Oceniam, ¿e w Polsce z tej metody terapii insulino-wej korzysta oko³o 2500 osób, w tym oko³o 1400dzieci (w wieku 0-18 lat) – naturalnie liczby te po te-gorocznej Orkiestrze zmieni¹ siê, przybêdzie kilku-set nowych u¿ytkowników. To wci¹¿ niewiele w po-równaniu z innymi krajami, np. w Czechach, gdziejest 4 razy mniej ludnoœci, szacunki liczby pomp s¹podobne, ze wzglêdu na pe³n¹ tam refundacjê.

Czy trudno u nas przekonaæ chorych do tego typuleczenia?W ¿adnym wypadku, jeœli zgodzimy siê, ¿e najlep-szymi rekomendacjami dla pomp s¹ opinie samychu¿ytkowników. Zwykle pozytywne rezultaty tej for-my terapii widaæ w krótkim czasie, znacz¹co zwiêk-sza siê te¿ komfort ¿ycia pacjenta. Trzeba jednakpodkreœliæ, ¿e w³aœciwe efekty osi¹gaj¹ chorzy do-brze wyedukowani. St¹d nacisk MiniMedu na sys-tem szkolenia pacjentów i personelu medycznego,bo to w³aœnie on edukuje osobê z cukrzyc¹ w czê-œci dotycz¹cej zarz¹dzania chorob¹.Wytyczne American Diabetes Association mówi¹,¿e ka¿dy pacjent mo¿e korzystaæ z terapii pompo-wej pod warunkiem, ¿e j¹ akceptuje. Jedynie oko-³o 1% u¿ytkowników wybiera ostatecznie inny spo-sób leczenia, poniewa¿ nie chce nosiæ pompy.Wzglêdy ekonomiczne to zupe³nie inna sprawa. Tuodsetek rezygnuj¹cych jest wiêkszy – na krok tendecyduj¹ siê g³ównie osoby ubo¿sze.

Wydatek rzêdu kilku-kilkunastu tysiêcy z³otych torzeczywiœcie istotny dziœ problem. Sk¹d taka cena?Có¿, proszê pamiêtaæ, ¿e mówimy o urz¹dzeniupod wzglêdem technologicznym niemal doskona-³ym. Poza tym firma MiniMed corocznie przeznaczaoko³o 1 mld dolarów na tzw. badania i rozwój, a tow³aœnie dziêki nim dokonuje siê postêp. Mamy naj-

MARZEC 2005 NR 4INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ

Wspomnia³ Pan seriê 506 pompy, trzeci¹ z kolei– pierwszy model, 502, podówczas rewolucyjny,pojawi³ siê na rynku w lipcu roku 1983. PóŸniej na-st¹pi³y urz¹dzenia serii 504, 506 w³aœnie, 507, 407,508 i wreszcie Paradigm 712. Co zdumiewaj¹ce,tysi¹ce u¿ytkowników wci¹¿ chwali sobie tamtestarsze modele. Proszê powiedzieæ, na czym,w ogólnym zarysie, polega postêp w tej dziedzinie?Czym ró¿ni¹ siê pompy dzisiejsze od tych sprzeddwudziestu lat?Progres, jaki nieustannie dokonuje siê w elektroni-ce, ma te¿ prze³o¿enie na pracê i parametry wspó³-czesnych pomp. Posiadaj¹ one znacznie bardziejrozbudowany system kontroli bezpieczeñstwau¿ytkowania oraz wiele przydatnych funkcji, takichjak np. kilka wzorów przep³ywu bazalnego, kilka ty-pów bolusa. Pompa Paradigm 712 jako jedyna zo-sta³a ponadto wyposa¿ona w funkcjê kalkulatorabolusa, która znacznie u³atwia obliczanie dawki ko-rekcyjnej lub posi³kowej. Mówi¹c obrazowo – ró¿-nica miêdzy pompami dzisiejszymi i dawnymi jestpodobna do tej, jak¹ dostrzec mo¿emy – równie¿go³ym okiem – zestawiaj¹c komputery obecnez tymi z lat osiemdziesi¹tych.Oczywiœcie, nie oznacza to, ¿e kreuj¹c nieustannypostêp, zapominamy o naszych pierwszych klien-tach. MiniMed bêdzie mia³ zawsze na wzglêdziepacjentów, którzy korzystaj¹ ze starszych modelipomp, i umo¿liwia³ im preferencyjny zakup no-wych. Obecnie na przyk³ad ci, którzy od 4 lat s¹w posiadaniu modeli 506, 507 i 508, maj¹ mo¿li-woœæ zakupu, pod pewnymi warunkami, Para-digm 712 za 4 tys. z³otych.

Proszê powiedzieæ, jak wiele osób w Polsce, w tymdzieci – szacuje siê, ¿e z cukrzyc¹ boryka siê w na-szym kraju blisko 10 tys. najm³odszych – u¿ywa oso-bistych pomp insulinowych? Jak przedstawia siê sytu-acja u nas na tle innych krajów?

Jak „wieœæ gminna” niesie, pocz¹tki firmy MedtronicMinimed siêgaj¹ roku 1979, kiedy to Al Mann, dy-rektor generalny PaceSetter Systems przedstawi³na Uniwersytecie Alabama nowy projekt rozruszni-ka serca; szef kardiologii uzmys³owi³ mu wówczaswagê problemów z sercem w przebiegu cukrzycyi zasugerowa³, a¿eby Al rozpocz¹³ badania nadpomp¹ insulinow¹. Jeœli to prawda, powstanie firmy(a przynajmniej jej projektu, faktyczne zawi¹zanienast¹pi³o w roku 1985) zbieg³o siê w czasie z uru-chomieniem w Polsce przez prof. Jacka Sieradz-kiego pierwszej pompy insulinowej. Oczywiœcie,zbie¿noœæ to czysto przypadkowa, nasuwa siê jed-nak pytanie, jakie rzeczywiste znaczenie w zesta-wieniu z tym æwieræwieczem (dziœ ju¿ z gór¹) pom-py w Polsce i firmy Minimed jako takiej ma jubileusz5-lecia istnienia polskiego oddzia³u MiniMedu? Inny-mi s³owy: czy to du¿o czy ma³o? Czy „plan piêcio-letni” zosta³ zrealizowany?Uwa¿am, ¿e 5 lat to du¿o, bior¹c pod uwagê naszeosi¹gniêcia. Zaczynaliœmy w zasadzie od zera – niktwczeœniej nie u¿ywa³ w Polsce osobistych pomp insu-linowych. Te, które s³u¿ba zdrowia otrzyma³a z tzw.„darów”, le¿a³y w szufladach. Wyj¹tkiem s¹ tutaj dwaoœrodki, w których pompy MiniMed 506 pracuj¹ od1994 roku (a wiêc ju¿ ponad 10 lat!). Poprzez edu-kacjê personelu medycznego uda³o nam siê upo-wszechniæ tê formê terapii. Niema³e zas³ugi dla jejpopularyzacji po³o¿y³a równie¿ WOŒP, która zdecy-dowa³a siê na zakup pomp dla ma³ych dzieci. W tejchwili Polska jest niew¹tpliwym œwiatowym lideremw leczeniu osobistymi pompami najm³odszych cho-rych z cukrzyc¹. Mam jedynie nadziejê, ¿e uda namsiê zebraæ odpowiednio du¿y materia³ naukowyz efektów tej terapii i zaprezentowaæ go w œwiecie.Taki wielooœrodkowy program rusza niebawem.Do naszych sukcesów zaliczyæ trzeba równie¿ uzy-skanie refundacji na osprzêt do pomp, choæ nieste-ty w ograniczonym zakresie.

ISSN 1732-7954

Równolatkom i nie tylko...

Z okazji 5-lecia istnienia polskiego oddzia³u firmy Medtronic Minimed o osi¹gniêciach, planach, progno-zach, tej najbli¿szej oraz nieco dalszej przysz³oœci rozmawiamy z Panem Jackiem Pokorskim, szefemsprzeda¿y Medtronic Poland Sp. z o.o.

Ci¹g dalszy na stronie 2

Lekarz o Filipie: To dziecko zdrowych rodziców.Cukrzyca w rodzinie nie wystêpowa³a, wiêc zupe³-nie nie mieli œwiadomoœci, ¿e syn mo¿e urodziæ siêchory. Przebieg ci¹¿y by³ prawid³owy. Podwy¿szonypoziom cukru zosta³ wykryty bardzo szybko, bada-nie takie przeprowadza siê u noworodków stan-dardowo. Filip w 3. dobie ¿ycia zosta³ przekazanydo naszego oœrodka specjalistycznego Kliniki Pedia-trii, Onkologii, Hematologii i Endokrynologii AMw Gdañsku. Tu¿ po urodzeniu wa¿y³ niespe³na 2 kg.By³ malutki, praktycznie nie mia³ podskórnej tkanki

t³uszczowej, tak wiêc podanie insuliny penem alboza pomoc¹ pompy osobistej by³o niemo¿liwe. Po-cz¹tkowo podawaliœmy mu insulinê za pomoc¹pompy infuzyjnej. Dopiero gdy w wieku 2,5 miesi¹-ca wa¿y³ blisko 3 kg – a dok³adnie 2800 g – zdecy-dowaliœmy siê pod³¹czyæ mu pompê insulinow¹.W tej chwili Filip ma 7 miesiêcy, wa¿y prawie 8 kg,wspaniale siê rozwija, zaczyna ju¿ wstawaæ, czylirozwój psychomotoryczny jest prawid³owy. W roz-woju fizycznym, a tak¿e psychicznym dogoni³ swo-ich rówieœników.

Nowe smakiPPiieerrwwsszzyymm ssmmaakkiieemm,, jjaakkii FFiilliipp ppoozznnaa³³,, bbyy³³ ssmmaakk mmlleekkaa,,kkttóórryymm kkaarrmmii³³aa ggoo mmaammaa.. PPóóŸŸnniieejj ookkaazzaa³³oo ssiiêê,, ¿¿ee nniieemmoo¿¿ee ggoo jjeeœœææ,, ggddyy¿¿ mmaa aalleerrggiiêê ppookkaarrmmooww¹¹ nnaa bbiiaa³³kkoo,,wwiiêêcc ddoossttaawwaa³³ mmiieesszzaannkkêê eelliimmiinnaaccyyjjnn¹¹.. TToo ttee¿¿ bbyy³³oossmmaacczznnee,, aallee...... OOttóó¿¿ ttoo:: aallee.. NNaa sszzcczzêꜜcciiee ssmmaakk mmlleekkaa((ii mmlleekkooppooddoobbnnyy)) nniiee jjeesstt jjeeddyynnyymm –– jjaakk bbyy ssiiêê mmoogg³³oowwyyddaawwaaææ –– nnaa œœwwiieecciiee!! TTeerraazz,, ggddyy jjuu¿¿ jjeesstt wwiiêêkksszzyy,, FFii--lliipp wwiiee,, jjaakk ssmmaakkuujj¹¹ ssookkii –– mmaa nnaawweett sswwóójj uulluubbiioonnyy..

Filip ma staw pe³en kolorowych rybek......s¹ czerwone, pomarañczowe, ¿ó³te, zielone, niebieskie. Filip cieszy siê, kiedy

œwieci s³oñce, bo wtedy kolory s¹ intensywniejsze, wszystko nêci, zachêca do zaba-

wy. A gdy zabawa znu¿y, Filip zasypia na pomarañczowej poduszce – pomarañczo-

wej jak pomarañcze, owoce, których smaku nie mia³ jeszcze okazji poznaæ. Nie

mia³, jednak¿e wszystko jeszcze przed nim – tyle nowych rzeczy mo¿na odkryæ ka¿-

dego dnia! Czasem nawet wiele Filip czyni, by tak w³aœnie by³o. I wtedy wydawaæ

by siê mog³o, ¿e szuka miejsca w swoim ciele, takiego punktu w nim, z którego

móg³by siê wydŸwign¹æ do pozycji pionowej – wymarzonej dla ma³ego odkrywcy.

A wygl¹da wtedy tak: le¿¹c na brzuchu, zadziera g³ówkê wysoko, wysoko, wspina-

j¹c siê przy tym na rêkach. Za chwilê zmienia jednak zdanie – opuszcza gwa³townie

g³owê, ale wtedy znowu podnosi pupê...

Ci¹g dalszy na stronie 7

Filip ma staw pe³en kolorowych rybek...

ZZeebbrraa,, zzwwiieerrzzêê ¿¿yywwoorrooddnnee,, jjaajj nniiee zznnoossii wwccaalleeZZ jjeeddnnyymm wwsszzaakk¿¿ee,, mmaa³³yymm mmoo¿¿ee,, aallee wwaa¿¿nnyymm „„aallee””::

NNaa WWiieellkkaannoocc ZZeebbrraa sskk³³aaddaa –– nniiee jjaajjaa –– ¿¿yycczzeenniiaa¯̄eebbyy wwsszzyyssttkkoo,, ccoo ssiiêê zzddaarrzzyy,, bbyy³³oo ddoo zznniieessiieenniiaa..

doskonalsze pompy, pierwszy w œwiecie kalkulatorbolusa, podobnie pierwszy – i jak dot¹d jedyny– system ci¹g³ego monitorowania glikemii, bêdziemywkrótce mieli pierwsz¹ pó³zamkniêt¹ pêtlê. Pracujenad tym wszystkim sztab naukowców, potrzebne s¹odpowiednio wyposa¿one laboratoria. Dziêki inwe-stycjom mo¿emy dostarczaæ najlepsz¹ i najnowsz¹technologiê dla ludzi z cukrzyc¹. I nie tylko dla nich,jako ¿e jesteœmy aktywni równie¿ w neurologii, kar-diologii i innych dziedzinach medycyny, oferuj¹c na-rzêdzia i myœl naukow¹ ratuj¹ce ¿ycie i zdrowie.

Zgoda, pionierskie rozwi¹zania musz¹ kosztowaæ.W przypadku pompy sama mo¿liwoœæ sta³ej, precy-zyjnej poda¿y insuliny to jednak nie wszystko. Rów-nie wa¿na jest kwestia odpowiednich wk³uæ – byby³y tanie, bardziej funkcjonalne, jednym s³owem:„przyjazne”. Czy mo¿na powiedzieæ, ¿e obecne ze-stawy infuzyjne, takie chocia¿by jak Silhouette, Quick--sety czy Sof-sety, spe³niaj¹ te wymagania? ¯e ¿adnaistotna innowacja w tej dziedzinie nie jest ju¿ animo¿liwa, ani – je¿eli przyjmiemy, ¿e potrzeba jestmatk¹ wynalazku – oczekiwana?Istotnie, zestawy infuzyjne to bardzo wa¿ny aspektoptymalnej terapii pompowej. Na pewno wci¹¿ nies¹ doskona³e – bywa na przyk³ad, ¿e kaniula siê za-gina, co mo¿e byæ efektem Ÿle dobranego wk³ucia.O wyborze jego rodzaju i rozmiaru powinien decy-dowaæ lekarz. Przestrzegam równie¿ przed stosowa-niem do naszych pomp drenów innych ni¿ MiniMed.Oferowane przez nas pompy s¹ przystosowane dopracy wraz z okreœlonymi rodzajami wk³uæ MiniMed;je¿eli ktoœ decyduje siê na inne rodzaje zestawów,musi liczyæ siê z komplikacjami zdrowotnymi orazproblemami z gwarancj¹ pompy. Wk³ucie nale¿y po-nawiaæ co 3 dni, pozostawione w ciele po up³ywieterminu zmiany mo¿e siê czêœciowo zatkaæ, wskutek

czego nie bêdzie podawaæ w³aœciwej dawki insuliny(choæ pompa nie odnotuje braku, poniewa¿ czêœæinsuliny ominie zator i dotrze do cia³a).W naszej ofercie ka¿dy znajdzie coœ dla siebie: mamywk³ucia d³ugie i krótkie, tanie i dro¿sze, nie powinnobyæ problemu z wyborem. Dodatkowym i wyj¹tko-wym ich atutem jest mo¿liwoœæ bezbolesnego i pre-cyzyjnego zak³adania przy pomocy tzw. serterów.W nied³ugim czasie mo¿emy spodziewaæ siê no-wych rodzajów wk³uæ MiniMed.

W poprzednim numerze „Pisma w Paski” zapo-wiedzieliœmy ci¹g³y system monitorowania glikemiiGuardian, jego wprowadzenie na rynek mia³o nast¹-piæ na pocz¹tku obecnego roku. Czy wiadomo ju¿coœ wiêcej na ten temat? Kiedy urz¹dzenie pojawisiê w sprzeda¿y detalicznej? Jaki bêdzie jego koszt?

Jest jeszcze za wczeœnie, by mówiæ o szczegó³ach.Guardian RT, ci¹g³y system monitorowania glikemiido u¿ytku domowego, jest nastêpc¹ dobrze znane-go w Polsce aparatu CGMS u¿ywanego w porad-niach. Planujemy zaprezentowaæ nowy produkt poraz pierwszy na X ZjeŸdzie PTD w Warszawiew po³owie maja.Guardian bêdzie mierzy³ poziom glukozy w czasierzeczywistym, wskazywa³ rosn¹cy lub malej¹cytrend poziomu cukru we krwi, bêdzie mia³ alarmyhipo- i hiperglikemii. Planowane jest równie¿ jegoskomunikowanie z nowym modelem pompyoznaczonej symbolem „722”, która – mam na-dziejê – znajdzie siê w sprzeda¿y w niedalekiejprzysz³oœci. Od tego momentu bêdziemy ofero-waæ pacjentom pierwsz¹ na œwiecie tzw. pó³za-mkniêt¹ pêtlê. Pompa po odebraniu informacjio poziomie glukozy z Guardiana i ewentualnymwprowadzeniu dodatkowych danych przez pa-cjenta zasugeruje konieczn¹ dawkê insuliny lub po-ka¿e, ¿e nie jest ona potrzebna.

Two-in-one, kolejny krok w kierunku pêtli zamkniê-tej. Proszê powiedzieæ – jako ¿e temat ten, z oczy-wistych przyczyn, bardzo naszych Czytelników in-teresuje: dlaczego, skoro potrafimy ju¿ zintegrowaæpompê z systemem do ci¹g³ej kontroli poziomu cu-kru we krwi, nie postaramy siê skonstruowaæ od ra-zu „sztucznej trzustki”, chocia¿by tylko prototypu?Czy mo¿e Pan uchyliæ r¹bka tajemnicy i zdradziæ,na jakim etapie s¹ prace?Ma pan racjê, z technicznego punktu widzenia pro-blem nie istnieje. Projekt rozbija siê tymczasemo software, czyli oprogramowanie. Chodzi o to, ¿ew chwili obecnej nie potrafimy stworzyæ programu,który uwzglêdnia³by wszelkie algorytmy, przewidy-wa³, co pacjent bêdzie robi³ za piêtnaœcie minut– czy bêdzie jad³, æwiczy³, a mo¿e spa³. To istotnatrudnoœæ, poniewa¿ samo urz¹dzenie, które mierzyw czasie rzeczywistym cukier, oraz pompa, którapowinna natychmiast odpowiedzieæ, nie s¹ w staniepracowaæ tak jak trzustka – na jej prawid³owe funk-cjonowanie sk³ada siê wiele czynników; informacjes¹ zbierane, analizowane i dopiero na tej podstawienastêpuj¹ odpowiednie reakcje. Czyli problem tkwiw zasadzie w oprogramowaniu, a nie technicznychmo¿liwoœciach. By³y prowadzone badania nadwszczepialn¹ elektrod¹ do mierzenia poziomu cukrui urz¹dzeniem wewnêtrznym lub zewnêtrznym po-daj¹cym insulinê, które mia³yby ze sob¹ wspó³pra-cowaæ. Pocz¹tkowo takie próby prowadzono nazwierzêtach, w tej chwili w projekt zaanga¿owanis¹ tak¿e diabetycy. Mo¿emy powiedzieæ, ¿e szeœæmiesiêcy – taka by³a d³ugoœæ badañ – system dzia³aw zasadzie bez zastrze¿eñ. Powstanie produktu final-nego zajmie jednak co najmniej kilka lat. Znaczniekrócej, bo do schy³ku tego b¹dŸ pocz¹tku przysz³e-

go roku czekaæ bêdziemy na nowy model pompysprzêgniêty z systemem Guardian. Jak ju¿ jednakpowiedzia³em, w przypadku pêtli pó³zamkniêtejchory tak czy inaczej bêdzie musia³ zaakceptowaæto, co pompa zaproponuje.

Pozytywnych sygna³ów jest wiêcej (jakkolwiek zarazpojawiaj¹ siê te mniej optymistyczne, o czym za mo-ment). Szef resortu zdrowia Marek Balicki zapowie-dzia³ podczas XIII Fina³u WOŒP rozszerzenie krêguosób uprawnionych do korzystania z bezp³atnychzestawów infuzyjnych – bêd¹ je otrzymywaæ, i toponoæ jeszcze w pierwszym kwartale tego roku,równie¿ kobiety w ci¹¿y.Istotnie, minister Balicki obieca³ taki programi oczywiœcie wierzymy, ¿e wysuwanym w tej spra-wie od dawna postulatom stanie siê wreszcie za-

doœæ. Sam projekt znajduje siê obecnie w konsulta-cjach spo³ecznych, czyli wszystkie zainteresowaneorganizacje mog¹ siê na jego temat wypowiedzieæ.Oczywiœcie, nie s¹dzê, ¿eby perspektywa pierw-szego kwarta³u by³a realna, niemniej w nieodleg³ekorzystne rozstrzygniêcia nie w¹tpiê. Tym bardziej¿e my, Medtronic Poland dzia³amy w tej sprawieniezale¿nie. Równie¿ ciê¿arne, o czym docieraj¹ donas sygna³y, w zakresie w³asnym kieruj¹ do od-dzia³ów NFZ wnioski. Na razie jest to dopiero po-cz¹tek i na spektakularne efekty raczej siê nie zapo-wiada, aczkolwiek pierwsza indywidualna zgoda narefundacjê osprzêtu w funduszu opolskim ju¿ jest.To kolejny precedens po wejœciu w ¿ycie nowegorozporz¹dzenia o refundacji.

Czyli jest Pan optymist¹. Czy tak¿e je¿eli chodzio ostatnie podwy¿ki cen insulin? Przypomnijmy: odlutego zdro¿a³a insulina zagraniczna (trzy polskie sta-niej¹; wraz z obni¿k¹ ceny insuliny krajowej zmieni-³a siê wysokoœæ limitu refundacyjnego, czyli kwoty,jak¹ do leku dop³aca pañstwo) i miesiêcznie trzebaza ni¹ p³aciæ o oko³o 10, a nawet 100 z³ wiêcej (spo-œród 300 tys. osób przyjmuj¹cych insulinê 30 tys.jest skazanych na importowan¹ – wœród tych osóbs¹ dzieci z niedocukrzeniem i cierpi¹ce na cukrzycêkobiety w ci¹¿y).Tak, zdro¿a³y insuliny importowane. Czy defini-tywnie? Niewykluczone, ¿e firmy zagraniczne jed-nak obni¿¹ ceny. Osobiœcie zgadzam siê z opini¹œrodowiska diabetologicznego, które opowiada siêza odmiennym sposobem refundowania nowocze-snych analogów.

Ale zagraniczny preparat stosuje siê w pompach in-sulinowych...Owszem, ze wzglêdu na charakterystykê pracyi próby naœladowania pracy trzustki przez pompywskazana jest w nich insulina zagraniczna. Na ce-ny samego osprzêtu wprowadzane korekty raczejnie bêd¹ mia³y wp³ywu, natomiast roœnie kosztutrzymania i u¿ywania pompy insulinowej. Mimoto nie s¹dzê, aby chorzy odczuli zmianê na swo-im portfelu jakoœ wyraŸnie. Powtórzê: w ostatecz-nym rozrachunku najlepszym rozwi¹zaniem by³ybytu ró¿ne limity.

Na koniec krótkie i zasadnicze pytanie: czego Panu¿yczyæ?Hmm, po krótkim zastanowieniu: normalnoœci.W ka¿dym mo¿liwym sensie. Normalnoœæ to sta-bilizacja i przewidywalnoœæ, ¿ywotna radoœæ i opty-mizm. A tego s³u¿ba zdrowia najbardziej chybadziœ potrzebuje.

Rozmawia³ (i ¿yczy³ normalnoœci) MMaarrcciinn MMrruuwwcczzyyññsskkii

2

IInnffoorrmmaaccjjaa

Informujemy, ¿e zgodnie z Rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dn. 17 grudnia obo-wi¹zuj¹ nowe druki zleceñ na osprzêt do pomp insulinowych. Prosimy zwróciæ szcze-góln¹ uwagê, czy otrzymuj¹ Pañstwo od lekarza nowy druk, poniewa¿ zlecenia wysta-wione na starym formularzu nie bêd¹ mog³y byæ realizowane.

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ 3

Dofinansowanie musi spe³niæ nastêpuj¹cy waru-nek – NFZ i PCPR ³¹cznie mog¹ zrefundowaæmaksymalnie 10 szt. zestawów, czyli w przypadkuQuick-setów otrzymuj¹ Pañstwo 6 szt. w ramachrefundacji NFZ plus 4 sztuki z PCPR-u na miesi¹c,o które mo¿na siê staraæ.PCPR refunduje tylko zestawy infuzyjne. Nie re-funduje strzykawek i baterii.W praktyce oznacza to, ¿e pacjent, który na mocy roz-porz¹dzenia o refundacji ma przyznane 300 z³, mo¿estaraæ siê o dofinansowanie „brakuj¹cych” 4 sztuk namiesi¹c – do iloœci potrzebnych 10.Dokumenty, które nale¿y z³o¿yæ w PowiatowymCentrum Pomocy Rodzinie, to:• kserokopie:

– orzeczenia o stopniu niepe³nosprawnoœci,– zaœwiadczenia o dochodach z ostatnich 3 mie-

siêcy (mo¿na dostarczyæ odcinek renty luboœwiadczenie o dochodach),

– zlecenia wype³nionego przez lekarza i KartyZaopatrzenia;

• nr NIP;• oraz w oryginale faktura zakupu lub faktura pro

forma;• wype³niony wniosek o dofinansowanie, który jest

dostêpny w PCPR-ze albo w firmie Medtronic.Dokumenty te dostarczane s¹ jednorazowo, a do-finansowanie przyznawane jest na ca³y rok. Adresy Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie w ca-³ej Polsce, do których mog¹ siê zg³aszaæ pacjenci,dostêpne s¹ w siedzibie firmy Medtronic, u przed-stawicieli MiniMed oraz w oœrodkach pompowych.LIMITY DOCHODÓW:• osoby samotne – poni¿ej 1480,00 z³ brutto/miesi¹c;• osoby rozliczaj¹ce siê w rodzinie – poni¿ej

1138,00 z³ brutto/miesi¹c.INSTRUKCJA UZYSKANIA DOFINANSOWA-NIA DO OSPRZÊTU DO POMP INSULINO-WYCH MINIMED Z POWIATOWYCH CEN-TRÓW POMOCY RODZINIE (PCPR)Dokumenty, które musz¹ byæ z³o¿one w PCPR-ze:• kserokopie:

– orzeczenia o stopniu niepe³nosprawnoœci,

– zaœwiadczenia o dochodach z ostatnich 3 mie-siêcy (mo¿na dostarczyæ odcinek renty luboœwiadczenie o dochodach),

– zlecenia wype³nionego przez lekarza i KartyZaopatrzenia;

• nr NIP, ewentualnie numer konta bankowego;• oraz w oryginale faktura zakupu lub faktura pro

forma;• wype³niony wniosek o dofinansowanie, który jest

dostêpny w PCPR-ze albo w firmie Medtronic.Maksymalna wysokoœæ dofinansowania wynosi do150% wartoœci refundacji, do ³¹cznej iloœci 10 szt.wk³uæ.

16 grudnia 2004 roku w restauracji Bel-vedere odby³o siê rozbrykane spotkanieprasowe.Firmy LifeScan i Medtronic zaprosi³y na obiaddziennikarki z redakcji pism skierowanych do ro-dziców z dzieæmi oraz propaguj¹ce zdrowie i zdro-wy styl ¿ycia.Tematami spotkania by³y cukrzyca i najwa¿niejszekwestie zwi¹zane z chorob¹ i jej leczeniem, a pa-tronem spotkania by³a oczywiœcie ZEBRA – s³od-kie zwierzê w paski.

Rozmawiano przede wszystkim o standardach le-czenia cukrzycy na œwiecie i w Polsce. Z du¿ymzainteresowaniem przyjêto wypowiedŸ p. MagdyZadory, która jest u¿ytkowniczk¹ pompy insulino-wej. Nie wszyscy wiedz¹, jak bardzo u³atwia ¿yciechoremu z cukrzyc¹ i ile swobody zapewnia toniewielkie urz¹dzenie. W efekcie spotkania powstaj¹ artyku³y, które przy-bli¿¹ problem cukrzycy u przysz³ych mam, dziecii m³odzie¿y.

MMaa³³ggoorrzzaattaa ŒŒwwiiêêcciicckkaa

DOFINANSOWANIE Z POWIATOWEGOCENTRUM POMOCY RODZINIE

Istnieje mo¿liwoœæ otrzymania dofinansowania do zakupu zestawów infuzyjnych z Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie.Funkcje PCPR-u pe³ni¹ równie¿ takie placówki, jak Miejski Oœrodek Pomocy Spo³ecznej.

PPaaccjjeenntt ddoopp³³aaccaa ró¿nicê w Medtronic

PPaaccjjeenntt nniiee ddoopp³³aaccaa ró¿nicyw Medtronic (firma rozlicza siê

bezpoœrednio z PCPR-em)

CCzzyynnnnooœœccii kkrrookk ppoo kkrrookkuu

Wystawienie faktury, wydaniezakupionego towaru

Wystawienie faktury pro forma

Z³o¿enie dokumentów, wnioskui faktury w PCPR-ze

Z³o¿enie dokumentów, wnioskui faktury pro forma w PCPR-ze

PCPR podejmuje pozytywn¹decyzjê o dofinansowaniu

PCPR podejmuje pozytywn¹decyzjê o dofinansowaniu

Pacjent otrzymuje zwrot kwotydofinansowania na swoje konto

Pacjent dostarcza kopiê decyzjido Medtronic. Wydanie

zakupionego towaru

1. Uzyskanie Zlecenia u lekarza

Obiad z zebr¹

Zebra w butach?

Kto to widzia³?!

A kto nie widzia³, niech odwiedzikrakowski Rynek.

Jednym ze sposobów uzyskania dobrego wyrówna-nia metabolicznego cukrzycy jest intensywna insuli-noterapia za pomoc¹ pompy insulinowej. Terapiaci¹g³ym podskórnym wlewem insuliny jest mo¿liwapod warunkiem przestrzegania zasad intensywnejinsulinoterapii z dobr¹ samokontrol¹, umiejêtnoœci¹modyfikowania dawek insuliny za pomoc¹ bolusóworaz wiedzy dotycz¹cej zapobiegania hipoglikemii,kwasicy – jako ostrych powik³añ, umiejêtnoœci¹ pie-lêgnacji miejsc wk³ucia i obs³ugi technicznej pompy.

SSttaa³³ee zzaalleecceenniiaa ddllaa uu¿¿yyttkkoowwnniikkóóww ppoommpp iinnssuulliinnoowwyycchh::1. Ci¹g³a edukacja u¿ytkowników i ich rodzin;2. Sta³e noszenie pompy ze sob¹ (nawet pod-

czas snu);

3. Wykonywanie wiêkszej liczby testów (pomiarglikemii, badanie glukozy i zwi¹zków ketono-wych w moczu);

4. Przestrzeganie zasad aseptyki i opanowanietechniki zak³adania wk³ucia;

5. Zaopatrzenie w sprawny sprzêt do podawaniainsuliny (wstrzykiwacze typu pen);

6. Noszenie w kieszeni cukru, legitymacji chore-go na cukrzycê, informacji jak wy³¹czyæ pom-pê insulinow¹;

7. Noszenie glukagonu w podrêcznej torbie.

PPrraawwiidd³³oowwaa tteecchhnniikkaa bbaaddaanniiaa ppoozziioommuu gglluukkoozzyy wweekkrrwwii zzaa ppoommoocc¹¹ gglluukkoommeettrruu oobbeejjmmuujjee::1. Przygotowanie zestawu do badania glikemii (glu-

kometr, autolet, lancet, gazik ja³owy lub gazikze spirytusem);

2. Sprawdzenie wa¿noœci pasków testowych doglukometru;

3. Kalibracja glukometru paskiem zawieraj¹cym kod.4. Umycie r¹k ciep³¹ wod¹ z myd³em;5. Przygotowanie autoletu z lancetem, ustawienie

odpowiedniej skali regulacji na g³êbokoœæ nak³u-cia palca;

6. Masa¿ d³oni, od nasady d³oni w kierunku palca,który ma byæ nak³uwany;

7. Nak³ucie autoletem bocznej czêœci palca;8. Na³o¿enie uzyskanej kropli krwi na pasek testowy;9. Zabezpieczenie miejsca nak³ucia ja³owym gazi-

kiem lub gazikiem nas¹czonym spirytusem;10. Zmiana lancetu w autolecie do nastêpnego na-

k³ucia palca w celu pomiaru glikemii;11. Utrzymanie w czystoœci sprzêtu do pomiaru gli-

kemii (glukometru, autoletu);12. Prawid³owe postêpowanie ze sprzêtem do pomia-

ru glikemii – wed³ug za³¹czonej instrukcji obs³ugi;13. Postêpowanie wg zasad epidemiologicznych

podczas pomiaru.

W celu uzyskania mo¿liwie jak najdok³adniejszychwyników pomiarów nale¿y przestrzegaæ zaleceñproducenta. Na dok³adnoœæ wyników oznaczeñ ma-j¹ wp³yw ró¿ne czynniki, do których nale¿¹:– uzyskanie du¿ej, wisz¹cej kropli krwi, która po-

kryje pole testowe (jeœli tego wymaga stosowa-na metoda pomiaru);

– dok³adne przestrzeganie czasu pomiaru, któryumo¿liwi reakcjê oksydazy glukozy, aby ziden-tyfikowaæ barwê paska, co zwiêksza dok³adnoœæoznaczeñ – nie ma tego wymogu w przypadkupos³ugiwania siê nowszymi metodami;

– czyste okienko optyczne umo¿liwia przekszta³ce-nie barwy w wynik cyfrowy, nale¿y uwa¿aæ, abynie zadrapaæ szkie³ka pokrywaj¹cego okienko,gdy¿ zadrapania pogarszaj¹ dok³adnoœæ oznaczeñ;

– utrzymanie sta³ej temperatury glukometru i pa-sków, do ka¿dego glukometru jest okreœlonyzakres temperatur, w którym gwarantowane jestw³aœciwe funkcjonowanie, np. mierniki i paskipoddane dzia³aniu wysokich temperatur (zwy-kle ponad 39°C) daj¹ fa³szywe odczyty, w eks-tremalnych temperaturach skraca siê tak¿e czaswa¿noœci pasków testowych.

ZZaassaaddyy eeppiiddeemmiioollooggiicczznnee ssttoossoowwaannee ppooddcczzaass ppoommiiaarruu::1. Przed przyst¹pieniem do pomiaru glikemii nale-

¿y umyæ rêce;2. Mycie r¹k – zestaw (myd³o w p³ynie, jednora-

zowy rêcznik). W sytuacjach szczególnych (po-dró¿, piknik, aktywnoœæ fizyczna) – zamkniêtypojemnik z mokrymi i suchymi gazikami (domycia i osuszania miejsc nak³ucia);

3. Przygotowanie sta³ego zestawu potrzebnego dopomiaru glikemii:Sk³ad sta³ego zestawu: ja³owe gaziki, gaziki zespirytusem, pojemnik zamkniêty na odpady, po-

4

Sam na sam z cukrzyc¹

Zalecenia dotycz¹ce

samokontroli glukozy we krwi

jemnik na mokre gaziki, pojemnik na suche ga-ziki (mycie i osuszanie miejsc nak³ucia);

4. Po jednorazowym u¿yciu paska testowego,lancetu w autolecie wyrzucamy zu¿yty mate-ria³ i ig³ê do zamkniêtego pojemnika na odpa-dy, np. mo¿e to byæ plastikowa butelka ponapojach. Nape³niony pojemnik oddajemy donajbli¿szej apteki, przychodni lub oœrodka dia-betologicznego podczas kolejnej wizyty. Je¿e-li mamy tak¹ mo¿liwoœæ, to zu¿yty materia³spalamy w piecu. Uwaga! Zu¿ytych pasków te-stowych z krwi¹ nie przetrzymujemy w opa-kowaniu razem z glukometrem. Zu¿ytych pa-sków testowych, zu¿ytych igie³ do autoletu niewyrzucamy bezpoœrednio do kosza na œmieci,a nastêpnie do ogólnego zsypu na œmieci;

5. Autolet do nak³uwania palca jest osobistym urz¹-dzeniem. Je¿eli chcemy zmierzyæ innej osobie

poziom cukru, u¿ywamy ig³y jednorazowej (lan-cetu) b¹dŸ moczymy autolet w œrodku dezyn-fekcyjnym przeznaczonym do tego celu. Je¿elinie zastosujemy siê do podanych zasad epide-miologicznych, zwiêkszamy ryzyko zaka¿eniai przekazania bakterii w miejscu nak³ucia palca.

SSttaa³³ee zzaalleecceenniiaa ddllaa uu¿¿yyttkkoowwnniikkóóww aappaarraattóóww ddoo ppoommiiaarruu gglliikkeemmiiii::1. Ci¹g³a edukacja w zakresie stosowania samo-

kontroli glikemii (umiejêtnoœæ samodzielnego po-miaru cukru sprawdzana przez pielêgniarkê przyka¿dej wizycie w poradni);

2. Sta³e noszenie zestawu do pomiaru cukru;3. Przestrzeganie zasad epidemiologicznych pod-

czas pomiaru;4. Stosowanie prawid³owej techniki badania po-

ziomu cukru we krwi;

5. Zabezpieczenie w dostateczn¹ iloœæ testów pa-skowych z aktualn¹ dat¹ wa¿noœci;

6. Zabezpieczenie dostatecznej iloœci lancetów doautoletu;

7. Sta³e noszenie zamkniêtego pojemnika z mo-krymi i suchymi gazikami (do mycia i osuszanianak³utego miejsca do pomiaru, gaziki ze spirytu-sem stosujemy po nak³uciu palca);

8. Sta³e noszenie gazików ze spirytusem b¹dŸ ga-zików ja³owych.

WW rraazziiee aawwaarriiii gglluukkoommeettrruu nnaallee¿¿yy sskkoonnttaakkttoowwaaææssiiêê zz ppuunnkktteemm sspprrzzeeddaa¿¿yy,, nnaajjbbllii¿¿sszz¹¹ ppoorraaddnnii¹¹ ddiiaa--bbeettoollooggiicczznn¹¹..

Opracowa³a mgr AAlliiccjjaa SSzzeewwcczzyykkspecjalista pielêgniarstwa pediatrycznego

Klinika Pediatrii IP-CZD

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ 5

Dlaczego wysi³ek fizyczny uwa¿any jest za tak wa¿-ny element leczenia cukrzycy?Odpowiednio dobrany wysi³ek fizyczny zwiêkszawra¿liwoœæ na insulinê – tê wstrzykiwan¹ i tê w³a-sn¹. Zwiêksza te¿ zu¿ycie glukozy przez miêœnie,obni¿aj¹c jej stê¿enie we krwi.Aktywnoœæ fizyczna ponadto wywiera korzystnywp³yw na przemianê t³uszczów, co powodujezmniejszenie masy cia³a.

Przy jakich wartoœciach glikemii nie nale¿y wykony-waæ æwiczeñ fizycznych?Poziom cukru nie powinien przekraczaæ 250 mg%.Dodatkowo przeciwwskazaniem jest cukromoczb¹dŸ aceton w moczu. Przyjmuje siê te¿, ¿e poni¿ej70 mg% nie wolno rozpoczynaæ æwiczeñ fizycznych.

Jakich æwiczeñ powinien unikaæ diabetyk?Przede wszystkim niewskazane s¹ æwiczenia sta-tyczne, takie chocia¿by jak podnoszenie ciê¿arówczy przeci¹ganie liny, gdy¿ powoduj¹ gwa³townepodwy¿szenie ciœnienia têtniczego (zatrzymywanieoddechu powoduje zwy¿kê RR).

Do jakiej wartoœci têtna mogê dopuœciæ podczaswykonywania treningu?U pacjenta z cukrzyc¹ dopuszczalny jest wysi³ek fi-zyczny niepowoduj¹cy przyspieszenia czêstoœci ser-ca do powy¿ej 130 uderzeñ na minutê.

W jaki sposób przy pomocy diety mogê obni¿yæ ciœ-nienie têtnicze?Najprostszym sposobem jest wyeliminowanie solikuchennej z jad³ospisu i zast¹pienie jej przyprawamizio³owymi. Do ewentualnego solenia mo¿na u¿yæsoli bezsodowej SALCOM lub SALWITA (z obni¿on¹zawartoœci¹ sodu). Ponadto nale¿y pamiêtaæ, ¿e sólukryta jest w wielu produktach spo¿ywczych wy-twarzanych przemys³owo: serach ¿ó³tych, topionych,wêdlinach oraz konserwach. Takie produkty nale¿ykoniecznie wykluczyæ z diety, zastêpuj¹c je warzywa-mi i owocami. Utrzymanie prawid³owej wagi cia³asprzyja utrzymaniu prawid³owych wartoœci RR.

Czy kolejnoœæ spo¿ywania poszczególnych sk³adni-ków posi³ku mo¿e mieæ znaczenie dla uzyskania po-prawnej glikemii?Najkorzystniejsze jest jadanie „warstwowe”, czyli za-czynanie posi³ku od zjedzenia warzyw, nastêpniebia³ka, a na koñcu wêglowodanów.

W jakiej postaci najlepiej jest jadaæ warzywa i dlaczego?Najkorzystniejsze jest spo¿ywanie warzyw w postacisurówek z niewielk¹ iloœci¹ oleju lub naturalnego jo-gurtu. Warzywa s¹ pokarmem objêtoœciowym, tzn.niedostarczaj¹cym du¿ej iloœci kalorii, a powoduj¹cymuczucie sytoœci. Dostarczaj¹ du¿o witamin i b³onnika(który ma najwiêkszy wp³yw na poziom cukru wekrwi), zapobiegaj¹ du¿ym poposi³kowym przyrostomglikemii, a dodatkowo reguluj¹ pracê jelit.

Dlaczego muszê ograniczyæ spo¿ycie t³uszczuw diecie?Jest on najbardziej kalorycznym sk³adnikiem diety,spo¿ywany w nadmiarze spowoduje szybki przy-

rost masy cia³a. Z t³uszczu nie powinno pochodziæwiêcej ni¿ 30% kalorii diety.

cdn.DDoorroottaa DDrroozzdd

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 w LubliniePoradnia Diabetologiczna

cz³onek FEND (Europejskiej Federacji PielêgniarekDiabetologicznych)

Prawdy i mityo cukrzycy w pigu³ce (czêœæ I)

Cukrzyca jako choroba przewlek³a i nieuleczalna towarzyszy „wybrañcom” w ci¹gu ca³egoich ¿ycia. Warto wiêc zaprzyjaŸniæ siê z ni¹ chocia¿ trochê. W przyjaŸni najwa¿niejsza jest bo-wiem znajomoœæ przyzwyczajeñ i gustów osoby bliskiej. Tak samo nale¿y odnosiæ siê do cu-krzycy. O „Kole¿ankê Cukrzycê” trzeba dbaæ wyj¹tkowo – jest delikatna, krucha, wra¿li-wa, ale te¿ lojalna. W sferze najwiêkszych i najg³êbszych zainteresowañ Kole¿anki Cukrzycyle¿¹ miêdzy innymi dieta i wysi³ek fizyczny. Oto co sama odpowiada licznej rzeszy diabety-ków na temat od¿ywiania i ruchu fizycznego.

Prawdy i mity o cukrzycy w pigu³ce (czêœæ I)

Artyku³ napisa³o samo ¿ycie – s¹ to pytania pacjen-tów o cukrzycê wynikaj¹ce z potrzeby upewnie-nia siê, czy w³aœciwie postêpuj¹.

Z powa¿aniem,DDoorroottaa DDrroozzdd

Rebus

XIIIFina³ z pomp¹!

6

Tegoroczny Fina³ Wielkiej Orkiestry Œwi¹tecznej Pomocy – chocia¿ XIII – na pew-no nale¿a³ do szczêœliwych. I z pewnoœci¹ uszczêœliwi³ wiele dzieci, które od naj-wczeœniejszych lat musz¹ ¿yæ z pomp¹ insulinow¹. O pompach, które powracaj¹ jakbumerang, i dzieciakach umorusanych czekolad¹ mówi Jurek Owsiak. XIII

Fundacja Wielka Orkiestra Œwi¹tecznej Pomocy jakopierwsza na œwiecie kupi³a dzieciom pompy insuli-nowe. Sk¹d ten pomys³?Wszystkie pomys³y Fundacji wychodz¹ od lekarzy,ekspertów. Impulsem s¹ osoby najbardziej zainte-resowane dan¹ spraw¹. Je¿eli chodzi o zakuppomp insulinowych, to zwróci³a siê do nas pani dr

Ewa Pañkowska, która powiedzia³ao problemie, chc¹c nas tym zaintere-sowaæ. Dlaczego „pochyliliœmy siê”nad pompami insulinowymi? Otó¿dlatego, ¿e jest to pomys³ awangar-dowy – równie¿ w skali œwiatowej. Pani doktor Pañkowska opowiada³anam z wielk¹ ¿arliwoœci¹ o korzy-œciach wynikaj¹cych ze stosowaniapomp insulinowych przez dziecichore na cukrzycê. Równie¿ o tym,¿e na œwiecie nie jest to sprawapopularna, aby w pompy zaopatry-waæ maluchy. Obawialiœmy siê oczy-wiœcie mo¿liwoœci niepowodzeniaprzedsiêwziêcia. Ale z drugiej stro-ny – myœleliœmy – gdyby zamys³ siêpowiód³, bylibyœmy pierwszymi naœwiecie, którym uda siê to zrobiætotalnie. Temat pomp powraca³ jak bume-rang. Moja ¿ona zaczê³a „chodziæ”wokó³ sprawy, wdro¿y³a w ni¹ ca³¹Fundacjê. I tak kupiliœmy pierwszepompy insulinowe.

Zaanga¿owanie siê Fundacji w kupowanie pompdzieciom to swego rodzaju wy³om, wyj¹tek od re-gu³y. Fundacja nie zajmuje siê przecie¿ akcjami o in-dywidualnym charakterze, a takie s¹ osobiste – no-men omen – pompy insulinowe. Tak, poniewa¿ szybko przekonaliœmy siê, ¿e naszedzia³ania przynosz¹ korzyœci, tworz¹c pewnego ro-dzaju lobby. Chocia¿by na Ministerstwo Zdrowia,które raptem zadeklarowa³o 300 z³otych refundacjina osprzêt do pomp. Dodatkowo producenci obni-¿yli ceny insuliny. Coœ siê zaczê³o dziaæ. Owszem, by³ to wy³om w dzia³alnoœci Fundacji, narazie jeden jedyny. Pompy insulinowe to sprzêt– jak sama nazwa wskazuje – osobisty. A my nieza³atwialiœmy dot¹d spraw indywidualnych. Tymrazem stwierdziliœmy jednak, ¿e tworzymy pe-wien system i ¿e to nie jest ju¿ indywidualna spra-wa ma³ego ch³opca czy ma³ej dziewczynki. Mamyœwiadomoœæ, ¿e wprowadzamy bardziej korzyst-ny system dla ogó³u, równie¿ dla doros³ych. Roz-dawaliœmy na przyk³ad pompy ciê¿arnym kobie-tom. To by³o fantastyczne, bo matka, która macukrzycê i u¿ywa pompy, nie przenosi tej choro-by na dziecko.

Tworzymy teraz ca³y system i to jest niesamowitarzecz. Jeszcze parê lat temu nikt o tym nie myœla³,to by³a kompletna abstrakcja.

Jak mo¿na dostaæ pompê?Przede wszystkim decyduje wiek. Nasza Fundacjajest w ogóle ukierunkowana na noworodki, nie-mowlêta i dzieci m³odsze – i takim osobom rów-nie¿ przydzielane s¹ pompy. Oczywiœcie, za³o¿yli-œmy sobie minimum, do którego wieku maj¹ to byædzieci. Ustaliliœmy z lekarzami z Dzia³dowskiej (znaj-duje siê tu warszawska Klinika Diabetologii Dzieciê-cej – M.K.), ¿e nasza akcja bêdzie dotyczy³a dzieciw przedziale 0-10 lat. Najm³odsze dziecko, którepodpiêliœmy do pompy, mia³o 16 dni. To jest mi-strzostwo œwiata. Nawet Amerykanie mówi¹, ¿e je-steœmy bardzo odwa¿ni, maj¹ do nas du¿y szacunekza to, ¿e tak potrafimy prowadziæ malutkie dzieci.A jak to siê robi? Przychodz¹ podania od ludzi, którzyprosz¹ o pompê dla dziecka. Najpierw patrzymyna wiek – to zasada, której siê dosyæ mocno trzyma-my. Bywa, ¿e musimy powiedzieæ: niestety, nie mie-œcisz siê w przedziale wieku. Po drugie oceniamystan zdrowia, bo czêsto bywa tak, ¿e dzieci – pozacukrzyc¹ – maj¹ inne problemy zdrowotne. Zapo-znajemy siê te¿ z sytuacj¹ w rodzinie. Przecie¿ têpompê trzeba utrzymaæ. Zdarzy³o siê nam kiedyœ,¿e rodzice zrezygnowali z pompy ze wzglêduna zbyt wysoki koszt utrzymania. Po prostu nie by³oich na to staæ. Zawsze staramy siê dzia³aæ „równo-miernie”, w ca³ej Polsce.Wspó³pracujemy z kilku-dziesiêcioma lekarzami,którzy na miejscu ju¿ tepompy rozdzielaj¹.Zazwyczaj jest tak, ¿eog³aszamy, ile pompkupujemy w danym ro-ku. W roku 2004 by³oto 320 urz¹dzeñ. Za-potrzebowanie na pom-py to wbrew pozoromnie jest studnia bez dna.Liczba dzieci przekraczaoczywiœcie mo¿liwoœænaszych zakupów (dotej pory kupiliœmy 855pomp), ale jest to liczba okreœlona. To, co robimy,nie jest kropl¹ w morzu. Gdybyœmy jeszcze kogoœdo tego zapalili, to byæ mo¿e wszystkie dzieci mia-³yby pompy.

Czy macie sygna³y od osób, które dziêki Wam ma-j¹ pompy?O tak! Spotka³em ciê¿arne, szczêœliwe mê¿atki, któremaj¹ pompê od 15-20 lat. Z wieloma ludŸmi utrzy-mujemy kontakt, czy to mailowy, listowy, czy telefo-

niczny. Dziecko z pomp¹kompletnie zmienia swoje¿ycie, nastêpuje zwrot o 180stopni: nie choruje, nie jestpodatne na infekcje, koñczyszko³y, normalnie pracuje. Je-go rodzice mog¹ iœæ do pra-cy, normalnie spaæ, jeŸdziæz dzieckiem na wakacje. Przy-sy³aj¹ nam zdjêcia z wakacji,szczêœliwe, umorusane cze-kolad¹ dzieciaki... Nie muszê dodawaæ, jak¹oszczêdnoœci¹ dla pañstwamo¿e byæ promowanie pompinsulinowych. Dzieci z pom-pami rzadziej choruj¹, nie po-padaj¹ w inwalidztwo i pañ-

stwo nie musi tyle ³o¿yæ na ich utrzymanie. Pompato totalna zmiana na lepsze.

Jakie pompy dajecie dzieciom?Od lat kupujemy pompy od firmy Medtronic. Starcza-j¹ na przynajmniej 10 lat, istnieje mo¿liwoœæ wymiany,„regeneracji” takiej pompy po kilkunastu latach. Ka¿da rodzina liczy pieni¹dze, jeœli kupuje prywat-nie pompê. I my równie¿ tak na to patrzymy. Aleprzede wszystkim liczy siê dla nas nowoczesnoœæi niezawodnoœæ sprzêtu. Nie musi byæ najtañszy– wa¿ne, by by³ najlepszy. Pompy, które nas interesuj¹, ma tylko jeden produ-cent – Medtronic. S¹ d³ugotrwa³e, mog¹ dzia³aæ na-wet 10 lat. Sprzêt innych producentów nie dosta³pozytywnego atestu od lekarzy. Stwierdzono, ¿e tañsza pompa nie spe³nia warun-ków bezpieczeñstwa w podawaniu tak drobnychiloœci insuliny.

Kiedy skoñczy siê program? Nie skoñczy, tak jak Wielka Orkiestra, która trwado koñca œwiata i jeden dzieñ d³u¿ej...Jeœli wszystkie pompy by³yby kupione, przesta³abygraæ Orkiestra, czyli nie by³oby fajnej niedzieli w zi-mê, nie by³oby Przystanku Woodstock. Nie mia³bysiê kto o co k³óciæ, zrobi³oby siê trochê nudniej.A tak powa¿nie, to jest jeszcze tyle do zrobienia,chocia¿by ca³a „dzia³ka” diabetologiczna, matki w ci¹-¿y, o które siê nikt nie troszczy.

Niezale¿nie od celu, jakiemu poœwiêcona jest zbiór-ka w ka¿dym Finale, prowadzimy cztery sta³e pro-gramy: oczy – retinopatia, uszy – przesiewowe ba-dania s³uchu, Infant Flow – wspomaganie oddechui pompy insulinowe. Pi¹ty program to edukacja: naukaudzielania pierwszej pomocy, której uczymy m³odychludzi, tworz¹c tzw. Pokojowy Patrol pomagaj¹cy namna Przystanku Woodstock. Nasze kursy skoñczy³oju¿ 3 tys. osób, z czego jesteœmy bardzo dumni. Jestem przera¿ony, ¿e w Polsce dzia³a ponad 30 tys.ró¿nych stowarzyszeñ, fundacji i innych organizacji,a ludzie w koñcu i tak przychodz¹ do nas. Ile znaszstowarzyszeñ na temat cukrzycy? Podejrzewam, ¿ejest ich 10 najmarniej. I to skierowanych tylkodo dzieci i ich rodziców. A kto kupuje pompy insu-linowe? Tylko my.

A na co dzieñ – jak to jest w Orkiestrze? Lubimy byæ ze sob¹, razem siê spotykaæ. Mamy ro-dziny, swoje ¿ycie. Myœlê, ¿e niewielu wytrzyma³obynasz system pracy. Tu nikt siê nie pêta, nie polityku-je, a przecie¿ ka¿dy z nas ma jakieœ pogl¹dy politycz-ne. W Fundacji nie ma zbêdnych osób. Nie jesteœmyludŸmi, którzy pokazuj¹ siê na imprezach, z ca³ymszacunkiem dla wielu imprez. Na niektórych czasa-mi chcielibyœmy byæ, ale mówimy – o cholera – chy-ba dziœ ju¿ nie zd¹¿ymy.

MMaallwwiinnaa KKaallbbaarrcczzyykk

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ 7

AA nnaa oobbiiaadd mmaammaa pprrzzyyrrzz¹¹ddzzaa ddllaa nniieeggoo ssmmaacczznnee zzuupp--kkii zz wwaarrzzyywwaammii ii mmiiêêsseemm –– oocczzyywwiiœœcciiee wwsszzyyssttkkoo ddrroobb--nnoo zzmmiieelloonnee,, jjeeddnnaakk zzaawwsszzee ttoo jjuu¿¿ ccooœœ!!Mama o karmieniu Filipa: Gdy Filip karmiony by³ sa-mym mlekiem, a wiêc do 5. miesi¹ca ¿ycia, nie by³o¿adnego problemu. Opanowaliœmy ustalanie dawkiinsuliny odpowiednio do posi³ku – jad³ wtedy co3-4 godziny. Do mleka ju¿ siê przyzwyczailiœmy. K³o-poty pojawi³y siê, gdy zaczêliœmy wprowadzaæ nowepokarmy. Trudniej jest obliczyæ dawkê, gdy¿ posi³kis¹ bardziej zró¿nicowane: do mleka potrzeba by³owiêcej insuliny, w przypadku obiadków – mniej.Pomimo tych trudnoœci s¹dzê, ¿e w obecnej sytuacjipompa insulinowa jest dla niego najlepszym rozwi¹-zaniem, mo¿e jeœæ, kiedy chce, nie musimy czekaæ,a¿ cukry siê unormuj¹, mo¿e tak¿e piæ, kiedy maochotê – równie¿ soczek.

Jak odgadn¹æ Insulinê?CCaa³³ee zzaammiieesszzaanniiee zzaacczzêê³³oo ssiiêê oodd kkaapprryyssóóww IInnssuu--lliinnyy.. KKiieeddyy bbyy³³aa nnaajjbbaarrddzziieejj ppoottrrzzeebbnnaa,, jjaakkooœœ jjeejjnniiee bbyy³³oo......NNoo ii ddooiiggrraa³³aa ssiiêê –– tteerraazz bbyywwaa ttaakk,, ¿¿ee rraazz jjeesstt bbaarr--ddzziieejj ppoottrrzzeebbnnaa,, iinnnnyymm rraazzeemm mmnniieejj...... MMoo¿¿ee ww³³aa--œœnniiee ddllaatteeggoo jjeesstt ttaakk cchhiimmeerryycczznnaa..Mama robi rozpoznanie: Nie jest to ³atwe – Filipró¿nie reaguje. By³ okres, kiedy jego wra¿liwoœæ nainsulinê by³a mniejsza, trzeba by³o jej podawaæ wiê-cej. Obecnie zu¿ywam mniejsze jej iloœci. Po prostustale siê uczê. Czasem dawki insuliny s¹ wysokie, in-nym razem niskie. S¹ takie okresy, kiedy dostaje jejmniej, za to ju¿ w nastêpnym tygodniu – i nie mampojêcia, dlaczego tak siê dzieje – muszê mu podaæwiêcej insuliny do tego samego rodzaju posi³ku. Niewiem, czym jest to spowodowane, mo¿e tym, ¿ech³opiec roœnie...

Ach Tabaza!FFiilliipp pprrzzeeppaaddaa zzaa bbaajjkkaammii,, zzddaajjee ssiiêê,, ¿¿ee ddoobbrrzzee jjuu¿¿wwiiee,, ii¿¿ TTaabbaazzaa jjeesstt ppoossttrraacchheemm PPsszzcczzóó³³kkii MMaaii ii jjeejjpprrzzyyjjaacciióó³³.. PPoowwiinniieenn wwiiêêcc ttee¿¿ wwiieeddzziieeææ,, ¿¿ee nnaajjlleeppiieejjbbyy³³oobbyy,, ggddyybbyy jjeeggoo iimmiieennnniikk –– bbaajjkkoowwyy FFiilliipp –– nniieemmiiaa³³ zzbbyytt wwiieellee ddoo cczzyynniieenniiaa zz tt¹¹ nniieessyymmppaattyycczznn¹¹ppaajjêêcczzyycc¹¹.. AAllee bbeezz zzbbêêddnnyycchh oobbaaww –– ww ppoommppiiee jjeessttnniiee ttaa,, lleecczz zzuuppee³³nniiee iinnnnaa bbaazzaa!!Mama o bazie: Oprócz bolusów insuliny (dawka po-dawana przed ka¿dym posi³kiem) z pompy przez ca-³y czas uwalnia siê do krwi niewielka iloœæ insulinyzwana baz¹ lub t³em. U du¿ych dzieci bazê progra-muje lekarz. My ustalamy j¹ sobie sami, gdy¿ 0,05jednostki (jest to najmniejsza dawka t³a) mo¿e byædla Filipa dawk¹ zbyt du¿¹, nie jesteœmy przecie¿w stanie przewidzieæ, czy zechce on jeœæ czy nie. Takwiêc nasz syn nie mo¿e mieæ stale w³¹czonego t³a.

Mama ma zawsze czas...MMaammaa jjeesstt zzaawwsszzee ww zzaassiiêêgguu –– nnaawweett jjee¿¿eellii nniiee rrêêkkii,,ttoo pprrzzyynnaajjmmnniieejj gg³³oossuu.. WWyyggooddnniiee jjeesstt zz mmaamm¹¹,, zznnaacczz--nniiee ³³aattwwiieejj.. KKiieeddyy ccooœœ iiddzziiee nniiee ppoo nnaasszzeejj mmyyœœllii,, mmiimmoo¿¿ee wwookkóó³³ wwsszzyyssttkkoo nnêêccii,, zzaacchhwwyyccaa ii kkuussii,, oonnaa zzaawwsszzeezznnaajjddzziiee nnaa ttoo ssppoossóóbb.. II ddllaatteeggoo FFiilliipp nniiee mmaa pprroobblleemmuuzz „„ssaammooddzziieellnnyymm”” ppoossttaawwiieenniieemm pprrzzeewwrróóccoonneeggoo aauu--ttaa cczzyy „„ssaammooddzziieellnnyymm”” wwyyddoossttaanniieemm ssiiêê zzzzaa kkrrzzeess³³aa..Mama o czasie: Zanim siê urodzi³, pracowa³am.Chcia³abym móc znów to robiæ, jednak jeszcze nieteraz – obecnie nie mo¿emy Filipa z nikim zostawiæ,bo wszyscy boj¹ siê tej „strasznej” pompy. A prze-cie¿ dzieci chore na cukrzycê i leczone w ten sposóbchodz¹ do przedszkola. Nie wiem tylko, jak sobieradz¹. Kiedy Filip bêdzie starszy i byæ mo¿e ustabi-lizuje siê jego dawkowanie insuliny, wtedy przed-szkole z pewnoœci¹ odci¹¿y mamê i tatê.... Tymcza-sem dla osoby, która z pomp¹ nie ma do czynieniana co dzieñ, zajmowanie siê naszym dzieckiem jestpo prostu k³opotliwe.

Tata przeczyta³WW nnaasszzyymm ddoommuu ssttooii kkoommppuutteerr.. PPooddoobbnnoo kkiieeddyyœœooddeeggrraa³³ wwaa¿¿nn¹¹ rroollêê.. II ppooddoobbnnoo mmiiaa³³oo ttoo ddllaa mmnniiee nniiee--bbaaggaatteellnnee zznnaacczzeenniiee.. NNaa rraazziiee jjeeddnnaakk wwccaallee ttaakk nniieeuuwwaa¿¿aamm.. ZZaa ttoo cchhêêttnniiee bbyymm ssiiêê ddoo nniieeggoo jjuu¿¿ ddoossttaa³³......Mama o tacie: Gdy pod³¹czono Filipowi pompê,m¹¿ od razu wyszuka³ o niej w internecie jak naj-wiêcej informacji. Na szkoleniu wszystko ju¿ wie-

dzia³, tak ¿e nie mia³ w³aœciwie potrzeby pytaæ. Po-tem mi to tylko wyt³umaczy³. Opanowanie obs³ugipompy w³aœciwie nie by³o takie trudne.Lekarz o rodzicach: Rodzice s¹ m³odzi, ale bardzo roz-s¹dni, ich edukacja nie stanowi³a problemu. Tydzieñpo powrocie dziecka do domu byliœmy z nimi w kon-takcie przez 24 godziny na dobê. Pierwszy miesi¹c by³trudny – trzeba by³o stale uwa¿aæ na wk³ucie, gdy¿u tak ma³ego pacjenta nawet najmniejszy ruch – tak¿eprzy przebieraniu czy podczas karmienia – mo¿e spo-wodowaæ koniecznoœæ ponownego wk³ucia.Mama i tata bardzo dobrze sobie radz¹. U dzieckanie wystêpuje hipoglikemia, rodzice potrafi¹ obliczaædawkê insuliny do wielkoœci posi³ku. Sytuacja siêskomplikuje, kiedy ch³opiec zacznie chodziæ – wów-czas przy obliczaniu dawki insuliny trzeba bêdzieuwzglêdniæ tak¿e wysi³ek fizyczny.

O czym stale myœli mama?CCzzêêssttoo ssiiêê zzaammyyœœllaa.. KKiieeddyy ddllaa mmnniiee ggoottuujjee,, pprróóbbuujjeecczzyyttaaææ aallbboo bbiieerrzzee mmnniiee nnaa rrêêccee,, wwiiddaaææ,, ¿¿ee ccooœœ jjeejjcchhooddzzii ppoo gg³³oowwiiee...... NNaadd cczzyymm ttaakk ssiiêê rraazz ppoo rraazz zzaa--ssttaannaawwiiaa,, cczzaasseemm nnaawweett mmaarrsszzcczz¹¹cc pprrzzyy ttyymm cczzoo--³³oo...... ¿¿ee aa¿¿ jjeesstt œœmmiieesszznniiee?? ::))Mama o cukrze: Poziom glukozy mierzymy gluko-metrem co 2-3 godziny; dawniej, kiedy Filip by³ jesz-cze bardzo ma³y, mierzyliœmy go co godzinê. Samidecydujemy, jak czêsto to robiæ. Gdy nam siê wyda-je, ¿e wszystko jest w porz¹dku (zjad³ to samo, cu-kier wczeœniej mia³ dobry, dosta³ bolusa), kontrolu-jemy cukier co 3 godziny, w innym wypadku – cogodzinê, pó³torej. Jednak bez wzglêdu na to, jakczêsto dokonujê pomiarów, ca³y czas o tym myœlê:o cukrze, o cukrze, o cukrze... O, w³aœnie zmie-rzy³am mu cukier. Zauwa¿y³a to pani? Ani pisn¹³.

Lekarz o pomiarach: Poziom glikemii rodzice spraw-dzaj¹ za pomoc¹ glukometru. Na pocz¹tku Filip mu-sia³ mieæ badan¹ glikemiê co pó³ godziny. To dlatego,¿e wystêpowa³y wówczas du¿e wahania poziomuglukozy, poza tym ch³opiec przebywa³ w szpitalu,wiêc nara¿ony by³ na infekcje. Sytuacjê kompliko-wa³y zaka¿enia odcewnikowe, naturaln¹ kolej¹ rze-czy by³a wiêc decyzja o pod³¹czeniu osobistej pom-py insulinowej.

Niedobrze jest byæ chorymFFiilliipp nniiee zznnoossii cchhoorroowwaaææ.. ZZrreesszztt¹¹ nniiee ttyyllkkoo oonn –– jjee--ggoo mmaammaa rróówwnniiee¿¿ tteeggoo uu nniieeggoo nniiee lluubbii,, ggddyy¿¿ mmaawwtteeddyy ppooddwwóójjnnyy kk³³ooppoott –– ccuukkrryy ss¹¹ ttrruuddnniieejjsszzeeddoo ooppaannoowwaanniiaa.. FFiilliipp zzrreesszztt¹¹ ttee¿¿...... ;;))Mama o przeziêbieniu: Kiedy Filip jest chory, pozio-my cukru s¹ wy¿sze. Poza tym lekarstwa w syro-pach s¹ na ogó³ s³odkie, tak wiêc powstaje problemz obliczeniem odpowiedniej dawki insuliny. Nie po-trafiê tego zrobiæ, poniewa¿ na opakowaniach nie s¹podawane iloœci wêglowodanów. Obliczam zatemtylko w przybli¿eniu i dlatego czêœciej mierzê po-ziom cukru. Mimo tych problemów nigdy dot¹dw czasie przeziêbienia Filip nie by³ w szpitalu – po-ziomy cukru nie by³y znowu a¿ tak wysokie. Mo¿egdyby mia³ wyraŸnie podniesion¹ temperaturê albowiêksz¹ infekcjê... Na szczêœcie do tego nie dosz³o.Niemniej podczas choroby ryzyko istnieje; gdy takasytuacja ma miejsce, trzeba wyrównywaæ glikemiêw szpitalu. Odpukaæ – nie musieliœmy siê o tymprzekonywaæ na w³asnej skórze.

Pompa – co to takiego?FFiilliipp zz ppoommpp¹¹ oosswwoojjoonnyy jjeesstt jjuu¿¿ oodd ppiiêêcciiuu mmiieessiiêêccyy,,cczzyyllii ooddkk¹¹dd jjeeggoo ppaammiiêêææ –– nnaawweett jjeesszzcczzee nniiee ww ppoowwii--jjaakkaacchh –– nniiee ssiiêêggaa.. DDllaatteeggoo nniiggddyy nniiee bbêêddzziiee ggoo ddzziiwwiiææ,,¿¿ee jj¹¹ mmaa pprrzzyy ssoobbiiee,, ttaakk jjaakk nniiee ddzziiwwii ggoo ww³³aassnnee ookkoocczzyy rrêêkkaa.. WWyyggll¹¹ddaa ttoo ttrroocchhêê ttaakk,, jjaakkbbyy uurrooddzzii³³ ssiiêêzz wwaallkkmmaanneemm aallbboo tteelleeffoonneemm pprrzzyy ssoobbiiee.. II nniiee wwiiddaaææ,,bbyy ppoommppaa pprrzzeesszzkkaaddzzaa³³aa mmuu ww zzaabbaawwiiee..Lekarz o pompie: Pompê za poœrednictwem firmyMinimed wypo¿yczy³a nam Wielka Orkiestra Œwi¹-tecznej Pomocy. W tym konkretnym przypad-ku aparat bardzo nam pomóg³ w leczeniudziecka. Trzeba jednak pamiêtaæ, ¿e musz¹ byæspe³nione okreœlone warunki, aby stosowaæosobist¹ pompê insulinow¹ u dzieci z cukrzyc¹typu 1 – przede wszystkim pacjent musi byædobrze wyedukowany. Je¿eli jest to pacjentma³y, odpowiedni¹ wiedzê musz¹ posiadaæ je-go rodzice. Powinni poznaæ zasadê dzia³aniaurz¹dzenia – dawka insuliny musi byæ dostoso-wana do wielkoœci posi³ku, do wielkoœci wysi³-ku fizycznego i do aktualnego poziomu cukru.Mama o pompie: Jakkolwiek leczenie pomp¹to du¿y komfort – nie trzeba dziecka k³uæ, bu-dziæ w nocy – to jednak trzeba pamiêtaæ te¿o niedogodnoœciach, takich chocia¿by jak k³opotliweobliczenia. Ale skoro trzustka sama nie wydziela insu-liny, trzeba j¹ w tym zast¹piæ. Obs³ugê pompy mo¿-na opanowaæ i w³aœciwie nie jest to takie trudne.

Co dalej...Mama siê zastanawia: Lekarze nie orzekali defini-tywnie: cukrzyca, gdy¿ istnia³a mo¿liwoœæ, ¿e Filipmo¿e z tego wyrosn¹æ. Mieliœmy nadziejê, ¿e w ci¹-gu tych 6 miesiêcy trzustka siê mu jeszcze pobudzi.Mo¿na wiêc powiedzieæ, ¿e nie mieliœmy œwiado-moœci choroby, byæ mo¿e dlatego tak spokojnie j¹przyjêliœmy. Nie by³ to dla nas nag³y szok, powolioswajaliœmy siê z t¹ wiedz¹. D³ugo ³udziliœmy siê, ¿eFilip bêdzie jednak zdrowy... A teraz... nie wiem,mo¿e jeszcze kiedyœ z tego wyroœnie...Lekarz siê zastanawia: Oczywiœcie, czekaliœmy dotych magicznych 6 miesiêcy, poniewa¿ warunkiemrozpoznania cukrzycy wrodzonej jest jej ponadsze-œciomiesiêczne trwanie. Bywa, ¿e mamy do czynie-nia z przemijaj¹c¹ niewydolnoœci¹ komórek betatrzustki – jako ¿e komórki trzustki s¹ wtedy jeszczeniedojrza³e, w ci¹gu pierwszych 6 miesiêcy sytuacjamo¿e wróciæ do normy. Szczególnie u wczeœnia-ków. Natomiast Filip ma ju¿ 7 miesiêcy i zapotrze-bowanie na insulinê takie jak u dzieci z cukrzyc¹.Dobrze wiêc, ¿e ma zapewnione najlepsze warun-ki, czyli specjalistyczn¹ opiekê medyczn¹, troskli-wych i wyedukowanych rodziców oraz wysokiej ja-koœci sprzêt. Cukrzyca tak wzorcowo prowadzonaprocentuje w przysz³oœci prawid³owym rozwojempsychicznym i fizycznym dziecka.

AAnnnnaa PPiiwwoowwaarrsskkaa

SSkk³³aaddnniikkii nnaa 2200 ppoorrccjjii2 szklanki m¹ki krupczatki2 kisiele cytrynowe5 du¿ych jaj2 szklanki cukru pudru25 dag mas³asok z 1 cytrynyskórka otarta z 1 cytryny5/6 szklanki gêstej œmietanyproszek do pieczenia

Mas³o ucieramy na pulchn¹ masê. M¹kê mieszamyz kisielem i proszkiem do pieczenia. Nastêpniestopniowo dodajemy na przemian jajko, ³y¿kê m¹kizmieszanej z kisielem i proszkiem, ³y¿kê cukru pu-dru. Dobrze ucieramy na pulchn¹ masê. Pod koniec ucierania dodajemy gêst¹ œmietanê i sokz cytryny. Przek³adamy do formy babkowej lub kek-sówki. Pieczemy w œrednio nagrzanym piekarniku,a¿ ciasto bêdzie ³adnie przyrumienione. Przed po-daniem posypujemy obficie cukrem pudrem.

WWaarrttooœœææ oodd¿¿yywwcczzaa 11 ppoorrccjjii::kJ 1023kcal 244Bia³ko 3,3 gT³uszcze 13,5 gWêglowodany przyswajalne 27,5 ≈ 2 3/4 WW

K¥CIK KULINARNY MNIAMMMBaba cytrynowa na Wielkanoc

dr n. med. Ma³gorzata Myœliwiec – lekarz prowa-dz¹cy Filipa, Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematolo-gii i Endokrynologii AM w Gdañsku

Filip ma staw pe³en kolorowych rybek...Ci¹g dalszy ze strony 1

RReeddaagguujj¹¹:: Redaktor prowadz¹cy MMaa³³ggoorrzzaattaa PPaacchheecckkaa,,redaktorzy JJooaannnnaa ZZyyggaadd³³oo,,MMaallwwiinnaa KKaallbbaarrcczzyykk,, AAnnnnaa PPiiwwoowwaarrsskkaa,,grafik KKaattaarrzzyynnaa SSttaawwsskkaa,,korektor MMaarrcciinn MMrruuwwcczzyyññsskkii,,sk³ad i ³amanie RRaaddooss³³aaww SSiiwweekk..

WWyyddaawwccaa:: MI Polska Sp. z o.o., tel. (0 prefiks 22) 858 30 54, faks (0 prefiks 22) 858 30 50.

DDzziiaa³³ rreekkllaammyy:: tel. 0 501 024 425.

DDrrooddzzyy ZZeebbrroowwiicczzee!!Wielkanoc tu¿-tu¿, wiêc mo¿e by rozturlaæ jakiœ konkurs?

Najlepiej taki z jajami!

Jeœli jesteœcie za, zmalujcie w domu najpiêkniejsze jaja wielkanocne,

potem zróbcie im zdjêcia i wyœlijcie je na adres, który podajemy poni¿ej.

Na Wasze prace czekamy do 30 kwietnia 2005 r.

Autorzy naj³adniejszych pisanek/kraszanek

lub innych nienotowanych w podrêcznikach form jajcarskich

dostan¹ nagrody:

MMaaggnneettyycczznnee zzeebbrryy

ZZddjjêêcciiaa wwyyssyy³³aajjcciiee nnaa aaddrreess::Agencja Reklamowa MI Polska

KLUB ZEBRA

ul. Powsiñska 28

02-903 Warszawa

z dopiskiem na kopercie: KKoonnkkuurrss „„AAllee JJaajjaa””

Aha, nie zapominajcie o umieszczeniu swoich danych:

imienia, nazwiska, adresu zamieszkania i wieku.

¯yczymy powodzenia w konkursie!

Konkurs ALE JAJA!

Czego to zebry nie wymyœl¹! Wiadomo, wszak tozwierzêta z gonitw¹ myœli pod pasiast¹ czupryn¹. Dla-tego konia z rzêdem temu, kto odgadnie, o czym ma-rzy zebra w filmie „Zebra z klas¹”, który w marcuwchodzi na ekrany kin.

„Zebra z klas¹” to opowieœæ o Pasiu (który w polskiej wersji jêzyko-wej mówi g³osem Macieja Stuhra) – osieroconej zebrze z farmyw Kentucky. I nie by³oby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, ¿e Pasioprzez ca³e ¿ycie s¹dzi³, ¿e jest... koniem wyœcigowym. Spe³niæ ma-rzenia pomog¹ mu kumple – muchy z obejœcia i pewna nastolatka,która marzy o „koñskiej” karierze d¿okeja. Czy naszej zebrze uda siêosi¹gn¹æ cel i stan¹æ ³eb w ³eb z rumakami pe³nej krwi? O tym mo-¿ecie siê przekonaæ ju¿ wkrótce. Film „Zebra z klas¹” wchodzi naekrany polskich kin 10 marca.

JJooaannnnaa ZZyyggaadd³³oo

UWAGA! COŒ SIÊ ŒWIÊCI... UWAGA! COŒ SIÊ ŒWIÊCI... UWAGA! COŒ SIÊ ŒWIÊCI...

Jak przeliczaæ bia³ka i t³uszcze? Ju¿ zebra³a siê zebr t³uszcza i Wam to wy³uszcza!

ILOŚĆ GRAMÓW LICZBA KALORIIPRODUKTY PRODUKTU SPOŻYWCZEGO (KCAL)

RÓWNA 1 WBT

RYBY

Dorsz świeży 100 78Dorsz świeży, filet bez skóry 200 140Dorsz wędzony 100 94Filety z makreli w oleju (konserwa) 29 94Filet z makreli z fasolką 100 128Filety z makreli z warzywami 100 124Flądra świeża 100 83Halibut biały świeży 100 98Karp świeży 100 110Łosoś świeży 50 100Łosoś wędzony 67 108Makrela świeża 50 90Makrela wędzona 50 110Mintaj świeży 200 146Morszczuk świeży 100 89Paprykarz szczeciński 67 119Pikantna sałatka z makreli (konserwa) 67 130Pikling 50 107Płastuga świeża 100 86Pstrąg strumieniowy 100 97Pstrąg tęczowy 67 107Sałatka pikantna z makreli 67 121Sałatka rybna Neptun 67 119Sałatka z dorsza 67 125Sandacz świeży 100 84Sardynka świeża 67 113Sardynka w oleju 50 110Sardynka w pomidorach 67 108Sola 100 83Szczupak świeży 100 82Szprot wędzony w oleju (konserwa) 25 83Szprot w pomidorach (konserwa) 100 144Śledź marynowany 50 96Śledź solony 50 108Śledź świeży 67 107Śledź w oleju po gdańsku 33 105Śledź w sosie pomidorowym (konserwa) 67 118Śledź w sosie własnym (konserwa) 50 107Śledź w śmietanie 100 97Śledź zawijany (rolmops) 100 104Tuńczyk w oleju 50 95Tuńczyk w sosie własnym 100 106Węgorz wędzony 29 93

POTRAWY RYBNE

Dorsz w jarzynach 100 117Dorsz z rusztu 67 115Filety z dorsza po grecku 67 101Filety z dorsza smażone 50 136Karp w galarecie z warzywami 67 91Karp z wody bez warzyw 100 102Kotlet mielony z dorsza 50 130Łosoś smażony sauté 29 108

ILOŚĆ GRAMÓW LICZBA KALORII WIELKOŚĆ PORCJI PRODUKTY PRODUKTU SPOŻYWCZEGO (KCAL) „KUCHENNEJ”

RÓWNA 1 WBT W PRZYBLIŻENIU

PODROBY

Flaki 100 84Nerki wieprzowe 100 102Nogi wieprzowe 33 91Ozór wieprzowy 67 110Parówki cienkie 40 109Parówki kolskie 40 130Parówki z kurczaka 40 104Serca wieprzowe 100 111Wątroba cielęca 100 124Wątroba wieprzowa 100 130Wątroba wołowa 100 125Wątróbka z kurczaka 100 136Żołądki kurczaka 100 114

SERY

Deser twarogowy kakaowy 100 156 1 opakowanie – 150 gDeser twarogowy truskawkowy 100 170Ser brie półtłusty 29 94 1 plaster – 30 gSer kamamber 33 97Ser cheddar 25 98Ser edamski tłusty 33 105Ser ementaler pełnotłusty 25 96Ser gouda tłusty 33 106Ser mozarella 50 113Ser myśliwski pełnotłusty 29 99Ser parmezan 22 100Ser podlaski 29 104Ser rokpol pełnotłusty 29 104Ser salami pełnotłusty 29 100Ser topiony edamski 33 100 1 opakowanie – 50 g; 1 plaster – 20 gSer twarogowy chudy 100 99 1 plaster – 70 gSer twarogowy półtłusty 100 132Ser twarogowy tłusty 67 117Ser tylżycki półtłusty 29 101 1 plaster – 30 gSer tylżycki tłusty 29 95Ser typu FETA 50 107 1 plaster – 20 gSerek Fromage czosnkowy 29 105Serek Fromage naturalny 25 95Serek homogenizowany owocowy 200 264 1 opakowanie – 150 gSerek naturalny Bieluch 100 130Serek pieczarkowy 100 114Serek twarogowy homogenizowany pełnotłusty 67 107Serek twarogowy homogenizowany truskawkowy 100 168Serek twarogowy homogenizowany waniliowy 100 159Serek twarogowy ziarnisty 100 101

ŚMIETANY

Bita śmietana w aerozolu Laura 50 118Śmietana 12% 100 133 1 łyżka – 20 gŚmietana 18% 67 123 1 łyżka – 22 gŚmietanka do kawy 9% 100 107 porcja 10 gŚmietanka kremowa 30% 33 96 1 łyżka – 24 g

Dane wprowadzono na podstawie: „Liczymy kalorie” Hanna Kunachowicz, Irena Nadolna, Beata Przygoda, Krystyna Iwanow;Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

yŁosoś z rusztu 33 94Pulpety z dorsza 100 112

POTRAWY MIĘSNE

Befsztyk bity wiejski 40 103Bigos popularny 100 119Bitki wieprzowe 50 97Bitki wieprzowe w jarzynach 50 94Bitki wołowe 100 102Bitki wołowe w jarzynach 100 116Boeuf Strogonow 50 110Bryzol wołowy z polędwicy 40 101Cielęcina w potrawce 100 103Fasolka po bretońsku 100 141Galaretka wieprzowa 50 101Gęś pieczona 33 108Gołąbki z ryżu i mięsa 100 108Gulasz wołowy 67 99Klopsiki cielęce mielone 50 125Klopsiki mielone mieszane 50 136Kotlet cielęcy panierowany 33 122Kotlet mielony mieszany 40 114Kotlet mielony z kurczaka 29 109Kotlet schabowy panierowany 33 117Kotlet z kurczaka smażony 40 99Kotlet z kurczaka smażony panierowany 50 124Kura w galarecie 50 96Kurczak gotowany w jarzynach 100 99Kurczak pieczony 50 89Medalion z indyka 40 99Papryka nadziewana mięsem 100 160Pasztet z mięsa mieszanego 29 103Pieczeń cielęca duszona 50 96Pieczeń rzymska 67 139Pieczeń wołowa duszona 67 103Polędwica wołowa pieczona 67 112Potrawka z kurczaka 67 99Pulpety z mięsa mieszanego 50 111Risotto z mięsa i warzyw 100 185Rolada wieprzowa 25 103Schab pieczony 33 97Stek wieprzowy 22 105Sztuka mięsa 50 112Wątróbka sauté 50 119Wieprzowina duszona 50 112Wieprzowina gotowana 29 104Żeberka duszone 50 105

DRÓB

Gęś 29 97Kaczka, tuszka 33 103Kura, tuszka 50 101Kurczak, tuszka 67 105Noga (udko) kurczaka 67 105Pierś indyka bez skóry 100 84Pierś kurczaka bez skóry 100 99Podudzie indyka ze skórą 67 95Skrzydło indyka 67 112Skrzydło kurczaka 50 93Udko kurczaka ze skórą 67 105Udziec indyka ze skórą 67 87

y g

SOSY

Majonez domowy 14 103 1 łyżka – 25 gMajonez domowy z oleju rzepakowego 14 102Majonez kielecki 15 101Majonez z oleju słonecznikowego 14 102Musztarda 100 122 1 łyżeczka – 8 gSos tatarski 18 107

CIASTA I CIASTKA

Babka biszkoptowa 100 348 1 plaster – 25 gBiszkopty domowe 200 560Ciastka tortowe z owocami 100 279Ciastko karpatka 33 150Ciastko napoleonka 50 174Ciasto drożdżowe 100 290 1 plaster – 25 gCiasto francuskie ze śliwkami 40 173Ciasto kruche 40 172Delicje szampańskie 100 327 1 sztuka – 15 gEklery z bitą śmietaną 50 158Herbatniki 200 874 1 sztuka – 10 gHerbatniki Corso 50 220Herbatniki kakaowe 40 190 1 sztuka – 14 gHerbatniki sezamowe 33 168Herbatniki w czekoladzie 40 196 1 sztuka – 14 gHerbatniki z cukrem 50 232 1 sztuka – 14 gHerbatniki z nadzieniem czekoladowym 40 199 1 sztuka – 15 gHerbatniki z nadzieniem owocowym 67 260 1 sztuka – 15 gJagodzianki 100 314 1 sztuka – 100 gKeks bakaliowy 50 192 1 porcja – 30 gMarkizy 40 193 1 sztuka – 18 gPierniki alpejskie 100 367 1 sztuka – 18 gPierniki beskidzkie 200 676Piernik z bakaliami 100 341 1 porcja – 30 gPtysie z bitą śmietaną 40 140 1 sztuka – 30 gRolada biszkoptowa z dżemem 100 304Rolada z makiem 50 170Rożki francuskie z jabłkiem 40 156 1 sztuka – 50 gSernik krakowski 50 162Sernik wiedeński z polewą kakaową 50 173 1 porcja – 90 gSernik z rodzynkami 50 166Sezamki 33 167Solinki, paluszki 100 385 1 paczka – 100 gSzarlotka 100 290Tort ananasowy 100 307Wafle nadziewane 33 175 1 sztuka – 20 gWafle Prince Polo 33 181Wafle w czekoladzie 29 158 1 sztuka – 45 g