MACHU

Machu Picchvzarys historii odkrycia i badań

Niewątpliwie nazwa tego stanowiska i jego najbardziej rozpowszechniony obraz są

rozpoznawalną na całym Świecie „ikoną” i wi-zerunkiem emblematycznym kultury Inków a przez rozszerzenie, przedhiszpańskich cy-wilizacji jeśli nie całej Ameryki to na pewno obszaru Andów. Wpisane w 1983 roku na li-stę dziedzictwa Światowego UNESCO, w roku 2007 zostało wybrane do ekskluzywnego grona 7 Cudów Współczesnego Świata.

Poza swym niewątpliwym niezwykle ma-lowniczym położeniem, i bardzo dobrym sta-nem zachowania inkaskich budynków, do jego światowej sławy przyczyniła się też, towarzy-sząca mu od początku atmosfera tajemnicy. Czy była to poszukiwana od lat, ukryta w dżungli Vilcabamba, ostatnia stolica Inków? Czy może wręcz legendarne Pacarictampu – Tampu toco miejsce pochodzenia dynastii Inków? Ukryte przed Hiszpanami, strzeżone murem tajem-nicy miejsce święte, w którym nigdy, jak to wówczas mówiono, „nie stanęła stopa białego człowieka”, do momentu przybycia amerykań-skiego badacza Hirama Binghama w dniu 24 lipca 1911 roku?

PICCHuStulecie naukowego o d k r y c i a Machu Picchu100 Years of the World Discovery of Machu Picchu

Machu Picchuan outl ine of the historyof discovery and research

No doubt the site name and its most rec-ognisable picture are world famous icons

and emblems of the Inca culture, and, by exten-sion, precolumbian civilisations of the Andes or even America. It has been included in the UNESCO World Heritage list since 1983, and in 2007 has been selected as one of the New 7 Wonders of the World.

Apart from its incredibly picturesque set-tings and amazing state of preservation of the Inca buildings, a sense of mystery accompanying the discovery since the beginning greatly contribut-ed to the site’s fame. Was Machu Picchu the lost capital of the Incas, mythic Vilcabamba? Or was it legendary Pacarictampu - the place of origin of the Inca dynasty? Hidden from Spaniards, pro-tected by a wall, the sacred place was untouched, as the story had it, „by the feet of white men”, until the arrival of the American scholar Hiram Bing-ham on the 24th of July 1911?

N

EW

S

Catarpe

Quito

Tumipampa

Tumbez

ChachapoyasCajamarca

Huanuco Pampa

Chan Chan

LimaPachacamac

Inca HuasiTambo Colorado

VilcasHuaman

Machu PicchuCUZCO

Tiahuanaco

Cochabamba

HatunColla

Ranchillos

Pucara de Andagala

Tilcara

Zasięg Państwa InkówMachu PicchuWażniejsze ośrodki administracyjneDrogi inkaskie

©Miłosz Giersz

Tekst/ text: Dr Hab. Prof. UW Mariusz S. Ziółkowski

Opieka artystyczna/ final artwork: Dr Miłosz Giersz

Opieka techniczna/ technical custody: Mgr Jan Szymański

Fotografie/ Photos: Archivo Histórico de Límites (1), National

Geographic (2-4), PromPerú (5-25)

24 lipca 1911 roku

Jest rzeczą pewną, że ta właśnie data rozpo-częła światową sławę Machu Picchu. Hiram

Bigham, profesor historii na Uniwersytecie Yale (USA) poszukiwał ostatniej stolicy Inków, Vil-cabamby, którą Hiszpanie zdobyli dopiero w końcu czerwca 1572 roku, w czterdzieści lat po przybyciu Francisco Pizarra na teren Tahuan-tinsuyu (Imperium Inków) i początku hiszpań-skiej Konkwisty tej części Ameryki. Po upływie blisko 340 lat od tych wydarzeń, mimo istnie-nia dokumentów historycznych podających jej przybliżone położenie, lokalizacja Vilcabamby popadła w zapomnienie. W celu jej ponownego odkrycia Hiram Bingham przewędrował w la-tach 1909 i 1911 znaczne obszary wschodnich stoków Andów peruwiańskich. I właśnie 24 lipca 1911, posłuchawszy informacji miejsco-wego rolnika, Melchora Arteagi wspiął się na siodło górskie, między szczytami Machu Pic-chu i Huayna Picchu, górujące nad wijącą się 450 metrów poniżej rzeką Urubamba. Ujrzał rozłożone na nim, doskonale zachowane, choć porośnięte gęstą, subtropikalną roślinnością, miasto Inków. Swojemu przewodnikowi Arte-dze zapłacił dniówkę w wysokości jednego sola peruwiańskiego (ok. pół dolara amerykańskie-go w srebrze). Była to niewątpliwie najlepsza inwestycja, jaką Bingham zrobił w swym życiu.

W kolejnych latach 1912, 1914 i 1915, Bingham, wraz z zespołami specjalistów z wie-lu dziedzin, przeprowadził prace badawcze w Machu Picchu, pod egidą Uniwersytetu Yale oraz National Geographic Society. Były one na-stępnie kontynuowane przez archeologów pe-ruwiańskich Luisa E. Valcarcela, Paul’a Fejos’a, Manuela Chavez Ballón i wielu innych.

Od 1981 roku Machu Picchu znajduje się w obrębie parku narodowego, o nazwie „San-tuario histórico de Machu Picchu”, ustanowio-nego decyzja rządu Peru. Prace archeologiczne i konserwatorskie są prowadzone przez perso-nel naukowy Parku, niekiedy we współpracy z badaczami zagranicznymi, również polskimi.

24th of July 1911

Certainly from that moment the world wide fame of Machu Picchu began. Hiram Bing-

ham, the history professor of the Yale Univer-sity, had been searching for the last Inca capital, Vilcabamba, conquered by the Spaniards only at the end of June 1572, forty years after the arrival of Francisco Pizarro to the Tahuantinsuyu (the Inca Empire) and the beginning of the Spanish Conquest of South America. 340 years had passed and, despite the existence of historic documents stating its approximate location, Vilcabamba was forgotten. Searching for it, in 1909 and 1911 Hi-ram Bingham had traversed a major portion of the eastern Andean slopes in Peru. Led by his lo-cal informant Melchor Arteaga, on 24th of July he climbed on the natural saddle between the lofty slopes of Machu Picchu and Huayna Picchu. He saw a perfectly preserved, intact Inca’ s city, though covered by thick subtropical vegetation. He paid his guide Artega a daily wage of one peruvian sol (half a dollar in silver). It was no doubt the best investment in Bingham’s life.

In the subsequent years 1912 and 1914-15 Bingham with a team of specialists from various fields conducted a research project in Machu Picchu under the patronage of the Yale Univer-sity and the National Geographic Society. The project was later carried on by peruvian archae-ologists Luis E. Valcarcel, Paul Fejos, Manuel Chavez Ballón, and many others.

Since 1981 Machu Picchu has been sur-rounded by a national park called „Santuario Histórico de Machu Picchu”, established by the Peruvian government. The archaeological and conservation works are conducted by the Park personnel, sometimes in the cooperation with foreign scientists, including Polish ones.

©National Geographic Society

Pablo José Oricain, „El Partido de Urubamba”, 1801

Spór o to, czym było Machu Picchu, rozpo-czął się już w chwili ogłoszenia wyników

pierwszej wyprawy H. Binghama. Co do jed-nego, prawie wszyscy byli zgodni: nie była to ostatnia stolica Inków, Vilcabamba. Nawiasem mówiąc, tę też Bingham odwiedził – są to ruiny zwane Espiritu Pampa, położone ok. 120 km od Machu Picchu. Z tym, że nie uznał ich wówczas za Vilcabambę, wydały mu się zbyt mało mo-numentalne. To, że Espiritu Pampa to ostatnia stolica Inków udowodniła ostatecznie dopie-ro peruwiańsko-polska wyprawa z 1976 roku, kierowana przez peruwiańskiego historyka, dr Edmundo Guillén Guillén, z udziałem Polaków Elżbiety Dzikowskiej i Tonyego Halika. Ekspe-dycja ta przebyła trasę hiszpańskich zdobywców z 1572 roku, odtworzoną przez Dr Guillena na podstawie XVI-wiecznych dokumentów.

Natomiast Machu Picchu pozostawało dłu-go przedmiotem sporów – i tajemnicą. Bingham sądził, że to kolebka dynastii Inków, legendarne Pa-carictambo, niektórzy badacze wysuwali hipotezy jeszcze odważniejsze – że to pozostałość kultury o co najmniej kilkaset lat wcześniejszej od Inków.

Jednakże długoletnie badania historyków, w tym innego Amerykanina, prof. Johna H. Ro-we’a pozwoliły wykazać, że Machu Picchu było najprawdopodobniej prywatną posiadłością i re-zydencją Pachacuti Inki Yupanquiego, władcy In-ków żyjącego w I połowie XV wieku n.e. Pachacuti był wielkim zdobywcą i to jemu właśnie przypi-suje się rozpoczęcie podbojów, które, kontynu-owane przez jego syna Tupac Inkę Yupanquiego i wnuka, Huayna Capaca, w ciągu niecałych stu lat zmieniły niewielkie państewko Inków, położone w dolinie Cuzco, w olbrzymie, pan-andyjskie Im-perium. Po śmierci Pachacuteka, Machu Picchu pozostawało najprawdopodobniej we władaniu założonego przez niego rodu. Kiedy jednak i w jakich okolicznościach zostało opuszczone? I czy rzeczywiście, pozostało ono nieznane do czasów przybycia Hirama Binghama w 1911 roku?

Opuszczenie Machu Picchu było najpraw-dopodobniej ściśle związane z burzliwymi losa-mi ostatniej stolicy Inków, Vilcabamby. Po klęsce próby wypędzenia Hiszpanów, podjętej w latach 1536 - 1539, inkaski władca Manco Inca zmu-szony został do wycofania się w głąb dżungli, na tereny ostatniej pozostającej pod jego kontro-lą dzielnicy Imperium: Antisuyu. Machu Picchu znalazło się zbyt blisko terenów kontrolowanych przez Hiszpanów i zapewne wówczas zostało opuszczone, przynajmniej przez członków inka-skiej elity. Czy również zostało zapomniane?

What Machu Picchu actually was?

The discussion on what was actually Machu Picchu began immediately after the an-

nouncement of the first Bingham journey re-sults. Everybody agreed on what it was not - the last Inca capital, Vilcabamba. As a matter of fact, Bingham visited that one too - the ruins known today as Espiritu Pampa that lay 120 kms from Machu Picchu - but he did not acknowledged them as Vilcabamba stating that they are not monumental enough. The proof of identity of Espiritu Pampa as the last capital was obtained by a Peruvian-Polish expedition in 1976, direct-ed by the Peruvian historian Dr. Edmundo Guil-lén Guillén, accompanied by two Polish travel-lers Elżbieta Dzikowska and Tony Halik. The expedition walked along the trail of the Spanish Conquistadores from 1572, reconstructed by Dr. Guillén from 16th century documents.

Yet Machu Picchu was remaining a matter of disputes - and a mystery, too. Bingham claimed that it was a craddle of the Inca dynasty, legendary Pacarictambo; others were proposing even wilder hypotheses - that it was a remainder of a culture at least a few centuries older than the Inca.

Long-lasting research of many histori-ans, however, including that of another Amer-ican - Dr. John Rowe, proved that Machu Pic-chu was in fact a private residence of Pachacuti Inca Yupanqui, the Inca ruler living in the first half of the 15th century C.E. Pachacuti was a great conqueror, and to his credit the expan-sion of the Incas’ Empire began. The conquest was then carried on by his son Tupac Inca Yu-panqui, and his grandson Huayna Capac, and in less than a hundred years converted a small Inca state in the Cuzco valley into an enor-mous pan-Andean Empire. After the death of Pachacutec the residence remained in the pos-sesion of his dynasty. When and how, however, it became abandoned? And did it in fact remain unknown until Bingham’s arrival in 1911?

The abandonment of Machu Picchu was probably connected with turbulent events in the last capital, Vilcabamba. After the unsuccessful attempt to expel the Spaniards, taken in 1536-1539, the Inca ruler Manco Inca was forced to retreat into the jungles of the last province of his empire still under his control - Antisuyu. Machu Picchu was too close to the enemy territories and due to that it became abandoned, at least by the Inca’s elite . Was it forgotten then, too?

©National Geographic Society

Czym było Machu Picchu?

©National Geographic Society

Epilog

Z odnalezionych dokumentów z czasów ko-lonialnych wynika, że tereny Machu Picchu

były znane hiszpańskiej administracji, aczkol-wiek nie zachowały się żadne opisy monumen-talnych ruin. Te zaś były na pewno użytkowane przez miejscowych chłopów, i to jeszcze w cza-sach Binghama: na jednym z jego zdjęć z 1911 r. widać pokryte strzechą dawne inkaskie bu-dynki i siedzącą przed nimi, przędącą Indian-kę. W swoim dzienniku Bingham wspomina też, że na inkaskich tarasach rolnicy uprawiali m.in. kukurydzę.

Czy wobec tych faktów Hiramowi Bin-ghamowi słusznie przysługuje miano „Od-krywcy Machu Picchu”? Dyskusja na ten temat rozgorzała przy okazji przygotowań do tego-rocznych obchodów Stulecia Odkrycia Machu Picchu oraz sporu o zwrot do Peru wypoży-czonych przez Binghama zabytków, wykopa-nych w Machu Picchu, które znalazły się na-stępnie w kolekcji Muzeum Uniwersytetu Yale (USA). Badacze peruwiańscy, m. in. Jorge Flo-res Ochoa oraz Mariana Mould de Pease słusz-nie wskazywali na fakt, że Machu Picchu (jako nazwa szczytu górskiego) było zaznaczone na kilku XIX – wiecznych mapach, na jednej z nich znajduje się wzmianka, jest że to „Huaca del Inca” czyli miejsce święte Inków. Znalezio-no też dokumenty bezdyskusyjnie dowodzące, że ok. 1867 – 1870 r. Augusto Berns, przedsię-biorca niemieckiego pochodzenia, posiadający w omawianym regionie tartak, postanowił za-łożyć kompanię eksploatacji ruin Machu Pic-chu, w nadziei odkrycia skarbów. Na szczęście, nie udało mu się uzyskać większych funduszy do realizacji tych zamiarów, jednakże niektó-rzy badacze przypuszczają, że rabowanie ruin mogło wówczas mieć miejsce...

Tak więc wszystko wskazuje na to, że gdy Hiram Bingham dotarł do Machu Picchu, nie było to opuszczone, zapomniane w dżungli miasto, lecz miejsce doskonale znane okolicznej ludności, użytkowane przez nią od stuleci. Co więcej, dotarł szlakiem już dobrze przetartym, choćby przez wspomnianego wcześniej przed-siębiorczego Niemca i, zapewne, przez innych podróżników, o czym świadczyć mogą pozo-stawione przez nich inskrypcje na kamieniach niektórych budowli - jedna z tych inskrypcji, sygnowana przez Agustina Lizarragę, nosił datę 14 lipca 1902 roku. Należy w tym miejscu wy-raźnie zaznaczyć, że Bingham uczciwie przy-znawał, iż nie jest on pierwszym badaczem, który odwiedził Machu Picchu.

Natomiast jest rzeczą niewątpliwą, że do-piero badania Binghama ujawniły istnienie Ma-chu Picchu dla świata nauki i w konsekwencji sprawiły, że weszło ono do ekskluzywnej grupy zabytków Światowego Dziedzictwa Kulturalne-go. I za to właśnie należy się chyba Hiramowi Binghamowi tytuł „Odkrywcy Machu Picchu”.

Epilogue

Colonial documents reveal that Machu Pic-chu area had been known to the Spanish

administration, though there are no descrip-tions of monumental ruins of any sort, where-as the buildings had been used by local farmers until the times of Bingham. On one of his pic-tures from 1911, one can see old Inca buildings covered with thatched roofs, and an old indig-enous woman weaving in front of them. In his diary Bingham also records that on the ancient Inca terraces the farmers were cultivating corn and other crops.

Is it just, then, to call Hiram Bingham the „discoverer of Machu Picchu”? The discus-sion on that issue burst out during the prepa-ration of this year’s hundredth anniversary of the discovery, along with the argument about returning to Peru the artefacts taken by Bing-ham to the Yale University Museum. Peruvian researchers Jorge Flores Ochoa and Mariana Mould de Pease, among others, pointed out that Machu Picchu, as a name of a peak, fig-ured on several 19th century maps. On one of these maps there is also a notation that it is a “Huaca del Inca”, or an Inca holy place. Documents has been found proving without doubt that around 1867-1870 Augusto Berns, an entrepreneur of German origin who owned a lumbermill in the region of Machu Picchu, decided to start a company exploiting the ru-ins, in the hope of finding a treasure. Fortu-nately he could not gather enough resourc-es to accomplish that effort. Some scholars, however, suspect that looting of the site took place at that time.

Hence everything points to the fact that when Hiram Bingham reached Machu Picchu it was not an abandoned and forgotten city in the jungle, but a place perfectly familiar for, and exploited by, the local population. Moreover, he had gotten there by a route formerly established by many others, as for example the German en-trepreneur. Some inscriptions on the rocks at the site, one signed by Agustin Lizarraga on 14th of July 1902, attest to former visits. It has to be underlined, though, that Bingham hon-estly admitted that he was not the first to visit Machu Picchu.

Despite all that it is beyond doubt that only his research revealed the existentce of Ma-chu Picchu for the world of science and, in con-sequence, led it to the exclusive group of the World Cultural Heritage. So, due to this fact, Hiram Bingham deserves his title of „The Dis-coverer of Machu Picchu”.

C e n t r ode EstudiosPrecolombinos

1. Mapa autorstwa Hermana Göringa z 1874 r., na której zaznaczone są Machu Picchu i Huayna Picchu, aczkolwiek w zamienionych pozycji (Huayna Picchu powinno być na miejscu Machu Picchu).

A map by Herman Göring from 1874 with Machu Picchu and Huayna Picchu marked on it; however they are marked the other way round (Huayna Picchu should be where Machu Picchu is).

2. Hiram Bingham na stanowisku Toro Muerto, dolina Majes, w trakcie ekspedycji z 1911 r.

Hiram Bingham on the site of Toro Muerto in the Valley of Majes during the 1911 expedition.

3. Jeden z budynków Machu Picchu, zdjęcie H. Binghama z 1911 r., widoczny na nim towarzyszący badaczowi sierżant Carrasco.

One of the buildings in Machu Picchu; the photograph was taken by Bingham in 1911, with his companion srgt. Carrasco standing next to the ruin.

4. Świątynia Słońca w Machu Picchu, zdjęcie H. Binghama z 1911 r., widoczny na nim towarzyszący badaczowi sierżant Carrasco.

The Temple of the Sun in Machu Picchu; photograph taken by Bingham in 1911, with srgt. Carrasco visible on it.

5. Widok na stanowisko oraz szczyt Huayna Picchu. Stanowisko podzielone jest na na dwie części, Górną (Hanan) po lewej i Dolną (Hurin) po prawej, przedzielone starasowanym placem.

View over the site and peak of Huayna Picchu. The site is divided into two parts: Upper (Hanan) to the left, and Lower (Hurin) to the right, divided by a terraced plaza.

6. Widok na tzw. sektor rolniczy (tarasy) oraz na szczyt Machu Picchu. Po lewej stronie, w połowie zbocza, widoczna jedna z dróg inkaskich idących do Cusco.

View over the so called „Agricultural Sector” (terraces) and the peak of Machu Picchu. To the left, in the middle of the slope, there is a fragment of one of the Inca roads leading to Cusco.

7. Wnętrze jednego z budynków w części dolnej Machu Picchu. W ścianie widoczne cylindryczne w kształcie kamienie, służące do mocowania więźby dachowej.

Interior of a building from the Lower Part of Machu Picchu. Round stones projecting from walls were mounting points for the roof construction.

8. El Torreón, budowla o charakterze światynnym w części Hanan Machu Picchu. Okna zostały najprawdopodobniej rozplanowane w celu uzyskania odpowiedniego oświetlenia świetej skały, znajdującej sie wewnątrz budynku, przez prominie wschodzącego Słońca w okresie przesilenia grudniowego. Pod Torreón znajduje się niewielka grota, którą uważa się za mauzoleum grobowe, być może przechowywana tam była mumia lub jedno z przedstawień Pachacuti Inki Yupanquiego.

El Torreón, a temple in the Hanan Part of Machu Picchu. The windows are located in the manner allowing sunrays to the Holy rock inside during dawns of the winter solstices. Beneath Torreón there is a small cavern, thought to be a tomb, perhaps, for a mummy or effigy of Pachacuti Inca Yupanqui.

9. Fragment Hanan (Górnego) Machu Picchu. Za murem widocznym na szczycie wzniesienia znajduje się słynna Intihuatana, rzeźbiony w litej skale ołtarz.

Part of Hanan (Upper) Machu Picchu. Behind the wall on the top of the hill there is the famous Intihuatana, an altar carved in a rock.

10. Widok na Huayna Picchu z Sektora rolniczego. View at Huayna Picchu from the Agricultural

Sector.11. Polscy konserwatorzy, prof. Rafał Czerner

i dr Grażyna Bąkowska w trakcie prac inwentaryzacyjnych wewnątrz Torreón, rok 2008.

Polish restaurators prof. Rafał Czerner and dr Grażyna Bąkowska during the inventory works within the Torreón, 2008.

12. Widok na część Hurin (Dolną) Machu Picchu. View at the Hurin (Lower) Machu Picchu.13. Phragmipedium caudatum, jedna z ok. 200

gatunków orchidei, które można zobaczyć w Parku Narodwowym Machu Picchu.

Phragmipedium caudatum, one of over 200 species of orchid that can be spotted in the Machu Picchu Natural Reserve.

14. Intihuatana, ołtarz wyrzeźbiony w litej skale, w najwyższej partii Hanan (Górnego) Machu Picchu.

Intihuatana, an altar carved out of bedrock in the Hanan (Upper) Machu Picchu.

15. Budynki w Hanan Machu Picchu. Widoczny ciąg schodów, stanowiących jedną z głównych arterii komunikacyjnych.

Buildings in the Hanan Machu Picchu with a flight of stairs used as one of the main passages of the city.

16. Kolejny rzadki gatunek orchidei, Epidendrum friderici-guilielmi, spotykany w Parku Machu Picchu.

Just another rare species of orchid, Epidendrum friderici-guilielmi, frequently spotted in the Machu Picchu Park.

17. Z racji dużej ilości opadów i znacznej wilgotności, w Machu Picchu często obserwować można tęczę. Nawiasem mówiąc tęcza, przedstawiana jako wielobarwny wąż, była jednym z symboli Imperium Inków.

Due to the high amount of rain and considerable humidity, one can frequently observe rainbows in Machu Picchu. The incas considered it one of the main symbols of their Empire depicted it as a multicoloured serpent.

18. Schody prowadzące z centralnego placu do jednego z kompleksów rezydencjonalnych.

Stairs leading from the central plaza to one of the residential compounds.

19. Skalikurek andyjski (Rupicola peruviana), jeden z endemicznych gatunków ptaków występujących w Parku Machu Picchu.

Andean cock (Rupicola peruviana) – one of the endemic species of birds in the Machu Picchu Reserve.

20. Widok na Machu Picchu od strony sektora dolnego, Hurin Machu Picchu.

View of Machu Picchu from the Lower (Hurin) Machu Picchu.

21. Tak zwana „Świątynia Księżyca”, grota z budynkami ceremonialnymi w dolnej części masywu Huayna Picchu.

The so called „Temple of the Moon”, a cave with a few ceremonial buildings at the feet of Huayna Picchu.

22. „Świątynia Trzech Okien” w Hanan Machu Picchu. H. Bingham wiązał ten zespół z mitycznym miejscem pochodzenia dynastii Inków, tak zwanym Tampu Toco, trzema wejściami do grot, z ktorych miało się wyłonić rodzeństwo Ayar (4 braci i 4 siostry) legendarni protoplaści Inków.

„Temple of the Three Windows” in the Hanan Machu Picchu. Bingham connected this compound with a mythic place of origin of the Inca dynasty, called Tampu Toco. It was thought that the Ayar syblings (4 brothers and 4 sisters), the legendary protoplasts of the Incas, had emerged from three entrances to the caves.

23. Kwiaty orchidei z gatunku Epidendrum radicans, często spotykanego na terenie Ameryki Łacińskiej.

Blooming flowers of Epidendrum radicans species of orchid, commonly seen all over Latin America.

24. Zespół nazywany „Aclla huasi”, Dom Wybranych Kobiet, rezydencja inkaskich służek- kapłanek.

This compound is called „Aclla Huasi”, House of the Chosen Women, a residence for the Inca servant-priestesses.

25. Jeden z mieszkańców Parku Machu Picchu, niedźwiedź andyjski Tremarctos ornatus.

One of the inhabitants of the Park – the Andean Bear (Tremarctos ornatus).

legenda legend