoważenia popytu i podaży pracy. Różne są jednak powody tych rozbieżności.

Wskażniki rynku pracy

Współczynnik aktywności ekonomicznej - relacja aktywnych zawodowo do ludności w wieku produkcyjnym

a = LF/POP

Wskaźnik zatrudnienia - relacja pracujących do ludności w wieku produkcyjnym

e = E/POP

Stopa bezrobocia - relacja liczby bezrobotnych do liczby aktywnych zawodowo

u = U/LF

Podział ludności

Ludność ogółem

Osoby w wieku po produkcyjnym

Osoby w wieku produkcyjnym

Nieaktywni zawodowo

Aktywni zawodowo

NiepracującyPracujący

Przepływ na rynku pracy

Pracujący

Bezrobotni Nieaktywni zawodowo

Zatrud

nien

i

Zwol

nien

i/

odch

odzą

cy z

prac

y

Zniechęceni

Nieudany powrót

Dezaktyw

izacja

zawodow

a

Udany powrót

Rynek pracyPodaż pracy

Zależy od preferencji pracowników czas = praca + odpoczynek popyt na czas wolny poziom dochodu ceny czasu wolnego (będzie to równowartość płacy oferowanej pracownikowi) preferencje pracownika

Efekt dochodowy wzrost dochodów wzrostu popytu na dane dobro (czas wolny) (caeteris paribus) spadek podaży pracy

Efekt substytucyjny wzrost ceny dobra, przy stałym poziomie dochodu spadek popytu na dobro (czas wolny) wzrost płacy powoduje spadek popytu na czas wolny (wzrost podaży pracy)

Rynek pracyPodaż pracy

Wzrost wynagrodzeń ↦ wystąpienie obu efektów jednocześnie

Który z nich będzie przeważający? efekt substytucyjny – silniejszy

przy niższym wyjściowym poziomie dochodu

efekt dochodowy – dla wysokiego poziomu płac realnych.

w/p

N

Rynek pracyPopyt na pracę

Krańcowy produkt pracy (MPL) Przyrost produkcji wynikający z zatrudnienia

dodatkowego pracownika (caeteris paribus) MPL > (w/p)

Firmy zwiększają zatrudnienie do chwili, gdy MPL = (w/p)

Przyrost zasobów innych czynników produkcji (np. kapitału rzeczowego) Przesunięcie się krzywej w górę Większe zapotrzebowanie na pracę

w/p

N

MPL

Rynek pracyRównowaga

w/p

N

pw

*

N*

Instytucje na rynku pracy

Płaca minimalna (w/p)’ > (w/p)*

Związki zawodowe Negocjowanie poziomu w

Klin podatkowy Opodatkowanie dochodu wpływa na Przesunięcie krzywej w lewo

Zasiłki dla bezrobotnych Zwiększenie POP Zmniejszenie chęci podjęcia pracy Wzrost poziomu naturalnego bezrobocia

w/p

N

ND

ND N

S

N*

pw

*

Krzywa Philipsa

Stopa inflacji

Stopa bezrobocia

Długookresowa krzywa Philipsa

Krótkookresowa krzywa Philipsa

Gdzie:

Poziom produkcji przy pełnym zatrudnieniu,

Y stan produkcji faktycznej,

Naturalna stopa bezrobocia,

U obecny stan bezrobocia,

c współczynnik zmienności.Wzrost produkcji wzrost zatrudnienia (firmy muszą zatrudnić dodatkowe osoby, bo inaczej nie mogłyby podnieść produkcji)

Prawo Okuna

UUcYYY /

Y

U