* * *

Muzeum Narodowe w Krakowie, obdarowane w 1920 roku wyjątkowej wartości darem, podjęło szereg działań przypominających postać dar-czyńcy, Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego, a zarazem zmierzających do uczczenia w 2020 roku setnej rocznicy wielkiej donacji. Wszystkie

te działania powodowane są wdzięcznością naszej instytucji, a jednocześnie stanowią próbę uświadomienia społeczeństwu ogromnej roli, jaką Jasieński odegrał w historii polskiej kultury.

Najcenniejszym bodaj przedsięwzięciem jest podjęty przez pracowników Muzeum trud spisania i opublikowania całej przekazanej nam kolekcji w „Korpusie daru Feliksa Jasieńskiego”, na który złoży się dziewięć tomów poświęconych poszczególnym rodzajom ofiarowanych muzealiów. W 2014 roku ukazał się tom pierwszy – na temat Darczyńcy i jego kolekcji – autorstwa Agnieszki Kluczewskiej-Wójcik.

W związku z rokiem jubileuszowym przygotowujemy również kilka wystaw, dwie pierwsze już w czerwcu 2015 roku. Obie noszą wspólną nazwę „Niech żyje sztuka!”, obie też pomieszczą się w Oddziale Muzeum – Kamienicy Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego.

Na drugim piętrze Kamienicy autorki scenariusza – Danuta Godyń, Bronisława Gumińska, Magdalena Laskowska, Joanna Kowalska i Beata Romanowicz – ukazują „w pigułce” zawartość daru Jasieńskiego, symbolicznie, paroma przykładami, przywołując każdą z grup obiektów – od malarstwa i grafiki do wyrobów rzemiosła, od sztuki polskiej i europejskiej do japoników i dzieł bliskowschodnich – a każdy z eksponatów to „rzecz piękna i użyteczna”.

Autorka przewodnika, Bronisława Gumińska, która przed paroma laty w tychże salach przygotowała poświęconą Jasieńskiemu wystawę „Szkic do portretu”, krótko przedstawia czytelnikowi zarówno kolekcję i jej twórcę oraz historię Oddziału jemu poświęconego, jak i obecną wystawę – „oprowadzając” widza po jej salach.

Na pierwszym piętrze zagościła wybitna kolekcja grafiki francuskiej z przełomu XIX i XX wieku, gromadzona przez „Mangghę” w ciągu dwudziestu lat, zawiera-jąca obecnie ponad 1000 dzieł. Z nich autorka wystawy, Krystyna Kulig-Janarek, wybrała około 300, które w jej opinii w pełni przedstawiają francuską twórczość graficzną tamtego okresu.

* * *

the National Museum in Krakow, endowed in 1920 with a gift of except- ional value, has taken a number of steps aiming at commemorating the person of its benefactor, Feliks “Manggha” Jasieński, and celebrating the centenary of his great donation in 2020. All these activities result from

the gratitude of our institution, and at the same time constitute an attempt to make our society aware of the vital role that Jasieński played in the history of Polish culture.

Perhaps the most valuable enterprise is the effort expended by the Museum staff to compile and publish the entire collection bequeathed to us in the “Corpus of Feliks Jasieński’s Donation”, which will consist of nine volumes dedicated to each individual group of the donated exhibits. 2014 saw the pub- lication of its first volume – devoted to the Donor and his collection – written by Agnieszka Kluczewska-Wójcik.

In connection with the jubilee year, we are also preparing several exhibitions, the first two of which will open as early as in June 2015. Both bear the same title – Long Live Art! – and both will be displayed in the same Museum branch – the Feliks Jasieński Szołayski House.

On the second floor of the Szołayski House, the script authors – Danuta Godyń, Bronisława Gumińska, Magdalena Laskowska, Joanna Kowalska and Beata Romanowicz – present the essence of Jasieński’s bequest. Symbolically, with a few examples, they introduce each group of exhibits – from painting and printmaking to handicrafts, from Polish and European art to works inspired by Japan and those from the Middle East – yet each object is “beautiful and useful”.

The author of the Guide, Bronisława Gumińska – who prepared another exhibition devoted to Jasieński, titled A Sketch for a Portrait and displayed a few years ago in these very halls – briefly presents the collection and its creator, the history of the Branch named after him, as well as the current exhibition, as if showing the viewers round its rooms.

The first floor features an outstanding collection of French prints from the late 19th and early 20th centuries, amassed by “Manggha” for over twenty years and numbering over 1000 works, from which the author of the exhibition – Krystyna Kulig-Janarek – has selected approximately 300 prints that she thought accurately reflect the French art of printmaking of that period.

8 9

Ekspozycji tej towarzyszy obszerne wydawnictwo, będące jednocześnie albu-mem prezentującym piękno grafik, a zarazem katalogiem z pełnym aparatem naukowym. Zawiera też nader przydatny słowniczek techniczny oraz noty biograficzne twórców i bibliografię.

Tekst wprowadzający można by nazwać krótko: „Jasieński a grafika”, gdyż omawia on stosunek Kolekcjonera do tego rodzaju sztuki, a także sposób tworzenia kolekcji i jej charakterystykę. Prowadzeni przez autorkę sala po sali, poznamy słynnych i mniej znanych artystów francuskich, zachwycimy się urodą ich dzieł.

Zachęcam do krążenia po obu wystawach, gdyż uzupełniają się one wzajemnie, a łączy je postać wielkiego i nader wszechstronnego Kolekcjonera, który hołdo-wał słynnemu fin de siècle-owemu zawołaniu „Eviva l’arte!”.

Najserdeczniej dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do przygotowania obu wystaw i wydawnictw – autorkom scenariuszy i tekstów, koordynatorkom, konserwatorom, a także redaktorom i ekipom technicznym. Dziękuję również autorce aranżacji, Annie Marii Bojarowicz, i autorowi projektów graficznych, Markowi Pawłowskiemu.

Podziękowania kieruję do Mecenasa Muzeum – firmy PZU, oraz do sponsorów – firmy Kärcher Sp. z o.o. i EDF Polska S.A.

Zofia Gołubiew

Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie

The exhibition is accompanied by a comprehensive publication which serves both as an album presenting the beauty of prints, and a catalogue with complete academic background. It also contains a very useful glossary of technical terms as well as biographical notes on authors and bibliography.

The introductory text could be called briefly “Jasieński and printmaking”, as it discusses the attitude of the Collector to this kind of art as well as the way the collection was assembled and its characteristics. Guided through the rooms by the author, we will learn about the famous and lesser-known French artists and admire the beauty of their works.

I would like to encourage the visitors to explore both exhibitions as they complement each other and are connected through the person of the great and extremely versatile Collector who adhered to the famous fin de siècle motto “Eviva l’arte!”.

My heartfelt thanks go to all those who contributed to the preparation of both exhibitions and publications – authors of scripts and texts, coordinators, conservators as well as editors and technical teams. I also wish to thank the author of the exposition design, Anna Bojarowicz, and the graphic designer – Marek Pawłowski.

I would like to express my gratitude to the Patron of the Museum, the PZU company, and our sponsors – Kärcher Sp. z o.o. and EDF Polska S.A.

Zofia Gołubiew

Director of the National Museum in Krakow

Bóg pewnego pięknego dnia, dawno, dawno temu, wezwał do siebie Francuza i Niemca. „Oto, powiedział Pan, siedemnaście worków różnych zalet, a oto mały pakiecik z jedną jedyną rzeczą – gustem. Zastanówcie się i wybierajcie”. Długo to nie trwało i pogodzili się cudownie. Niemiec wziął siedemnaście worków, Francuz małą paczuszkę. To było sprytne: uznał, że mała paczka warta jest tyle samo albo i więcej (jako wynagrodzenie za skromność) niż siedemnaście worków. Nie pomylił się1. Feliks Jasieński

W znakomitej kolekcji największego polskiego darczyńcy, ofiarowanej krakow-skiemu Muzeum Narodowemu w 1920 roku, ważne miejsce zajmuje zespół nowoczesnej grafiki europejskiej liczący ponad trzy tysiące prac, w którym wyróżnia się – najcenniejsza i największa w Polsce – kolekcja grafiki francuskiej. Składa się na nią około tysiąca stu prac ponad dwustu dwudziestu autorów należących do dwóch pokoleń współtworzących mozaikę modernizującej się sztuki schyłku XIX i początku XX wieku. Stąd też w zbiorze Jasieńskiego znalazły się prace artystów związanych z impresjonizmem, symbolizmem, postimpresjo-nizmem i art nouveau, a wśród nich dzieła takich znakomitości, jak: Pierre Bonnard, Félix Bracquemond, Eugène Carrière, Jules Chéret, Henri-Edmond Cross, Charles-François Daubigny, Eugène Delâtre, Maurice Denis, Henri Fantin- -Latour, Georges de Feure, Paul Gauguin, Eugène-Samuel Grasset, Henri-Gabriel Ibels, Johann Barthold Jongkind, Auguste Lepère, Aristide Maillol, Édouard Manet, Camille Pissarro, Lucien Pissarro, Pierre Puvis de Chavannes, Odilon Redon, Auguste Renoir, Henri Rivière, August Rodin, Ker-Xavier Roussel, Armand Séguin, Paul Sérusier, Paul Signac, Alfred Sisley, Théophile Alexandre Steinlen, Henri de Toulouse-Lautrec, Suzanne Valadon, Félix Vallotton, Jacques Villon, Édouard Vuillard czy Adolphe Léon Willette. Można zauważyć, że wśród wymie-nionych twórców dominują malarze, którzy wówczas chętnie poszerzali warsztat artystyczny o nowe środki wypowiedzi, w szczególności o medium graficzne.

Zainteresowanie Jasieńskiego francuską grafiką współczesną łączyło się z jego fascynacją drzeworytem japońskim – który w znaczący sposób wpłynął na ówczesną twórczość graficzną, w szczególności francuską – kolekcjoner przeby-wał bowiem we Francji najdłużej w latach największego nasilenia zainteresowa-nia nowo odkrytą sztuką japońską i w czasie ożywionego ruchu odnowy grafiki, który we Francji wydał znakomite dzieła.

1 Zob.: Felix, Manggha. Les promenades à travers le monde, l’art et les idées, Paris: Librairie F. Vieveg, H. Moll – Varsovie: Librairie Jean Ficher, 1901, s. 930. Cyt. za: Feliks Jasieński i jego Manggha, wstęp i oprac. E. Miodońska-Brookes, wybór tekstów francuskich i polskich M. Cieśla-Korytowska i E. Miodońska-Brookes, Kraków: Universitas, 1992.

„Mały pAkiecik z gusteM” czyli o zbiorze nowoczesnej grafiki francuskiej Feliksa Jasieńskiego

A little bundLe of taste or Feliks Jasieński’s collection of modern French printmaking

Once upon a time, on a beautiful day, God called a Frenchman and a German to His presence. “Here – the Lord said – you have seventeen bags containing different qualities, and here is a small bundle with but one thing – taste. Think carefully and choose right.” It did not take long and the two came to an absolute agreement. The German took the seventeen bags, while the Frenchman made do with the small bundle. And it was clever: he decided that the small package is worth as much or even more (as a reward for modesty) than seventeen bags. He was not mistaken.1 Feliks Jasieński

An important place in the exquisite bequest donated to the National Museum of Krakow in 1920 by the greatest Polish benefactor, is occupied by an assortment of modern European prints consisting of over three thousand works, featuring an outstanding collection of French prints – the most valuable and the biggest in Poland. It comprises approximately one thousand one hundred prints authored by over two hundred and twenty authors belonging to two generations which co-created the mosaic of the Modernism-bound art of the late 19th and early 20th century. Hence, Jasieński’s collection included works by artists associated with Impressionism, Symbolism, Post-Impressionism and Art Nouveau, featuring works by such notable artists as Pierre Bonnard, Félix Bracquemond, Eugène Carrière, Jules Chéret, Henri-Edmond Cross, Charles-François Daubigny, Eugène Delâtre, Maurice Denis, Henri Fantin-Latour, Georges de Feure, Paul Gauguin, Eugène-Samuel Grasset, Henri-Gabriel Ibels, Johann Barthold Jongkind, Auguste Lepère, Aristide Maillol, Édouard Manet, Camille Pissarro, Lucien Pissarro, Pierre Puvis de Chavannes, Odilon Redon, Auguste Renoir, Henri Rivière, August Rodin, Ker-Xavier Roussel, Armand Séguin, Paul Sérusier, Paul Signac, Alfred Sisley, Théophile Alexandre Steinlen, Henri de Toulouse-Lautrec, Suzanne Valadon, Félix Vallotton, Jacques Villon, Édouard Vuillard and Adolphe Léon Willette. One may notice that the listed artists primarily include painters who were willing to expand their artistic skills with new means of expression, particularly related to printing.

Jasieński’s interest in modern French printmaking was linked to his fascination with Japanese woodcuts, which significantly impacted the printmaking of that period, particularly in France. The longest period of the collector’s stay in France coincided with the years of the most intense interest in the newly-discovered Japanese art and with the lively movement of printmaking revival, which in France brought forth excellent fruit.

1. See.: Felix, Manggha. Les promenades à travers le monde, l’art et les idées, Paris: Librairie F. Vieveg, H. Moll – Varsovie: Librairie Jean Ficher, 1901, p. 930. Cited in: Feliks Jasieński i jego Manggha, introduction and compilation by E. Miodońska-Brookes, selection of French and Polish texts by M. Cieśla-Korytowska and E. Miodońska-Brookes, Kraków: Universitas, 1992.

54 55album album

Paul Émile Berthon (1872–1909) Société des Amis des Arts de la Manche – La Femme aux iris / Towarzystwo Przyjaciół Sztuk w la Manche – Kobieta z irysami / Society of Friends of Fine Arts in La Manche – Woman with Irises, 1899 litografia barwna pędzlem, kredką i prószem / colour brush, crayon and spatter lithograph, odb. avant la lettre / avant la lettre print, papier kremowy / cream paper; 80 × 58,5 [95 × 64,8] nr kat. 25

Paul-Albert Besnard (1849–1934) La Robe de soie – La Rêveuse / Jedwabna suknia – Zamyślona / Silk Dress – Lost in Thought, [1887]/1896z / from: L’Album des peintres-graveurs, Paris 1896, wyd. / pub. Ambroise Vollard, druk. / printed by Auguste Clot akwaforta, sucha igła, ruletka, akwatinta brunatną farbą / etching, dry point, roulette, aquatint in russet brown, odb. / print 18/100, papier żeberkowy kremowy ze znakiem wodnym [ARC]HES / cream laid paper with watermark [ARC]HES; 37,2 × 23,7 [44 × 30,6]; nr kat. 27

58 59album album

Pierre Bonnard (1867–1947) Scène de famille – Famille – Mère et enfant / Scena rodzinna – Rodzina – Matka i dziecko / Family Scene – Family – Mother and Child, 1893z / from: L’Estampe originale, Album I, Paris 1893, wyd. / pub. André Marty, druk. / printed by Auguste Clot litografia barwna pędzlem / colour brush lithograph, odb. / print ?/100, papier czerpany kremowy / cream laid paper; 31 × 17,7 [56 × 41,8] nr kat. 31

Pierre Bonnard (1867–1947) La petite blanchisseuse / Mała praczka / The Little Laundry Girl, 1896z / from: L’Album des peintres-graveurs, Paris 1896, wyd. / pub. Ambroise Vollard, druk. / printed by Auguste Clot litografia barwna kredką i pędzlem / colour crayon and brush lithograph, odb. / print 18/100, papier chiński / China paper; 29 × 19,5 [57 × 43] nr kat. 32

114 115album album

Henri-Gabriel Ibels (1867–1936) Au cirque – La piste du cirque / W cyrku – Arena cyrkowa / At the Circus – The Circus Ring, 1893z / from: L’Estampe originale, Album I, Paris 1893, wyd. / pub. André Marty litografia barwna kredką, tuszem pędzlem i prószem / colour crayon, ink, brush and spatter lithograph, odb. / print 19 [?]/100, papier czerpany / wove paper; 49 × 26 [57,4 × 41,7]; nr kat. 146

Charles-Louis Houdard (1874–1965) Grenouilles – Grenouilles et iris / Żaby – Żaby i irys / Frogs – Frogs and Iris, 1894z / from: L’Estampe originale, Album VIII, Paris 1894 akwatinta barwna? / colour aquatint?, odb. / print 15/100, papier japoński / Japan paper; 26 × 39,7 [37 × 46,8]; nr kat. 144

150 151album album

Edvard Munch (1863–1944) Le Soir – Angst / Wieczór – Lęk / Evening – Anxiety, 1896z / from: L’Album des peintres-graveurs, Paris 1896, wyd. / pub. Ambroise Vollard, druk. / printed by Auguste Clot litografia barwna kredką i pędzlem, drapania / colour crayon and brush lithograph, scratching, odb. / print 18/100, papier welinowy / vellum paper; 41,5 × 38,5 [57 × 43]; nr kat. 224

Alfons Mucha (1860–1939) Salomé, 1897z / from: L’Estampe moderne, No 2, juin 1897, druk. / printed by Fernand Champenois litografia barwna piórem, pędzlem, prószem, złotą farbą, z drapaniami / colour pen, brush and spatter lithograph, gold paint, scratching; odb. / print ?/150, papier welinowy / vellum paper; 33,4 × 24 [40,7 × 30,7]; nr kat. 223

172 173album album

Henri Rivière (1864–1951) Soir d’éte / Letni wieczór / Summer Evening, 1897pl. 5 z serii / plate 5 from series: Les aspects de la nature, Paris 1897–1898, wyd. i druk. / pub. and printed by Eugène Verneau litografia barwna pędzlem / colour brush litho-graph, odb. / print ?/1000, papier welinowy ciemnokremowy / dark cream vellum paper 54,2 × 84,5 [64,5 × 90]; nr kat. 268

Henri Rivière (1864–1951)La Montagne / Góra / Mountain, 1897pl. 4 z serii / plate 4 from series: Les aspects de la nature, Paris 1897–1898, wyd. i druk. / pub. and printed by Eugène Verneau litografia barwna pędzlem / colour brush litho-graph, odb. / print ?/1000, papier welinowy ciemnokremowy / dark cream vellum paper 55 × 82 [64,7 × 90]; nr kat. 267

186 187album album

Alfred Sisley (1839–1899) Bords de rivière – Les Oies / Brzegi rzeki – Gęsi / Riverbanks – Geese, 1897z / from: L’Album d’estampes originales de la Galerie Vollard, Paris 1897, wyd. / pub. Ambroise Vollard, druk. / printed by Auguste Clot litografia barwna kredką i pędzlem, papier chiński / colour crayon and brush lithograph, China paper, odb. kaszerowana / chine appliqué ?/100, 21,4 × 31,6 [42,8 × 57]; nr kat. 298

Théophile Alexandre Steinlen (1859–1923) Lait pur stérilisé de la Vingeanne / Steryli-zowane czyste mleko z Vingeanne / Pure, Sterilised Milk from Vingeanne, 1894druk. / printed by Charles Verneau litografia barwna pędzlem i prószem, drapania; papier kremowy / colour brush and spatter lithograph, scratching, cream paper; 131,5 × 95,5 [140,3 × 100,5]; nr kat. 301

200 201album album

Henri de Toulouse-Lautrec (1864–1901) Eldorado – Aristide Bruant dans son cabaret / Eldorado – Aristide Bruant w swoim kabarecie / Eldorado – Aristide Bruant in His Cabaret, 1892druk. / printed by Bourgerie & Cie (Ancourt) litografia barwna pędzlem i prószem, papier japoński ciemnokremowy / colour brush and spatter lithograph, dark cream Japan paper; 136,3 × 93,4 [150,2 × 99,8]; nr kat. 331

Henri de Toulouse-Lautrec (1864–1901) Divan Japonais, 1892druk. / printed by Edward Ancourt litografia barwna pędzlem, prószem [i stemplem], papier japoński kremowy / colour brush, spatter [and stamp] lithograph, cream Japan paper, 80,6 × 60,3 [81,8 × 62,5]; nr kat. 332