© P

iotr

Mar

cins

ki -

Foto

lia.c

om

magazynPIELĘGNIARKI OPERACYJNEJ

wydanie 13numer 1(13)/2015

KWARTALNIK

13

SPIS TREŚCI 1. Jakość w bloku operacyjnym

– mgr Ewa Grabowska3. Zakres kompetencji pielęgniarki w różnych krajach

Unii Europejskiej – cz. I – dr n. med. Izabela Wróblewska, Maria Gryszczyk

7. Wybitni chirurdzy – Karl Heinrich Bauer (1890-1978)– dr n. med. Oskar Pelzer

8. Ostry brzuch – ostre zapalenie wyrostkarobaczkowego (OZWR) – lek. med. Rafał Nyc

10. Pobranie nerki od żywego dawcy przy pomocyrobota chirurgicznego da Vinci – lic. Izabela Szwed, dr Jakub Turek, prof. Wojciech Witkiewicz

13. Ważne wydarzenia w pielęgniarstwie operacyjnym– mgr Barbara Dąbrowska

14. Jakość obłożenia pola operacyjnego – mgr Iwona Żurecka-Sobczak

17. Standardy pielęgniarskiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego

Szanowni PaństwoWitam Państwa w Nowym Roku i zapraszam do przeczyta-nia kolejnego wydania Magazynu Pielęgniarki Operacyjnej.

Składam serdeczne podziękowanie firmie 3M, za pomoc fi-nansową i  zaangażowanie w proces wydawania kolejnych numerów Magazynu Pielęgniarki Operacyjnej na 2015 rok. Korzystając z okazji, gratuluję Firmie wyróżnienia w konkur-sie Dobry Wzór 2014, życząc sukcesów na dalsze lata.

W  tym roku mam zaszczyt powitać w  zespole redakcyj-nym prof. Wojciecha Witkiewicza z zespołem, dzięki które-mu poznamy pracę w sali operacyjnej z  robotem da Vinci. Kontynuujemy publikację sylwetek wybitnych chirurgów w opracowaniu Oskara Pelzera. Poznają Państwo także in-formacje dotyczące zasad jakość bloku operacyjnego (ISO i akredytacja).

Rozpoczynamy nowy cykl standardów mgr Joanny Borzęc-kiej i  współautorów pt. Standardy pielęgniarskiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego. W czę-ści 1 Podstawy teoretyczne.

Zapraszamy do zapoznania się z pozostałymi ciekawymi ar-tykułami zawartymi w tym numerze, m.in.: o ostrym zapale-niu wyrostka robaczkowego i poznamy zakresy kompetencji pielęgniarki w różnych krajach Unii Europejskiej – część 1.

Z wyrazami szacunku mgr Ewa Grabowska

Redaktor naczelna: mgr Ewa GrabowskaWydawca: Karkonoskie Stowarzyszenie Instrumentariuszek, www.ksi.jgora.plWspółpraca: dr n. med. Izabela Wróblewskadr n. med. Ryszard Kędradr n. med. Oskar Pelzermgr Magdalena Kulczyckaprof. Wojciech Witkiewicz z zespołemPielęgniarki operacyjne WCSKJ – założycielki KSI

magazynPIELĘGNIARKI OPERACYJNEJ

KWARTALNIK

Ewa Grabowska

KWARTALNIK

wydanie 13numer 1(13)/2015

BEL

GIU

MB

ELG

IUM

CR

OAT

IAC

YPR

US

CZE

CH

REP

.D

ENM

AR

KES

TON

IAFI

NLA

ND

FRA

NC

EIS

RA

ELIC

ELA

ND

IREL

AN

DH

UN

GA

RYG

ERM

AN

YG

REE

CE

BEL

GIU

MB

ELG

IUM

CR

OAT

IAC

YPR

US

CZE

CH

REP

.D

ENM

AR

KES

TON

IAFI

NLA

ND

FRA

NC

E

SER

BIA

RU

SSIA

POR

TUG

AL

POLA

ND

NO

RW

AYIT

ALY

ISR

AEL

SLO

VEN

IASP

AIN

SWED

ENU

NIT

ED K

ING

DO

MTU

RK

EYICEL

AN

DIR

ELA

ND

HU

NG

ARY

GER

MA

NY

SWIT

ZER

LAN

DTH

EN

EDER

LAN

DS

GR

EEC

E

EURO

PEA

N O

PER

ATIN

G R

OO

M N

URS

ES A

SSO

CIA

TIO

N

ww

w.e

orn

a.eu

/ w

ww

.eor

naco

ngre

ss.e

u

15th

of

Feb

ruar

y 20

15Ce

leb

rag

Euro

pea

n P

erio

per

ave

Nu

rsin

g D

ay

‘ SH

AR

PS S

AFE

TY

BEG

INS

WIT

H Y

OU

’

On

beha

lf of

the

EO

RNA

Boa

rd o

f Dir

ecto

rs w

e w

ish

you

all a

hap

py E

urop

ean

This

yea

r’s

them

e st

ates

‘Sha

rp S

afet

y be

gins

wit

h yo

u’

all t

hat

ever

yone

has

a r

epon

sibi

lity

for

safe

ty in

the

wor

k pl

ace.

We

also

had

guid

ance

on

safe

st e

quip

men

t w

hich

sho

uld

be e

mpl

oyed

.

Caro

line,

Mer

ja &

The

EO

RN

A B

oard

of D

irec

tors

Them

e: ‘S

harp

Saf

ety

begi

ns w

ith

you’

Mer

jaCa

rolin

e

wydanie 13 strona 1

Jakość w bloku operacyjnym

mgr Ewa Grabowska Pielęgniarka oddziałowa bloku operacyjnego Wojewódzkie Centrum Szpitalne Kotliny Jeleniogórskiej

Akredytacja i  ISO, to dwa podstawowe systemy znane

w ochronie zdrowia.

Akredytacja (wg Centrum Monitorowania Jakości w Ochro-

nie Zdrowia), to zewnętrzny proces oceny, który dotyczy pla-

cówki opieki zdrowotnej, dobrowolnie poddającej się ocenie

opartej na określeniu stopnia zgodności z wcześniej znanymi

standardami akredytacyjnymi, przeprowadzony przez nieza-

leżną placówkę akredytacyjną, która przyznając akredytację

wydaje stosowne świadectwo.

ISO – standardy ISO powstały w zakresie systemów jakości,

tak aby zapewnić efektywne zarządzanie przedsiębiorstwem.

Od kilku lat system ISO jest stosowany w medycynie.

Wymienione systemy nie są przyznawane tylko i wyłącznie

dla jednej komórki organizacyjnej szpitala np. bloku opera-

cyjnego. Wiele elementów zarządzania jakością znajduje

praktyczne zastosowanie w blokach operacyjnych. A zatem:

Zapewnienie jakości w bloku operacyjnym to:

• zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa, i tu rozpatrujemy

jakość dokumentacji medycznej, adekwatnej do zapotrze-

bowania liczby personelu wykwalifikowanego w  kwestii

zawodowej, bezpieczne wyposażenie w sprawną aparaturę

medyczną, posiadającą aktualne przeglądy i dopuszczenie

do pracy;

• zapobieganie zakażeniom, to podstawowe kryterium jakości

mający ścisły związek z zapewnieniem pacjentowi bezpie-

czeństwa, tj. stosowanie jednorazowej bielizny operacyjnej

przez personel jak i do obłożenia pola operacyjnego, prze-

strzeganie zasad higieny, dezynfekcji, sterylizacji tylko wie-

lorazowego sprzętu(narzędzia chirurgiczne), monitorowanie

zakażeń szpitalnych, dobra organizacja pracy w bloku;

• bezwzględne przestrzeganie Praw Pacjenta;

• stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez personel

bloku operacyjnego;

• praca personelu w oparciu o standardy i procedury medycz-

ne, opracowane w każdym bloku operacyjnym;

• odpowiedzialność indywidualna personelu bloku operacyj-

nego za wykonywanie usług medycznych poprzez autoryza-

cję dokumentów.

Dokumentacja medyczna pacjenta i bloku operacyjnego obrazująca

jakość usług medycznych:

• świadoma zgoda pacjenta na zabieg operacyjny i znieczule-

nie, pacjent musi być zapoznany przez lekarza chirurga i ane-

stezjologa o  planowanym rodzaju zabiegu operacyjnego

oraz o  rodzaju znieczulenia, o ewentualnych powikłaniach

jak i konsekwencjach w przypadku odmowy zgody przez pa-

cjenta na proponowany zabieg operacyjny lub znieczulenie;

• kwalifikacja do zabiegu operacyjnego i znieczulenia, należy

w historii choroby odnotować zakwalifikowanie pacjenta do

zabiegu operacyjnego i znieczulenia;

• przygotować plan operacyjny, którego celem jest wyeli-

minowanie błędów tj. pomylenie pacjentów, zoperowanie

niewłaściwego narządu. Plan operacyjny ma być oryginalny

dla każdej sali operacyjnej oraz personelu medycznego, czy-

telny, dokładny;

• identyfikacja pacjentów, każdy pacjent zakwalifikowany do

zabiegu operacyjnego musi posiadać opaskę identyfikacyj-

ną na ręce. Podczas przyjmowania pacjenta do bloku opera-

cyjnego jego dane muszą być zgodne z opaskę i dokumen-

tacją medyczną;

Dokumentacja medyczna warunkująca bezpieczeństwo ope-

rowanego pacjenta i  obowiązujące standardy to: protokół

pielęgniarki operacyjnej, opis przebiegu operacji, protokół

przebiegu znieczulenia, dokumentacja materiałów przezna-

czonych do pracowni histopatologicznej celem ich badań,

książka rozchodu krwi i środków narkotycznych.

Cała ta dokumentacja musi być czytelna, przejrzysta, kom-

pletna i autoryzowana przez zespół operujący (lekarzy i pie-

lęgniarki).

Ilość i  jakość personelu jest gwarancją jakości usług me-

dycznych tj. odpowiednie kwalifikacje personelu bloku ope-

racyjnego, specjalizacje, kursy kwalifikacyjne, dokształca-

jące, szkolenia. Wymagania te stawiane są pielęgniarkom

operacyjnym, jak i anestezjologicznym, a także lekarzom.

Każdy blok operacyjny powinien mieć opracowane normy

zatrudnienia. Optymalna ilość personelu gwarantuje odpo-

wiednią jakość pracy i  zapewnia bezpieczeństwo pacjen-

strona 2 wydanie 13

tom. Gwarantem jest norma, że do każdego zabiegu opera-

cyjnego muszą być przypisane dwie pielęgniarki operacyjne.

Podyktowane jest to względami bhp, troską o zachowanie

zasad aseptyki i  antyseptyki, bezawaryjną obsługą nowo-

czesnej aparatury medycznej, prowadzeniem dokumentacji

medycznej. Następną normą jest jedna pielęgniarka aneste-

zjologiczna, chirurdzy i anestezjolodzy w ilości pozwalającej

na dobre wykorzystanie sal operacyjnych.

Jakość bloku operacyjnego to: • aparatura medyczna (wszystkie urządzenia i aparaty me-

dyczne muszą posiadać paszporty, instrukcje obsługi);

• jakość powietrza w salach operacyjnych, pod względem

zanieczyszczeń mikrobiologicznych;

• obłożenia pola operacyjnego (jednorazowa bielizna opera-

cyjna, która zapewni ochronę przeciwbakteryjną, nieprze-

makalną antyelektrostatyczną, nie pylącą, pozwalającą na

zachowanie naturalnej termoregulacji ciała ludzkiego);

• jakość to także higiena bloku operacyjnego, nienaganne

przestrzeganie przez personel reżimu sanitarnego, tak jak

przebieranie się w czystą odzież i obuwie, przestrzeganie

zasad i technik sprzątania.

Jakość w  codziennych działaniach personelu bloku opera-

cyjnego tj. ogrzewanie pacjenta w czasie długich zabiegów

operacyjnych, przestrzeganie zasad aseptyki w czasie zabie-

gów wykonywanych w sali operacyjnej, to duża troska i dba-

łość o operowanego pacjenta.

Jakość to zagwarantowanie bezpieczeństwa, zachowanie

należytej troski, zachowanie intymność i godności operowa-

nemu pacjentowi w bloku operacyjnym.

Materiały do napisania artykułu wykorzystałam z wiedzy wła-

snej, jak i w oparciu o literaturę: Blok operacyjny – organizacja

i funkcjonowanie, pod redakcją K. Bieleckiego i T. Szretera.

mgr Ewa Grabowska

wydanie 13 strona 3

Zakres kompetencji pielęgniarki w różnych krajach Unii Europejskiej - cz. Idr n. med. Izabela Wróblewska

Wydawać by się mogło, że praca pielęgniarki/pielęgniarza jest

taka sama niezależnie od kraju, w którym się ją wykonuje.

Faktycznie, zasadnicze jej elementy, stanowiące trzon wy-

konywanego zawodu, są identyczne. Pielęgniarka to samo-

dzielny pracownik ochrony zdrowia, który sprawuje opiekę

medyczną nad pacjentem (podawanie leków, wykonywanie

iniekcji, wlewów dożylnych), asystuje przy zabiegach i ope-

racjach, wypełnia zlecenia lekarskie w procesie diagnostyki,

leczenia i  rehabilitacji oraz zajmuje się szeroko rozumianą

edukacją zdrowotną i promocją zdrowia.

Zakres jej praw i  obowiązków kształtują jednak dodatkowo

swoiste dla danego kraju dokumenty prawne, a także przepi-

sy dotyczące wykonywanego zawodu i umowy zawarte z pra-

codawcą. Te ostatnie mogą zawierać dowolne zapisy, o  ile

obie zainteresowane strony, a więc pracodawca i pracownik,

zgodzą się na nie składając na dokumencie swoje podpisy.

W  rezultacie zakres kompetencji pielęgniarek pracujących

w różnych miejscach, a dodatkowo w różnych krajach może

być odmienny. Wpływ na to ma także historia, mentalność

danego narodu, a także jego kultura.

Mimo, że mówi się, iż nowoczesne pielęgniarstwo rozpo-

częło się wraz z  reformami, jakie wprowadziła Florence

Nightingale  (ur.  1820  we  Florencji, zm.  1910  w  Londynie)

angielska pielęgniarka, statystyk, działaczka społeczna i pu-

blicystka, to od zarania dziejów człowiek zajmował się pie-

lęgnowaniem. Najczęściej robiły to kobiety, które otaczały

opieką swoich najbliższych, głównie najsłabsze jednostki

w grupie, a więc dzieci, osoby starsze i chore. W takim poj-

mowaniu pielęgniarstwa praktycznie każdy człowiek je wy-

konuje w codziennym kontakcie z bliskimi.

Nowe spojrzenie na pielęgniarstwo zaprezentowane przez

Nightingale polegało na otoczeniu potrzebujących fachową

opieką. Podjęte przez nią działania były, jak na ówczesne

czasy, wręcz rewolucyjne, ponieważ do tej pory pielęgnowa-

niem zajmowały się niewykształcone osoby z nizin społecz-

nych, głównie prostytutki. Florencja rozpoczęła szkolenia dla

pielęgniarek, którym zapewniała odpowiednie wykształcenie

zawodowe, ale także dbała o ich poziom moralny, co miało

przyciągać do zawodu kobiety o nieposzlakowanej reputacji

i tym samym zmienić społeczne postrzeganie profesji.

Przełomem w jej działaniach była wojna krymska. Z powodu

pojawienia się znaczącej liczby rannych żołnierzy wymaga-

jących opieki Nigtingale zorganizowała od podstaw opiekę

nad nimi, zwalczając uprzedzenia i sprzeciwy lekarzy, urzęd-

ników i oficerów. Dzięki wprowadzonym przez nią, dziś uzna-

nymi za podstawowe, zmianom wprowadzonym do szpitali

polowych wielu żołnierzy przeżyło.

Florencja stworzyła w szpitalu w Scutari (dzielnica Stambułu)

zespół 38 angielskich pielęgniarek, którym zarządzała. Z ich

pomocą poprawiła fatalny stan sanitarny brytyjskich szpitali.

Jej spostrzeżenia dotyczące pielęgnacji, które wprowadzo-

no w praktyce zdecydowanie poprawiły przeżywalność żoł-

nierzy. Należały do nich dbanie o higienę ciała, podawanie

pacjentom ciepłych posiłków, wprowadzenie do szpitali

światła i wietrzenie sal.

Dziś mówi się o Florence Nightingale, jako o pionierce za-

wodu, osobie, która zrewolucjonizowała jego postrzeganie.

Podstawy zawodu, jakie wypracowała są fundamentem

współczesnego pielęgniarstwa na całym świecie. Pielęgniar-

stwo stało się profesją, a  więc zawodem, który wymaga

długotrwałego przygotowania (studia, staż zawodowy), ma

swój cel główny, jakim jest utrzymanie zdrowia oraz swoisty

kodeks etyczny.

Następująca z  czasem profesjonalizacja pielęgniarstwa

oznacza, że w  kształceniu przestrzegana jest tzw. zasady

licencji, a  więc konieczności uzyskania tytułu zawodowe-

go pielęgniarki, istnieje możliwość zrzeszania się w samo-

rządzie zawodowym oraz uzyskuje się prawa wykonywania

zawodu, co niesie za sobą konieczność przestrzegania ko-

deksu etycznego, zapewnienie edukacji na poziomie akade-

mickim, zapewnienie wysokiego standardu usług oraz cią-

głe dążenie do pogłębiania wiedzy.

strona 4 wydanie 13

Profesjonalna opieka pielęgniarska jest współcześnie realizo-

wana poprzez 9 funkcji zawodowych: naukowo-badawczą,

wychowawczą, promowania zdrowia, profilaktyczną, tera-

peutyczną, rehabilitacyjną, kształcenia i zarządzania. Funkcje

te są tożsame dla wszystkich osób pracujących w zawodzie

pielęgniarki na całym świecie, jednak różny może być nacisk

kładziony na poszczególne składowe. Jest to w dużej mierze

zależne od miejsca wykonywania zawodu i związanej z tym

specyfiki pracy.

Kompetencje pielęgniarek są ściśle związane z wartościami

zawodowymi i  ujawniają się poprzez umiejętne, odpowie-

dzialne i samodzielne działanie w różnych sytuacjach, zgod-

ne z wymogami zawodowymi, etycznymi i  prawnymi. Pie-

lęgniarki powinny być osobami reagującymi na pojawiające

się w medycynie dylematy moralno-etyczne, winny trakto-

wać wszystkich pacjentów w sposób holistyczny, być oso-

bami tolerancyjnymi, opiekuńczymi, okazującymi szacunek

wszystkim podopiecznym bez względu na ich wiek, płeć,

poglądy, kulturę, religię, narodowość, styl życia czy prze-

konania. Dodatkowo powinny w swoim działaniu, o ile jest

to możliwe, uwzględniać życzenia pacjentów, być osobami

ukierunkowanymi na własny rozwój i wzajemne wspieranie

połączone z umiejętnością porozumiewania się.

Jak wynika z tego i tak dość ogólnego opisu wymagania sta-

wiane pielęgniarkom są bardzo wysokie. Szczególnie, jeśli

weźmie się jeszcze pod uwagę jak obszerną i głęboką wie-

dzą dotyczącą kliniki i pielęgnacji musi dysponować osoba

chcąca być profesjonalistką w swoim zawodzie.

Pielęgniarką powinna zatem zostać jedynie osoba o niepo-

szlakowanym charakterze, cechująca się humanitaryzmem

i dużą dozą empatii, a przy tym mająca ciągły i niezaspoko-

jony głód wiedzy.

Tak wygląda teoria, a w praktyce?

Do tego zawodu w większości trafiają osoby, które podjęły

świadomą decyzję i chcą pomagać potrzebującym. Pracują

w nim jednak także pielęgniarki, którym praca nie sprawia

przyjemności, a pacjenci są raczej przedmiotem niż podmio-

tem ich działań. Sytuację, gdy do jakiegoś zawodu trafiają

osoby przypadkowe spotyka się w każdej profesji. W me-

dycynie jest to jednak niezwykle niepokojące, ponieważ

przedstawiciele ochrony zdrowia mają wpływ nie tylko na

zdrowie, ale nawet na życie pacjenta. Popełniony przez nich

błąd może okazać się nieodwracalny i na zawsze pogorszyć

jakość życia podopiecznego.

wydanie 13 strona 5

Stąd tak ważne świadome i przemyślane działanie, ale rów-

nież określenie ścisłych ram kompetencji i  ich przestrzega-

nie w codziennej praktyce. Poruszanie się w ściśle prawnie

określonej przestrzeni i  jej nie przekraczanie zdecydowanie

minimalizuje ewentualne problemy. Dlatego każda z  osób

pracująca czynnie w  jakimś zawodzie powinna zapoznać

się ze swoimi obowiązkami i przywilejami. Szczególnie jest

to ważne w dobie otwartych granic i możliwości podejmo-

wania zatrudnienia w różnych miejscach na świecie, gdzie

polskie pielęgniarki są bardzo wysoko oceniane i  chętnie

zatrudniane.

FRANCJANa przykład we Francji od 1.07.2008 r. nastąpiło całkowite

otwarcie rynku pracy dla Polaków. Jednocześnie istnieje ko-

nieczność uzyskiwania zezwolenia na pracę dla tzw. zawo-

dów reglamentowanych, wśród których znajdują się lekarze,

pielęgniarki, psycholodzy, weterynarze czy technicy medycz-

ni. Dodatkowo wykonywanie zawodu jest ściśle powiązane

z przynależnością do branżowych izb/zrzeszeń, a uznanie dy-

plomu często odbywa się na podstawie złożenia egzaminów

zawodowych udowadniających niezbędne kompetencje.

Dyplomy uzyskane przez pielęgniarki w toku nowego, licen-

cjackiego kształcenia muszą być poświadczane przez polskie

izby zawodowe, a  tłumaczone wyłącznie przez francuskich

tłumaczy przysięgłych. Inne tłumaczenie nie zostanie uznane.

Ważne jest by mieć świadomość, że dyplom pielęgniarski

uzyskany przed wejściem Polski do UE pozwala we Francji

wykonywać jedynie zawód pomocy pielęgniarskiej, a więc

polega głównie na kąpaniu, przebieraniu i karmieniu pacjen-

tów. Praca jest więc ciężka zarówno fizycznie jak i psychicz-

nie, a zarobki zdecydowanie mniejsze niż pielęgniarki.

Francuzi proponują osobom, które nie mają wyższego wy-

kształcenia uzupełnienie go według norm obowiązujących

w ich kraju poprzez skierowanie na bezpłatne kursy doszka-

lające, 9-miesięczne praktyki zawodowe w szpitalu i w koń-

cowym etapie zdanie przed komisją zdrowia pisemnego eg-

zaminu zawodowego.

Podjęty wysiłek będzie wynagrodzony zarobkami, które np.

dla instrumentariuszki czy pielęgniarki anestezjologicznej

wynoszą miesięcznie około 4 tys. Euro, a  dla pielęgniarek

pozostałych specjalności około 2,8 tys. Euro. Ze względu na

brak wykwalifikowanej kadry pracodawcy zapewniają często

pielęgniarkom dodatkowe świadczenia w  postaci pokrycia

kosztów mieszkania (za ok. 68 Euro) czy wyżywienie w miej-

scu pracy.

Pielęgniarki pracujące blisko granicy ze Szwajcarią mają tak-

że możliwość podjęcia pracy w tym kraju, gdzie proponuje

się wynagrodzenie nawet do 12 tys. Euro.

We Francji zawód pielęgniarki jest bardzo dobrze oceniany,

jako niezwykle wysoko profesjonalny.

WIELKA BRYTANIAPodobnie ocenia się ten zawód w  Wielkiej Brytanii, choć

nieco inaczej wyglądają tu kompetencje pielęgniarek. Mogą

one na przykład wystawiać skierowania do specjalistów, za-

stępują opiekunów osób chorych w okresie, gdy potrzebują

oni wytchnienia, zajmują się umożliwianiu pacjentowi spo-

tkań towarzyskich, kładą duży nacisk na organizowanie cho-

remu atmosfery zbliżonej do domowej, w sytuacji opieki nad

dzieckiem mają tylko jednego podopiecznego, a dodatkowo

ustalają przyzwyczajenia pacjenta dotyczące codziennych

czynności czy umieszczają przy łóżku chorego hospitalizo-

wanego ważne informacje jego dotyczące, nie koniecznie

związane tylko ze stanem jego zdrowia, ale także np. z przy-

zwyczajeniami.

W opiece pielęgniarskiej sprawowanej w Wielkiej Brytanii,

jako kolebce rozwoju opieki paliatywnej i hospicyjnej, duży

nacisk kładzie się na holistyczne podejście do pacjentów

znajdujących się w  ostatnim stadium życia. Ważnym ele-

mentem tej opieki jest wręcz obligatoryjne danie możliwo-

ści rodzinie pożegnania się z  pacjentem znajdującym się

w trakcie lub po agonii. Dodatkowo personel medyczny ma

obowiązek utrzymywać przez 3 lata po śmierci pacjenta –

dziecka kontaktu z  rodziną oferując i  udzielając wsparcia

osobistego i kontakt z grupami wsparcia.

Pielęgniarki pracujące w  tym kraju mają także możliwość

pełnienia dyżurów telefonicznych, podczas których udziela-

ją porad i wskazówek, także w godzinach nocnych. Prowa-

dzenie takiej działalności wymaga od personelu medyczne-

go bardzo dużej i wszechstronnej wiedzy i  z  jednej strony

jest wygodne, bo ogranicza liczbę pacjentów wymagają-

cych bezpośredniego kontaktu z  lekarzem, co jest drogie,

z  drugiej jednak jest zjawiskiem niepokojącym, ponieważ

na pielęgniarkę spada odpowiedzialność postawienia przez

telefon diagnozy lekarskiej. Popełnienie pomyłki jest w tym

przypadku bardzo prawdopodobne, a  konsekwencje zdro-

wotne i prawne bardzo duże.

Warto tu także wspomnieć, że angielskie pielęgniarki, po-

dobnie jak francuskie, mają obowiązek pomocy w  kształ-

ceniu przyszłych kadr medycznych. Oznacza to, że to wła-

śnie czynnie pracujące osoby oceniają praktyki studentów

strona 6 wydanie 13

kierunków medycznych, a także wolontariuszy wystawiając

im oceny za wykonywane czynności, co robią nieodpłatnie,

w godzinach swojej pracy.

Pielęgniarka pełni także funkcję łącznika pomiędzy rodziną

a oddziałem, szkołą, lekarzem rodzinnym, pracownikiem so-

cjalnym czy pielęgniarką rejonową, a także promuje i chroni

interesy indywidualnego pacjenta. Jest też członkiem ze-

społu terapeutycznego, co oznacza, że ściśle współpracuje

z lekarzem, rehabilitantem, pracownikiem socjalnym, techni-

kiem medycznych czy pracownikami aptek.

Należy tu wspomnieć, że w Wielkiej Brytanii pielęgniarki sta-

nowią bardzo zwartą grupę, stale utrzymującą i powiększają-

cą swój poziom zawodowy, a także reputację zawodu.

Wydaje się, że pewne zasady funkcjonujące w  tej opiece

medycznej warto byłoby przenieść na grunt polski. Mam tu

na myśli na przykład imienną odpowiedzialność za opiekę,

przydzielenie do pielęgnacji konkretnych pacjentów, przed-

stawianie się podopiecznym z  imienia i  nazwiska, indywi-

dualne postrzeganie potrzeb, przyzwyczajeń czy preferencji

chorego, ustalanie dla każdego pacjenta hierarchii jego po-

trzeb, czynne uczestnictwo w tworzeniu standardów czy po-

dejmowanie szeregu samodzielnych decyzji i branie za nich

pełnej odpowiedzialności.

Być może duża autonomia zwodu i  jego wysoka społecz-

na ocena jest uwarunkowana dostrzeganiem przez władze

znaczenia profesjonalnej opieki i  jej wpływu na zdrowienie

pacjentów. Minister Jeremy Hunt w jednym ze swoich wy-

stąpień powiedział, że: „Jeśli brakuje pieniędzy największym

marnotrawstwem i  najwyższym obciążeniem finansowym

jest opieka świadczona na niskim poziomie. (…) Logika na-

kazuje, że najpierw musimy zainwestować w  dodatkowy

personel, a  wtedy zobaczymy, że inwestycja wiedzie do

długoterminowych oszczędności (….). Zapobieżenie niepo-

trzebnym przypadkom odleżyn, odcewnikowych ZUM, żyl-

nych zaburzeń zakrzepowo-zatorowych czy upadków ozna-

czałoby oszczędności odpowiadające zatrudnieniu około 4

tysięcy dodatkowych pielęgniarek”.

Tak innowacyjne, a jednocześnie długoplanowe postrzeganie

wpływu poziomu pielęgnacji nie tylko na tempo leczenia, ale

także ponoszone koszty powoduje, że zawód pielęgniarki jest

doceniany, a jej osoba jest kojarzona z profesjonalizmem.

W  Wielkiej Brytanii wciąż istnieje duże zapotrzebowanie

na fachowy personel pielęgniarski, co powoduje, że pra-

codawcy idąc na rękę kandydatom do pracy pokrywają na

przykład koszty rejestracji w Izbach Pielęgniarskich (ok. 350

EU), a także koszty przelotu z innego kraju, proponują odbiór

z  lotniska, wypłacają na tzw. start równowartość ok. 1500

Euro zaliczki, gwarantują bezpłatne zakwaterowanie przez

pierwszy miesiąc czy szkolenie przed rozpoczęciem pracy.

Zarobki są uzależnione od posiadanego doświadczenia i róż-

nią się nieznacznie w zależnie od pory pracy i pracy w dni

wolne od pracy (ok. £ 12/godz. od pn. – pt., £ 12.55 w week-

endy, £ 13.00 za pracę nocną).

Mimo dużego zapotrzebowania na personel medyczny pol-

skie pielęgniarki mogą napotkać na problemy z  ich zatrud-

nieniem w  Wielkiej Brytanii. Brytyjskie Izby Pielęgniarskie

najchętniej kierują je do placówek opieki nad osobami star-

szymi, gdzie (w  zależności od posiadanych dokumentów)

pracują jako pielęgniarki albo care assistant.

Zatrudniająca się w Wielkiej Brytanii pielęgniarka jest zobo-

wiązana znać zasady zatrudniania, przy czym prawo angiel-

skie nie jest spójne i łatwe w interpretacji. Do obowiązków

zatrudniającej się osoby należy znajomość prawa pracy

i obowiązek sprawdzenia swoich kwalifikacji i uprawnień do

stanowiska, na które aplikuje. Podjęcie pracy nie na swoim

stanowisku grozi odebraniem prawa wykonywania zawodu

i wykreśleniem z rejestru.

Jak widać pełną odpowiedzialność ponosi tu osoba zatrud-

niająca się, a nie pracodawca. Konsekwencje nieznajomości

prawa też poniesie pielęgniarka, pracodawca nie będzie jej

chronił w tym względzie. Dlatego tak ważne staje się dokład-

ne sprawdzenie swoich uprawnień.

dr n. med. Izabela Wróblewska

wydanie 13 strona 7

Wybitni chirurdzy – Karl Heinrich Bauer (1890-1978) dr n. med. Oskar PelzerI Oddział Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej Wojewódzkie Centrum Szpitalne Kotliny JeleniogórskiejOrdynator: dr n. med. Kazimierz Pichlak

Karl Heinrich Bauer urodził się 26 września 1890 w Schwa-

erzdorf w Bawarii. W latach 1900-1909 uczęszczał do gim-

nazjum w  Bambergu, następnie studiował medycynę na

uniwersytetach w Erlangen, Heidelbergu i Monachium. Eg-

zaminy końcowe oraz pracę doktorską obronił w 1914 roku

na uniwersytecie w Wurzburgu.

W  czasie Pierwszej Wojny Światowej został powołany do

wojska i pełnił tam funkcję lekarza wojskowego. Po zakoń-

czeniu wojny w 1918 roku udał się do Freiburga, aby zostać

tam asystentem znanego patologa Ludwiga Aschoffa.

W 1923 roku habilitował się w Getyndze i poświęcił dalszej

pracy nad badaniem raka.

W  1928 roku opublikował mutacyjną teorię powstawania

nowotworów, która jako pierwsza tłumaczyła ich genezę.

Następnie w  roku 1932 przeniósł się do Wrocławia, gdzie

rok później podpisał dokument lojalnościowy niemieckich

profesorów wobec Adolfa Hitlera oraz państwa narodowo-

-socjalistycznego. We Wrocławiu i Heidelbergu stał się le-

karzem Wehrmachtu. Pomimo to, w  czasach narodowego

socjalizmu Bauer miał dużo problemów ze względu na ży-

dowskie pochodzenie swojej żony i musiał się przenieść do

Heidelbergu. Tam objął kierownictwo kliniki chirurgicznej.

Po zakończeniu II Wojny Światowej dążył do ponownego

otworzenia Uniwersytetu w Heidelbergu, gdzie stał się jego

pierwszym rektorem po wojnie.

W 1944 roku zachorował na raka jelita grubego i musiał być

wielokrotnie operowany. Liczył się z najgorszym, jednak wy-

zdrowiał i opublikował w 1949 roku Problem Raka, który był

podsumowaniem trudności, dylematów i możliwych rozwią-

zań w badaniach onkologicznych.

Do największych osiągnięć Karla Heinricha Bauera nale-

ży utworzenie Niemieckiego Centrum Badań nad Rakiem

(Deutsches  Krebsforschungszentrum) w  Heidelbergu

w roku 1964.

Zmarł 7 lipca w 1978 roku w tym samym mieście. W 2004

roku za swoje dokonania w dziedzinie medycyny Karl Hein-

rich Bauer został uhonorowany popiersiem w Galerii Sław-

nych Wrocławian ratusza miejskiego.

dr n. med. Oskar Pelzer

strona 8 wydanie 13

Ostry brzuch – ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (OZWR)lek. med. Rafał NycII Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej WCSKJOrdynator dr n.med. Ryszard Kędra

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego od lat stanowi jed-

ną z najczęstszych chorób z jaką pacjenci są leczeni w od-

działach chirurgii a operacja jego usunięcia to jedna z częst-

szych interwencji ostrodyżurowych.

Statystycznie nieznacznie częściej choroba ta dotyka męż-

czyzn. Zachorować można w każdym wieku, jednak najwięk-

szą liczbę przypadków obserwujemy u osób między 10 a 30

rokiem życia.

W zależności od zaawansowania OZWR dzielimy na:

• nieżytowe (appendicitis catarrhalis)

• wrzodziejące (app. ulcerosa)

• ropowicze (app. phlegmonosa)

• zgorzelinowe (app. gangrenosa)

• perforację wyrostka.

Wyrostek robaczkowy jest szczątkowym narządem o do dziś

nie do końca poznanej funkcji. Bezpośrednią przyczyną po-

wstania stanu zapalnego jest zablokowanie światła wyrostka

uniemożliwiające odpływ produkowanego w  nim śluzu. Do

obturacji może doprowadzić obrzęk tkanki limfatycznej, ka-

mień kałowy (częściej u osób starszych), rzadziej ciało obce

(np. drobne pestki owoców) czy pasożyty. Stan zapalny może

być również objawem choroby Leśniowskiego-Crohna, lub

być spowodowanym rozrostem nowotworowym w prawym

dole biodrowym.

Utrudniony odpływ śluzu skutkuje wzrostem ciśnienia we-

wnątrz wyrostka robaczkowego a to z kolei upośledza per-

fuzję (ukrwienie) jego ścian prowadząc do ich owrzodze-

nia i  martwicy. Przenikanie bakterii przez osłabioną ścianę

wyrostka prowadzi do rozwoju ograniczonego zapalenia

otrzewnej. W  zaawansowanych przypadkach dochodzi do

perforacji zmienionej zapalnie ściany wyrostka, co w zależ-

ności od odporności organizmu i stopnia złośliwości bakterii

może skutkować rozlanym zapaleniem otrzewnej. Z drugiej

strony sprawny mechanizm odpornościowy organizmu stara

się odizolować chory obszar jamy otrzewnej od pozostałych

narządów i ograniczyć rozprzestrzenianie procesu ropnego

poprzez powstawaniu zrostów jelita i  sieci – tak powstaje

naciek okołowyrostkowy (plastron).

Początkowe objawy ostrego zapalenia wyrostka robacz-

kowego nie są charakterystyczne. Występuje ból brzucha

w okolicy pępka lub nadbrzuszu, często o charakterze kol-

kowym; towarzyszą mu nudności, biegunka, brak apetytu,

tachykardia. Z upływem godzin ból zmienia swój charakter

na stały i  lokalizuje się w  prawym podbrzuszu (w  punkcie

MacBurneya – na granicy zewnętrznej i środkowej 1/3 linii

łączącej pępek z prawym kolcem biodrowym). Temperatura

ciała może być podwyższona do 37°-38° st. C

Za rozpoznaniem zapalenia wyrostka przemawiają: bole-

sność uciskowa, dodatni objaw Blumberga tj. ból w prawym

dole biodrowym silniejszy przy odrywaniu ręki badającego

od powłok niż przy ucisku, oraz zaznaczona obrona mięśnio-

wa. Ból tej okolicy może się także nasilać w trakcie kaszlu,

rzadziej w trakcie ucisku lewego podbrzusza (obj. Rowsinga).

Obrona mięśniowa i objaw Blumberga nad całą jamą brzusz-

ną świadczą o wystąpieniu rozlanego zapalenia otrzewnej.

Zmienność osobnicza położenia i długości wyrostka robacz-

kowego (średnio od 0,5 do 20 cm) wpływa na różnorodność

wydanie 13 strona 9

nasilenia objawów. Zmieniony zapalnie wyrostek może dać

dolegliwości z narządu z którym się styka np. przy położeniu

zakątniczym ból będzie mniejszy zaś dominować będzie bie-

gunka; sięgając pęcherza moczowego spowoduje dysurię;

zakątniczy wyrostek sięgający wnęki wątroby może imito-

wać objawy zapalenia pęcherzyka żółciowego.

W badaniach dodatkowych obserwujemy wzrost liczby leu-

kocytów powyżej 10 tys./mm 3 i stężenia CRP, oraz wzrost

liczby młodych postaci neutrofili (z drugiej strony prawidło-

wa wartość danego parametru nie musi oznaczać braku sta-

nu zapalnego).

Do postawienia prawidłowego rozpoznania są pomocne

USG i/lub tomografia komputerowa jamy brzusznej, które

mogą ujawnić patologię w prawym dole biodrowym, oce-

nić zaawansowanie choroby, lub przeciwnie – wskazać inną

przyczynę dolegliwości wymagającą odmiennego leczenia.

W  diagnostyce różnicowej musimy przede wszystkim

uwzględnić:

• prawostronną kolkę nerkową (konieczne jest badanie

ogólne moczu u pacjenta zgłaszającego bóle brzucha);

• choroby narządu rodnego u  kobiet – ciążę ekotopową,

prawostronne zapalenie przydatków, skręt torbieli jajnika

– konieczna konsultacja ginekologiczna;

• perforację wrzodu trawiennego z zaciekiem do prawego

dołu biodrowego (powietrze pod przeponą w RTG klatki

piersiowej lub jamy brzusznej);

• zapalenie węzłów chłonnych krezki.

fot. Eastnews

Po rozpoznaniu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego

i  wstępnym wyrównaniu ewentualnych zaburzeń wodno-

-elektrolitowych kwalifikujemy pacjenta do leczenia opera-

cyjnego – apendektomii. Najczęściej zabieg przeprowadza

się metodą otwartą. Jama otrzewnej zostaje otwarta z cię-

cia przyprostnego prawego lub naprzemiennego na wyso-

kości prawego talerza biodrowego. Po odnalezieniu kątnicy

kierując się wzdłuż jednej z  jej taśm w  dół odnajduje się

wyrostek robaczkowy. W pierwszej kolejności od wyrostka

odpreparowuje się jego krezkę podwiązując naczynia krwio-

nośne. Następnie wyrostek miażdży się u podstawy, zaciska

kleszczykami, zakłada podwiązkę i odcina. Celem lepszego

zaopatrzenia kikuta, po wcześniejszym założeniu szwu kap-

ciuchowego na ścianę kątnicy można go wgłębić do jej wnę-

trza. Założenie szwu typu „Z” dodatkowo wzmacnia miejsce

wgłębienia. Jeśli stwierdzono obecność treści ropnej na-

leży zakażony obszar wypłukać i  zdrenować. Po usunięciu

wyrostka robaczkowego kontroluje się końcowe 60-100 cm

jelita krętego poszukując uchyłku Meckela.

Operację usunięcia wyrostka robaczkowego można również

z powodzeniem przeprowadzić metodą laparoskopową.

Po usunięciu wyrostka robaczkowego konieczne jest uzupeł-

nienie terapii dożylnym podawaniem antybiotyku o szerokim

spektrum obejmującym bakterie Gram (-) ujemne i beztlenowe.

Odmienny jest sposób leczenia pacjentów z  naciekiem

okołowyrostkowym (plastronem). U  tych chorych stwier-

dzamy tkliwy nieruchomy guz w prawym dole biodrowym.

Nie stwierdza się objawów otrzewnowych takich jak obrona

mięśniowa czy objaw Blumberga. Po potwierdzeniu rozpo-

znania w badaniach obrazowych leczenie jest zachowawcze

polegające na dożylnej antybiotykoterapii. Po ustąpieniu na-

cieku można rozważyć apendektomię w trybie planowym.

Przy braku ustępowania nacieku i niezmiennym wyczuwaniu

guza w rzucie kątnicy należy poszerzyć diagnostykę o kolo-

noskopię, celem dokładnej oceny zmiany.

Narastanie bólu w  rzucie nacieku i  wystąpienie gorączki,

zwłaszcza nasilającej się w godzinach popołudniowych może

świadczyć o tworzeniu się ropnia. W rozpoznaniu pomocne

będą badania obrazowe. Powstały ropień wymaga nacięcia

i drenażu. Można to wykonać metodą otwartą w warunkach

bloku operacyjnego lub przezskórnie pod kontrolą USG.

Kwalifikując pacjenta do operacji nie wolno zapominać o jej

ewentualnych powikłaniach takich jak: zakażenie rany, ro-

pień jamy otrzewnej, krwawienie, przepukliny w bliźnie po-

operacyjnej, późna niedrożność zrostowa jelit czy niepłod-

ność u  kobiet. Późnymi powikłaniami spotykanymi rzadko,

ale mogącymi zagrażać życiu są: ropnie wątroby i zakrzepica

żyły wrotnej.

lek. med. Rafał Nyc

strona 10 wydanie 13

Pobranie nerki od żywego dawcy przy pomocy robota chirurgicznego da Vincilic. Izabela Szwed, dr Jakub Turek, prof. Wojciech WitkiewiczWojewódzki Szpital Specjalistyczny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy we Wrocławiu

Przeszczepianie nerek jest najlepszą, choć nie jedyną, me-

todą leczenia schyłkowej niewydolności nerek. W porówna-

niu z długotrwałą dializoterapią zapewnia lepszą jakość życia

i zmniejsza śmiertelność. Porównując przeszczepianie nerki

ze zwłok i od dawców żywych, w tym drugim przypadku ob-

serwowane jest znacząco dłuższe przeżycie zarówno biorcy

jak i nerki przeszczepionej. W Polsce na różne stadia niewy-

dolności nerek cierpi kilkanaście procent ludności – ok. 4

mln osób. Ta liczba zwiększa się z roku na rok. Większość

z nich ma niewydolność niezbyt zaawansowaną, ale liczba

chorych wymagająca dializy stale rośnie.

Pierwsze pobranie nerki od żywego dawcy na świecie odbyło

się w 1953 roku, w Polsce pierwsze przeszczepienie nerki ze

zwłok przeprowadził Wiktor Bross we Wrocławiu we wrze-

śniu 1965 roku, a w 1967 roku przeszczepił nerkę od żywego

dawcy. Pierwsze przeszczepienie nerki od matki odbyło się

w Warszawie 1967 roku a w 1974 roku od bliźniaka jedno-

jajowego, w 1999 roku od dawcy spokrewnionego emocjo-

nalnie. Pierwsze w Polsce pobranie nerki z wykorzystaniem

robota chirurgicznego odbyło się w styczniu 2013 roku w Wo-

jewódzkim Szpitalu Specjalistycznym we Wrocławiu.

Zalety przeszczepiania nerek od dawcy żywego:

• krótki czas oczekiwania na przeszczep nerki,

• operacja jest zaplanowana, odbywa się wówczas, gdy za-

równo dawca nerki jak i biorca są do niego dobrze przy-

gotowani,

• dawca żywy skraca czas oczekiwania innym chorym na

liście oczekujących na nerkę.

Pobieranie nerki metodą otwartą od żywego dawcy pozo-

staje nadal w Polsce standardem postępowania. Pobranie

nerki metodą klasyczną jest zabiegiem rozległym naruszają-

cym ciągłość powłok brzucha, a tym samym powikłań. Do

powikłań chirurgii otwartej zalicza się ból pooperacyjny, dłu-

gi pobyt w szpitalu, długi okres rekonwalescencji. Z powo-

du urazu operacyjnego wielu potencjalnych dawców nerki

rezygnuje z  oddania narządu bliskiej osobie. Alternatywną

metodą jest zastosowanie do tego celu techniki laparosko-

powej lub robota chirurgicznego. Tego rodzaju operacje co-

raz częściej stosowane są w krajach zajmujących się trans-

plantologią.

W  USA zanotowano skokowy wzrost liczby przeszczepów

rodzinnych po wprowadzeniu do pobrania nerki metody la-

paroskopowej, a później robota chirurgicznego da Vinci. Do

zalet operacji wykonywanych sposobem małoinwazyjnym

należą: niewielkie cięcie, mniejsza utrata krwi, zmniejszone

odczuwanie bólu w okresie pooperacyjnym, krótszy pobyt

w szpitalu, szybki powrót pacjenta do pełnej sprawności ży-

ciowej. Wszystko to sprawia, że lęk potencjalnego żywego

dawcy przed operacją jest mniejszy. Może to pozytywnie

wpłynąć na podjęcie decyzji o oddaniu nerki osobie bliskiej.

Kryteria kwalifikacyjne żywych dawców nerek

• zgoda biorcy na przeszczepienie nerki od dawcy żywego,

• określenie zgodności grup krwi między biorcą i dawcą,

• wykluczenie obecności przeciwciał u  biorcy przeciwko

dawcy (crossmatch ujemny),

• wykluczenie u dawcy cech będących ryzykiem dla dawcy

i biorcy stanowiących przeciwwskazanie do oddania nerki.

Przeciwwskazania bezwzględne dla oddania własnej nerki• zaburzenia psychiczne,

• umiarkowana lub ciężka choroba nerek,

• choroba nowotworowa,

• czynne zakażenia HBV, HCV, HIV,

• zaburzenia krzepnięcia,

• ciąża.

Przeciwwskazania względne dla żywych dawców

• brak zgodności głównych grup krwi,

• wiek powyżej 65 lat,

• otyłość BMI >30,

• umiarkowane nadciśnienie tętnicze,

• jednorazowy epizod kamicy nerkowej.

wydanie 13 strona 11

Pierwsze robotowe pobranie nerki od dawcy żywego odbyło

się Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym we Wrocławiu.

Dawcą nerki była matka pacjenta, 58-letnia kobieta. Biorcą

był 32-letni mężczyzna chorujący na przewlekłą chorobę nie-

wydolność nerek.

Ułożenie pacjenta na stole operacyjnym

PRZYGOTOWANIE INSTRUMENTARIUM

Zestaw do otwarcia jamy brzusznej, zestaw klipsownic (po

dwie z każdego rozmiaru), jednorazowe nożyczki laparosko-

powe, kleszczyki laparoskopowe, Igła Veressa, igła ssąco-

-płucząca, przewód insuflacyjny, przewód do koagulacji

monopolarnej i  bipolarnej, termos, worek Endo-bag, jed-

norazowe trokary 12mm. Sterylne mankiety do obłożenia

ramion platformy narzędziowej, mankiet do obłożenia gło-

wicy kamery. Zestaw robotowych kaniul 8mm, jednorazowe

uszczelki na kaniule, obturator, kalibrator. Narzędzia roboto-

we: haczyk, grasper bipolarny, optyka 0 stopni. Zestaw do

perfuzji nerki, płyn do perfuzji, lód, pojemnik na nerkę.

PRZYGOTOWANIE PLATFORMY NARZĘDZIOWEJObłożenie sterylnym mankietem dwóch ramion platformy

narzędziowej ramienia kamery, optyki. Platforma narzędzio-

wa ustawiamy po lewej stronie stołu operacyjnego.

UŁOŻENIE PACJENTA NA STOLE OPERACYJNYM

Po indukcji znieczulenia i  intubacji dotchawiczej, założeniu

sondy do żołądka i cewnika Foleya do pęcherza moczowe-

go, pacjenta układa się na lewym boku pod kątem 60 stopni

na standardowym stole operacyjnym. Umożliwia to prze-

mieszczenie się jelit w kierunku ku dołowi poza pole ope-

rowane, ułatwia bezpieczny dostęp do jamy otrzewnowej

w  czasie zakładania kaniul. Pacjent powinien być ułożony

tak, aby zapewnić stabilność i zapobiec uszkodzeniom ner-

wów spowodowanym uciskiem. Zgięcie stołu i wykonanie

ławeczki jest opcjonalne. Wygięcie stołu powinno być po-

między grzebieniem talerza kości biodrowej a łukiem żebro-

wym. Zabezpieczenie rąk, nóg, kolan, kostek, biodra oraz

łokci jest obowiązkowe. W celu zabezpieczenia uniesionego

ramienia zakłada się podporę. Dolne ramie leży na płaskiej

podpórce. Kończyna dolna jest zgięta w stawie kolanowym

i biodrowym. Po ułożeniu, pacjent zostaje przymocowany do

stołu pasem na wysokości bioder i dodatkowo owinięty ma-

teracem próżniowym.

TECHNIKA OPERACJIPo przygotowaniu pola operacyjnego, przy pomocy igły Ve-

ressa, wprowadzonej pod lewym łukiem żebrowym, wytarza

się odmę jamy otrzewnowej. Następnie wprowadza się tro-

kar 12mm dla kamery robota w linii środkowo obojczykowej

na wysokości pępka. Dwie kaniule robotowe wprowadzamy

odpowiednio w lewym górnym i lewym dolnym kwadrancie

jamy brzusznej. Dodatkowo trokar 12 mm dla asystenta wpro-

wadzamy w okolicy okołopępkowej. Preparowanie rozpoczy-

namy od uwolnienia zgięcia śledzionowego okrężnicy. Jelito

grube przemieszczamy przyśrodkowo, identyfikujemy lewy

moczowód i  lewe naczynia gonadalne. Kierując się dogło-

wowo odsłaniamy wnękę nerki, identyfikujemy żyłę nerkową

i tętnice nerkowe. Klipsujemy żyły lędźwiową i nadnerczową,

następnie przecinamy. Preparujemy tętnice, żyłę nerkową,

zakładamy na nie tasiemki naczyniowe. Z cięcia Pfannensti-

la o długości 5 cm do jamy brzusznej wprowadzamy worek

Endo-bag 800 ml. Naczynia nerkowe zamykamy klipsami

naczyniowymi. Szypułę nerkową przecinamy po przecięciu

moczowodu, nerkę z  jamy otrzewnowej usuwamy w worku

Endo-bag. Pobraną nerkę schładzamy na stoliku płynem do

perfuzji. W momencie wydobycia nerki, drugi zespół chirur-

giczny na sali obok rozpoczyna operację biorcy. Cięcie skórne,

a także otwory po usuniętych kaniulach po miejscowym znie-

czuleniu zostały zamknięte w sposób typowy.

Zespół, który brał udział w  pierwszym w  Polsce pobraniu nerki robotem chirurgicznym da Vinci od żywego dawcy wraz z dawcą. Od lewej: dr Jakub Turek, dr Anna Wątroba, dr Monika Ryba, dr Anna Kazana, dawca nerki JB, Prof. Woj-ciech Witkiewicz, Agnieszka Fiedziuk, Izabela Szwed

strona 12 wydanie 13

PODSUMOWANIE

Dla biorcy najkorzystniej jest gdy nerka pochodzi od żywe-

go dawcy. Perspektywa dawcy jest nieco bardziej skompli-

kowana, gdyż dotychczas zdrowa osoba poddawana jest

operacji, która obarczona jest niewielkim, ale nie zerowym,

ryzykiem utraty zdrowia. Pobranie nerki od dawcy żywego

wykonane przy pomocy robota chirurgicznego przynosi ko-

rzyści dla dawców, biorców, a także dla programów trans-

plantacyjnych w wielu krajach. Robotowe i laparoskopowe

pobranie nerki jest obecnie wykonywane rutynowo w wielu

ośrodkach na całym świecie. W Polsce przeszczepianie ne-

rek od dawców żywych nie jest często stosowaną metodą

w porównaniu z innymi krajami.

Elementy systemu da Vinci

W sytuacji niedoboru narządów od dawców zmarłych istotne

wydaje się rozpowszechnianie przeszczepiania nerek od daw-

ców żywych, zarówno w społeczeństwie jak i wśród lekarzy.

lic. Izabela Szwed

dr Jakub Turek

prof. Wojciech Witkiewicz

Literatura:

1. Waldemar Kostewicz: Chirurgia laparoskopowa.

2. Waldemar Kostewicz: Atlas chirurgii laparoskopowej

i zabiegów małoinwazyjnych

3. M. Meinero, G. Melotti, PH. Mouret: Laparoscopic

surgery, The Nineties.

wydanie 13 strona 13

Ważne wydarzenia w pielęgniarstwie operacyjnym

mgr Barbara DąbrowskaPrezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Instrumentariuszek

Drogie koleżanki i koledzy minął kolejny rok 2014 w działalno-

ści Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Instrumentariuszek, który

udało się zakończyć sukcesem.

W  dniu 31 października 2014r. mgr Joanna Borzęcka zapre-

zentowała Ogólnopolskie Stowarzyszenie Instrumentariuszek

na mitingu w Tallinie. Odbyło się głosowanie zarządu EORNA

i  100% zagłosowało za przyjęciem naszego stowarzyszenia,

a tym samym Polski, do EORNA.

Wprowadziliśmy nasze pielęgniarstwo operacyjne do Europy.

Jesteśmy bardzo dumni z tego i cieszymy się, że będziemy re-

prezentować Polskę i  nasze pielęgniarstwo operacyjne, które

jest na bardzo dobrym poziomie, na forum Europy. Na stronie

EORNA http://www.eorna.eu jest już Polska Flaga.

W związku z członkostwem w EORNA, w dniu 15 lutego obchodzi-

my Europejski Dzień Pielęgniarki Operacyjnej wprowadzony przez tą

organizację w całej Europie.

Życzenia skierowane przez Prezydent EORNA i Zarząd Europej-

skie Stowarzyszenie Pielęgniarek Operacyjnych (EORNA) 15 lu-

tego 2015

Drodzy koledzy/koleżanki pielęgniarki/pielęgniarze okołoopera-

cyjni.

W imieniu zarządu EORNA pragniemy życzyć wam wszystkiego

dobrego z okazji europejskiego dnia Pielęgniarstwa Okołoope-

racyjnego. Jest to czas kiedy możemy uczcić wkład jaki dajecie

i  jakość opieki którą zapewniacie. Jest to czas aby zastanowić

się nad sobą, swoim zespołem, pełniona w nim funkcją, swoją

profesją i skupieniu się na bezpieczeństwem pacjenta.

W tym roku hasłem przewodnim jest „Bezpieczeństwo używa-

nia ostrych narzędzi zależy od Ciebie” Wierzymy że to wciąż jest

istotny problem wśród wielu placówek służby zdrowia. To nam

przypomina, że każdy jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo

w miejscu pracy. Poza tym wprowadziliśmy założenia dyrektywy

Unii Europejskiej o ostrych narzędziach, która określa metody,

procedury i wytyczne najbezpieczniejszego korzystania ze sprzę-

tu, który jest stosowany.

Caroline, Merja i zarząd EORNA

Hasło przewodnie ,,Bezpieczeństwo używania ostrych narzędzi zależy

od Ciebie''

Zapraszamy również pielęgniarki i położne operacyjne do udzia-

łu w kongresie EORNA, który odbędzie się w dniach 7-10 maja

2015 roku w Rzymie, we Włoszech. Na tym kongresie Polskę bę-

dzie reprezentować dwóch delegatów: prezes OSI mgr Barbara

Dąbrowska i członek zarządu mgr Joanna Borzęcka.

Informacja i rejestracja na stronie EORNA jako uczestnik

http://www.eorna.eu/EORNACongress-2015-Online-registra-

tion-opens_a470.html

W dniu 3 grudnia 2014 roku NRPiP przyjęła na mocy uchwały standardy

pielęgniarskiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa opera-

cyjnego.

Uchwała Nr 277/VI/2014 Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych z dnia

3 grudnia 2014 r. w sprawie ustalenia Standardu pielęgniarskiej praktyki

klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego dostępna jest wraz

ze standardami na stronie www.nipip.pl oraz www.osibialystok.pl.

Od dnia 3 grudnia 2014 roku przyjęte standardy są obowiązujące i moż-

na się na nie powoływać.

W  2015 roku przy współpracy z  NRPiP planujemy przygoto-

wanie rozporządzenia MZ dotyczącego naszej dziedziny. Na

podstawie naszych standardów już w  lutym 2015 roku będzie

przygotowane w NRPiP rozporządzenie. W marcu zostanie prze-

kazane do konsultacji do izb a następnie rozpocznie się proces

legislacyjny. Dlatego też zwracamy się do całego środowiska

o zapoznanie się ze standardami i wsparcie naszych działań.

Ponadto standardy będą publikowane w Magazynie Pielęgniar-

ki i Położnej. Zostanie również przygotowana przez NRPiP książ-

ka z  naszymi  standardami oraz  charakterystyką stanowiska

pracy pielęgniarki operacyjnej. Planuje się przygotowanie prze-

wodnik z ramowym program doskonalenia wewnętrznego pie-

lęgniarki operacyjnej, procesem adaptacji jako materiały dydak-

tyczne dla doskonalenia zawodowego pielęgniarki operacyjnej.

mgr Barbara Dąbrowska

strona 14 wydanie 13

Jakość obłożenia pola operacyjnego

W okresie, gdy zakażenia szpitalne stanowią istotne zagro-

żenie dla zdrowia i  życia pacjentów hospitalizowanych jak

również dla personelu medycznego należy podejmować ta-

kie działania, które uchronią przed powikłaniami związanymi

z pobytem w szpitalu szczególnie w oddziałach chirurgicz-

nych. Dlatego na szczególną uwagę zasługuje temat opie-

ki okołooperacyjnej w skład, której wchodzi między innymi

pobyt chorego na bloku operacyjnym.

Blok operacyjny to szczególne miejsce w każdym szpitalu.

Kiedyś ktoś powiedział, „że jest to serce każdego szpitala”

i wydaje mi się to prawdą. Jest to miejsce gdzie występuje

najwyższe ryzyko zakażenia wewnątrzszpitalnego, dlatego

tak ważne jest, aby działał tu system najwyższej jakości.

Chodzi tu głównie o to, aby sprzęt medyczny, aparatura, sale

operacyjne, personel bloku, obłożenia operacyjne oraz pro-

cedury i standardy były zgodne z najnowszymi wytycznymi.

Chorzy oczekują aby świadczona opieka medyczna była na

najwyższym poziomie. Jednocześnie poddają się działanią

zespołu operacyjnego z zaufaniem, któremu bardzo często

towarzyszy brak wiedzy na temat funkcjonowanie bloku

operacyjnego.

W celu zapewnienia bezpieczeństwa choremu operowane-

mu zaczęto analizować w  jaki najprostszy sposób można

zmniejszyć ryzyko zakażenia miejsca operowanego. Prze-

analizowano szereg badań dotyczących między innymi obło-

żeń operacyjnych. Już w latach sześćdziesiątych ubiegłego

stulecia rozpoczęto produkcję pierwszej bielizny operacyjnej

jednorazowego użytku z fliseliny, papieru powlekanego folią,

a także z włókniny. Kolejne lata przyniosły rozwój w techno-

logii produkcji obłożeń chirurgicznych nieco dalej sprawia-

jąc, iż obłożenia jednorazowe są przede wszystkim bezpiecz-

ne dla pacjenta, przyjazne dla środowiska i łatwe w użyciu.

XXI wiek wymusza na szpitalach zastosowanie nowocze-

snych technologii diagnostycznych, z zakresu telemedycyny

czy zintegrowanych systemów informatycznych, ale również

wprowadzenia jednorazowych zestawów do obłożenia pola

operacyjnego. Także dyrektywa 93/42/ EWG i 89/686/EWG

Unii Europejskiej narzuca zastosowanie sprzętu jednorazo-

wego między innymi zastąpienie bielizny bawełnianej barie-

rową lub jednorazową. Z uwagi na coraz to większe dążenie

do poprawy jakości świadczonych usług medycznych oraz

dużą konkurencyjność na rynku, każdy dyrektor placówki

medycznej dąży do jak najwyższej jakości poprzez uzyskanie

Certyfikatu ISO lub Akredytacji.

Wielu dyrektorów, managerów placówek medycznych oba-

wia się wysokich kosztów wynikających z  zastosowania

jednorazowej bielizny operacyjnej. Nic bardziej mylnego.

Chcąc uniknąć niepotrzebnych kosztów spowodowanych

zakażeniem miejsca operowanego, a co za tym stoi przedłu-

żającego się pobytu chorego w oddziale i drogim leczeniem

należy wdrożyć procedury i  standardy, które zminimalizują

do minimum ryzyko wystąpienia ZMO.

Jakość jednorazowego obłożenia pola operacyjnego (PN EN

13795) to spełnienie oczekiwania nowoczesnej medycyny.

Barierowe serwety z  samoprzylepnymi brzegami, zapew-

niają ochronę przeciwbakteryjną, pochłaniają znaczną część

płynów ustrojowych i  zarazem są nieprzemakalne w  prze-

ciwieństwie do obłożeń z bawełny. Materiał obłożenia jest

niepylący i  posiada właściwości antyelektrostatyczne, co

ma znaczenie w przypadku zainstalowanych klimatyzatorów

o przebiegu laminarnym. Nowoczesne obłożenia chirurgicz-

ne dzięki swojej różnorodności pod względem rozmiarów

i  kształtów umożliwiają zastosowanie ich do różnych pro-

cedur chirurgicznych bez stosowania dodatkowych narzę-

dzi np. opinaków. Niewątpliwie dobrym rozwiązaniem jest

możliwość przymocowania do obłożenia jednorazowych

zbiorników z  folii na płyny co zapobiega ściekaniu płynów

operacyjnych na podłogę.

Nowoczesne obłożenia, w celu zminimalizowania ryzyka wy-

stąpienia ZMO są zintegrowane z  folią bakteriobójczą posia-

dającą w warstwie klejącej jodofor. Jod wolnocząsteczkowy

czyli jodofor wolno uwalniając się na skórę pola operacyj-

mgr Iwona Żurecka-SobczakSpecjalista z pielęgniarstwa operacyjnego i pielęgniarstwa chirurgicznego USK im. WAM – CSW w Łodzi

wydanie 13 strona 15

nego działa bakteriobójczo oraz wzmaga działanie środków

antyseptycznych zapobiegając wnikaniu do rany patogenów

pochodzących ze skróry pacjenta operowanego.

Należy wziąć pod uwagę jeszcze jeden ważny aspekt, który

powinien decydować o wprowadzeniu zestawów, czyli fakt,

że proces sterylizacji jednorazowych obłożeń był zwalidowa-

ny. Dodatkowo zestaw jest zaopatrzony w metryczki informu-

jące użytkownika o procesie sterylizacji i dacie wazności.

W  dobie nowoczesności i  ciągłego ulepszania, a  zarazem

ułatwiania pracy, firmy produkujące obłożenia operacyjne

wychodzą na przeciw klientom umożliwiają stworzenie ze-

stawów operacyjnych wg. indywidualnych potrzeb, w któ-

rych skład wchodzą między innymi dodatkowe elementy

takie jak: fartuchy operacyjne, kompresy gazowe z  nitką

RTG, serwety gazowe, opaski dziane i elastyczne oraz wiele

innych produktów potrzebnych do danego zabiegu. Jeżeli

chodzi o koszty takiego zestawu nie zwiększają się drastycz-

nie ponieważ stworzony jest tzw. Custom Pack dla potrzeb

indywidualnego klienta.

Ktoś może zadać pytanie gdzie ta oszczędność? Otóż od-

powiadając na takie pytanie po pierwsze oszczędność jest

w  czasie, nikt dotychczas nie policzył ile czasu zajmuje

otwieranie pojedynczych pakietów czyli przygotowanie się

przez pielęgniarkę operacyjną do zabiegu, po drugie ochrona

środowiska ile trzeba zużyć papieru na tak wiele pakietów,

potem utylizacja i koszty spalania śmieci. Można by tak wy-

mieniać wiele aspektów, które będą przemawiały za zasto-

sowanie jednorazowych zestawów do obłożenia pola ope-

racyjnego jednakże dopóki nie zmieni się mentalność i tok

myślenia, że nie cena stanowi problem tylko najważniejsze

jest zapewnienie choremu operowanemu bezpieczeństwa

i stworzenie warunków hospitalizacji na najwyższym pozio-

mie o najwyższej jakości. Obłożenie pola operacyjnego ser-

wetami bawełnianymi i używanie fartuchów także z bawełny

należy rozpatrywać już jako przeszłość, są pozbawione ba-

rierowości, chłoną płyny a przede wszystkim krew i inne pły-

ny. Nadmienić należy ich krótką żywotność. Prane wielokrot-

nie bez kontroli cykli prania często ulegają zniszczeniu co

w praktyce można było zaobserwować pod postacią łatanie

takiej bielizny, wielokrotnie szyte i naprawiane co absolutnie

nie daje bezpieczeństwa przed zakażeniem.

Taka bielizna nie powinna być dopuszczona do użytku,

w 2016 roku w myśl postanowieniom Unii Europejskiej dano

czas na przygotowanie się Szpitalom celem wyeliminowania

bielizny operacyjnej bawełnianej na jednorazową.

Poza tym praca na Bloku Operacyjnym, gdzie dostępny jest

nowoczesny sprzęt medyczny, aparatura najwyższej jakości,

wykwalifikowany personel pielęgniarski i  możliwość pracy

na jednorazowym sprzęcie i obłażeniach podnosi rangę szpi-

tala w ocenie pacjentów i personelu co może w przyszłości

zwiększyć szanse na referencyjność placówki.

mgr Iwona Żurecka-Sobczak

wydanie 13 strona 17

Standardy pielęgniarskiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego

Słowo od autorów ,,Standardów pielęgniarskiej praktyki klinicznej

w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego”

Pielęgniarstwo operacyjne to dziedzina, w której kształcenie

podyplomowe rozpoczęło się w  latach 60-tych XX wieku.

Pierwszym podręcznikiem wydanym w Polsce po II wojnie

światowej (1956 r.) był „Podręcznik dla instrumentariuszek”

autorstwa Danuty Kasiny.

„Instrumentariuszka” to historyczna nazwa osób, które po-

magały lekarzom specjalności zabiegowej w  przeprowa-

dzaniu operacji podając im narzędzia i  dbając o  zaplecze

bloku operacyjnego. We wspomnianym wyżej podręczniku

autorka wskazywała, że osobami tymi mają być pielęgniarki

dyplomowane cechujące się przede wszystkim spokojem

i opanowaniem oraz dobrą kondycja fizyczną. Współczesną

nazwą instrumentariuszki jest „pielęgniarka operacyjna” lub

„położna operacyjna”. We współczesnej Europie (niektóre

landy Niemiec) pojęcie ,,instrumentariuszka” odnosi się do

osób nie będących pielęgniarkami, a posiadającymi upraw-

nienia do pracy na stanowisku pielęgniarki operacyjnej – po

ukończeniu trzyletniej szkoły.

Standardy mają opisywać rzeczywistość i być dostosowany-

mi do warunków, w których mają obowiązywać. Literatura,

starsza niż dziesięcioletnia została wykorzystana w  opra-

cowaniu z uwagi na aktualność zawartych w niej zapisów,

czego przykładem jest pozycja pod redakcją A. Piątek „Stan-

dardy opieki pielęgniarskiej w  praktyce. Przewodnik me-

todyczny”, wydany przez Naczelną Izbę Pielęgniarek i  Po-

łożnych w  1999 roku (jest to jedyne wydanie). Informacje

merytoryczne pozostałych pozycji są nadal aktualne i dlate-

go autorzy zdecydowali się je wykorzystać, zwłaszcza, że

jest niedobór literatury opisującej pracę polskich pielęgnia-

rek/położnych operacyjnych.

Autorzy wyrażają serdeczne podziękowania osobom, któ-

rych cenne uwagi podniosły wartość merytoryczną Stan-

dardów pielęgniarskiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielę-

gniarstwa operacyjnego.

Joanna Borzęcka i współautorzy

WSTĘP

Standardy pełnią ważną rolę w zapewnieniu właściwej opieki

w każdej dziedzinie pielęgniarstwa. Ich zadaniem jest przede

wszystkim określenie wzoru postępowania.

Standardy napisano na podstawie wytycznych dotyczących

ogólnych standardów pielęgniarskiej praktyki klinicznej za-

twierdzonych przez ministra zdrowia i  opieki społecznej do

wdrożenia pilotażowego. Wytyczne te zostały umieszczone

w  publikacji redagowanej przez A. Piątek Standardy opieki

pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnik metodyczny, Naczel-

na Izba Pielęgniarek i Położnych, Warszawa 1999. Zbiór stan-

dardów zawarty w niniejszej pracy zawiera ogólne wytyczne

i normy wykonywania zawodu pielęgniarki/położnej operacyj-

nej z uwzględnieniem dobranej koncepcji i celu pielęgnowa-

nia, praw pacjenta, metod pielęgnowania, obowiązujących

przepisów prawnych oraz warunków techniczno-organizacyj-

nych wykonywania zawodu. Zatem należą do kategorii ogól-

nych standardów pielęgniarskiej praktyki klinicznej, a ponie-

waż w wielu miejscach odnoszą się również do specyficznych

wymagań wykonywania zawodu w dziedzinie pielęgniarstwa

operacyjnego otrzymały nazwę „ogólne standardy pielęgniar-

skiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniarstwa operacyj-

nego”. Każdy ze standardów ma dodany (po myślniku) wyraz

lub związek frazeologiczny zgodny z nazewnictwem określo-

nym w Standardach opieki pielęgniarskiej w praktyce.

Ogólne standardy praktyki pielęgniarskiej w dziedzinie pielę-

gniarstwa operacyjnego, które uszczegółowią treści zawarte

w przedstawianym zbiorze standardów - dotyczyć będą spe-

cyficznych dla tej dziedziny sposobów sprawowania opieki

nad pacjentem, czyli – między innymi – sposobów zapew-

nienia poczucia bezpieczeństwa pacjenta czy ochrony god-

ności osobistej na bloku operacyjnym, a  także sposobów

ochrony pielęgniarek/położnych operacyjnych przed czynni-

kami szkodliwymi w ich miejscach pracy.

Wśród pielęgniarek czy położnych operacyjnych jest coraz

większy odsetek mężczyzn, zatem w każdym miejscu, gdzie

jest mowa o pielęgniarce/położnej operacyjnej należy pamię-

tać, że zapis ten w  każdym przypadku ma brzmienie pielę-

strona 18 wydanie 13

gniarka/pielęgniarz położna/położny operacyjny. Wzorując się

na zapisach zawartych w  Ustawie o  zawodach pielęgniarki

i położnej zdecydowano się na formę „pielęgniarka/położna

operacyjna”. Miejsce pracy pielęgniarki/pielęgniarza - położ-

nej/położnego operacyjnego jest zgodne odpowiednio z art.

4 i art. 5 ustawy z dnia 11 lipca 2011 roku o zawodach pielę-

gniarki i położnej (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 1435 z późn. zm.).

Autor: mgr Joanna Borzęcka – specjalista pielęgniarstwa operacyjnego,

Okręgowy Szpital Kolejowy SPZOZ w Lublinie

Standard pielęgniarskiej praktyki klinicznej w dziedzinie pielęgniar-stwa operacyjnego – podstawy teoretyczne - cz. I

UZASADNIENIE: pojęcia teoretyczne pielęgniarstwa operacyj-

nego stanowią ramy do wyznaczania celów, planowania, re-

alizowania i oceniania opieki nad pacjentem przebywającym

w bloku operacyjnym. Dostarczają argumentów do uzasad-

niania roli i miejsca pielęgniarki operacyjnej pośród przed-

stawicieli innych zawodów w ochronie zdrowia.

Pielęgniarstwo operacyjne jest odrębną specjalnością pielę-

gniarską, której przedstawiciele badają, analizują i  rozwią-

zują problemy związane z  zapewnieniem sprawnej asysty

pielęgniarskiej do zabiegu operacyjnego, z  poczuciem

bezpieczeństwa i  zachowania godności osobistej pacjen-

tów przebywających na Bloku Operacyjnym oraz innymi

problemami wynikającymi ze specyfiki pracy pielęgniarek

operacyjnych. Pielęgniarstwo operacyjne można utożsamić

pojęciowo z  pojęciem obecnym w  literaturze europejskiej

i  amerykańskiej odpowiednikiem „perioperative nursing”

(dające się przetłumaczyć jako pielęgniarstwo okołoopera-

cyjne) w tym sensie, że jest to dział odnoszący się do opieki

pielęgniarskiej przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i poopera-

cyjnej, świadczonej w strukturach bloku operacyjnego. Są to

zasady pielęgniarskiej opieki na bloku operacyjnym w części

anestezjologicznej i  chirurgicznej. Opieka ta jest oparta na

wiedzy i kompetencjach w obu tych dziedzinach. Jako czło-

nek zespołu chirurgicznego, zarejestrowana pielęgniarka

„perioperative” pracuje we współpracy z innymi profesjona-

listami opieki zdrowotnej w celu zapewnienia ciągłości opie-

ki nad pacjentem. Zatem na gruncie warunków polskich jest

to wiedza i kompetencje z zakresu opieki okołooperacyjnej

w dwóch dziedzinach pielęgniarstwa: anestezjologicznego

i operacyjnego.

Pielęgniarka/położna operacyjna – jest to osoba, mająca upraw-

nienia do pielęgniarskiej asysty do zabiegów operacyjnych

w  różnych dyscyplinach zabiegowych. W dziedzinie położ-

nictwa i ginekologii w blokach operacyjnych na stanowisku

pielęgniarki operacyjnej pracują również położne. Podsta-

wowym obowiązkiem pielęgniarki/położnej operacyjnej

jest ,,całościowe, samodzielne, fachowe, biegłe i planowe

przygotowanie zabiegu operacyjnego oraz asystowanie przy

jego przebiegu i  nadzorze1 z  uwzględnieniem zapewnienia

pacjentowi poczucia godności osobistej i bezpieczeństwa,

zarówno fizycznego, jak i  psychicznego. Praktykę zawodo-

wą pielęgniarka/położna operacyjna opiera na naukach pie-

lęgniarskich, w szczególności pielęgniarstwie operacyjnym

i  na podstawach innych nauk istotnych dla pielęgniarstwa

(„zdobyczach nauk medycznych, społecznych i  humani-

stycznych” – Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej

Rzeczypospolitej Polskiej).

Uprawnienia do pracy w  charakterze pielęgniarki/położnej

operacyjnej nabywa się drogą:

• odbycia szkolenia do pracy na stanowisku pielęgniarki/po-

łożnej operacyjnej pod przewodnictwem opiekuna proce-

su adaptacji (mentora), mającego wiedzę i doświadczenie

w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego (specjalisty w tej

dziedzinie). Szkolenie odbywa się według wewnątrzzakła-

dowego systemu szkolenia nowych pracowników na bloku

operacyjnym. Nowy pracownik powinien rozpocząć na-

ukę celem zdobycia formalnych uprawnień w terminie do

1 roku od momentu podjęcia pracy w bloku operacyjnym,

zaś pracodawca powinien mu umożliwić udział w  kursie

kwalifikacyjnym/specjalizacji2. Pielęgniarka/położna po od-

byciu szkolenia wewnętrznego jest zatrudniona na stano-

wisku pełniącej obowiązki pielęgniarki/położnej operacyjnej

z miejscem zatrudnienia blok operacyjny,

• ukończenia kursu kwalifikacyjnego w dziedzinie pielęgniar-

stwa operacyjnego,

• ukończenia specjalizacji w dziedzinie pielęgniarstwa opera-

cyjnego.

Zespół operacyjny - grupa osób uczestnicząca w  przepro-

wadzaniu zabiegów operacyjnych w  różnych dyscyplinach

zabiegowych w  sposób możliwie najlepszy i  najszybszy.

W skład zespołu operacyjnego wchodzą: lekarz/ lekarze spe-

cjalności zabiegowej, dwie pielęgniarki/położne operacyjne:

instrumentująca i pomagająca, lekarz anestezjolog oraz pie-

lęgniarka anestezjologiczna. Za całość zabiegu operacyjne-

go odpowiada lekarz operator. Podmiotem działań zespołu

1 Jacobs – Schäfer, i współautorzy, Praca na sali operacyjnej – wskazówki i rady [w:] G. Luce- Wunderle, Debrand-Passard (red.), Pielęgniarstwo opera-cyjne, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010, s. 4-5.2 Warunki kursu kwalifikacyjnego i specjalizacji określają odpowiednio: art. 71 ust. 2 pkt. 2 i art. 67 ust. 4 pkt 2 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej (j.t. Dz. U. z 2014r., poz. 1435 z późn. zm.)

wydanie 13 strona 19

operacyjnego jest pacjent, będący w centrum działań zespo-

łu terapeutycznego, co znajduje wyraz w prowadzeniu oko-

łooperacyjnej karty kontrolnej3.

Instrumentowanie (inaczej asysta pielęgniarska) – to podstawo-

wy zakres czynności pielęgniarek/położnych operacyjnych.

Są to działania wykonywane przez pielęgniarki/położne ope-

racyjne w  trakcie zabiegów operacyjnych lub diagnostycz-

nych przeprowadzanych w warunkach sali operacyjnej. Dzia-

łania te są oparte na wiedzy o teoretycznym i praktycznym

przebiegu operacji z  uwzględnieniem działań pielęgniarek/

położnych operacyjnych oraz na wnioskach z własnych ob-

serwacji. Instrumentowanie dotyczy:

• czynności mentalnych (analizowanie i  wyciąganie wnio-

sków z wypowiedzi operatora, jego asysty, i innych człon-

ków zespołu operacyjnego),

• czynności manualnych (szybkie, celowe,- najlepiej bez we-

zwania - podawanie narzędzi i innych rzeczy potrzebnych

w trakcie operacji,

3 Okołooperacyjna Karta Kontrolna (OKK) – dostępna na stronie: www.cmj.org.pl/who/okk/okk.pdf - jest to dokument opracowany przez WHO, służący poprawie bezpieczeństwa i promowaniu skutecznej komunikacji i dobrej współpracy w wielodyscyplinarnym zespole operacyjnym. Koordynator OKK, którym najczęściej jest lekarz anestezjolog w określonych momentach (przed znieczuleniem, przed nacięciem i zanim pacjent opuści blok operacyjny) uzyskuje od członków zespołu operacyjnego niezbędne informacje dotyczące między innymi: tożsamości pacjenta, miejsca operowanego, nazwy procedury medycznej, zgodności użytych materiałów i narzędzi itp.

• pojęcie asysty pielęgniarskiej (instrumentowania) nie obejmuje

czynności związanych z asystą lekarską, dotyczącą manipu-

lowania narzędziami w obrębie pola operacyjnego (utrzy-

mywanie porządku w polu operacyjnym, odsłanianie pola

operacyjnego, czyli tzw. trzymanie haków, pilnowanie koń-

ca nitki, prowadzenie nitki przy szwach ciągłych, zdejmo-

wanie kleszczyków hemostatycznych, adaptacja brzegów

rany, obcinanie nitek itp.).

Troskliwość pielęgniarska w pielęgniarstwie operacyjnym

„Wyjaśnienia troskliwości pielęgniarskiej mówią, że pielę-

gniarkę i jej postępowanie cechuje to, że lubi ludzi; ich los

nie jest jej obojętny; chce im pomagać; dysponuje niezbęd-

ną wiedzą; opanowała konieczne sprawności; skupia uwagę

na szczegółach w zapewnianiu pomocy; zna i rozumie tego,

komu pomaga; zna jego problemy zdrowotne; swoją pomoc

zapewnia przez ułatwianie, a nie przez wydawanie poleceń

i kontrolowanie; zna siebie – swoje możliwości i ogranicze-

nia; zasługuje na zaufanie4”. Na tej podstawie można stwier-

dzić, że troskliwość pielęgniarska w pielęgniarstwie operacyjnym

jest to sprawne działanie pielęgniarki/położnej operacyjnej oparte

na wiedzy dotyczącej zarówno obszarów w jej specjalności oraz in-

4 Poznańska S., Pielęgniarstwo i jego istota, [w:] Podstawy pielęgniarstwa. Podręcznik dla studentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położ-nictwo, t.1, (red.) B. Ślusarska, D. Zarzycka, K. Zahradniczek, Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2011, s. 24-25.

strona 20 wydanie 13

nych nauk istotnych dla pielęgniarstwa, jak i wiedzy o problemach

konkretnego pacjenta na bloku operacyjnym. Działania te dotyczą

przede wszystkim asysty pielęgniarskiej (inaczej instrumentowa-

nia), zapewnienia pacjentowi poczucia bezpieczeństwa i  zacho-

wania przez pacjenta godności osobistej, a  pielęgniarka/położna

operacyjna pracuje z pełnym zaangażowaniem, ale nie przekracza

swoich uprawnień. Troskliwość pielęgniarska w tej dziedzinie

to również inne czynności pielęgniarki/położnej operacyjnej

służące zapewnieniu ciągłości opieki pielęgniarskiej w miej-

scu pracy pielęgniarki/położnej operacyjnej.

KRYTERIA STRUKTURY

1. filozofia opieki nad pacjentem jest zgodna z uznanymi po-

jęciami pielęgnowania pacjentów w warunkach sali ope-

racyjnej,

2. nowe rozwiązania praktyczne są oparte na studiowaniu

podstaw teoretycznych, co jest cenione przez przełożo-

nych,

3. w miejscu pracy są dostępne podręczne materiały doty-

czące podstaw teoretycznych praktyki zawodowej.

KRYTERIA PROCESU

1. pielęgniarka/położna operacyjna w swojej praktyce stosu-

je wiedzę z pielęgniarstwa operacyjnego i innych dyscyplin

istotnych dla pielęgniarstwa by właściwie sformułować

swoje zadania w świadczeniu troskliwości pielęgniarskiej

w warunkach bloku operacyjnego,

2. pielęgniarka/położna operacyjna posługuje się pojęciami

teoretycznymi z pielęgniarstwa i innych nauk mających za-

stosowanie w ochronie zdrowia w celu uzasadniania roli

i zadań pielęgniarki/położnej operacyjnej w interdyscypli-

narnym zespole,

3. pielęgniarka/położna operacyjna w  swojej praktyce

– sprawdza istniejące teorie,

4. pielęgniarka/położna operacyjna formułuje i  przedstawia

wnioski dotyczące potrzeby badań naukowych wypływa-

jące z praktyki zawodowej.

KRYTERIA WYNIKU

1. działania pielęgniarek/położnych operacyjnych są zgodne

z  uznanymi teoriami pielęgniarskimi, mającymi zastoso-

wanie w warunkach sali operacyjnej, które są sprawdzane

w praktyce oraz z aktualną wiedzą,

2. uznane teorie oraz wiedza z dziedziny pielęgniarstwa ope-

racyjnego są sprawdzane i oceniane w praktyce,

3. wnioski z praktyki działań pielęgniarskich na bloku opera-

cyjnym stanowią wskazówki do rozwijania badań nauko-

wych w tej dziedzinie.

Literatura

1. Bielecki K, Rud P. M. Chirurgia ogólna, [w:] Narzędzia protezy

i szwy chirurgiczne, (red.) K. Bielecki, Makmed, Lublin 2008, s. 31.

2. Ciuruś M., Pielęgniarstwo operacyjne, Makmed, Lublin 2007, s. 63.

3. http://www.aorn.org/CareerCenter/CareerDevelopment/Role-

OfThePerioperativeNurse/

4. http://www.cmj.org.pl/who/okk/who-checklist_art-bkhkw.pdf

5. Jacobs – Schäfer, i  współautorzy, Praca na sali operacyjnej –

wskazówki i  rady [w:] G. Luce- Wunderle,. Debrand-Passard

(red.), Pielęgniarstwo operacyjne, Elsevier Urban&Partner, Wro-

cław 2010, s. 4-5.

6. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej

Polskiej [w:] Uchwała nr 9 IV Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Po-

łożnych z dnia 9 grudnia 2003 r. w sprawie uchwalenia „Kodek-

su etyki zawodowej dla pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej

Polskiej”

7. Piątek A. (red.) Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Prze-

wodnik metodyczny, Naczelna Izba Pielęgniarek i  Położnych,

Warszawa 1999, s. 145-146.

8. Poznańska S., Pielęgniarstwo i jego istota, [w:] Podstawy pielę-

gniarstwa. Podręcznik dla studentów i absolwentów kierunków

pielęgniarstwo i położnictwo, t.1, (red.) B. Ślusarska,

9. D. Zarzycka, K. Zahradniczek, Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2011,

s. 24-25.

10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2003

roku w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin

mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może

być prowadzona specjalizacja i kursy kwalifikacyjne, oraz ramo-

wych programów specjalizacji dla pielęgniarek i położnych (Dz.

U. Nr 197, poz. 1922 z późn. zm).

11. Szreter T., Współpraca zespołowa w bloku operacyjnym, „Blok

Operacyjny”, 2000, nr 2, s. 74.

12. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i po-

łożnej (j.t. Dz. U. z 2014r., poz. 1435 z późn. zm.).

13. Willems Ch. i współautorzy EORNA common core curriculum

for perioperative nursing, European Operating Room Nurses

Association, Blankenberge 2012, s.11 -12.

BEL

GIU

MB

ELG

IUM

CR

OAT

IAC

YPR

US

CZE

CH

REP

.D

ENM

AR

KES

TON

IAFI

NLA

ND

FRA

NC

EIS

RA

ELIC

ELA

ND

IREL

AN

DH

UN

GA

RYG

ERM

AN

YG

REE

CE

BEL

GIU

MB

ELG

IUM

CR

OAT

IAC

YPR

US

CZE

CH

REP

.D

ENM

AR

KES

TON

IAFI

NLA

ND

FRA

NC

E

SER

BIA

RU

SSIA

POR

TUG

AL

POLA

ND

NO

RW

AYIT

ALY

ISR

AEL

SLO

VEN

IASP

AIN

SWED

ENU

NIT

ED K

ING

DO

MTU

RK

EYICEL

AN

DIR

ELA

ND

HU

NG

ARY

GER

MA

NY

SWIT

ZER

LAN

DTH

EN

EDER

LAN

DS

GR

EEC

E

EURO

PEA

N O

PER

ATIN

G R

OO

M N

URS

ES A

SSO

CIA

TIO

N

ww

w.e

orn

a.eu

/ w

ww

.eor

naco

ngre

ss.e

u

15th

of

Feb

ruar

y 20

15Ce

leb

rag

Euro

pea

n P

erio

per

ave

Nu

rsin

g D

ay

‘ SH

AR

PS S

AFE

TY

BEG

INS

WIT

H Y

OU

’

On

beha

lf of

the

EO

RNA

Boa

rd o

f Dir

ecto

rs w

e w

ish

you

all a

hap

py E

urop

ean

This

yea

r’s

them

e st

ates

‘Sha

rp S

afet

y be

gins

wit

h yo

u’

all t

hat

ever

yone

has

a r

epon

sibi

lity

for

safe

ty in

the

wor

k pl

ace.

We

also

had

guid

ance

on

safe

st e

quip

men

t w

hich

sho

uld

be e

mpl

oyed

.

Caro

line,

Mer

ja &

The

EO

RN

A B

oard

of D

irec

tors

Them

e: ‘S

harp

Saf

ety

begi

ns w

ith

you’

Mer

jaCa

rolin

e

BEL

GIU

MB

ELG

IUM

CR

OAT

IAC

YPR

US

CZE

CH

REP

.D

ENM

AR

KES

TON

IAFI

NLA

ND

FRA

NC

EIS

RA

ELIC

ELA

ND

IREL

AN

DH

UN

GA

RYG

ERM

AN

YG

REE

CE

BEL

GIU

MB

ELG

IUM

CR

OAT

IAC

YPR

US

CZE

CH

REP

.D

ENM

AR

KES

TON

IAFI

NLA

ND

FRA

NC

E

SER

BIA

RU

SSIA

POR

TUG

AL

POLA

ND

NO

RW

AYIT

ALY

ISR

AEL

SLO

VEN

IASP

AIN

SWED

ENU

NIT

ED K

ING

DO

MTU

RK

EYICEL

AN

DIR

ELA

ND

HU

NG

ARY

GER

MA

NY

SWIT

ZER

LAN

DTH

EN

EDER

LAN

DS

GR

EEC

E

EURO

PEA

N O

PER

ATIN

G R

OO

M N

URS

ES A

SSO

CIA

TIO

N

ww

w.e

orn

a.eu

/ w

ww

.eor

naco

ngre

ss.e

u

15th

of

Feb

ruar

y 20

15Ce

leb

rag

Euro

pea

n P

erio

per

ave

Nu

rsin

g D

ay

‘ SH

AR

PS S

AFE

TY

BEG

INS

WIT

H Y

OU

’

On

beha

lf of

the

EO

RNA

Boa

rd o

f Dir

ecto

rs w

e w

ish

you

all a

hap

py E

urop

ean

This

yea

r’s

them

e st

ates

‘Sha

rp S

afet

y be

gins

wit

h yo

u’

all t

hat

ever

yone

has

a r

epon

sibi

lity

for

safe

ty in

the

wor

k pl

ace.

We

also

had

guid

ance

on

safe

st e

quip

men

t w

hich

sho

uld

be e

mpl

oyed

.

Caro

line,

Mer

ja &

The

EO

RN

A B

oard

of D

irec

tors

Them

e: ‘S

harp

Saf

ety

begi

ns w

ith

you’

Mer

jaCa

rolin

e

BELGIUM BELGIUM CROATIA CYPRUS CZECH REP. DENMARK ESTONIA

SERBIA RUSSIA PORTUGAL POLAND NORWAY ITALY ISRAEL

SHARPS SAFETY BEGINS WITH YOU

www.eorna.euSLOVENIA

SPAIN

SWEDEN

UNITED KINGDOM

TURKEY

FINLAND

ICELAND

IRELAND

HUNGARY

FRANCE

GERMANY

SWITZERLAND

THE NEDERLANDS

GREECE

EUROPEAN PERIOPERATIVENURSING DAY

15th of February 2015