© C

entr

um

Ed

uka

cji

Art

ysty

czn

ej

1

Lucyna Kubicka

W 2003 roku ukończyła z wyróżnieniem studia na Uniwersytecie

Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie (specjalność

rytmika) oraz w Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta

Bacewiczów w Łodzi (specjalność muzykoterapia). Jest

nauczycielem przedmiotów ogólnomuzycznych na etapach:

przedszkolnym, pierwszego i drugiego stopnia; obecnie pracuje

z najmłodszymi dziećmi w Państwowej Szkole Muzycznej

I stopnia nr 5 w Warszawie. Współpracuje z Centrum Edukacji

Nauczycieli Szkół Artystycznych i Centrum Edukacji Arty-

stycznej; jest autorką tekstów i piosenek dla dzieci.

© C

entr

um

Ed

uka

cji

Art

ysty

czn

ej

2

Lucyna Kubicka

PSM I stopnia nr 5 im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie

Pierwsze miesiące realizacji przedmiotu – utrwalenie dźwięków gamy

i poznanych wartości rytmicznych

Klasa I cyklu sześcioletniego – pilotażowe zajęcia rytmiki z kształceniem słuchu

Połączenie rytmiki z elementami kształcenia słuchu stwarza możliwość korelacji tych dwóch

przedmiotów, dzięki której dzieci nie siedzą na lekcji zbyt długo w ławce. Gdy dysponujemy

przestrzenią do zabawy i ławkami do pisania jednocześnie, wszystkie nasze teoretyczne

poczynania mogą być poprzedzone działaniami praktycznymi. Według twórcy metody rytmiki

Émile Jaques-Dalcroze'a powinno się przechodzić od praktyki do teorii na zasadzie: słucham,

słyszę, wykonuję – nazywam, utrwalam, zapamiętuję.

Punktem wyjścia na lekcjach rytmiki z kształceniem słuchu są ćwiczenia dalcrozowskie

będące kontynuacją rytmiki przedszkolnej. Główny materiał metodyczny stanowią: piosenki,

„utworki” z literatury dziecięcej oraz utwory z literatury muzycznej dobrane w taki sposób,

by przypadły do gustu małym odbiorcom – muszą być melodyjne, proste i zrozumiałe

zarówno w warstwie melodyczno-rytmicznej, jak i tekstowej.

PRZYKŁADY:

Przywitanie: Pożegnanie:

Dzień dobry, witam wszystkich was Już pożegnania nadszedł czas

powitania nadszedł czas żegnam wszystkich dzisiaj was

witaj, witaj, żegnaj, żegnaj,

powitania nadszedł czas. pożegnania nadszedł czas.

popularna melodia amerykańska

Dzieci, siedząc w kole, klaszczą puls o kolana i śpiewają jednocześnie piosenkę. Kilkoro

dzieci wykonuje na dzwonkach akompaniament, uderzając w sztabki c i g. Piosenka jest

refrenem, który przeplatany jest improwizowanymi zwrotkami, utrwalającymi poczucie

tonalności, śpiewanymi na zasadzie echa za nauczycielem.

© C

entr

um

Ed

uka

cji

Art

ysty

czn

ej

3

WPROWADZENIE LUB UTRWALENIE DŹWIĘKÓW: SOL-MI

Wyliczanka Ślimak (melodia popularna)

Ślimak, ślimak, ślimak pokaż rogi

dam ci sera, sera na pierogi.

Na planszy z dźwiękami sol-mi nauczyciel wskazuje, który dźwięk i w jakim rytmie śpiewają

dzieci (solmizacją lub z tekstem wyliczanki).

Zabawa w kukułkę

Sol-mi – tak kuka kukułka. Mama kukułka szuka swoich dzieci (można zawiązać oczy

chustką). Na dźwiękach sol-mi śpiewa: Gdzie jesteście dzieci, odezwijcie się. Dzieci stoją

tyłem do mamy; wyznaczone dziecko odzywa się „tercją kukułczą”. Dziecko z zawiązanymi

oczami rozpoznaje, kto naśladował kukułkę.

WPROWADZENIE LUB UTRWALENIE DŹWIĘKÓW: SOL-MI-LA

Olejanka (melodia popularna)

Moja Olejanko, klęknij na kolanko

podeprzyj se boczki

chwyć się za warkoczki

buzię myj, włoski czesz

i wybieraj kogo chcesz.

Plansza z dźwiękami sol-mi-la. Dzieci śpiewają wskazane dźwięki solmizacją i ze słowami.

Wyklaskują rytm i realizują go jednocześnie krokami.

© C

entr

um

Ed

uka

cji

Art

ysty

czn

ej

4

WPROWADZENIE LUB UTRWALENIE DŹWIĘKÓW: SOL-MI-LA-DO-RE

Piosenka Jeż

autor nieznany

To – czy jabł – ko się po ścież – ce, jeż na kol – ce wziąć je chce,

lecz ja – błusz – ko wca – le nie chce w kol – ce je – ża do – stać się.

Dzieci szukają nowych, nieznanych im jeszcze dźwięków (do, re) i zaznaczają je w tekście

nutowym.

WPROWADZENIE LUB UTRWALENIE NAZW SOLMIZACYJNYCH DŹWIĘKÓW GAMY C-DUR

Piosenka z filmu Dźwięki muzyki

Do – jak Donald Kaczor jest,

Re – jak Reksio – sławny pies,

Mi – jak Miki Mouse lub miś,

Fa – jak fala morska jest,

Sol -solidny coli łyk,

La – jak cola lecz bez ko,

Si – z sikawki dyngus sik

I wracamy znów do Do.

Dzieci śpiewają piosenkę przydzielone do nazw poszczególnych dźwięków gamy. Na swój

dźwięk ustawiają się na naklejonej na podłodze pięciolinii we właściwym miejscu.

Ćwiczenie inhibicyjno-incytacyjne:

W ćwiczeniu bierze udział ośmioro dzieci. Każdemu z nich zostaje przyporządkowany jeden

z dźwięków gamy C-dur. Dzieci chodzą po sali przy dźwiękach akompaniamentu

improwizowanego przez nauczyciela. Na usłyszane dźwięki gamy ustawiają się we

właściwych miejscach na pięciolinii.

© C

entr

um

Ed

uka

cji

Art

ysty

czn

ej

5

UTRWALENIE POZNANYCH WARTOŚCI RYTMICZNYCH

Piosenka Stary zegar

Utrwalenie ćwierćnut, ósemek oraz pauzy ćwierćnutowej.

sł. i muz. L. Kubicka

2. Tik-tak, tik-tak,

Gdy Cię czeka praca.

Tik-tak, tik-tak,

Zrób ją i nie wracaj.

Bo czas nigdy nie poczeka

Tiku, tiku, tak.

On jest tak jak rwąca rzeka.

Tiku, tiku, tak.

Dzieci otrzymują zapis nutowy piosenki. Nauczyciel omawia jej treść muzyczną, zwracając

uwagę na charakterystyczne odległości i znak przy kluczu. Następnie uczy piosenki metodą

słuchową lub przy pomocy nut, zależnie od stopnia zaawansowania grupy. Jeśli piosenka

wykorzystywana jest do utrwalenia poznanych wartości rytmicznych, należy skupić się

głównie na jej rytmie, omawiając krótko przy okazji nieznane treści (bemol przy kluczu,

tonacja piosenki, odległość kwarty czystej).

Stary zegar – zabawa rytmiczna

Tik-tak, tik-tak Dzieci są zegarami – tykają, stojąc w kole.

stary zegar gada Zegary wykonują cztery kroki do środka koła.

Tik-tak, tik-tak Zegary tykają blisko siebie;

bajki opowiada idą cztery kroki do tyłu (powrót na miejsce).

O tym, że już czas nie wraca Zegary robią zwrot w prawą stronę w kole,

tiku-tiku tak, lekko biegną w kole w rytm melodii,

na ostatnią ćwierćnutę zatrzymują się.

taka jest już jego praca Zegary zmieniają kierunek poruszania się po kole,

tiku-tiku-tak. zachowują się jak wyżej.

Druga zwrotka wykonywana jest analogicznie.

Tik - tak, tik - tak sta-ry ze-gar ga- da. Tik - tak, tik - tak baj- ki o- po-wia- da

o tym, że już czas nie wraca ti-ku, ti-ku, tak, ta-ka jest już je- go pra-ca, ti-ku, ti-ku, tak.

© C

entr

um

Ed

uka

cji

Art

ysty

czn

ej

6

Rytmiczny zegar

Utrwalenie poznanych wartości rytmicznych.

Nauczyciel rysuje zegar i na każdej godzinie przypina jednotaktowy rytm w takcie

czteromiarowym. Następnie wskazuje wybraną godzinę, a dzieci wyklaskują lub wykonują na

klawesach przynależny jej rytm. Ćwiczenie realizowane jest z metronomem.

Piosenka Bim–bam

Utrwalenie poznanych dźwięków i wartości rytmicznych, ćwiczenie koncentracji.

popularna piosenka amerykańska

Bim-bam, bim-bam, bi-ri, bi-ri bam, bi-ri bam, bi-ri, bi-ri bam, bim-bam. bim-bam.

Bim - bam, bi-ri, bi-ri bam, bi-ri bam bi-ri, bi-ri bam, bim-bam. bim-bam.

Uczniowie śpiewają piosenkę, realizując jednocześnie jej rytm:

bim – klaśnięcie w dłonie,

bam – pstryknięcie,

biri, biri – uderzenie dłońmi o uda.

Antonio Vivaldi, Cztery pory roku – Zima, cz. II Largo

Zabawa w orkiestrę, aktywne słuchanie muzyki; utrwalenie wartości: ćwierćnuta, ósemka,

półnuta, cała nuta oraz wzajemnych stosunków czasowych między nimi.

Poszczególne wartości rytmiczne realizowane są przez grupę dzieci na instrumentach

perkusyjnych: ćwierćnuty – na klawesach, ósemki – na janczarach, półnuty – na trójkącie,

cała nuta – na tamburynie. Pozostałe dzieci, ustawione w czterech rogach sali w czterech

kołach wiązanych, realizują następujący układ choreograficzny1:

1 Autorką tekstu i układu choreograficznego jest pani Joanna Tomkowska.

© C

entr

um

Ed

uka

cji

Art

ysty

czn

ej

7

Śnieg biały pada i pada , Wszystkie koła krążą na palcach.

lecą z nieba białe płatki. Dzieci z I koła kucają.

Bielutko jest wszędzie, II koło kuca.

cichutko jest wszędzie, III koło kuca.

mięciutko jest wszędzie, IV koło kuca.

puszyście, srebrzyście jest wszędzie. Wstają kolejno IV i III koło.

Bo pada śnieg, bo pada śnieg, Wstają kolejno II i I koło.

bo pada śnieg, bo pada, pada. Wszystkie dzieci kręcą się z rękami w górze.

Bo gwiazdki tańczą i wirują – pada śnieg.

Śnieg biały pada i pada, Wszystkie koła krążą.

lecą z nieba białe płatki,

lecą z nieba białe płatki.

Bielutko jest wszędzie, I koło kuca.

cichutko jest wszędzie, II koło kuca.

puszyście, srebrzyście jest wszędzie. Koła III i IV kucają jednocześnie.

A śnieg pada, pada, pada, pada, pada Wstają równocześnie IV i III koło.

a śnieg pada, pada, pada, pada, pada Wstają równocześnie II i I koło.

pada, pada, pada, pada śnieg. Wszystkie dzieci wirują i na końcu kucają.

* * *

Utwory wykorzystane na lekcji:

1. Antonio Vivaldi, Cztery pory roku – Zima, cz. II Largo