lokalna agenda 21 za op{tina veles

LOKALNA AGENDA 21 ZA OP{TINA VELES

Veles 2005

LOKALNA AGENDA 21 ZA OP{TINA VELES IZDAVA^: ED "VILA ZORA" VELES UREDNIK: BILJANA {URKOVA-MANASKOVA

TEHNI^KA OBRABOTKA: BIQANA KULEVA ADAM ROCKEL LEKTURA: BIQANA KULEVA KORICA: FORUM PRINT - KUMANOVO TIRA@: 100 PRIMEROCI


Predgovor

Odr`liviot razvoj ne e pra[awe na izbor. Toj e imperativ. Mora da napravime se [to e vo na[ite mo`nosti, duri i ako toa bi zna~elo odredeni `rtvi vo periodot na promeni i tranzicija. Na decata mora da im ostavime svet vo koj vredi da se ìvee, svet so ~ista i zdrava ìvotna sredina i pravi~no op[testvo. Ova e na[a dol`nost koja mora da ja ostvarime. (Romano Prodi)

Ispraveni pred predizvikot i ~uvstvuvaj]i ja silinata na ovie zborovi, ED "Vila Zora" vo partnerstvo so Op[tina Veles zapo~na da go trasira patot na strate[ko planirawe na lokalnata zaednica vo oblasta odr`liv razvoj.

Odr`liv razvoj e razvoj [to gi zadovoluva potrebite na sega[nite generacii, bez da ja zagrozi mo`nosta idnite generacii da gi zadovoluvaat svoite potrebi. (Svetska komisija za odr`liv razvoj, 1987g.)

Vo srceto na konceptot e veruvaweto deka socijalnite, ekonomskite i celite na ìvotnata sredina treba vzaemno da se nadopolnuvaat i da bidat me\usebno zavisni vo tekot na celiot razvoen proces.

Materijalniot prosperitet treba da se postignuva paralelno so socijalniot napredok i griàta za ìvotnata sredina dokolku sakame istiot da bide odr`liv.

Op[tina Veles vo minatoto imala nesinhroniziran razvoj koj sozdal krupni negativni posledici.

Vo sedumdesettite godini vo op[tinata se izvr[ile krupni investiciski ciklusi, koi ovozmoìle dobar ekonomski razvoj. Od druga strana, vo toa vreme voop[to ne se razmisluvalo za posledicite od zasileniot ekonomski razvoj vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu\eto. Denes zagaduvaweto na ìvotnata sredina prodolùva, iako najverojatno e namaleno, so ogled na toa [to eden del od zagaduva~ite ne rabotat ili pak rabotat so namalen kapacitet. Sepak, posledicite od prekumernoto zagaduvawe na ìvotnata sredina ]e se ~uvstvuvaat u[te dolgo vreme.

Kompleksnosta na problemite koi vlijaat vo gradot gi pokaà ograni~uvawata na tradicionalnite formi na planirawe. Denes metodologijata evoluira i gi vklu~uva u~esnicite od site segmenti vo op[testvoto vo planira~kiot proces, ne samo zaradi postignuvawe na konsenzus za idnite akcii, tuku i za da se zemat vo predvid site politi~ki, socijalni, kulturni i tehnolo[ki potrebi vo lokalnata zaednica.

Na ovaa metodologija i pristap se kreira LA 21 za Op[tina Veles. Zatoa, denes pred Vas e Strategijata za integriran i odr`liv Veles.

Biljana {urkova-Manaskova Koordinator na proektot

3


^LENOVI NA GRA|ANSKI KOMITET ZA ODR@LIV RAZVOJ

Ime i prezime Organizacija Sektor Biljana {urkova-Manaskova

ED"Vila Zora" NVO

Kostadin Nastevski Op[tina Veles LS Urbanizam,

grade`ni[tvo i za[tita na

ìvotna sredina

Aleksandar Kostovski Op[tina Veles LS Mesni zaednici

Sa[ko Ristevski Op[tina Veles LS Lokalen

ekonomski razvoj

Jadranka Mitevska Op[tina Veles LS Centar za

informirawe na gra\anite

Goran û~ukovski Op[tina Veles LS Informati~ki

centar

Petre Najdov Centar za vrabotuvawe Institucija za vrabotuvawe

|ore Jordanov JKP "Derven" JKP

Vera Ristova Zavod za zdravstvena za[tita JZO

Sneàna Petrova Zavod za zdravstvena za[tita JZO

Qubinka Popova {S "Babuna" JP

Eftimija Karbeva-Lukarova

Dneven centar za deca so posebni potrebi

^len na Sovet na Op[tina Veles

Centar za socijalni raboti

Stanka Ambarkova GP "Beton" Grade`no pretprijatie

Petar Stojanov SILHEM Biznis sektor

Sla\ana Nikova Nikov Konsalting Biznis sektor

Iskra Danailova Deni inkubator Biznis sektor

Dim~e Velev Centar za poddr[ka na NVO - Veles

NVO

Aleksandra Krstevska Organizacija na èni - Veles NVO

Lidija Pqakova Asocijacija za demokratski vrednosti

NVO

Aleksandar Kukulev Grin Pauer NVO

Zati Ramadanov ZGR "Romani Bah" NVO

Tome Trajkov Ferijalen centar - Veles NVO

5


STRU^NA PODDR{KA KON STRATEGIJATA Ime i prezime Organizacija Kategorija

Jordan Bajraktarov REC - Kancelarija vo Makedonija Metodologija za izgotvuvawe na

LA 21

Vesna {kortova Centar za poddr[ka na NVO Metodologija za izgotvuvawe na akcionen plan

spec. Rodna Jan~eva Centar za socijalna rabota Socijalna sostojba

d-r Vera Ristova Zavod za zdravstvena za[tita Zdravstvena za[tita

prim. d-r Marijonka Dejanovska

Medicinski centar Zdravstvena za[tita

m-r Asen Prli~kov OU "Vasil Glavinov" Obrazovanie

Aleksandar Kostovski Op[tina Veles Mesna samouprava

|ore Jordanov JKP "Derven" Komunalna infrastruktura

Sowa Prenxova-Jurukovska

Op[tina Veles Urbano planirawe

Qubinka Popovska {S "Babuna" {umi

d-r Bo[ko Nikov Nikov Konsalting Za[tita i unapreduvawe na

`ivotnata sredina

Jadranka Mitevska Op[tina Veles Lokalna vlast

m-r Iskra Danailova Deni inkubator Lokalna ekonomija

Dim~e Velev Centar za poddr[ka na NVO Gra\anski sektor

Dijana Ivanova TV "Zdravkin" Kampawa za LA 21

Aktivisti na ED "Vila Zora" koi dadoa pridones vo proektot

Ime i prezime Zada~a

Biqana Kuleva Tehni~ka obrabotka

Nata[a Zdravkova Anketar

Aleksandra Petkova Anketar

Dragan Nastovski Anketar

Podmladok na ED "Vila Zora" Distribucija na propaganden materijal

Adam Rokel - volonter od Miroven korpus

Podgotovka na propaganden materijal

6


RABOTNI GRUPI ZA ODR@LIV RAZVOJ

Rabotni grupi

Pretsedatel ^lenovi

LOKALEN EKONOMSKI RAZVOJ Iskra Danailova

Sa[ko Ristovski Dim~e Velev Maja Kocevska Svetlana Panova Stojne Ilieva Suzana Todorovska

SOCIJALA, ZDRAVSTVO I OBRAZOVANIE

Eftimija Karbeva- Lukarova

Lidija Pqakova Petre Najdov Zati Ramadanov Sneàna Petrova Vera Ristova Sowa Gavrilova Rodna Jan~eva Marijonka Dejanovska Nenad Koci] Vesna Don~evska

ZA{TITA I UNAPREDUVAWE NA @IVOTNA SREDINA

Bo[ko Nikov

Sla\ana Nikova Kostadin Nastevski Sneàna Petrova Vera Ristova Slav~o Ristov Qubinka Popovska Aleksandar Kukulev

URBANO PLANIRAWE Kostadin Nastevski

Tome Trajkov Aleksandar Kostovski Stanka Ambarkova Sowa Prenxova-Jurukovska |ore Jordanov

LOKALEN DEMOKRATSKI

RAZVOJ Lidija Pqakova

Petre Najdov Jadranka Mitevska Zati Ramadanov Aleksandra Krstevska Dim~e Velev Goran û~ukovski Anida Ceceva

7


Analiza i procenka na zaednicata

9


DEMOGRAFIJA

11


Demografski karakteristiki na Op[tina Veles

Spored statisti~kite podatoci od popisot vo 2002g., po novata teritorijalna podelba, Op[tina Veles broi 55 108 ìteli;

50,1% se od ma[ki pol (27 632); 49,9% se od ènski pol (27 476); Ima vkupno 16 959 doma]instva; Vkupniot broj na stanovi e 20 717; Prose~nata golemina na semejstvo iznesuva 3,25 ~lena i beleì

trend na opa\awe; Ima vkupno 44 820 naselenie na vozrast od 15 i pove]e godini, od

koi ekonomski aktivni se 24 248, a neaktivni 20 572 gra\ani; Vo op[tinata ima vkupno 16 688 nevraboteni lica, od koi 12 053 se

od grad, a 4 635 od selo (podatocite se od Agencija za vrabotuvawe na RM, sostojba na 31.05.2005 g.);

Nacionalnost: - 84,86 % Makedonci (46 767) - 4,37 % Bo[waci (2 406) - 4,17 % Albanci (2 299) - 3,13 % Turci (1 724) - 1,45 % Romi (800) - 0,98 % Srbi (540) - 0,62 % Vlasi (343) - 0,42 % drugi (229)

Vkupno naselenie (na vozrast nad 10 godini) po pol i pismenost: - pismeni 47 655, od koi 24 104 se maì i 23 551 se èni; - nepismeni 1 399, od koi 406 se maì i 993 se èni.

Struktura na naselenie (na vozrast nad 15 godini) spored [kolska podgotovka:

- seu[te vo proces na obrazovanie - 58 - bez nikakvo obrazovanie - 1 461 - so nepotpolno osnovno obrazovanie - 6 243 - osnovno obrazovanie - 12 401 - so sredno - 20 491 - so vi[o - 1 553 - so visoko - 2 770 - magistratura - 40 - doktorat - 7

Konstatiran e zna~aen porast na migracijata od selo vo grad do 90tite godini, poslednite desetina godini ima obratna migracija, osobeno na postara populacija;

Konstatiran e zna~aen porast na migracija na rabotosposobno naselenie od op[tinata nadvor od granicite na RM;

Spored planskite predviduvawa, naselenieto vo gradot ]e se zgolemuva do 2010 god. Ruralnoto naselenie isto taka ]e beleì porast.

Zabele[ka: Podatocite se od Popisot na naselenieto, doma]instvata i stanovite vo RM, 2002 godina, prilagodeni na novata teritorijalna podelba na RM, definitivni podatoci, maj 2005.

13


SWOT analiza za kategorija - demografija

Sili

55 108 ìteli polova ramnoteà harmonizirana multietni~ka

sredina

{to da pravime za da gi iskoristime silite?

dobri potencijali za sproveduvawe na konceptot za odr`liv razvoj (op[tina od sredna golemina)

da se iskoristi ramnoteàta za podednakvo vklu~uvawe na ènata vo rodova senzibilizacija na javnosta, podednakvo vklu~uvawe vo javna sfera i organi na odlu~uvawe

iskoristuvawe na dobrite ~ove~ki resursi kako faktor za ekonomski razvoj

Slabosti

16 688 nevraboteni, a rabotosposobni gra\ani

migracija na rabotosposobno naselenie nadvor od granicite na dràvata

2,8% nepismeno naselenie (prete`no od etni~kite zaednici)

13,9% gra\ani so nepotpolno osnovno obrazovanie

{to da pravime za da slabostite gi pretvorime vo sili?

kreirawe na uslovi za novi rabotni mesta

sproveduvawe i po~ituvawe na zakonskata regulativa za vrabotuvawe

otvorawe na edukativni centri za ovaa kategorija gra\ani

uloga na NVOi za motivirawe na gra\anite za [koluvawe

Mo`nosti

decentralizacijata kako proces

donatori Ministerstvo za obrazovanie

i nauka Ministerstvo za trud i

socijalna politika

{to da pravime za da gi iskoristime mo`nostite?

intenzivno lobirawe za pravedna zastapenost na ènata vo site sferi na ìveewe

sproveduvawe na zakonskata regulativa za zadolìtelno osnovno obrazovanie

zajaknuvawe na kontrolata na neregularno vrabotenite lica

Zakani

nepovolna ekonomska sostojba vo dràvata

restriktiven dràven buxet slaba kadrovska ekipiranost

na inspektoratite

{to da pravime za da gi izbegneme zakanite?

iskoristuvawe na donaciite (preku proekti, strategii, planovi) za sproveduvawe na zacrtanite aktivnosti

14


SOCIJALNA BLAGOSOSTOJBA

15


Socijalna blagosostojba na gra\anite vo op[tina Veles

Republika Makedonija, spored soodvetna kategorizacija, e ozna~ena kako "dràva na blagosostojba" - dràvata izdvojuva sredstva za socijalno zagrozeni i neza[titeni individui i zaednici.

Vo poslednite godini na tranzicija se slu~i: Prestruktuirawe na stopanstvoto (industrija i soobra]aj) kade

ima[e golem broj na vraboteni; So zgasnuvawe na golemite industriski kapaciteti, golem broj na

gra\ani ostanaa bez rabota. Vo ovoj moment, naselenieto opstojuva so dràvni merki za za[tita. Siroma[tijata, nevrabotenosta i socijalnata dezintegracija

rezultiraa so izolacija, marginalizacija i nasilstvo. Mnogu lu\e se soo~uvaat so svojata neizvesna idnina.

Predizvikot postaven pred lokalnata zaednica e kako da se spravi so ovie procesi i zakani za da se ublaàt negativnite posledici po lu\eto?

So decentralizacijata se otvoraat mo`nosti za podobruvawe na ovaa sostojba.

Socijalna sostojba na naselenieto

16 688 nevraboteni - 50,1% maì, 49,9% èni; 12 053 nevraboteni se od gradot, a 4 635 od selo; 2 500 semejstva se korisnici na socijalna pomo[; Korisnicite se rabotosposobni, no nemaat rabota; So pomo[ta se ostvaruva egzistencija svedena na biolo[ko

opstojuvawe (za prehrana, no ne i za drugi potrebi: higiena, dava~ki za struja, voda, TV, vesnik);

Del od naselenieto 12 godini prima socijalna pomo[ koja kako merka e donesena vo 1992g.;

Nedovolnite sredstva za ìvot od socijalnata pomo[ go turkaat naselenieto vo siva ekonomija, od [to dràvata i lokalnata zaednica trpat golema [teta;

Zarabotuvaweto na nelegalen na~in e sprotivno na zakonskite i moralnite normi;

Se profilira lo[ model - od li~nosta se pravi model na odnesuvawe koj se prenesuva vo semejstvoto; decata se u~at kako da go izigruvaat zakonot;

So ova se pravi dolgoro~na [teta na idnite generacii; Golem del na semejstvata koi koristat socijalna pomo[ imaat deca

koi ne posetuvaat u~ili[na nastava.

Socijalna slika na op[tinata

260 korisnici na postojana pari~na pomo[ (samohrani majki so dete do 3god. vozrast, iznemo[teni stari lica);

768 lica za nega i pomo[ od drugo lice (hroni~no bolni);

17


Ovaa pomo[ ne e limitirana so materijalnite sredstva na semejstvoto, pa i lica so golemi primawa se nejzini korisnici;

55 deca zgrièni vo socijalni ustanovi ili drugi semejstva; 618 hendikepirani, od koi del imaat sposobnosti sami da

zarabotuvaat. Tie treba da se vklu~at vo rabotnite procesi; 54 lica pod staratelstvo (alkoholi~ari, bolni od te[ki neizle~ivi

bolesti, so teòk hendikep). Staratelstvoto i so decentralizacijata ostanuva pod dràvna kapa;

26 lica ìveat vo starski domovi nadvor od op[tinata. Ova pretstavuva visok stepen na rizik za starite lica, koi naj~esto poradi neadaptacijata brzo umiraat;

180 starski semejstva koi imaat potreba od postojana pomo[; 80 maloletnici - delikventi. Delikvencijata beleì golem porast; 60 aktivni korisnici na droga (oficijalen broj), neoficijalen 5

pati pogolem; 180 registrirani probatori na droga; 45 lica se zanimavaat so uli~na prostitucija; 2 000 socijalno isklu~eni lica; 54 deca na ulica (sporedeno so drugite gradovi skoro na vrvot); 17 bezdomnici; 98 semejstva pobarale pomo[ od Sovetuvali[teto za brak i semejstvo

poradi problemi vo brakot; 34 lica `rtvi na semejno nasilstvo (èni i deca).

{to so decentralizacijata?

Na lokalno nivo za grià i za[tita preminuvaat: - hendikepirani; - stari; - socijalna patologija (bezdomnici, socijalno isklu~eni, zavisnici,

delikventi).

Koja socijalna politika treba lokalnata zaednica da ja realizira?

Zakonski mo`nosti postojat za: - stru~ni lica kako poedinci da vr[at raboti od socijalnata

za[tita (sovetuvali[ta po kategorii); - javni ustanovi da formiraat posebni oddeli po kategorii; - da se formiraat institucii na lokalno nivo. Kako najefikasni se

pokaàle dnevnite centri po posebnite kategorii. Vo op[tinata vo ovoj moment ima: - Dneven centar za lica so posebni potrebi (voninstitucionalna

forma na za[tita); - Klub na lekuvani alkoholi~ari (nevladina organizacija) so pozitivni iskustva vo rabotata. Potrebni se: - dneven centar za stari lica; za deca bezdomnici; dnevna bolnica

za zavisnici; centar za zgriùvawe na `rtvi od semejno nasilstvo.

18


SWOT analiza za kategorija - socijalna blagosostojba

Podkategorija: socijalna patologija

Sili

postojat socijalni institucii na lokalno nivo

dneven centar za lica so posebni potrebi so pozitivni iskustva vo rabotata

klub na lekuvani alkoholi~ari


zajaknuvawe na ulogata na lokalnite socijalni institucii (osobeno na postoe~kite dnevni centri i klubovi)

Slabosti

2 500 semejstva se korisnici na socijalna pomo[

nedovolnite sredstva od socijalnata pomo[ za ìvot go turkaat naselenieto vo siva ekonomija

se profilira lo[ model na idnite generacii

deca na socijalni korisnici von nastaven proces

618 hendikepirani 180 starski semejstva koi

imaat potreba od postojana pomo[

60 aktivni korisnici na droga (oficijalen broj), neoficijalen 5 pati pogolem

180 registrirani probatori na droga

45 lica se zanimavaat so uli~na prostitucija

2 000 socijalno isklu~eni lica

54 deca na ulica 17 bezdomnici 34 lica `rtvi na semejno

nasilstvo (èni i deca)


koristewe na korisnicite od instituciite za soodvetni uslugi

lokalnata zaednica da donese soodveten akt za osloboduvawe na % od dava~kite za smetka na besplatni ~asovi rabota vo javnite institucii (JKP, {S i dr.)

rabotosposobnite da se vklu~at vo rabotnite procesi

obezbeduvawe na nega na stari lica vo doma[ni uslovi

zdravstveno prosvetuvawe na roditelite i u~enicite za opasnostite pri konzumirawe na droga

kampawi za borba protiv drogata

osnovawe na dnevna bolnica za lekuvawe na zavisnicite

formirawe na dnevni centri po soodvetnite kategorii od socijalnata patologija

Mo`nosti


zakonski mo`nosti donatori


na lokalno nivo za grià i za[tita preminuvaat: - hendikepirani; - stari;

19


Ministerstvo za trud i socijalna politika

nacionalni NVOi koi rabotat so specifi~na socijalna patologija (narkomani, hendikepirani, deca na ulica)

internacionalni organizacii i fondacii koi doniraat proekti za specifi~na grupa na socijalni kategorii

- socijalna patologija (bezdomnici, socijalno isklu~eni, zavisnici, delikventi)

so novata zakonska regulativa stru~ni lica kako poedinci imaat mo`nost da vr[at raboti od socijalnata za[tita

javni ustanovi da formiraat posebni oddeli po kategorii

da se formiraat institucii na lokalno nivo

zajaknuvawe na kontrolata na zloupotreba na hendikepiranite pri vrabotuvaweto

koristewe na iskustvata na drugi NVOi i nivno sproveduvawe na lokalno nivo

koristewe na iskustvata i donaciite za podobruvawe na sostojbata

Zakani


restriktivna socijalna politika na dr`avata

dr`avata pretstavuva tranziten centar na drogata


iskoristuvawe na donacii (preku proekti, strategii, planovi) za sproveduvawe na zacrtanite aktivnosti

prevencija kaj mladata populacija preku kampawi, edukacija

20


Zdravstvena sostojba na naselenieto

Natalitet - broj na novorodeni vo 2003g.

13,7% - ne beleì golemi promeni vo poslednite desettina godini, no e pomal sporedeno so republi~kiot prosek; Mortalitet - broj na umreni vo 2003g.

8,9% - brojot e povisok vo odnos na republi~kiot prosek; Priroden prirast - razlika me\u novorodeni i umreni

4,8% - beleì trend na namaluvawe; Mortalitet na doen~iwa - mnogu vaèn indikator

1991 - 20% 2003 - 10,2% konstatirano e golemo namaluvawe; Mortalitet na doen~iwa vo grad i selo

Vo selo ima pogolema smrtnost na doen~iwa otkolku vo grad, no i tamu smrtnosta beleì trend na opa\awe; Pri~ina za smrt (podatoci od 1991-2003g.)

I mesto - cirkulatorni zaboluvawa II mesto - maligni zaboluvawa III mesto - respiratorni zaboluvawa Morbiditet (zaboluvawa) kaj vozrasno naselenie

I mesto - bolesti na cirkulatorniot sistem II mesto - neoplazmi - se beleì porast III mesto - respiratorni zaboluvawa Bolesti kaj deca od 0-6g.

I mesto - bolesti na respiratorniot sistem II mesto - infektivni i parazitarni bolesti III mesto - bolesti na koà i potko`ni tkiva Bolesti kaj u~ili[ni deca

I mesto - respiratorni zaboluvawa (vo godini na golemo aerozagaduvawe, ovie bolesti se zastapeni so: 81,9% - 1994 g., 81,7% - 1995g.) II mesto - bolesti na muskuli, skelet i svrzno tkivo III mesto - bolesti na oko i atneksi Bolesti kaj èni

I mesto - bolesti na genito-urinaren sistem II mesto - neoplazmi na polni organi Neoplazmi kaj èna, benigni i maligni, na dojka i polni organi:

1999g. - 11,6% 2001g. - 6,7% 2002g. - 8,8% 2003g. - 8,5%

21


Neoplazmite imaat visok procent na zastapenost vo odnos na

republi~kiot prosek.

Sterilitet 2001g. - 3% 2002g. - 3,1% 2003g. - 3,2%

Ova se oficijalni podatoci, no golem del od ènite se lekuvaat vo privatni ordinacii i bolnici, taka [to neoficijalnata brojka e pogolema.

Spontani abortusi: 1999g. - 1,8% 2001g. - 1,5% 2002g. - 0,9% 2003g. - 0,9%

Generalen zaklu~ok: zagadenata ìvotna sredina vlijaela negativno

vrz zdravjeto na lu\eto. Ova osobeno se konstatira vo periodot na intenzivna rabota na Topilnicata, [to korespondira so brojkite i statisti~kite podatoci.

Iako zaboluvawata ne moàt da se povrzat samo so zagadenata ìvotna sredina, tuku i so socijalnite, ekonomskite, higienskite i dr. faktori, sepak gra\anite seu[te gi ~uvstvuvaat posledicite preku nivnoto naru[eno zdravje.

Od bolestite koi beleàt porast vo poslednite godini se: - bolesti na cirkulatoren sistem i maligni zaboluvawa kaj

vozrasnoto naselenie (zgolemuvaweto na zaboluvawata go sledi trendot prisuten vo na[ata dràva i vo razvienite zemji);

- neoplazmi kaj ènska populacija; - respiratorni zaboluvawa kaj detskata populacija od gradot.

So dobivaweto na ICP aparaturata koja e sopstvenost na op[tinata, a e

dadena za rabota na Zavodot za zdravstvena za[tita i so realizirawe na "Programata za integralno sledewe na zdravjeto na naselenieto i na sledewe na ìvotnata sredina so te[ki metali" (za [to Vladata ovaa godina odobri sredstva), ]e se dobie kompletna slika.

Se pojavuva potreba od redovno sistematsko sledewe na zdravstvenata sostojba na naselenieto. Voedno potrebno e izgotvuvawe na Lokalen zdravstven ekolo[ki akcionen plan - LZEAP koj ]e gi precizira, sumira i kompletira najnovite podatoci i ]e predloì akcii za nadminuvawe na sostojbata.

Zabele[ka: Site navedeni podatoci se od Zavodot za zdravstvena za[tita - Veles.

22


SWOT analiza za kategorija - socijalna blagosostojba Podkategorija: zdravstvena za[tita

Sili

namalen mortalitet na doen~iwa

zaraznite bolesti staveni pod kontrola

ICP aparatura za ispituvawe na zdravstvenata sostojba na naselenieto i sledewe na ìvotnata sredina so te[ki metali


kontinuitet vo aktivnostite okolu: - redovna vakcinacija; - podobruvawe na komunalnite uslovi; - kontrolirano vodosnabduvawe; - stru~no stopanisuvawe so vodata za piewe.

rezultatite od ispituvawata so ICP ]e se iskoristat za prevzemawe na aktivnosti za sanirawe na posledicite od zagaduvaweto

Slabosti

zgolemen mortalitet pogolema smrtnost na

doen~iwa vo selo otkolku vo grad

bolesti na cirkulatorniot sistem na prvo mesto kako pri~ina za smrt i kako zaboluvawe

neoplazmite kaj ènskata populacija vo porast

brojot na respiratornite zaboluvawa kaj detskata populacija korespondiraat so godinite na intenzivno aerozagaduvawe

zagadenata ìvotna sredina negativno vlijaela vrz zdravjeto na lu\eto


podobruvawe na ekonomskata sostojba na mladoto produktivno naselenie

podobruvawe na uslovite za ìvot i zdravstvenata sostojba na staroto naselenie

podobruvawe na zdravstvenata za[tita vo selata

zdravstvena edukacija na mesnoto naselenie

reaktivirawe na postoe~kite napu[teni ambulanti vo selata

zdravstvena edukacija na naselenieto (izbegnuvawe na cigari, alkohol, brza hrana, promovirawe na dvièwe vo priroda)

unapreduvawe na preventivnata zdravstvena za[tita

nabavuvawe na neophodnata aparatura za ginekolo[ki pregledi i pregledi na dojka kaj ènite

kampawa za zdravstveno prosvetuvawe na ènata

zadolìtelen i participativen godi[en pregled kaj ènite

23


aktivnosti za borba protiv sidata kako ~uma na 21 vek

podobruvawe i sanacija na sostojbite so zagaduvaweto

Mo`nosti


zakonski mo`nosti Ministerstvo za zdravstvo Fond za zdravstvo Svetska zdravstvena

organizacija doma[ni i me\unarodni

organizacii i fondacii koi doniraat proekti za unapreduvawe na zdravjeto

mediumi


formirawe na Dietetski centar vo ramkite na Zavodot za zdravstvena za[tita

proekti za nabavuvawe na: o mamograf o kolposkop o dobar ehograf

lobirawe op[tinata da se najde na prioritetnata lista za sanirawe na zdravstvenite posledici kaj gra\anite i unapreduvawe na prevencijata

sorabotka za promocija na zdravjeto

Zakani

restriktivna zdravstvena politika na dr`avata

nefinansirawe na programata na ZZZ vo naredniot period od Vladata


iskoristuvawe na donacii (preku proekti, strategii, planovi) za sproveduvawe na zacrtanite aktivnosti

prevencija kaj populacijata preku kampawi, edukacija, promocija na zdravjeto

24


Obrazovanie i obrazovni institucii

Reformata na lokalnata samouprava vo Republika Makedonija se odviva

kontinuirano. Vo delot na reformite obrazovanieto i obrazovniot sistem bea me\u

prvite. Za taa cel e izrabotena Nacionalnata programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija (2005-2015). Istata pretstavuva dolgoro~no planirawe, so jasno opredelena vizija i misija. Sepak, sekoja op[tina si ima svoja specifi~nost, barawa i prioriteti vo delot na obrazovanieto.

Veles e op[tina koja po site parametri otide najdaleku vo delot na polesno prisposobuvawe i vklu~uvawe na obrazovanieto vo procesot na decentralizacija. Aktivnostite koi bea prevzemeni doprinesoa za jaknewe na organizaciskata postavenost na u~ili[tata vo gradot. Za taa cel bea prevzemeni slednite aktivnosti:

Forum vo Ohrid organiziran od lokalnata samouprava i FIOOM za decentralizacijata na vlasta na koi bea prisutni pretstavnici i od obrazovanieto;

Seminar vo Vranovci so u~estvo i poddr[ka na lokalnata samouprava za organizaciska transformacija na obrazovanieto vo Veles, od koj kako pridobivka zapo~naa i razvojnite planirawa na u~ili[tata;

Obuka na vrabotenite vo u~ili[tata za pravewe, vodewe i realizacija na proekti;

Forum na NVO sektor, lokalna samouprava i obrazovanie za vospostavuvawe na zaedni~ka sorabotka.

Pridobivkite se ogromni, no toa e daleku od posakuvanata cel.

Vid na obrazovanie

Predu~ili[no obrazovanie Postojat i rabotat 6 organizacioni edinici na predu~ili[nata

ustanova "Dim~e Mir~ev"; Vo gradinkite se opfateni 655 deca vo 43 vozrasni grupi; Prostoriite se estetski uredeni, adekvatni, odgovaraat na

pedago[kite barawa i normi spored brojot na decata; Mebel, oprema i drug inventar - zadovoluva~ki; Dvorni povr[ini uredeni so trevnici i cvetni alei; Rabotno-edukativen materijal pravilno rasporeden po kat~iwa; Raspolo`livost so audio-vizuelni sredstva; Bogat bibliote~en fond; Realizacija na programa "êkor po êkor"- edna organizaciona

edinica raboti kako model gradinka. Osnovno i sredno obrazovanie 6 osnovni u~ili[ta; 4 sredni; 1 za obrazovanie na deca so pre~ki vo razvojot; Internatsko smestuvawe na u~enici od srednoto obrazovanie; Rabotni~ki univerzitet za doobrazovanie, u~ewe na zanaeti, jazici; Niò muzi~ko u~ili[te;

25


Vo minatoto bil razvien obrazoven sistem prilagoden za potrebite na postojnoto stopanstvo, za golemite industriski kapaciteti;

Sega[nata stopanska slika e vidno promeneta poradi strukturni promeni vo proizvodstvoto.

Zaklu~ok: potrebna e reforma vo op[tinskiot obrazoven sistem. Taa ]e bide naso~ena vo slednite klu~ni podra~ja na intervencii:

Obrazovanie za site Razvoj na obrazovnite mo`nosti za site gra\ani; Prodolùvawe na procesot na decentralizacija vo obrazovanieto; Podigawe na obrazovnoto nivo na naselenieto; Stavawe pogolem akcent na zadolìtelnoto obrazovanie.

Unapreduvawe na intelektualniot rast i u~eweto Unapreduvawe na nastavata i u~eweto; Zajaknuvawe na sistemot za inicijalna obuka i profesionalno

usovr[uvawe na nastavniot i rakovodniot kadar; Obezbeduvawe na kontrola na kvalitetot; Povrzuvawe na formalnoto i neformalnoto obrazovanie; Promocija na doìvotno u~ewe; Razvoj na informaciskoto op[testvo (otvarawe na E - biblioteki).

Zgolemuvawe na mo`nostite za participacija Pogolemo u~estvo i sorabotka na NVO sektorot so u~ili[tata; Zgolemuvawe na u~estvoto na u~ili[tata so proekti vo razni

fondacii; Sozdavawe na uslovi za dobrovolni aktivnosti. (Volontiraweto

seu[te pretstavuva negativen stereotip. Pri~inite se nenao\aweto na smisla za anga`manot koj ne nosi direkten li~en profit, [to delumno e rezultat na nesoodvetno prezentirani vrednosti vo tekot na vospitniot segment vo obrazovanieto. Kaj golem broj mladi postoi èlba za participacija preku NVO, no ne i znaewe kako i kade da se vklu~at);

Spre~uvawe na ekskluzijata - golem broj mladi i nevraboteni nemaj]i poznavawe i doverba vo raznite formi na socijalno organizirawe (NVO, zdruènija, asocijacii, dru[tva) se ponaglaseno mislat deka edinstvena sfera koja e otvorena e politi~kiot anga`man. Zatoa i vozrasnata granica na mladite koi se politi~ki participienti se spu[ta se podolu. Vo sledniot period ]e se prevzemat merki za da se ovozmoì zgolemuvawe i podobruvawe na socijalnata inkluzija niz slednite formi:

- afirmacija na socijalniot anga`man kako vrednost niz sodrìnite na nastavniot proces;

- afirmacija i zapoznavawe na gra\anskiot sektor i mo`nostite koi gi nudat NVO niz procesot na obrazovanie;

- praktika vo NVO sektorot vo tekot na [koluvaweto; - stimulirawe na volonterskiot trud, kako mehanizam za

pridones i podobruvawe na sostojbite vo po[irokata zaednica.

26


Potrebi za infrastrukturni zafati vo u~ili[tata OU "J.H.K. Xinot"

Ograduvawe i osvetluvawe na sportskite tereni; Podobruvawe na prostornite uslovi na u~ili[teto vo Ba[ino selo; Izgradba na sportska sala - dolgoro~no.

OU "Vasil Glavinov" Promena na dogramata vo delot na u~ili[nata zgrada kade [to se

izveduva predmetna nastava; Adaptirawe na polivalenten prostor za potrebite na u~enicite; Zavr[uvawe na zapo~natata izgradba na nova u~ili[na zgrada vo s.

Buzalkovo; Izgradba na teniski igrali[ta.

OU "Trajko Andreev" Izgradba na mini-soobra]aen poligon so velosipedska pateka za

potrebite na site u~ili[ta od gradot; Renovirawe na sanitarniot sistem; Renovirawe na sistemot za greewe; Promena na site vrati i prozorci vo u~ili[teto.

OU "Kiril i Metodij" Rekonstrukcija na sanitarnite ~vorovi; Ureduvawe na dvorna povr[ina; Rekonstrukcija na krovna povr[ina; Vgraduvawe na sistem za zatopluvawe na sportskata sala; Ureduvawe na propratni prostorii vo sportskata sala; Rekonstrukcija na sistemot za greewe; Promena na podot vo u~ilnicite; Rekonstrukcija na u~ili[teto vo s. Crkvino.

OU "Blagoj Kirkov" Renovirawe na fiskulturnata sala*; Renovirawe na u~ili[nata zgrada; Podobruvawe na sostojbata so sanitarnite jazli vo u~ili[teto.

OU "Bla`e Koneski" Ureduvawe na u~ili[niot dvor spored postoe~ki proekti; Izgradba na zabavno - rekreativen park.

OU "Rajko @inzifov" - s. Orizari Izgradba na novo u~ili[te.

OU "Stojan Bur~evski - Buridan" - s. Ivankovci Rekonstrukcija na centralnoto u~ili[te; Ureduvawe na u~ili[niot dvor i sportskite tereni.

POU "Maca Ov~arova" - regionalno posebno OU so u~eni~ki dom za

deca so intelektualni pre~ki vo razvojot Renovirawe na fiskulturnata sala*; Renovirawe na prostorijata za dneven prestoj;

27


Izgradba na lift za potrebite na decata so celebralna paraliza; Ureduvawe na u~ili[niot dvor.

OUM "Kiro Dimov" Sanirawe na sanitaren jazol; Menuvawe na elektri~na instalacija; Promena na stari prozori.

USO "Kole Nedelkovski" Promena na krovnata konstrukcija na starata zgrada; Renovirawe na sanitarniot ~vor; Celosno ograduvawe na u~ili[niot dvor; Remontirawe na parnite kotli.

USO "Jov~e Tesli~kov" Rekonstrukcija na fiskulturnata sala*; Renovirawe na sanitarniot ~vor; Promena na krovna konstrukcija na stariot del; Lo[i prostorni uslovi za normalna realizacija na nastavata.

USO "Dimitrie ^upovski" Promena na krovnata konstrukcija; Renovirawe na sistemot za greewe; Doopremuvawe na postojnite kabineti i laboratorii;

USO Gimnazija "Ko~o Racin" Promena na krovnata konstrukcija; Renovirawe na sistemot za greewe; Doopremuvawe na postojnite kabineti i laboratorii; Definirawe na sopstvenosta i ingerenciite so hemiskoto u~ili[te.

*edna fiskulturna sala koja ja koristat trite u~ili[ta

28


SWOT analiza za kategorija - socijalna blagosostojba Podkategorija: obrazovanie

Sili

dovolen broj na obrazovni institucii za zadovoluvawe na potrebite na gra\anite

predu~ili[na ustanova infrastrukturno, edukativno - vospitno na visoko nivo

infrastruktura za osnovno i sredno obrazovanie

socijalna inkluzija na deca so posebni potrebi (polesni formi) vo redovno obrazovanie


odrùvawe i unapreduvawe na obrazovnite institucii vo zaednicata

potreba za patrona`na slu`ba za individualna rabota so ovie deca

Slabosti

mal broj na zgrièni deca vo gradinkite

obrazovanie neprilagodeno na potrebite na lokalnata sredina

migracija na visokoobrazovani kadri nadvor od dràvata

u~enici od osnovno i sredno obrazovanie u~at vo edna smena vo ista u~ili[na zgrada (OU "Blagoj Kirkov" i sredno ekonomsko u~ili[te "Jov~e Tesli~kov")

ruinirana sportska sala vo OU "Blagoj Kirkov"

OU "JHK Xinot" ne gi zadovoluva potrebite za nastava (u~ilnici, sanitarni ~vorovi, neobezbedeno i opasno igrali[te za u~enicite)

nemawe na visokoobrazovna institucija


podobruvawe na ekonomskata sostojba na naselenieto

reforma vo op[tinskiot obrazoven sistem

planirawe na srednoto obrazovanie spored potrebite na zaednicata (izu~uvawe na marketing, menaxment, kompjuteri, pove]e jazici vo obrazovniot proces)

organizirawe na prakti~na nastava za u~enicite vo letniot period vo firmi i soodvetni institucii

odvojuvawe na u~enici od osnovnoto i srednoto obrazovanie vo istata u~ili[na zgrada

organizirawe na prevoz na u~enici i studenti koi se obrazuvaat nadvor od Veles

adaptirawe na sovremena ~italna za u~enici i studenti vo ramkite na Gradskata biblioteka "Ko~o Racin"

pokrenuvawe na inicijativa za formirawe na visokoobrazovna institucija vo op[tinata

29


Mo`nosti


zakonski mo`nosti Ministerstvo za obrazovanie

i nauka doma[ni i me\unarodni

organizacii i fondacii me\unarodni kulturni centri


da se projavi interes od strana na u~enici, studenti, kako i gra\anski organizacii

lobirawe i argumentirano nastapuvawe kaj nadle`nite intitucii za iskoristuvawe na mo`nostite na dr`avata po osnov na obrazovna problematika

Zakani



iskoristuvawe na donacii

30


INFRASTRUKTURA

31


Infrastruktura vo op[tinata

Soobra]ajnata infrastruktura e eden od najzna~ajnite faktori za dolgoro~en razvoj na op[tinata. Patniot soobra]aj e zastapen so magistralni, regionalni i lokalni

patni pravci: - pati[ta odrùvani od op[tinata - 237,37 km - pati[ta odrùvani od dràvata - 117 km - pati[ta i ulici vo urbanite sredini - 104,8 km - pati[ta i ulici vo ruralnite sredini - 54 km - lokalna patna mreà - 132,57 km - asfaltiran pat vo op[tinata - 70,20 km - neasfaltiran pat vo op[tinata - 13,17 km - zemjen pat vo op[tinata - 45,30 km

Patnata mreà seu[te ne e celosno izgradena na sovremen na~in i ne ovozmoùva dobar i bezbeden soobra]aj vo site podra~ja. Potrebni se investicii vo patnata infrastruktura, osobeno vo ruralnite podra~ja;

Javniot transport e dostapen za 50% od naselenieto; Organiziran e prevoz na 60% od u~enicite; @elezni~kiot transport na podra~jeto na op[tinata se odviva preku

èlezni~kiot sistem na RM.

Energetska infrastruktura

Vo op[tinata kako energent prete`no se koristi elektroenergijata; Op[tina Veles potrebite za elektri~na energija gi zadovoluva od

energetskiot sistem na RM; Lokalniot elektrodistributiven sistem raspolaga so razvodna

mreà od 423 km i obezbeduva kvalitetno i stabilno snabduvawe so elektri~na energija;

Site ruralni naselbi vo op[tinata se elektrificirani; Potro[uva~kata na elektri~na energija iznesuva 128 000 MWh

godi[no; Specifi~nata potro[uva~ka po ìtel se dviì okolu 980 kWh

godi[no.

Telekomunikacii

Razvojot na telekomunikaciite vo op[tinata odi vo prilog na pro[iruvawe i modernizacija na telekomunikaciskata mreà.

Veles raspolaga so po[ta za kontrola i vr[ewe na site po[tenski aktivnosti, telefonski i drugi telekomunikaciski vrski.

Vo postojana telefonska mreà opfateni se 55% od vkupniot broj naseleni mesta.

Ima 25,5 telefonski priklu~oci na 100 ìteli. Masovno se koristat sistemite na mobilnata telefonija, a vo

posledno vreme i na internet mreàta.

33


Vodostopanstvo i vodeni resursi

Hidrosistemot "Lisi~e" seu[te e vo izgradba. Gradot se snabduva so voda za piewe od hidrosistemot, so isklu~ok

na letnite meseci koga se koristat i reni bunarite instalirani na desniot breg na rekata Vardar.

85,2% od naselenieto vo op[tinata dobiva higienski-zdravstveno ispravna voda za piewe od gradskiot vodovod.

Od ovoj sistem, vo eksploatacija e magistralniot cevkovod od vodozafatot do novoizgradenata fabrika za prerabotka na voda.

Spored dinamikata na rabotite, se o~ekuva sistemot da se finalizira do kraj na 2007g. so [to ]e se re[i dolgoro~niot problem so vodosnabduvaweto.

Sistemot e pove]enamenski i ]e obezbedi: - vodosnabduvawe na gradot i osum ruralni naselbi; - navodnuvawe na 4 100 hektari zemjodelski povr[ini; - revitalizirawe na ezeroto "Mladost" (posredno preku ezeroto

i navodnuvawe na 1 800 hektari lozovi i dr. nasadi); - biolo[ki minimalen protok na reka Topolka vo su[nite

meseci od godinata. Postoe~kata razvodna gradska mreà za vodosnabduvawe e zastarena i

predizvikuva golemi zagubi na voda. Za da se podobrat sostojbite so vodosnabduvaweto, op[tinata raboti

na realizacija na proektot MEAP za rekonstrukcija na zastarenata vodovodna mreà.

Kontrolata na kvalitetot na vodite e od aspekt na fizi~ko-hemisko i bakteriolo[ko zagaduvawe.

Sostojbite so sistemite za vodosnabduvawe vo ruralnite sredini se nezadovolitelni.

Vodite vo selskite bunari i ~e[mi, kako i vo bunarite i pumpite vo gradot, so isklu~ok na {orka i Ba[ino selo, mnogu ~esto se bakteriolo[ki neispravni i pretstavuvaat osoben rizik po zdravjeto na lu\eto.

Vodosnabduvawe na naselenite mesta vo op[tina Veles

So teritorijalnata podelba od 1996g., op[tina Veles ima 35 naseleni mesta od koi 2 se mrtvi, a 8 se so pomalku od 20 ìteli.

Vo ovie 10 naseleni mesta ima vkupno 73 ìteli. Problemot so vodosnabduvaweto vo izminatite decenii go re[ile 16

naseleni mesta od koi 6 imaat vodovodni zafati i dovod po gravitacionen pat, 8 so izgradeni potisni vodovodni objekti, a 2 se priklu~eni na gradskata vodovodna mreà.

Od naselenite mesta 13 imaat sopstven vodovod bez hlorirawe na vodata, a samo 2 (Kumarino i Mamut~evo) imaat sopstven vodovod so hlorirawe. Stopanisuvaweto so ruralnite vodovodi e prepu[teno na naselenieto (MZ), [to pretstavuva golem zdravstven rizik.

Potrebno e vospostavuvawe na kontrola i odrùvawe na sistemite za vodosnabduvawe vo ruralnite sredini od soodvetni institucii.

34


Vo ovie 35 naseleni mesta ìveat 12 602 ìteli vo 3 019 doma]instva. Vo 16 naseleni mesta koi go re[ile problemot so vodosnabduvaweto ìveat 11 342 ìteli vo 2 548 doma]instva ili 90,004%.

19 naseleni mesta, so vkupno 1260 ìteli ili 2,2% od vkupnoto naselenie vo op[tinata, so voda za piewe se snabduvaat preku najprimitivni vodovodni zafati, prirodni izvori, kopani i dup~eni bunari bez za[tita od zagaduvawe.

Komunalna infrastruktura

Odveduvaweto na komunalnite otpadni vodi od doma]instvata i od

drugi potro[uva~i se vr[i zaedno so atmosferskite vodi preku postojnata kanalska mreà.

Kapacitetite direktno gi ispu[taat otpadnite vodi vo reka Vardar bez prethodno pro~istuvawe. Vo podgotvitelna faza e realizacija na proekt za rekonstrukcija i doizgradba na gradskiot kanalizacionen sistem, kako i izgradba na stanica za pre~istuvawe na otpadnite vodi.

Ruralnite naselbi, osven Ba[ino selo, Karaslari i delumno Prevalec ne raspolagaat so kanalizacioni sistemi.

Sobiraweto na cvrstiot komunalen i drug vid na otpad se vr[i kolektivno i individualno.

Deponijata za cvrst otpad ne gi zadovoluva sanitarno-tehni~kite uslovi za eksploatacija.

Ruralnite sredini se soo~uvaat so problemi so sobiraweto na otpadot, a vo nekoi od niv voop[to i go nema.

Ova rezultira so sozdavawe na divi deponii koi ja zagrozuvaat ìvotnata sredina i zdravjeto na naselenieto.

Upravuvawe so cvrst otpad

Sistemot za upravuvawe so cvrst otpad opsluùva 48 500 ìteli.

Ovoj sistem go opsluùva gradot Veles (44 000 ìteli) i okolnite ruralni sredini (Ba[ino selo, Prevalec).

Prose~nata dnevna koli~ina na sozdaden op[tinski otpad e 60 toni. Dnevnata koli~ina na sozdaden otpad po ìtel vo op[tinata

iznesuva 1,2 kg/ìtel/den i ovoj broj e pomal vo odnos na razvienite zemji vo svetot, no e 2 ili pove]e pati povisok od najrazvienite zemji vo svetot.

Br. Sostav na otpadot Maseni udeli (%)

1. Organski otpad 23,84

2. Hartija 24,50

3. Staklo 6,76

4. Meka plastika 4,30

5. Tvrda plastika 2,18

6. Aluminium 1,36

7. Staro èlezo 4,70

8. Priroden otpad 8,58

9. Neselektiran otpad 23,77

35


{to sodrì sekoja od navedenite kategorii po sostav?

Vid na otpad Sostav

Organski materii otpad od hrana sinteti~ki materijali (boi, masla)

Hartija vesnici magazini hartija za zavitkuvawe

Staklo [i[iwa tegli iskr[eno staklo

Meka plastika polimerna plastika (kesi, PVC pokrivki)

Tvrda plastika plasti~ni sadovi, PET [i[iwa zatvara~i PVC cevki

Aluminium limenki dr. predmeti od aluminium

Staro èlezo bilo koj vid staro èlezo

Priroden otpad granki listovi drug drvenest materijal

Neselektiran otpad urnatini neselektiran organski otpad

Tri vida na otpad vo deponijata imaat potencijal za reciklirawe:

aluminium, staro èlezo i hartija, a vo posledno vreme i PET [i[iwa ([i[iwa od pijaloci, mineralna voda, maslo za jadewe).

Kontejneri za cvrst otpad

JKP "Derven" raspolaga so eden vid na kontejneri za sobirawe na cvrst otpad.

Vo op[tinata ima 98 kontejneri so kapacitet od 5m3, rasporedeni na 59 lokacii i 13 vozila za transport na otpadot (podatoci od 2003g).

Od vkupniot broj na ìteli, 16 500 ìteli go isfrlaat otpadot vo plasti~ni kesi. Tie ìveat na tesni uli~ki, strmni tereni.

Od kontejnerite 22,45% se pod prose~nata starosna granica od 5 godini. Ostanatite se postari od 5 godini. Poradi visokata starosna granica, 76 kontejneri baraat [to pobrza zamena.

Ako se ima vo predvid cenata na ~inewe na eden kontejner od 700$, vkupniot tro[ok za zamena na kontejnerite koi ja nadminuvaat starosnata granica iznesuva 53 200$.

36


Op[tinska deponija*

Deponijata e oddale~ena na 4,5 km od grad Veles. Taa e so povr[ina od 8 hektari i funkcionira od 1976g.

Iskoristen e okolu 38% od nejziniot vkupen kapacitet. Deponijata ne e celosno ogradena taka [to neovlasteni lica moè

lesno da vlezat vo nea. Ne se napraveni geolo[ki studii na deponijata, vklu~uvaj]i

propustlivost na po~vata, dlabo~ina na podzemni vodi, mo`ni [tetni vlijanija vrz podzemnite vodi i drugi faktori koi moè [tetno da vlijaat vrz ìvotnata sredina.

Dosega ne se napraveni obidi za selektirawe na otpadot od doma]instvata, biznis sektorot i industrijata.

Vidot i koli~inata na hemikaliite koi se odlagaat na deponijata ne se poznati.

Ne postoi alternativna programa za odloùvawe na [tetniot otpad. Postoe~kata deponija moè da se eksploatira u[te 20-30g. No,

makedonskite i evropskite standardi za za[tita na ìvotnata sredina vo idnina ]e baraat poinakov pristap na odloùvawe na otpadot.

Bidej]i op[tinskata deponija ne gi ispolnuva standardite na EU, potrebno e taa da se zatvori i rekultivira, a da se izgradi regionalna deponija za nekolku op[tini.

Op[tinata treba da vospostavi programa za reciklirawe za da se namalat tro[ocite za transport i otstranuvawe na otpadot.

*Na 23.02.2005g. Op[tina Veles, Ministerstvoto za ìvotna sredina

i prostorno planirawe i dru[tvoto za proizvodstvo, promet i uslugi "PONE" DOO Skopje sklu~ija dogovor za postavuvawe na instalacija za selektirawe, prerabotka, tretman i reciklirawe na komunalniot otpad, kako i ~istewe na deponijata vo Veles.

So ovoj dogovor na prerabotuva~ot "PONE" DOO Skopje mu se otstapuva postojnata deponija na koristewe i istiot e dolèn: da izraboti Elaborat za ocenka na vlijanieto na objektot vrz ìvotnata sredina; da postavi instalacija za selektirawe, prerabotka, tretman i reciklirawe na komunalniot otpad na na~in [to ]e ja za~uva ìvotnata sredina i prirodata; da obezbedi elektri~na energija, ograduvawe na deponijata; da vospostavi baza na podatoci za koli~inite na deponiran i tretiran komunalen otpad; da prezeme obvrska za vrabotuvawe na lica potrebni za rabotewe na instalacijata; da ovozmoì nepre~eno odlagawe na opasen i medicinski otpad se do momentot na nov tretman na ovoj otpad [to ]e se uredi so sklu~uvawe na poseben dogovor.

Dogovorot e so va`nost od 5 godini, so mo`nost za prodolùvawe na istiot, no dokolku Op[tina Veles stane del od regionalen pristap za tretman na otpadot, ovoj dogovor nema da pretstavuva pre~ka za idnata razvojna politika na op[tinata za upravuvawe so cvrstiot otpad.

Finansirawe na programata za cvrst otpad

Dava~kite se bazirani na slednata formula: doma]instva - 0,02 $/m2

pravni lica - 0,26 $/m2

JKP "Derven" sekoj mesec dostavuva fakturi do doma]instvata i pravnite lica koi sodràt dve stavki: voda i cvrst otpad.

37


Pred 1992g. naplatata iznesuva[e 96%. Od 1992g. do denes procentot na naplata zna~itelno opa\a i iznesuva 55%. Namaluvawe na ekonomskata mo] na gra\anite i firmite e glavna pri~ina za namaluvawe na naplatata. Ako korisnicite ne ja platat smetkata posle 5 meseci, predmetot se dostavuva do sud.

Idni programi i preporaki Vo Makedonija ne postoi regulativa vo vrska so recikliraweto.

Zakonot za komunalni raboti ja namaluva sposobnosta na op[tinata da formira i raboti na programi za reciklirawe. Ovoj zakon ne e vo soglasnost so politikite i regulativite vo drugite zemji od vidot "zagaduva~ite pla]aat" i "plati kolku [to frla[".

Postojnite regulativi vo Makedonija ne kreiraat regulatorno okruùvawe za reciklirawe na cvrstiot otpad.

Vo op[tinata postoi mo`nost za reciklirawe na hartijata, staroto èlezo i aluminiumot koi imaat pazarna vrednost kako sekundarni surovini.

Vo programata za reciklirawe postoi mo`nost: - privatni komercijalni subjekti da vr[at kupuvawe na materijali koi

moàt da se recikliraat, ili - op[tinata da nabavi kontejneri za otpad koj moè da se reciklira.

Programata za reciklirawe e najdobar metod za namaluvawe na koli~inata na cvrst otpad.

Op[tina Veles moè da zapo~ne so ograni~ena programa za reciklirawe koristej]i postari kontejneri za proizvodi koi moè da se recikliraat. Programata bi vklu~ila i postavuvawe na pomali plasti~ni kontejneri vo javnite zgradi.

Moè da se zapo~ne programa za da se pottikne praveweto na kompost od prirodno \ubrivo od domovite i delovnite subjekti. Kompostot moè da se koristi za zeleni povr[ini vo obrazovnite ustanovi ili za ureduvawe na zemji[te.

Sobirawe na otpadot

Otpadot ne se sobira dovolno ~esto, vo nesoodvetni vozila, ne e soodveten za potrebite na ìtelite zaradi [to postoi opasnost od pojava na zarazni bolesti.

Preporaki za op[tinata

Se prepora~uva Op[tina Veles da usvoi strategija za koristewe na regionalna deponija.

Ako op[tinata ja odbere opcijata za izgradba i koristewe na op[tinska deponija, namesto regionalna, treba da se napravat soodvetni kriteriumi za izbor na lokacijata. No, vo Makedonija ne postojat upatstva i regulativi za izgradba i funkcionirawe na edna deponija.

Regionalen pristap za delewe na tro[ocite za izgradba i rabotewe na deponija e poprifatliv pristap od ekonomska i ekolo[ka to~ka na gledawe.

Opasen otpad

38


Op[tinata nema podatoci za vidovite na opasen otpad. Se pretpostavuva deka izvesna koli~ina na opasen otpad kako: rastvorlivi supstancii, boi, lakovi, razreduva~i, pesticidi, insekticidi, fluorescentni lambi, ekrani od televizori, boci, kondenzatori, trafomasla, se odloùva na deponijata.

Sega[nata deponija ne moè da spre~i istekuvawe na hemikalii vo nadzemnite i podzemnite vodi so [to e zna~itelno vlijanieto vrz ìvotnata sredina.

Medicinski otpad Vo gradskata bolnica i pred poliklinikata "Ured" postojat

propisni i soodvetni kontejneri za sobirawe na medicinskiot otpad, no otpadot ne se tretira propisno (kakov [to e slu~ajot so postrojka vo deponijata "Drisla"), tuku se transportira do gradskata deponija zaedno so ostanatiot otpad. Ovoj otpad e infektiven (igli, [pricevi, otpad od infuzioni rastvori i sistemi za dijaliza) i za nego treba soodveten tretman.

Vo Zavodot za zdravstvena za[tita postoi posebna aparatura "Avtoklav" vo koja se tretira otpadot (koj e silno infektiven) pod visok pritisok do inertna sostojba.

Urbana uredenost na prostorot

Izgotveni: Prostoren plan na op[tinata i Osnoven urbanisti~ki plan za Veles.

Kvalitetot na predelot na gradot i negovoto neposredno okruùvawe e su[testveno naru[en, bidej]i 22% od teritorijata na gradskoto podra~je e angaìran za industrija i uslu`ni servisi.

Za domuvawe e angaìrana 44% od vkupnata teritorija i toa glavno za individualna gradba.

Konstatiran e visok procent na substandarden stanben fond, bespravna gradba, nedostatok na sloboden prostor vo stanbenite zoni.

Zelenite povr[ini se mnogu mali. Op[tinata prevzema postepeni aktivnosti za zazelenuvawe na novi

zeleni povr[ini, izgradba na tereni za sport i rekreacija. Se prepora~uva zgolemuvawe na povr[inite za prostorna i duhovna

rekreacija, koja e osobeno zna~ajna za urbani aglomeracii so zagadena ìvotna sredina.

Prednostite [to gi ima gradot vo tekot na Vardar se slabo iskoristeni, so isklu~ok na izgradba na mal del od te~enieto vo kej i izgradba na Malo mov~e.

Krajbre`jeto na rekata ne e pejsa`no obraboteno i uredeno, a na nekoi mesta e i krajno zapu[teno.

SWOT analiza za kategorija - infrastruktura

39


Podkategorii: soobra]ajna i energetska infrastruktura, telekomunikacii

Sili

tranziten centar vo dràvata 90% od ruralnite sredini

obezbedeni so asfaltni patni pravci koi odgovaraat na potrebite na gra\anite

postoi infrastruktura za javen transport

op[tina so 98% elektrificirani naseleni mesta


analiza za vospostavuvawe na nova regulativa za javen soobra]aj

adekvaten avtobuski raspored postavuvawe na informativni

tabli za relacii i vreme na poa\awe

Slabosti

nedoizgradena patna mreà ote`nata pristapnost do

crkvi i grobi[ta isto~na strana na gradot vo

polo[a sostojba neestetski izgled vo oddelni

kolektivni stanbeni zoni (nepostoewe na pristapni pateki, zeleni povr[ini, parking prostor)

leviot i desniot del na gradot nedovolno povrzani

èlezniot most rizi~en za soobra]aj i za gra\anite

uzurpacija na op[testveno zemji[te

nepostoewe na alternativno iskoristuvawe na drug vid na energija osven elektri~nata

nedovolno koristewe na mo]ta na elektronskite komunikacii od strana na organite na uprava i op[testvenite institucii


kreirawe na strategija za soobra]ajna i patna infrastruktura so odreduvawe na prioriteti

izgradba na dobra patna komunikacija vo naselba Re~ani

zaìvuvawe na urbanisti~kiot plan za naselba Re~ani

fizibiliti studija za prenamena na mostot za èlezni~ki soobra]aj i za patnici

intervencija na grade`na inspekcija po brza postapka

podignuvawe na javnata svest za alternativni energetski izvori (osobeno son~eva)

pilot proekti za postavuvawe na solarni kolektori

postavuvawe na internet vo instituciite za komunikacija so gra\anite

Mo`nosti

iskoristuvawe na gasovodniot sistem kako energent "poprijatelski" kon ìvotnata sredina


lobirawe za pro[iruvawe na gasovodniot sistem na RM do op[tina Veles

studija za izgradba na sistem za centralno greewe vo industrijata i domakinstvata

40


Zakani politika na dràvata kon

kapitalnite investicii monopol na odredeni

institucii


Podkategorii: vodostopanstvo i vodeni resursi

Sili

hidrosistem "Lisi~e" vo zavr[na faza na izgradba

MEAP - proekt na op[tinata za rekonstrukcija na zastarenata vodovodna mreà

90% od ruralnite sredini imaat sistem za vodosnabduvawe

izgradba na kolektor za otpadni vodi od naselenite mesta Mamut~evo, Sujaklari, Otovica, satelitska naselba na ezero "Mladost" so pre~istitelna stanica

JKP "Derven" vr[i redovno odrùvawe na zdravstvenata ispravnost na vodata

ZZZ-Veles vr[i redovna kontrola na zdravstvenata ispravnost na vodata


prodolùvawe na zacrtanite aktivnosti so cel gra\anite da dobijat ~ista voda za piewe do 2007g.

prodolùvawe na aktivnostite vo MEAP i nivno zavr[uvawe do 2006g.

za[tita na ezero "Mladost" so izgradba na pre~istitelna stanica

Slabosti

spored proektot, vo hidrosistemot nema obezbedeno sredstva za:

o meliorativen sistem; o revitalizacija na ezero

"Mladost" vo letniot period za

vodosnabduvawe seu[te se koristat reni bunarite

osven vo dve sela, stopanisuvawe so ruralnite vodovodi e prepu[teno na naselenieto (MZ) [to pretstavuva golem zdravstven rizik

vo ruralnite sredini i vo


obezbeduvawe na sredstva za kompletno zavr[uvawe na site fazi od hidrosistemot

vospostavuvawe sistem na kontrola i odrùvawe na sistemite za vodosnabduvawe vo ruralnite sredini od soodvetni institucii

podignuvawe na svesta na gra\anite za koristewe na gradskiot vodovod kako postojano kontroliran i najispraven

odrùvawe na bunarite i ~e[mite od soodvetni institucii

41


gradot seu[te se koristat bunarite i ~e[mite koi se so nepostojan kvalitet i nepostojana bakteriska ispravnost

Mo`nosti

lokalni i nacionalni fondovi

grantovi od me\unarodni fondacii


izgotvuvawe na proekti

Zakani

politika na dràvata kon kapitalnite investicii


Podkategorii: komunalna infrastruktura, upravuvawe so otpadot

i urbano ureduvawe na prostorot

Sili

problemot so komunalnata infrastruktura e voo~en od JKP "Derven" i zapo~nati se proekti

kolektor za otpadni vodi od naselenite mesta Mamut~evo, Sujaklari, Otovica, satelitska naselba na ezero "Mladost" so pre~istitelna stanica vo izgradba

so MEAP ]e se raboti na odvojuvawe na fekalna od atmosferska kanalizacija na 7-8 zafati vo centralno gradsko podra~je

kreditot za ovie aktivnosti ve]e se otpla]a od gra\anite i nema nivno dopolnitelno zadolùvawe

op[tina na vrvot vo Makedonija po gradska ~istota

otpadot vo op[tinata ima potencijal za reciklirawe

postoi privatna inicijativa


problemot so komunalnata infrastruktura da se re[ava dolgoro~no i dokolku se sozdadat uslovi

izgotvuvawe na poopse`na procenka za integralno re[avawe na odvojuvaweto na atmosferskata od fekalnata kanalizacija (ekonomska isplatlivost, zemawe vo predvid na visokite, starite delovi na gradot)

donacii da se prodolì so

aktivnostite od MEAP zgolemuvawe na povr[inite

za prostorna i duhovna rekreacija

iskoristuvawe na prednostite na gradot niz te~enieto na reka Vardar

42


za sobirawe na otpad za reciklirawe (èlezo, aluminium, hartija, plastika)

vo gradskata bolnica i poliklinikata "Ured" ima specijalni kontejneri za sobirawe na medicinski otpad

doneseni: Prostoren plan na op[tinata i Osnoven urbanisti~ki plan

zazelenuvawe na novi povr[ini, izgradba na tereni za sport i rekreacija

izgradba na del od kejot na Vardar

Slabosti

odvoden sistem porazitelen (atmosferski i otpadni vodi se me[aat i se odveduvaat preku ist kanal)

pre~istitelnite stanici prerabotuvaat 30% vakva voda

niedna fabrika nema svoja pre~istitelna stanica

vo ruralnite naselbi nema fekalna kanalizacija, postojat nepropisni vodopropusni septi~ki jami

vo ruralni sredini vo koi se izveduva fekalna kanalizacija ne se pravat i pre~istitelni stanici so [to se pravi ogromno negativno vlijanie vrz ìvotnata sredina (reki, podzemni vodi, po~va)

nema metodologija na vidot, standardi za pre~istitelnite stanici koi se instaliraat so [to nivnata osnovna funkcija trae kratko vreme

so nepre~isteni otpadni vodi napravena e golema degradacija na reka Vardar i ìvotna sredina

otpadnite vodi od Gorno Vranovci, Drenovo, Gorno i Dolno Jabol~i[te predizvikuvaat zagaduvawe na akumulacijata na HS "Lisi~e"


razdvojuvawe na fekalnite od atmosferskite vodi

vo ruralnite naselbi upravuvaweto so otpadot i otpadnite vodi da se dade pod koncesija

da se sozdadat kriteriumi od strana na op[tinata za vidot pre~istitelni stanici koi ]e ja opravdaat namenata

JKP, inspekcija i stru~ni lica da vr[at nadzor nad rabotata na koncesionerot

lokalnata samouprava da sozdade lokalna regulativa za ovaa problematika

pottik i poddr[ka na Gra\anskiot sovetodaven odbor na JKP "Derven" (zajaknuvawe na edukacija i informiranost na gra\anite)

sobiraweto na otpadot da se vr[i no]e na pristapnite tereni vo gradot

izrabotka na proektna dokumentacija i finansirawe na upravuvawe so cvrst otpad i otpadni vodi vo selata koi gravitiraat i ja zagaduvaat akumulacijata "Lisi~e"

NVOi da rabotat na podignuvawe na svesta na gra\anite za odlagawe na

43


buxetot na JKP "Derven" e netransparenten za gra\anite

zastareni kontejneri za otpad vo nedovolen broj

otpadot se sobira dewe namesto no]e

kontejnerot na ul. "Blagoj |orev" i ul. "Orce Martinov" crna to~ka

vo op[tinata ne postoi programa za selektivno sobirawe na otpadot

svesta na gra\anite za selektirawe i reciklirawe na otpadot e na mnogu nisko nivo

ne postoi alternativna programa za odlo`uvawe na [tetniot otpad

medicinskiot otpad od privatnite ambulanti se odlaga zaedno so ostanatiot otpad

gradska deponija bez sanitaren sistem i bez soodvetna oprema, ne gi ispolnuva EU standardite

vo deponijata se odlaga i medicinskiot otpad

do site glavni infrastrukturni objekti (so isklu~ok na OU "Vasil Glavinov") nema pristapni rampi za hendikepirani lica

industriska zona vo gradot ne soodvetstvuva na mestopolo`bata i prostorot

otpadot razvivawe na strategija za

implementacija na upravuvaweto so otpadot vo obrazovniot sistem i me\u gra\anite (inteligentno kupuvawe, reciklirawe, pravilno otstranuvawe na otpadot)

op[tinata da sostavi buxet za kapitalno podobruvawe so upravuvaweto so cvrstiot otpad

op[tinata "industriskata zona" da ja preimenuva vo zona na sitno stopanstvo

da se usvojat lokalni kriteriumi za vidot na stopanstvo vo ovaa zona

Mo`nosti

pozitivna zakonska regulativa za industriski otpadni vodi (spored EU standardi)

izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi od gradot

inicijativa za promena na zakonskata regulativa na upotreba na plasti~ni kesi i [i[iwa


lokalnite potrebi da se decentraliziraat

donacii i meki krediti za izgradba na pre~istitelna stanica na reka Vardar

lobirawe za integralno re[avawe na problemot od Vrutok preku Veles do gr~ko-makedonska granica

Op[tina Veles da usvoi stategija za koristewe na regionalna deponija vo centralnoto podra~je na RM

44


Zakani

politika na dr`avata kon kapitalnite investicii

lo[a ekonomska sostojba na gra\anite

ne postoi regulativa vo vrska so recikliraweto

Zakonot za komunalni raboti ne e vo soglasnost so EU politiki i regulativi

vo Makedonija ne postoi regulativa vo vrska so otstranuvawe na cvrstiot otpad vo deponija


45


@IVOTNA SREDINA

47


@ivotna sredina: prirodni resursi vo op[tinata

Klimatski uslovi Vo op[tinata vladee kontinentalna klima, so prose~na godi[na

temperatura od 12 do 15oC. Dominantnite vetri[ta se od sever i severozapad, so sredno

godi[na brzina od 2 m/s. Prose~na godi[na koli~ina na vrneì e 477 mm. Sne`nata pokrivka se zadrùva prose~no po 12 dena vo godinata. Prose~noto godi[no traewe na son~eviot sjaj iznesuva 2 148 ~asovi. Maglata ne e ~esta pojava i prose~no ja ima po 13 dena vo godinata.

Hidrografija Op[tina Veles gi opfa]a podra~jata na pogolemite vodoteci Babuna,

Topolka i Otavica, koi zaedni~ki pripa\aat na slivot na rekata Vardar. Geolo[kiot sostav, slabiot vegetaciski pokriven sloj i nepravilnoto koristewe na zemji[teto predizvikale golem del od op[tinata da bide zafaten so erozivni procesi.

Vkupnata godi[na produkcija na eroziven nanos iznesuva 688 000 m3. Erozivnite procesi predizvikuvaat golema zaguba na plodno zemji[te, osiroma[uvawe na podlogata i pojava na ogoleni, suvi i nenaseleni predeli.

Reka Babuna Rekata Babuna e proglasena za karakteristi~en pejsa` od Sovetot na

Op[tina Veles, no se soo~uva so uzurpacija na dràvno zemji[te na nejzinoto krajbre`je i divo izgradeni vikend ku]i koi ja naru[uvaat ìvotnata sredina [to pretstavuva golem problem vo op[tinata.

Lokalitetot "Pe[ti" koj se nao\a na reka Babuna e ìveali[te na beloglaviot orel koj e endemi~en vid i go nema na niedno drugo mesto na planetata, no se soo~uva so zakana od celosno istrebuvawe. Drug endemi~en vid vo regionot na op[tina Veles e i crniot [trk.

Ezero "Mladost" Lokalitetot se nao\a pokraj ve[ta~kata akumulacija ezero "Mladost",

severno od gradot Veles, na zemji[te koe e vo sopstvenost na RM. Soobra]ajniot pristap e preku asfaltiran lokalen pat od pravec na

Veles koj odi po bregot na ezeroto, minuva niz branata i prodolùva do avtopatot Skopje-Veles. Vo ramkite na lokalitetot postoi asfaltiran pat koj go povrzuva lokalniot pat so kompleksot na moteli.

Lokalitetot e povrzan so lokalnata 10kw mreà, do nego postoi telefonska mreà. Vo hidrografski pogled lokalitetot se nao\a pokraj akumulacijata "Mladost" na rekata Otavica.

Planiran urbanisti~ki razvoj na ezeroto

Urbanoto planirawe opfa]a: satelitska naselba za domuvawe, komercijalni sodrìni, ugostitelstvo i zona za sport i rekreacija.

49


Urbana edinica 1 Zonata za domuvawe iznesuva 8,25 hektari. Vo sklop na ovaa zona se

predviduvaat semejni ku]i na parceli od 500 do 600 m2. Vo opfatot predvideni se sodrìni za zaedni~ki potrebi na ìtelite. Planirano e zonata da ima komercijalni sodrìni od trgovski karakter i javni objekti: banka, po[ta, objekti za dnevno snabduvawe i mali komercijalni ugostitelski objekti.

Zonata za komercijalni objekti od ugostitelskata dejnost e so povr[ina od 1,72 hektari i vo nea se nao\aat postojnite moteli.

Zonata za sport i rekreacija iznesuva 2,23 hektari i e locirana neposredno do kompleksot moteli. Vo nea se predvideni sportski tereni i pridru`ni objekti za sport.

Urbana edinica 2 Zonata za komercijalni objekti od ugostitelska dejnost e so povr[ina

so 4,67 hektari i vo nea se predviduva kamp naselba. Zonata za parkovsko zelenilo iznesuva 1,93 hektari i pretstavuva

postojna ozeleneta [umska povr[ina so kvalitetna borova [uma. Vo GUP opfaten e patot Veles-ezero "Mladost", trotoari i velosipedska pateka od 2 metra od ednata strana i postojni i novo proektirani stanbeni ulici. Kompletnata soobra]ajna signalizacija na uli~na mreà i parkinzi, kako vertikalna i horizontalna, treba da se izvede soglasno soobra]ajnite propisi.

Lokalitetot ima vodovodna mreà, ne postoi fekalna kanalizacija, no so GUP e planirano site otpadni vodi da se kanaliziraat vo pre~istitelna stanica i pre~isteni da se ispu[taat vo ispustot na ezeroto kako kraen recipient.

Merki i sredstva za za[tita i sanacija na ìvotnata sredina na

ezeroto Prostorot [to go zafa]a planot e na vkupna povr[ina od 24,87 hektari

i e neizgraden. Osnovni zagaduva~i na prostorot pretstavuvaat postoeweto na motoren soobra]aj i predvidenite sodrìni vo zonata. Moè da se izvr[i podelba na tri osnovni grupi na zagaduvawa, osnovni smernici i merki za za[tita na istite.

Aerozagaduvawe i merki za za[tita Vo sega[nata sostojba kako zagaduva~i na vozduhot se javuvaat izduvnite

gasovi od vozilata, no so ogled na minimalniot soobra]aj, tie se zanemaruva~ki. Za podobruvawe na kvalitetot na vozduhot na lokalitetot, na site slobodni povr[ini predvideni se zeleni povr[ini.

Zagaduvawe na po~va i podzemni vodi i merki za za[tita So priklu~ok na del od zonata na kanalizacionen sistem ]e dojde do

namaluvawe na zagaduvaweto na po~vata vo dozvoleni granici, a za cvrstiot otpad se predviduva sobirawe vo kontejneri za otpadoci i nivno redovno odloùvawe do deponija. So cel da se za~uva fondot na izvori[tata na voda, site otpadni vodi treba da se pro~istat do poseben stepen.

Izvori na bu~ava i merki za za[tita Na lokalitetot ne se predvideni sodrìni koi bi moèle da bidat

izvori na [tetna bu~ava.

50


Za[tita od poàri Soobra]ajniot sistem vo lokalitetot se sostoi od ulici koi

ovozmoùvaat lesen pristap na poàrnite vozila do objektite. So planiraweto na hidrantskata mreà, zadovoleni se site merki na preventiva i za[tita vo slu~aj na poàr, no nema izgotveno tehni~ka dokumentacija koja treba da e vo soglasnost so zakonot za za[tita od poàri.

{umi Republika Makedonija e zemja bogata so [umi. {umite se nacionalni

prirodni resursi. Lokalnata samouprava nema nadle`nosti vo upravuvaweto i stopanisuvaweto so [umite.

Vo op[tina Veles so [umite stopanisuva [umskoto stopanstvo "Babuna".

Vele[kata op[tina (spored starata teritorijalna organizacija) ima 55 000 hektari uredena [umska povr[ina. Vo odnos na se~ata, se postapuva po Zakonot za [umi (procentot na se~a ne smee da bide pogolem od godi[niot prirast na [umite). {umskoto stopanstvo ima obvrska za godi[no po[umuvawe vo soglasnost so ise~eniot etat. Ovie po[umuvawa se na teritorija od kade e izvadena (ise~ena) drvnata masa, a toa ne e neposrednata okolina na Veles.

Ureduvaweto na [umite e zakonska obvrska na [umskoto pretprijatie i se sostoi vo: ureduvawe na [umskite povr[ini i [umskiot fond, kvalitetna drvna masa po vid, procent na drvna masa po povr[ina i potrebi, odgleduvawe na [umite, nivno proreduvawe (se vadat stebla koi se stari, zaboleni i nepotrebni za [umskata zaednica, a se ostavaat vitalnite drvja i na toj na~in se unapreduva kvalitetot na [umskata zaednica).

Pri stopanisuvaweto so [umite se pravat i pristapni pati[ta za gra\anite.

Op[tinata Veles raspolaga so 40% dabova [uma, 50% bukova [uma, 10% po[umenost so crn bor. Ovie [umi sluàt za spre~uvawe na erozijata, za smena na mikroklimatskite vlijanija (vo letniot period ja namaluvaat temperaturata za 5oC, a vo zimskiot ja zgolemuvaat za 5oC). So toa uspe[no ja izvr[uvaat svojata funkcija.

Op[tinata, spored kategorizacijata, e sredno po[umena. Najgolema po[umenost ima po te~enieto na rekite Babuna i Topolka.

Vo neposrednata okolina na ezeroto "Mladost" vo 2003 godina izvr[eno e po[umuvawe na 40 hektari so bagrem.

Vo 2004 godina [umskoto stopanstvo po[umilo: - 20 hektari na Vr[nik; - 20 hektari selo Nogaevci; - 70 hektari na Sv. Ilija (proletno sadewe); - 130 hektari na Sv. Ilija (esensko sadewe).

Op[tinata se soo~uva so bespravni se~i, od koi [to najgolemata e vo mesnosta vo blizina na selata ùRlevci, Karabuwi[te, Sùlp, Bele[tevica i Breza, kade [to se uni[teni 3 000 hektari dabova [uma. Ova e seriozen ekolo[ki problem.

Gubitokot na [umskiot fond moè da bide i kako rezultat na nepogodnite klimatsko-meteorolo[ki uslovi, zagaduvaweto na vozduhot, kiselite do`dovi, bolestite na [umite i ~estite opoàruvawa.

51


{tetnoto deluvawe na entomolo[kite insekti, buba~kite i fitopatolo[kite gabi dopolnitelno gi uslo`nuvaat problemite so [umite.

Najopasen neprijatel na [umite sepak se poàrite koi vo kratok vremenski period uni[tuvaat golemi [umski kompleksi sozdavani so decenii.

Aktivnosti na Komitetot za po[umuvawe pri lokalnata

samouprava i organizirani gra\anski akcii za po[umuvawe

Vo ramkite na LS formirano e Koordinativno telo za po[umuvawe koe aktivno raboti vo oblastite - po[umuvawe i ozelenuvawe na teritorijata na op[tinata i nejzinata neposredna blizina.

Po[umuvaweto se javi kako neophodna potreba zaradi zagaduvawe na gradot Veles, kako i zaradi geolo[kata podloga na okolinata na gradot poznata kako "rizi~no erodirano zemji[te okolu urbanata sredina".

Aktivnostite zapo~naa vo 2001g., so donesuvawe na Programa za po[umuvawe i ozelenuvawe na grad Veles.

Vo programata se identifikuvani prioritetni objekti: Lokacija "Avtopat" - 300 hektari Lokacija"Durutovec - deponija" - 100 hektari Lokacija "Sv. Ilija" - 150 hektari Lokacija "Vr[nik" - 50 hektari Lokacija "Groot" - 400 hektari

Po zavr[enite po[umuvawa, vo programata e predvideno nivno

aktivno odrùvawe vo period od 13 godini od nivnata vozrast t.e. do period na nivno ureduvawe od strana na dràvnata komisija za ureduvawe na [umi pri MZ{V.

Po[umuvaweto se sproveduva edinstveno preku donirawe od institucii koi aktivno rabotat na teritorijata na Veles: JP "Makedonski [umi", JKP "Derven", LS.

Realizirani po[umuvawa 2002 esensko sadewe na lokacija "Avtopat" - izvr[eno po[umuvawe na 30

hektari prethodno opoàreni [umski kulturi 2003 proletno sadewe na lokacija "Durutovec - deponija"- 20 hektari 2004 proletno sadewe na lokacija "Sv. Ilija" - 150 hektari 2004 esensko sadewe na lokacija "Vr[nik" - 50 hektari 2005 proletno sadewe na lokacija "Groot" - 15 hektari

Site ovie povr[ini se zasadeni so visoko kvaliteten sertificiran

posado~en materijal. Od vidot e izbran bagrem (70%), od pri~ina [to bagremot ima

zgolemen korenov sistem i izvonredna mo] na za[tita na terenot od erozija i za vegetativna samoobnova od bilo kakva o[teta.

30% od povr[inite se po[umeni so zimzeleni vidovi od crn bor i ~empres zaradi razbivawe na listopadniot bagrem koj izobiluva so lisna masa.

52


Procent na zafatenost 90% - 1 700 sadnici na hektar koj gi zadovoluva standardite za

po[umuvawe.

Odr`livost na po[umeniot teren

{umo~uvarskata slu`ba od 2002g. do denes nema nitu edna prijava vo pogled na ispa[a na krupen i siten dobitok.

{umskite kulturi ne se zaboleni, nitu od fitopatolo[ki, nitu od entmolo[ki zaboluvawa. Niz niv ima standardna patna mreà so dvojna namena: za aktivno dvièwe na naselenieto, dostapnost niz [umskite kulturi, a i kako protivpoàrni pojasi vo slu~aj na poàr za idniot period.

Sekoja godina se sledi i prirastot na [umskite kulturi koi[to za prvite pet godini gi zadovoluva prose~ni prirasti.

Mineralni resursi Op[tina Veles nema pozna~ajni pojavi na metali~ni mineralni

surovini. Sostojbata so nemetali~nite mineralni surovini e mnogu popovolna.

Me\u mineralnite surovini dominira talkot so utvrdeni rezervi vo lokalitet Izvor-Nikodin, pogolemi od 3 milioni toni. Vo eksploatacija e leì[teto kaj selo Izvor so godi[en kapacitet do 12 000 toni.

Pribli`no isti rezervi imaat leì[tata na tularski glini vo regionot Gorna Brca i â[ka, kako i pokrivni [krilci vo lokalitetot Krnino.

Varovnicite se eksploatiraat vo lokalitetot Prevalec, kade se utvrdeni rezervi od 2 milioni m3. Kvarcot e istraèn vo lokalitetot Ore[je, po dolinite na rekite Babuna i Topolka, kako i vo lokalitetot î~evo. Vkupnite rezervi se oceneti na okolu 60 milioni toni.

Od ukrasnite kamewa aktuelni se mermerite od okolinata na Neìlovo, a pojava na jaglen e utvrden vo tercierniot basen na â[ka.

Zemjodelsko zemji[te

Vkupnata zemjodelska povr[ina iznesuva 1071km2 ili 69% od vkupnata povr[ina na op[tinata vo porane[en sostav.

Kako zemjodelsko zemji[te se tretiraat 370 km2 ili 34,5% od vkupna zemjodelska povr[ina.

Zemjodelskite povr[ini od ekolo[ki aspekt imaat povolna struktura poradi golemoto u~estvo na livadi i pasi[ta.

Vo poslednite godini obrabotlivoto zemjodelsko zemji[te e namaleno, [to pretstavuva negativen trend od aspekt na obezbeduvawe popovolen ekonomski i socijalen status na lokalnoto naselenie.

Glavni nositeli na zemjodelskoto i sto~arskoto proizvodstvo se individualni zemjodelski stopanstva. Najgolemiot agrokombinat "Lozar" e vo ste~aj.

53


SWOT analiza za kategorija - ìvotna sredina Podkategorija: prirodni resursi

Sili

bogatstvo na prirodni resursi (vodi, ~e[mi, reki, rudi, mineralni surovini, livadi i pasi[ta)

reka Babuna proglasena za karakteristi~en pejza` od Sovet na Op[tina Veles

donesen DUP za ezero "Mladost"

kolektorski sistem so opfat na satelitska naselba, sela i pre~istitelna stanica (za[tita na ezeroto od zagaduvawe)

organizirani gra\anski akcii za po[umuvawe za denovite na proletta

protivpoàrna za[tita so noviot zakon za LS e vo ingerencija na LS


potencijal so koj Veles moè da opstojuva pri nedostatok na voda (da se za~uva, uredi i oplemeni)

procentot na zafatenost na zasadenite sadnici vo gra\anskite akcii za po[umuvawe zadovoluva i istite treba da prodolàt i vo narednite godini

Slabosti

plaàta na ezeroto "Mladost" uzurpirana od individualci

individualen objekt (brod) ja uzurpira plaàta

kompletno naru[en pejza` i biodiverzitet vo krajbre`niot pojas na ezeroto

mal broj na kontejneri na ezeroto

nemawe na korpi za otpadoci niska svest na gra\anite za

~uvawe na prirodnite retkosti

okolinata na Veles gola, nepo[umena (nema zelen pojas)

~esti poàri vo okolinata na Veles predizvikani od ~ove~ki faktor

zagaden dolen tek na reka Topolka so suspendirani materii, golema [teta na ribniot fond vo rekata

uzurpacija na dràvno


donesuvawe na urbanisti~ki plan za krajbre`niot pojas

sreduvawe na ezeroto (vlezot na plaàta, milta)

redovno sobirawe na otpadot od strana na JKP "Derven"

donesuvawe na strategija za po[umuvawe vo narednite 5 godini na okolinata na gradot

po[umuvawe na golinite na Veles

formirawe na dobrovolni protivpoàrni dru[tva

podignuvawe na svesta na gra\anite za za~uvuvawe na prirodnite retkosti

izgradba na kanalizacija vo naselba Prevalec

problemot so divata se~a ne moè da go re[i op[tinata, taa moè samo da ukaè na nego

zakonskata regulativa protiv divite se~a~i da se

54


zemji[te na krajbre`je na reka Babuna so divo izgradeni vikend ku]i

planinata Breza ispu[tena od kontrola, uni[teni 3 000 hektari dabova [uma

sproveduva dosledno edukacija na decata za

neguvawe na zeleniloto od najrana vozrast

Mo`nosti donacii od Ministerstvo za

`ivotna sredina i prostorno planirawe vo vid na sadnici

donacii od Ministerstvo za zemjodelstvo, [umarstvo i vodostopanstvo

me\unarodni donatori za finansirawe na prioritetni proekti za za[tita na prirodni resursi


proekti

Zakani nere[en status na ezeroto preklopuvawe na

ingerenciite na ministerstvata za dr`avnite resursi

neaktivnost na grade`nata inspekcija

neaktivnost na [umskata inspekcija vo odredeni regioni vo op[tinata


55


@ivotna sredina: lokalni mediumi od ìvotnata sredina

Generalna ocenka e deka lokalnite ekosistemi na gradot Veles se silno

zagadeni so te[ki metali i sulfur dioksid i deka regionot ima silen kumulativen (natrupuva~ki) i silen sinergetski (vkupen) negativen efekt od deluvawe na te[kite metali vo izminatite triesetina godini. Zagaduvawe na vozduhot i zemji[teto

Regionot na Veles pretstavuva "najè[ka ekolo[ka to~ka" vo Republika Makedonija. Nepovolnite ekolo[ki sostojbi se rezultat na dosega[niot ekonomski razvoj na gradot koj ne korespondiral so konceptot na odr`liviot razvoj.

Zagaduvaweto na ekosistemite glavno poteknuva od industriskite kapaciteti koi prete`no se smesteni vo urbanata sredina. Me\u niv kako daleku najgolem zagaduva~ se javuva[e lokalniot topilni~ki kompleks na cink i olovo.

@ivotnata sredina najmnogu e zagadena so te[ki metali i "kiseli aerodepoziti" vo vozduhot, vodite i zemji[teto.

Spored izgotveniot kumulativen bilans, vo periodot 1973-1995 godina vo ekosistemite na Veles prose~no na ~as se emitirani 236 kg olovo, 5 kg kadmium, 1 200 kg sulfur dioksid.

Iako topilnicata ve]e dve godini ne raboti, nepovolnite ekolo[ki sostojbi ukaùvaat deka apsorpcioniot kapacitet na prirodata za dopolnitelno prifa]awe na toksi~ni reziduali e na grani~no nisko nivo (pri restartirawe na Topilnicata), pa poradi toa e neophodno vospostavuvawe na poharmoni~en odnos pome\u ekonomskata sfera i ìvotnata sredina preku:

(1) ekolo[ko rastovaruvawe na prostorot na gradot Veles so te[ki metali i sulfur dioksid od narednite proizvodstveni aktivnosti;

(2) sproveduvawe na opse`na tehnolo[ka revitalizacija na lokalniot topilni~ki kapacitet;

(3) opse`no i kompleksno ispituvawe na sodrìnata na te[ki metali vo po~vata vo po[irokiot region na Veles

(4) vospostavuvawe na kontinuirano, sistematsko sledewe na kontaminacijata na ìvotnata okolina so toksi~nite te[ki metali: olovo, kadmium, cink i drugi, kako i sulfur dioksid.

Zagaduvawe na vozduhot od metalur[koto proizvodstvo na cink i olovo vo regionot na Veles vo uslovi na dolgotrajno rabotewe na Topilnicata Zagaduvaweto na vozduhot vo Veles e rezultat na intenzivniot industriski

razvoj na gradot vo sedumdesetite godini na minatiot vek. Zagaduvaweto na vozduhot posebno go zajaknuva nesoodvetno izbranata

lokacija na topilni~kiot kompleks, nepovolnite lokalni klimatsko-meteorolo[ki uslovi i nepogodnata konfiguracija na terenot na gradot Veles.

Kvalitetot na vozduhot najmnogu se degradira so gasovi i prav, a kako zagaduva~i naj~esto se sre]avaat sulfur dioksid i oksidni soedinenija na olovo, kadmium i drugi te[ki metali vo forma na aerosoli i

56


aerosedimenti. Vo zagadeniot vozdu[en basen nad gradot Veles ~esto se javuva t.n. "fotohemiska magla" koja e komponirana od gasoviti soedinenija na sulfur, azot i aerosoli na soedinenija na te[ki metali.

Prisustvoto na ~ad vo vozduhot na Veles ima sezonski karakter. Koncentracii povisoki od MDK se registriraat samo vo grejnata sezona i toa pri lo[i meteorolo[ki priliki. Godi[nite prose~ni srednodnevni koncentracii se vo granica na zdravstveno-bezbednite vrednosti prepora~ani od SZO.

Denes Topilnicata ne raboti. Vo tek e tenderska procedura za proda`ba na istata na doma[en ili me\unaroden kupuva~.

Nadle`nite vo Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe velat deka imaat izgotveno lista na "ekolo[ki barawa" do idniot kupuva~, koi ne se staveni na uvid na javnosta.

Poseben problem e deponijata na Topilnicata kade godi[no, pri nejzino rabotewe, se isfrlaa 40 000 toni na zgura vo ~ij sostav ima: èlezo, silicium, cink, olovo, bakar i sulfur. Iako koncentraciite na te[ki metali ne se zna~itelni, samoto prisustvo na ovie opasni materii ukaùva na negativno vlijanie vrz ìvotnata sredina: vozduh, podzemni vodi, po~va (bav~ite vo okolnite naseleni mesta).

Kontaminiranost na po~vata so te[ki metali vo atarot na Veles Geohemiskite istraùvawa od 2000g. za distribucija na te[ki metali vo

po~vata vo regionot na Veles ukaùvaat na visoka kontaminiranost. Na ispituvaniot prostor od 270 km2 zemeni se vkupno 468 probi. 50,6% od ispituvanata povr[ina e kontaminirana so olovo so pove]e od 90 mg/kg (ppm) suva po~va, pri [to od kategorija na zagaduvawe so 357 ppm olovo se zafateni 9%; od kategorija so 180 do 357 ppm 16%; od kategorija so 90 do 180 ppm 25,6%.

Najzagadeno podra~je so olovo e gradskoto podra~je koe otpo~nuva od Ba[ino Selo, prodolùva preku Re~ani i zavr[uva kaj manastirot Sv. Dimitrija, odnosno kaj fabrikata za koà "Dimko Mitrev". Odvoeni povr[ini so najvisoka koncentracija na olovo se javuvaat i vo podra~jeto pome\u selata Orizari i Ra[tani, kako i jugoisto~no od ustieto na rekata Babuna vo Vardar, kaj s. Karaslari i motelot "Makedonija".

Kadmiumot i cinkot najmnogu se registrirani vo centralnoto gradsko podra~je, trgnuvaj]i od Ba[ino Selo, nizvodno po dolinata na rekata Vardar, so grani~ni pojasi - Vr[nik na desnata strana i manastirot Sv. Ilija na levata strana na r. Vardar.

Predelite okolu ezeroto "Mladost" i fabrikata "Porcelanka", spored dosega[niot stepen na istraùvawe moàt da se ocenat kako podra~ja koi se relativno malku zagadeni so te[ki metali.

Site sodrìni na olovo vo zemjodelskite kulturi gi nadminuvaat grani~nite koli~ini (spored nau~ni soznanija tie iznesuvaat do 5 mg/kg), a najmnogu e registriran vo tutunot (72 do 87 mg/kg), kaj spana]ot (59 do 81 mg/kg) i kaj zelkata (22 do 51 mg/kg).

Cinkot najmnogu e zastapen vo tutunot (340 do 650 mg/kg), potoa vo magdonosot (190 do 240 mg/kg), spana]ot (92 do 129 mg/kg) itn. Prose~nata optimalna sodrìna na cink vo rastenijata se dviì vo ramki od 20 do 100 mg/kg suva materija.

Prisutnata nepovolna sostojba bara itno sproveduvawe na novi ispituvawa na sodrìnata na navedenite te[ki metali vo po~vata i zemjodelskite kulturi, a so cel da se izvr[i zonirawe na kontaminiranite povr[ini, da

57


se dadat preporaki za odgleduvawe na zemjodelski kulturi zavisno od kontaminacijata i da se predloàt merki za biolo[ka dekontaminacija na po~vata.

Tamu kade [to se nao\aat pove]e od 2 mg kadmium na kg po~va, upotrebata na taa po~va za odgleduvawe na rastenija za prehrana ne e mo`na. Vo vakov slu~aj se vr[at ponatamo[ni ispituvawa za prisustvo na te[ki metali i vo rastenijata.

Zagaduvawe na reka Vardar Spored site dosega[ni podatoci i izvr[eni analizi, ekolo[kata sostojba

na r. Vardar vo regionot na Veles se ocenuva kako katastrofalna. Regionot pretstavuva zona na intenzivno zagaduvawe na ìvotnata sredina koe i po mnogu godini te[ko ]e moè da se otstrani.

Podatocite za sodrìnata na te[ki metali vo sedimentot od r. Vardar ukaùvaat na drasti~no zgolemuvawe na kadmium, cink i olovo vo sedimentot na ovaa reka vo regionot na Veles.

Vo podgotvitelna faza e implementiraweto na proekt za doizgradba na kanalizacioniot sistem i izgradba na pre~istitelna stanica za ovie vodi od gradot.

Ostanatite industriski kapaciteti problemot so sopstvenite otpadni vodi ]e treba da go re[avaat avtonomno so postavuvawe na sopstveni pre~istitelni stanici.

Zagaduvawe na podzemni vodi Vlijanieto na kvalitetot na podzemnite vodi proizleguva od pove]e izvori:

komunalni otpadni vodi, industriski otpadni vodi, deponii na otpad (komunalen i industriski), otpad od soobra]ajnicite, atmosferski vrneì.

Najkarakteristi~ni vlijanija vrz podzemnite vodi se mo`ni na terasata na Topolka na potegot Prevalec-Porcelanka, kade [to vo funkcija na fabrikata za var zaedno so naselbata, se slu~uvaat kombinirani zagaduvawa od komunalnite i industriskite otpadni vodi.

Od otpadnite vodi kade [to kanalizacijata gi sobira i atmosferskite vodi, vlijanijata se o~ekuvaat nizvodno kon Gradsko.

Pravni aspekti na za[titata na ìvotnata sredina vo op[tina Veles

Za ostvaruvawe na celite na za[tita na ìvotnata sredina na gradot Veles neophodno e dosledno primenuvawe na pravoto kako su[tinsko sredstvo i osnovna ramka vo sproveduvaweto na politikata i aktivnostite na dràvnite i lokalnite organi pri za[tituvaweto i unapreduvaweto na ìvotnata sredina.

So paketot zakoni od oblasta na ìvotnata sredina koi se harmonizirani so zakonite vo Evropskata unija, se o~ekuva posoodveten pristap kon zagaduvaweto i zagaduva~ite.

Preporaki Revizija na LEAP, Akcionen plan za sanacija, revitalizacija i prevencija

od zagaduvaweto;

58


Izgotvuvawe na LZEAP - Lokalen zdravstven ekolo[ki akcionen plan za Veles vo koj to~no ]e se utvrdi koi zdravstveni indikatori ]e se sledat, morbiditet na odredeni zaboluvawa, odredeni populacioni grupi itn.

Vospostavuvawe na eden poharmoni~en odnos pome\u ekonomskata sfera i ìvotnata sredina moè da se obezbedi dokolku se sprovede plan za ekolo[ko rastovaruvawe na prostorot;

Evidentirawe na site zagaduva~i vo zaednicata (katastar na zagaduva~i), vklu~uvaj]i gi i brojnite pomali zagaduva~i (avto-servisi, razni proizvodni pogoni i instalacii vo industriskite zoni);

Za uspe[no sproveduvawe na politikata na za[tita na ìvotnata sredina i odr`liviot razvoj potrebni se kvalitetni, iscrpni i aùrirani informacii za sostojbata so ìvotnata sredina i prostorot, izvorite na zagaduvawe, preku voveduvawe na informativen sistem za sledewe na kvalitetot na ìvotnata sredina i nejzinoto vlijanie vrz zdravstvenata sostojba na naselenieto vo nadle`nost na lokalnata samouprava;

Razrabotka i donesuvawe na lokalni emisioni standardi i standardi za efluent;

Zonirawe na kontaminiranite povr[ini, davawe preporaki za odgleduvawe na zemjodelski kulturi zavisno od kontaminacijata i predlagawe na merki za biolo[ka dekontaminacija na po~vata;

Obrabotlivite zagadeni zemjodelski povr[ini da se prenamenat i zasadat so otporni sorti na drvja koi ]e imaat zna~ajno vlijanie na mikroklimata vo gradot, ]e go naso~at strueweto na veterot, ]e go namalat zagaduvaweto;

Finansirawe na ekolo[kite prioriteti preku poseben Lokalen fond za za[tita na ìvotnata sredina so sredstva od lokalni taksi, danoci i kazni;

Zajaknuvawe na odgovornosta na lokalnite inspekciski slu`bi, obvinitelstvoto i sudstvoto pri vodeweto na prekr[o~ni i krivi~ni postapki povrzani so za[titata na ìvotnata sredina;

Maksimalno vklu~uvawe na javnosta vo sproveduvaweto na sektorskite lokalni politiki i strategii.

59


SWOT analiza za kategorija - ìvotna sredina Podkategorija: lokalni mediumi od ìvotnata sredina

Sili

zna~itelno podobruvawe na kvalitetot na vozduhot zaradi neraboteweto na Topilnicata

pretpostaveno podobruvawe na kvalitetot na reka Vardar zaradi otsustvo na otpadni vodi od zagaduva~ot

ICP aparatura programata za integralno

ispituvawe na kontaminacijata na ìvotnite mediumi zapo~na da se realizira

postaveni se dve avtomatski stanici za vozduh, kako del od Nacionalniot avtomatski monitoring sistem na RM

tretiran e povr[inskiot sloj na deponijata za zgura so [to e spre~ena migracija na [tetnite komponenti na zgurata vo vozduhot

klimatska rehabilitacija na prioritetna zagrozena grupa na 100 deca dve godini nanazad

realiziran pilot proekt za tretirawe na gradinarskite kulturi so preparati za inhibicija na te[kite metali


dobienite rezultati od ispituvawata ]e ja prikaàt kompletnata sostojba so prisustvo na te[ki metali vo mediumite

od rezultatite ]e se kreiraat slednite ~ekori za sanacija

Slabosti

apsorpcioniot kapacitet na prirodata za dopolnitelno prifa]awe na te[ki metali e na grani~no nisko nivo

po~vata e visoko kontaminirana so te[ki metali (kumulativen bilans koj mnogu te[ko se revitalizira)

nemawe na podatoci na koncentraciite na te[ki metali vo neobrabotliva po~va (u~ili[ta, gradinki)

deponijata za zgura na Topilnicata pretstavuva


izgotvuvawe na strategija za ekolo[ko rastovaruvawe na prostorot na gradot so te[ki metali i sulfur dioksid pri eventualni proizvodstveni aktivnosti

zonirawe na kontaminiranite po~veni povr[ini

merki za biolo[ka dekontaminacija (bioremedijacija) na po~vata

merka za sanacija e revitalizacija na deponijata za zgura (bioremedijacija)

ozelenuvawe na okolinata,

60


zakana za ìvotnata sredina so vkupno 1 400 000 toni zgura, ne e za[titena i ne e po standardi

deponijata na HIV e golem problem

iako topilnicata ne raboti, krugot na fabrikata seu[te predizvikuva zagaduvawe so: otvorenoto skladi[te za koncentrati, prisustvo na mil vo rezervoarite za sulfurna kiselina so visoka otrovnost i koncentracii na materii.

okolu stopanskite subjekti nema zelen pojas

nemawe na kvalitetni, iscrpni, aùrirani informacii za sostojbata so ìvotnata sredina, izvorite na zagaduvawe (vklu~uvajki gi i malite zagaduva~i)

podigawe na novi zeleni povr[ini vo gradot

voveduvawe na lokalen informativen sistem za sledewe na kvalitetot na ìvotnata sredina i zdravjeto na naselenieto

Mo`nosti

Zakon za lokalna samouprava (ingerencii vo ìvotnata sredina)

pozitivni zakonski propisi (paket zakoni za ìvotna sredina)


formirawe na Lokalen fond za ìvotna sredina so pribirawe na sredstva od lokalni taksi, danoci i kazni

donesuvawe na podzakonski akti

Zakani ekolo[kite barawa do idniot

kupuva~ na topilnicata ne se staveni na uvid na javnosta

dràvata odlu~uva za nas (resornite ministerstva)

ekonomskite kriteriumi se pred ekolo[kite

restartirawe na Topilnicata bez prezemawe na soodvetni za[titni merki


konsolidirawe na redovite pred proda`bata

kadrovsko i stru~no ekipirawe na inspekciska slu`ba za ìvotna sredina

61


LOKALNA VLAST

63


Lokalna vlast

Lokalnata samouprava pretstavuva streme` na gra\anite da upravuvaat,

pove]e ili pomalku samostojno, so rabotite na lokalnata zaednica. Vo procesot na upravuvawe gra\anite u~estvuvaat preku svoite pretstavni~ki organi formirani preku slobodni i demokratski izbori.

Pravna ramka Op[tinata Veles e edinica na lokalna samouprava, vo koja gra\anite

go ostvaruvaat pravoto na lokalna samouprava. Pravoto na lokalna samouprava se ostvaruva preku:

- pretstavnici vo organite na Op[tinata i - neposredno u~estvo vo odlu~uvaweto.

Organi na Op[tinata se: Sovet na Op[tinata i Gradona~alnik. Sovetot e pretstavni~ki organ na gra\anite. Nego go so~inuvaat 23

~lenovi - pretstavnici na gra\anite, izbrani na op[ti, neposredni i slobodni izbori so tajno glasawe. Mandatot na ~lenovite na Sovetot trae 4 godini. ^lenot na Sovetot ne mo`e da bide otpovikan. Sovetot izbira pretsedatel od redot na ~lenovite na Sovetot so mandat od 4 godini.

Sovetot na Op[tinata gi vr[i slednite raboti: 1. Go donesuva Statutot na Op[tinata i drugi propisi; 2. Donesuva Buxet na Op[tinata i Godi[na smetka na

Op[tinata; 3. Ja utvrduva visinata na sopstvenite izvori na prihodi za

finansirawe na Op[tinata, vo ramkite utvrdeni so Zakon; 4. Osnova javni slu`bi vo ramkite na nadle`nosta na Op[tinata

i vr[i nadzor nad nivnata rabota; 5. Menuva ~lenovi vo upravnite odbori na javnite slu`bi, koi gi

osnova; 6. Usvojuva programi za raboti i finansiski planovi za

finansirawe na javnite slu`bi, koi gi osnovala Op[tinata; 7. Gi usvojuva izve[taite za izvr[uvawe na Buxetot i Godi[nata

smetka na Op[tinata; 8. Odlu~uva za davawe dozvola za vr[ewe dejnost od javen interes

od lokalno zna~ewe, vo soglasnost so zakon; 9. Gi usvojuva izve[taite za rabotata i Godi[nite smetki na

javnite slu`bi, koi gi osnovala Op[tinata; 10. Odlu~uva za na~inot na raspolagawe so sopstvenosta na

Op[tinata; 11. Odlu~uva za na~inot na vr[ewe na finansiska kontrola na

Buxetot na Op[tinata, vo soglasnost so zakon; 12. Go izbira liceto koe rakovodi so podra~nata edinica na

Ministerstvoto za vnatre[ni raboti vo Op[tinata, vo soglasnost so zakon;

13. Go razgleduva i usvojuva Godi[niot izve[taj za javnata bezbednost na podra~jeto na op[tinata, koj go dostavuva do Ministerot za vnatre[ni raboti i narodniot pravobranitel;

14. Mo`e da dava preporaki na rakovodnoto lice na podra~nata edinica na Ministerstvoto za vnatre[ni raboti od oblasta na javnata bezbednost i bezbednosta vo soobra]ajot;

15. Vr[i i drugi raboti.

65


Sovetot raboti na sednici. Sednicite na Sovetot se javni. Za isklu~uvawe na prisustvoto na javnosta se odlu~uva ako za toa postojat opravdani pri~ini - pra[awa od doverliva priroda od oblasta na bezbednosta i odbranata, so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj na ~lenovi na Sovetot.

Na raspravata za Buxetot na Op[tinata, Godi[nata smetka na Buxetot i za urbanisti~kite planovi, prisustvoto na javnosta ne moè da se isklu~i.

Za pretresuvawe na pra[awa od svoja nadle`nost, Sovetot formira Komisii. Komisiite na Sovetot se formiraat kako postojani i privremeni. Mandatot na postojanite komisii trae kolku i mandatot na ~lenovite na Sovetot. Sostavot i vremetraeweto na mandatot na povremenite komisii ]e se opredeli so odlukata za nivno formirawe.

Postojani komisii na Sovetot se: - Komisija za finansirawe, buxet i lokalen ekonomski razvoj; - Komisija za urbanizam, komunalni dejnosti i za[tita na ìvotna sredina; - Komisija za op[testveni dejnosti; - Komisija za Statut i propisi; - Komisija za mandatni pra[awa, izbori i imenuvawa. Komisiite se sostaveni od 5 ~lenovi, osven Komisijata za mandatni pra[awa, izbori i imenuvawa, koja broi 3 ~lena. Komisijata za finansirawe, buxet i lokalen ekonomski razvoj gi

razgleduva pra[awata vo vrska so finansiraweto na Op[tinata, buxetot i Godi[nata smetka, kako i pra[awata od planiraweto i programiraweto na lokalniot ekonomski razvoj.

Komisijata za urbanizam, komunalni dejnosti i za[tita na ìvotna sredina gi razgleduva pra[awata od urbanisti~koto planirawe, pra[awata od rabotata na javnite slu`bi, pra[awata od komunalnoto ureduvawe na gradot i naselenite mesta i pra[awata od za[tita na ìvotna sredina i prirodata.

Komisijata za op[testveni dejnosti gi razgleduva pra[awata od nadle`nost na Op[tinata, a koi se odnesuvaat na kulturata, sportot i rekreacijata, socijalnata za[tita i za[titata na decata, obrazovanieto, zdravstvenata za[tita, javnata bezbednost i bezbednosta vo soobra]ajot, civilnata za[tita, protivpoàrnata za[tita, kako i pra[awata za dodeluvawe priznanija i nagradi.

Komisijata za Statut i propisi: - go utvrduva predlogot na Statutot na Op[tinata, gi

razgleduva inicijativite i predlozite za izmena na Statutot i ja sledi negovata primena i gi razgleduva na~elnite pra[awa od statutaren karakter;

- go utvrduva predlogot na delovnikot na Sovetot; - podgotvuva Predlog-mislewe po predlog zakonite koi se

odnesuvaat na Op[tinata; - razgleduva i drugi op[ti akti od nadle`nosta na Sovetot

na Op[tinata; - gi utvrduva pre~istenite tekstovi koi se objavuvaat vo

Slu`ben glasnik na Op[tina Veles.

66


Komisijata za mandatni pra[awa, izbori i imenuvawa: - gi razgleduva i podgotvuva predlozite koi se odnesuvaat na

mandatnite pra[awa; - razgleduva i podgotvuva predlozi za izbor i imenuvawe i

razre[uvawe od nadle`nost na Sovetot na Op[tinata; - opredeluva plati, nadomestoci i drugi primawa na izbrani

i imenuvani lica; - ja opredeluva visinata na nadomestokot na patnite i

dnevnite tro[oci na ~lenovite na Sovetot, kako i na tro[oci napraveni vo izvr[uvaweto na zada~ite [to im gi doveril Sovetot.

Pretsedatelot i ~lenovite na komisijata gi izbira Sovetot na svojata prva sednica.

Gradona~alnikot se izbira na op[ti, neposredni i slobodni izbori so tajno glasawe, vo soglasnost so zakonot, za period od 4 godini. Gradona~alnikot svojata funkcija ja izvr[uva profesionalno.

Gradona~alnikot vo ramkite na svoite nadle`nosti: - ja pretstavuva i zastapuva Op[tinata; - ja kontrolira zakonitosta na propisite na Sovetot; - gi objavuva propisite na Sovetot vo slu`beno glasilo na

Op[tinata; - go obezbeduva izvr[uvaweto na odlukite na Sovetot; - go obezbeduva izvr[uvaweto na rabotite koi so zakon i se

delegirani na Op[tinata; - inicira i predlaga donesuvawe na propisi od nadle`nost

na Sovetot; - go predlaga Godi[niot Buxet i Godi[nata smetka na

Buxetot na Op[tinata; - go izvr[uva Buxetot na Op[tinata; - izbira direktori na javnite slu`bi koi gi osnovala

Op[tinata vrz osnova na konkurs; - redovno go izvestuva Sovetot za izvr[uvaweto na svoite

nadle`nosti vo soglasnost so Statutot; - re[ava vo upravni raboti za prava, obvrski i interesi na

pravni i fizi~ki lica vo soglasnost so zakonot; - donesuva Pravilnik za sistematizacija na rabotnite mesta

na op[tinskata administracija; - odlu~uva za vrabotuvaweto, pravata, dol`nostite i

odgovornostite na vrabotenite vo op[tinskata administracija, dokolku poinaku ne e opredeleno so zakon;

- obezbeduva pravilno i zakonito koristewe, odr`uvawe i za[tita na sopstvenosta vo soglasnost so zakon i statut i

- vr[i i drugi raboti utvrdeni so zakon i ovoj Statut. Gradona~alnikot mo`e da ovlasti rakovoden slu`benik na Op[tinata da ja vodi postapkata i da re[ava vo upravni raboti, kako i da potpi[uva akti.

67


SOVET NA OP{TINA VELES

Pretsedatel Tela na Sovetot

^lenovi

• Odbor za finansii i Buxet

• Odbor za javni i komunalni dejnosti

• Odbor za urbanizam i za[tita na `ivotnata sredina

• Odbor za mesna samouprava

• Odbor za zanaet~istvo, ugostitelstvo i turizam

• Odbor za op[testveni dejnosti

• Nadzoren odbor za vr[ewe nadzor nad materijalno-finansiskoto rabotewe na Op[tina Veles

• Statutarno-pravna komisija

• Komisija za davawe predlozi, imenuvawa i mandatni pra[awa

• Komisija za raboti od imenuvawa i razre[uvawa na upravni i administrativni organi na Op[tinata

• Gra\ansko-sovetodaven odbor za rabotata na JKP "Derven"

• Komisija za za[tita na pravata na potro[uva~ite

• Koordinativno telo za borba protiv narkomanijata i drugite bolesti od zavisnost

• Komisija za polova ramnopravnost

So konstituirawe na noviot Sovet na Op[tina Veles (24.03.2005 god.)

se vospostavi nova struktura na pomo[nite tela na Sovetot soglasno noviot Zakon za lokalna samouprava koj e naveden prethodno.

68


Op[tinska administracija Rabotite i zada~ite [to proizleguvaat od nadle`nostite na

Op[tinata Veles gi vr[at Administrativno-Upravnite organi, osnovani od Sovetot na Op[tinata, i toa:

Administrativni organi - oddelenie za administrativni i op[ti raboti i

finansiski buxet Upravni organi

- oddelenie za komunalni raboti, urbanizam, soobra]aj i za[tita na ìvotnata sredina - komunalna i soobra]ajna inspekcija

Mesna samouprava Urbanite i mesnite zaednici pretstavuvaat poseben oblik na mesna

samouprava vo koja gra\anite odlu~uvaat za raboti od sekojdnevno i neposredno zna~ewe za nivniot ìvot i rabota vo mestoto na ìveewe.

Vo op[tinata postojat slednite zaednici: - 14 vo gradot (urbani zaednici) i - 20 vo naselenite mesta (mesni zaednici).

Organ na urbanite i mesnite zaednici e Sovetot sostaven od 3-7 ~lena. Sovetot se izbira na sobir na gra\ani.

Vo site urbani i mesni zaednici ima rakovodstva koi funkcioniraat so razli~en obem na aktivnosti.

Urbani i mesni zaednici

Urbani zaednici Mesni zaednici

"Alekso Demnievski" "Ba[ino selo"

"Bogdan Karakostev" "Buzalkovo"

"Vasa Ko[ul~eva" "Gorno Orizari"

"Dim~e Mir~ev" "Dolno Karaslari"

"9ti Noemvri" "Ivankovci"

"Keramidna" "Kumarino"

"Rodna Iveva" "Kru[je"

"Slave Petkov" "Mamut~evo"

"Traj~e Panov" "Otovica"

"Trajko Kap~ev" "Oraovec"

"Tunel" "Ra[tani"

"{orka" "Rlevci"

"Mirka Gineva-Prevalec" "Rudnik"

"Durutovec" "Slivnik"

"Slp"

"Sujaklari"

"Crkvino"

"êlo[evo"

"Xidimirci"

"Nova~ani"

69


Zdruènija vo koi[to ~lenuva op[tinata

Op[tinata Veles e ~lenka na:

Paktot za stabilnost na zemjite od Jugoisto~na Evropa; Zaednica na edinicite na lokalna samouprava - ZELS.

Op[tini so koi sorabotuva

Op[tinata Veles sorabotuva so site op[tini vo Makedonija, osobeno e razviena sorabotkata so sosednite op[tini, op[tinite so koi realizira zaedni~ki proekti, op[tinite so koi e regionalno povrzana i op[tinite koi proizleguvaat od porane[nata op[tina Titov Veles.

Regionalno povrzani op[tini se op[tinite od Povardarjeto: Kavadarci, Demir Kapija, Negotino, Gevgelija.

Op[tina Veles ostvaruva zaedni~ki proekti so op[tinite: Kumanovo, {tip, Gostivar, Bitola, Strumica, Struga.

Zbratimeni gradovi: Svi[tof - Bugarija, Termaikos - Grcija, Slobozija - Romanija, Sarajba[~e - Turcija i obnoveni se zbratimuvawata so Celje - Slovenija i Samobor - Hrvatska.

Op[tina Veles sorabotuva so gradovite: Kazanlk, Stara Zagora od Bugarija i so site ~lenki na Paktot za stabilnost.

Neposredno u~estvo na gra\anite vo odlu~uvaweto So vospostavuvaweto na noviot op[testven poredok vo Makedonija, od

periodot na nejzinoto osamostojuvawe (1991 godina) so voveduvawe na pluralizmot i gra\anskiot koncept na dràvata, doa\a do izraz neposrednoto u~estvo na gra\anite vo odlu~uvaweto. Razli~nite formi na zdruùvawe na gra\anite, od najmalata kletka, mesna samouprava, pa do najvisokata vo organiziraniot sistem na upravuvawe, garantiraat maksimalna sloboda vo predlagaweto i realiziraweto na voljata na gra\anite.

Formite niz koi se pokrenuvaat tie inicijativi i predlozi se javni, a na~inot na izjasnuvawe vo princip e tajno glasawe za da se garantira slobodata vo izjasnuvawe.

Formata na neposredno odlu~uvawe e razli~na (gra\anska inicijativa, sobir na gra\ani, referendum, anketi, tribini i sl.), no celta e ista - da se ovozmoì vklu~uvawe na gra\anite vo demokratskite procesi.

Oblici na neposredno u~estvo na gra\anite vo

odlu~uvaweto na Op[tinata

A. Gra\anska inicijativa Gra\anite imaat pravo da mu predloàt na Sovetot i Gradona~alnikot

na Op[tinata da donesat odreden akt ili da re[at odredeni pra[awa od svoja nadle`nost. Sovetot e dolèn vo rok od 90 dena da rasprava po inicijativata na gra\anite, dokolku istata e poddràna od najmalku 10% od

70


izbira~ite od Op[tinata, odnosno na mesnata samouprava na koja se odnesuva opredelenoto pra[awe. Za re[enijata po podnesenata inicijativa, Sovetot gi informira gra\anite. Gra\anska inicijativa ne moè da se podnese za kadrovski i finansiski pra[awa.

B. Sobir na gra\ani Sobir na gra\ani svikuva Gradona~alnikot, po svoja inicijativa, na

barawe na Sovetot, ili na barawe na najmalku 10% od izbira~ite na Op[tinata, odnosno na mesnata samouprava na koja se odnesuva opredelenoto pra[awe. Sobir na gra\ani moè da se svika za podra~jeto na celata op[tina ili za podra~jeto na mesna samouprava.

V. Referendum Referendum moè da raspi[e Sovetot, po svoja inicijativa, za

pra[awa od negova nadle`nost. Sovetot e dolèn da raspi[e referendum na barawe na najmalku 20% od izbira~ite na op[tinata. Pravo na glasawe na referendumot imaat gra\anite koi imaat izbira~ko pravo.

G. Pretstavki i predlozi Za rabotata na organite na Op[tinata i op[tinskata organizacija,

gra\anite imaat pravo, poedine~no ili zaedni~ki so drugite da dostavuvaat pretstavki i predlozi. Pretstavkite i predlozite se podnesuvaat vo pismena forma ili usno na zapisnik, poedine~no ili grupno, do Gradona~alnikot. Za pretstavkite i predlozite ne se pla]a taksa.

D. Javni tribini, anketi i predlozi Organite na op[tinata, pri donesuvaweto na propisi od svojata

nadle`nost, prethodno moàt da organiziraat javna tribina, da sprovedat anketi ili da pobaraat predlozi od gra\anite. Javna tribina se organizira koga se donesuvaat propisi za pra[awa od lokalniot ekonomski razvoj, komunalni potrebi i drugi pra[awa od po[iroko lokalno zna~ewe.

Anketa se sproveduva za donesuvawe urbanisti~ki planovi i drugi pra[awa od lokalno zna~ewe.

Pribirawe predlozi od gra\anite za re[avawe na pra[awa od lokalno zna~ewe se vr[i preku objavuvawe na soop[tenie so koe ]e se povikuvaat gra\anite da davaat svoi predlozi.

Centar za informirawe na gra\anite

Centarot za informirawe na gra\anite koj funkcionira vo ramkite na LS dava informacii i gi upatuva gra\anite kon drugi nadle`ni organi, podra~ni edinici na ministerstvata i ustanovi.

71


SWOT analiza za kategorija - lokalna vlast

Sili

lokalnata vlast e lider vo Republika Makedonija

ima izgradeno imix ima doverba i poddr[ka od

donatorite pilot op[tina vo odredeni

segmenti pri decentralizacija

se trudi da bide transparentna (izve[taite za rabotata na LS se dostavuvaat do site gra\ani preku JKP "Derven")

buxetot za narednata godina, programata za kultura, sport i grade`no zemji[te se nosat vo dve fazi: nacrt i predlog faza

centarot za informirawe na gra\anite ja opravduva ulogata

informati~ki centar ja opravduva ulogata

solidna sorabotka so NVO sektorot vo lokalnata zaednica


da se neguva imixot u[te pove]e da se unapredi

transparentnosta so vklu~uvawe na javnosta (gra\anite) za pra[awa od lokalno zna~ewe

centarot za informirawe na gra\anite treba u[te pove]e kadrovski da zajaknuva i da gi zgolemuva uslugite [to gi dava (front office)

Slabosti

transparentnosta e dobra, no ne e dovolna

gra\anite ne se dovolno informirani za nadle`nostite na Gradona~alnikot

gra\anite ne gi znaat nadle`nostite na lokalnata vlast po decentralizacijata

gra\anite gi poistovetuvaat institucijata Gradona~alnik i Sovetot na op[tinata

nedostatok od ~ove~ki resursi

nesoodvetna stru~na struktura na vrabotenite


izgotvuvawe na propaganden materijal za nadle`nostite na Gradona~alnikot i Sovetot

vrabotuvawe na stru~ni, tesno specijalizirani kadri soglasno Zakonot za dr`avni slu`benici

72


Mo`nosti pozitivna zakonska regulativa prisutnost, zainteresiranost

na donatori sorabotka i koristewe na

iskustva od zbratimeni gradovi (razmena, biznis zdelki)


izrabotka na planovi, proekti, strategii

implementirawe na akcii od strategii

Zakani


73


LOKALNA EKONOMIJA

75


Lokalna ekonomija Vo minatoto, industriskiot razvoj imal golem pridones za

ekonomskiot razvoj na op[tinata preku zgolemuvawe na broj na vraboteni, porast na BDP, podobruvawe na ìvotniot standard na naselenieto, razvoj na uslu`ni granki.

Sega, stopanstvoto na op[tina Veles se nao\a vo op[ta stagnacija na razvojot, so slaba akumulativna sposobnost, vo zona na dezinvesticii, bez obrtni sredstva i so zna~ajna amortiziranost na opremata.

I pokraj silnata poddr[ka vo izminatite nekolku godini, pozna~ajni rezultati na planot na razvojot na maloto stopanstvo ne se zabeleàni.

Sostojbata vo tranzitniot turizam vo op[tina Veles e nepovolna, glavno kako rezultat na bezbednosnata sostojba vo regionot.

Pokraj ekonomskite i socijalnite problemi, naselenieto na Veles i bliskite naselbi se soo~uva i so mnogu seriozen problem na ìveewe vo zagadena ìvotna sredina. Golema e koncentracijata na industriski kapaciteti koi ja zagaduvaat ìvotnata sredina.

Zaradi ova, potrebno e izrabotka na strategija za lokalen ekonomski razvoj, koj ]e gi opfa]a prioritetnite problemi i mo`nite re[enija za niv. Sekoja op[tina ima atributi koi go zabrzuvaat ili popre~uvaat lokalniot ekonomski razvoj, kako ~ove~kite resursi, biznis klima, vklu~uvawe na lokalnata samouprava vo LER-ot.

Vo ramkite na lokalnata samouprava e formirano oddelenie za LER koj ]e go inicira izrabotuvaweto na strategijata za LER za op[tina Veles.

Komparativni prednosti i limitira~ki faktori za

razvojot Regionot ima zna~ajni prirodni i ~ove~ki resursi i sozdadeni

vrednosti za ostvaruvawe podinami~en razvoj na skoro site stopanski granki.

Kako posebni komparativni prednosti za ostvaruvawe na ekonomskiot i socijalniot razvoj se oceneti potencijalite na postojnite industriski kapaciteti na metalurgiskata, hemiskata, kerami~kata, tekstilnata i koàrskata, prehranbenata, tutunskata industrija i na industrijata na grade`ni materijali.

Od golemo zna~ewe se i potencijalite na razvienata soobra]ajna i druga infrastruktura.

Kako limitira~ki faktori na razvojot na op[tinata se oceneti nedovolnata akumulacija i nezavr[eniot proces na sopstveni~ka transformacija na pretprijatijata, visokite dolgovi na pogolemite stopanski subjekti poradi zagubi vo rabotewe i drugi osnovi, tehnolo[koto zaostanuvawe i visokata amortiziranost na opremata, golemata zavisnost od uvoz na surovini i energenti, niskata pobaruva~ka na maliot po obem doma[en pazar i niskata buxetska potro[uva~ka.

Te[kite problemi vo socijalnata sfera predizvikani od visokata nevrabotenost, kako i politi~kata nestabilnost na Balkanot, ne odat vo prilog na brzo aktivirawe na razvojniot ciklus na stopanstvoto na Op[tina Veles.

Ostvaruvaweto na razvojnite celi vo osnova ]e se realizira preku revitalizacija i osovremenuvawe na postojnite industriski i drugi stopanski kapaciteti po pat na tehnolo[ko prestruktuirawe i

77


sopstveni~ko transformirawe, kako i so pozabrzano formirawe na novi mali i sredni proizvodstveni firmi na sovremenoto pretpriemni[tvo.

Op[tina Veles potrebno e:

da kreira razvojna vizija preku ~ija implementacija op[tinata ]e ja ostvari svojata strate[ka cel da stane poprosperitetna i da go podobri standardot i kvalitetot na ìvot na svoeto naselenie;

da ovozmoì privlekuvawe na novi biznisi, kako i zadrùvawe i pro[iruvawe na ve]e postoe~kite firmi;

da ostvari socio-ekonomski razvoj; da formira novi lokalni institucii za stimulirawe na ekonomskiot

razvoj; da sozdade uslovi za produktivna rabota i vrabotuvawe; da ja promovira mobilnosta na trudot, da se sproveduva

prekvalifikacija i osposobuvawe na rabotnicite, da se odrùvaat adekvatni nivoa na socijalna za[tita vo uslovi na promena na rabotnoto mesto na rabotnikot. Posebno vnimanie treba da se dade na rizi~nite grupi;

da poddrùva programi za tehni~ka pomo[, za stru~no osposobuvawe i za razvoj na zanaet~istvoto, prilagoduvawe na obrazovanieto na mladite so potrebite na pazarnoto stopanstvo. Vo sproveduvaweto na ovie principi, op[tinata treba da ostvari

kompleksen pristap zasnovan na: (1) iskoristuvawe na raspoloìvite komparativni prednosti [to proizleguvaat od lokalnite prirodni i ~ove~ki resursi i sozdadenite vrednosti, (2) postojano nadograduvawe na znaeweto i ve[tinite, (3) dominantno investirawe so sredstva od lokalni izvori, (4) poddr[ka na biznisot i inovatorstvoto, (5) sproveduvawe na sektorskiot razvoj, (6) obnova na zaednicata, (7) pro[iruvawe na infrastrukturata i (8) sproveduvawe na kompleksna lokalna ekolo[ka politika koja e bazirana vrz standardite na Evropska Unija.

Strategija za razvoj na industrijata

Industriskiot razvoj ]e se potpira na revitalizacija na postojnite

pogolemi industriski pretprijatija i pro[iruvawe na nivnata dejnost, kako i na formirawe na novi industriski pretprijatija od sektorot na maloto stopanstvo. Odnosot me\u dvete grupi pretprijatija predvideno e da se podobruva vo polza na malite i srednite pretprijatija.

Poradi izgradenata soobra]ajna i druga infrastruktura, kako i poseduvaweto na kvalitetna rabotna sila, postojat povolni mo`nosti za ekonomski razvoj.

Formirawe na novi mali i sredni pretprijatija od oblasta na agroindustriskiot kompleks vo ruralnite naselbi.

Zna~aen faktor za dinamizirawe na industriskiot razvoj vo op[tinata ]e pretstavuva i proizvodnoto, komercijalnoto i finansiskoto povrzuvawe na pretprijatijata od op[tinata so drugi pogolemi pretprijatija od zemjata i od stranstvo.

Za ostvaruvawe na planiranite razvojni celi od osobeno zna~ewe ]e bide navremenoto reaktivirawe i revitalizirawe na postojnite industriski kapaciteti.

78


Iskoristuvawe i reaktivirawe na educiranata rabotna sila, koja vo me\uvreme e proglasena za tehnolo[ki vi[ok.

Zavr[uvawe na procesite na sopstveni~ko prestruktuirawe. Sovremeno marketin[ko rabotewe. Standardizacija na izvoznite proizvodi. Tehni~ko-tehnolo[kata modernizacija. Promotivna aktivnost na lokalnite industriski proizvodi na

doma[niot i osobeno na stranskite pazari. Zapirawe na procesot na napu[tawe na selskite naselbi vo

severozapadnite ridsko-planinski predeli na op[tinata i vospostavuvawe na reverzibilen proces na vra]awe na naselenieto, ìveewe vo predeli so ~ista ìvotna sredina.

Unapreduvawe na stopanski kapaciteti od tercijarniot sektor (turisti~ko stopanstvo, prirodni komparativni prednosti [to gi nudat Jakupica, Solunska glava, dolinite na rekite Babuna i Topolka, ezeroto "Mladost" i lokalitetot "Stobi").

Lokalnata samouprava, preku poddr[ka na razvojni aktivnosti, moè da go pottikne i razre[uvaweto na problemot na nevrabotenosta preku sozdavawe na materijalni uslovi i sproveduvawe na merki za stimulirawe na koristeweto na rabotnata sila (dano~ni olesnuvawa, premii za subjekti koi vrabotuvaat novi lica, obuka i prekvalifikacija na rabotna sila i sl.) Strategija za razvoj na maloto stopanstvo

Ekonomskoto prestruktuirawe na stopanstvoto na op[tina Veles i

natamu ]e se vr[i so privatizacija na postojnite pretprijatija i otvorawe na novi privatni pretprijatija. Denes vo op[tina Veles postojat pove]e uspe[ni mali firmi vo site sektori na stopanstvoto vo oblasta na prehranbenata industrija, tekstilnata industrija, grade`ni[tvoto, trgovijata.

Mo`nostite za natamo[en razvoj na privatnata inicijativa pri stopanisuvaweto vo op[tinata proizleguvaat od komparativnite prednosti na samata op[tina. Prirodnite i ~ove~kite resursi, povrzanosta so èlezni~ka pruga i glavnite soobra]ajnici vo zemjata, postoe~kata industriska infrastruktura, postoeweto na rekata Vardar, blizinata do glavniot grad i aerodromot "Petrovec", kako i mestopolo`bata vo centralniot del na zemjata, treba da bidat sila na sevkupniot iden ekonomski razvoj na op[tina Veles.

Vrz osnova na prethodno detalno istraùvawe i analiza na rezultatite od istoto, kako prioriteti vo razvojot na maloto stopanstvo na op[tina Veles se odredeni slednite:

1. Razvoj na mali biznisi; 2. Neguvawe na site formi na interesni zdruùvawa na

malostopanstvenicite; 3. Razvoj na institucii za pomo[ i poddr[ka na maloto stopanstvo vo

oblasta na informiraweto, permanentnoto obrazovanie, promocijata na izvozot i promoviraweto na maloto stopanstvo preku afirmativen pristap vo mediumite. Zna~ajna uloga vo poddr[kata ima delovniot inkubator.

79


Inkubatorot im ovozmoùva na malite biznisi da otpo~nat so rabotewe bez da moraat da gi snosat site tro[oci za otpo~nuvawe na biznis. Inkubatorite im obezbeduvaat na biznisite:

Prostor Tehni~ka i rakovodna poddr[ka

Inkubatorite iznajmuvaat prostor po cena pod pazarnata cena na naemnini, soveti za rakovodewe i konsultacii, davawe na op[ti uslugi po niski tro[oci: sali za sostanoci, telefoni, fotokopir ma[ini itn.

Za podobruvawe na mo`nostite i pro[iruvawe na aktivnostite na biznis inkubatorot, op[tinata ]e treba poaktivno da se angaìra okolu po[iroka promocija i animirawe na naselenieto za mo`nostite koi gi nudi ovaa institucija.

Vo op[tina Veles postojat dobri uslovi za razvoj na kooperantski odnosi so golemite pretprijatija i toa posebno vo prehranbenata, kerami~kata, tekstilnata, koàrskata i metaloprerabotuva~kata industrija. Vo agrokompleksot kooperantskite odnosi osobeno moàt da se razvivaat vo proizvodstvoto na vino, sto~arstvoto i p~elarstvoto, a postojat i dobri perspektivi za razvoj na cve]arstvoto i organiziranoto proizvodstvo na pe~urki.

Veles, kako grad poznat so tradicionalno iskustvo vo kerami~kata, tekstilnata i koàrskata industrija, planirano e da prodolì da go implementira ova iskustvo i tradicija vo novi kapaciteti vo sektorot na maloto stopanstvo. Golemiot broj na otpu[teni rabotnici so svoite kvalifikacii, znaewa i sposobnosti, preku sopstveno rabotno angaìrawe i so finansiska pomo[ od razni programi, fondovi i banki, moàt da otpo~nat sopstveni mali biznisi osobeno vo delot na proizvodstvo na surovini i repromaterijali za stopanstvoto na op[tinata, finalizacija na proizvodnite programi i zbogatuvawe na asortimanot na proizvodi, proizvodstvo na soodvetna ambalaà i ovozmoùvawe kvalitetni i brzi transportni i drugi uslugi.

Razvojot na maloto stopanstvo vo ruralnite sredini nu`no treba da bide vo nasoka na iskoristuvawe na raspoloìvite resursi za razvoj na zemjodelstvoto, osobeno sto~arstvoto, p~elarstvoto, cve]arstvoto, lozarstvoto, gradinarskite kulturi, pe~urkarstvoto i povisokite fazi na prerabotka na ovie proizvodi, no so odr`liv pristap.

Veles e grad so bogata zanaet~iska tradicija, no denes nekoi zanaeti se vo podem, a drugi izumiraat. Ostaveni na marginite na op[testvenite zbidnuvawa i ne vodej]i grià za nivnata drevnost i tradicija, starite zanaeti poleka, no sigurno go gubat svojot identitet. Vo minatoto najzastapeni bile: grn~arskiot, kolaro-kova~kiot, limarskiot, sara~kiot, ~asovni~arskiot, tene]ixiskiot, kujunxiskiot, konduraxiskiot, za smetka na dene[nite zanaeti vo podem kako: pekarskiot, berbero-frizerskiot i slatkarskiot.

Veles i ponatamu treba da go poddrùva razvojot na zanaet~istvoto preku odobruvawe na lokacii za gradba i obezbeduvawe na deloven prostor, mikrozaemi i dano~ni olesnuvawa. Osobeno vnimanie treba da se obrati na zaìvuvaweto na starite zanaeti, koi treba da stanat za[titen znak na vele[koto podnebje i da pridonesat kon podobruvawe na ekonomskata sostojba vo op[tinata.

Maloto stopanstvo vo Veles e predvideno da se razviva i vo oblasta na trgovijata i uslugite, i toa osobeno vo oblasta na tranzitniot turizam i ugostitelstvo. Prirodnite potencijali, kulturno-istoriskoto nasledstvo i komunikaciskata povrzanost na op[tinata so po[irokiot region,

80


pretstavuvaat faktori koi ovozmoùvaat ostvaruvawe na zna~itelno podinami~en razvoj na ovaa stopanska granka. Podobruvawe na sostojbite se predviduva da se postigne i so doizgradba i doureduvawe na turisti~ko-rekreativniot kompleks na ezeroto "Mladost", koj istovremeno ]e gi zadovoluva i rekreativnite potrebi na gra\anite na op[tina Veles.

Strategija za razvoj na tranzitniot turizam

Mestopolo`bata na op[tina Veles vo centralniot del na Republika

Makedonija, blizinata na magistralata E-75 koja e glavna oska na komunikaciite vo na[ata dràva i mo[ne interesnite lokalni prirodni i antropogeni vrednosti, pretstavuvaat osnovna predispozicija za razvoj na tranzitniot turizam vo op[tina Veles.

Za podobruvawe na turisti~kiot razvoj se predlaga: formirawe na informativno-turisti~ko biro za informativno-

propagandni aktivnosti; locirawe na informativni punktovi vo centralnoto gradsko

podra~je; distribucija na informativni sodrìni do grani~nite

informativni punktovi, centrite za informirawe vo gradskite sredini, kako i vo stranstvo;

obezbeduvawe signalizacija i obeleùvawe na turisti~kite lokaliteti i objekti vo op[tina Veles.

Strategija za za[tita na ìvotnata sredina vo lokalniot ekonomski razvoj

Vo sozdavaweto na konceptot za integralen razvoj na op[tina Veles,

treba da bidat vgradeni i site aspekti za za[tita i unapreduvawe na ìvotnata sredina preku:

odr`liva eksploatacija na prirodnite resursi so po~ituvawe na prirodni procesi i zakonitosti;

ramnomerno rasporeduvawe na stopanskite dejnosti i infrastrukturni sistemi;

voveduvawe na po~isti tehnologii; pro[iruvawe na zeleni povr[ini vo naselbite; sozdavawe na zeleni pojasi okolu industriskite kapaciteti,

turisti~ki naselbi i soobra]ajnici; formirawe na sanitarno-za[titni zoni okolu izvorite za

vodosnabduvawe.

81


SWOT analiza za kategorija - lokalna ekonomija

Sili

Studija za ekonomski razvoj na op[tina Veles

Oddelenie za LER Centar za poddr[ka na mali i

sredni pretprijatija (Deni inkubator) i dr. centri za poddr[ka na MSP sektorot

Odbor za LER vo ramkite na LS so sovetodavna uloga i donesuvawe na ekonomski politiki na lokalno nivo

~ove~ki resursi razviena soobra]ajna,

energetska i druga infrastruktura

formirani mali i sredni pretprijatija koi dobro rabotat (grade`ni[tvo, tekstil, trgovija)

bogata zanaet~iska tradicija prirodni, kulturno-

istoriski i komunikaciski potencijali za razvoj na tranziten turizam


studijata da se operacionalizira

izrabotka na strategija za LER

dobra osnova za razvoj na lokalnata ekonomija, no da se zajakne promoviraweto na programi, idei, distribucija na informacii i finansiski mo`nosti pome\u lokalnata zaednica i biznis sektorot

inkubatorot ima limitiran kapacitet koj ne e dovolen za inkubirawe na dopolnitelni biznisi

podobruvawe na op[tata biznis klima vo op[tinata, davawe na poddr[ka i pomo[ za zadr`uvawe i pro[iruvawe na ve]e postoe~kite firmi - zgolemuvawe na nivnite kapaciteti

stimulirawe na zanaet~istvoto

strategija za razvoj na tranzitniot turizam

Slabosti

kompletna deindustrijalizacija na op[tinata

op[tinskata politika i nadle`nostite vo ramkite na LER ne se do kraj definirani

nemawe dovolno kriti~na masa vo op[tinata da se povle~e ekonomijata

nemawe na partnerstvo pome\u javen i privaten sektor

diskontinuitet vo komunikacijata i sorabotkata (Centrite za poddr[ka na mali i sredni pretprijatija so LS i drugi nacionalni i lokalni institucii, agencii i firmi)


kreirawe na jasna vizija i nasoki za ekonomskiot razvoj vo lokalnata zaednica

podignuvawe na javnata svest na naselenieto za otvarawe na mali i sredni pretprijatija i investirawe vo privatniot sektor

formirawe i zajaknuvawe na partnerstva

vospostavuvawe na dolgoro~na sorabotka pome\u inkubatorot i LS (rabotewe na zaedni~ki proekti)

tesna specijalizacija na inkubatorot i drugi centri za dve do tri osnovni dejnosti vo op[tinata

82


centrite za poddr[ka na MSP sektorot nemoè da davaat poddr[ka vo vistinska smisla na zborot na razli~ni dejnosti (nemawe na tehni~ki mo`nosti i kapaciteti da se opsluùvaat golem broj na sosema razli~ni dejnosti)

nemawe na po[iroki partnerstva i mreì (nemawe protok na informacii pome\u instituciite asocijaciite i firmite t.e. javniot i privatniot sektor)

17 000 nevraboteni nemawe prava slika za

nevrabotenosta vo op[tinata (golem del od nevrabotenite rabotat na divo)

na lokalnite biznis lu\e ne im e jasna namenata na LER

znaewata za LER pome\u po[irokata zaednica se mnogu mali

kratok vremenski period vo funkcioniraweto na LER-ot

nedostatok na kadar vo LER iako ~ove~ki resursi

postojat, tie ne se soodvetno iskoristeni

neednakvi mo`nosti, tretman i diskriminacija pri vrabotuvawe

kriteriumite za merewe na rezultatite od lokalnite ekonomski slu~uvawa ne se soodvetni

stremeòt kon visoki profiti so obrt na kapitalot na kratok rok ne dava osnova za odr`liv razvoj vo op[tinata

starite vele[ki zanaeti izumiraat i go gubat svojot identitet

formirawe na novi inkubatori vo op[tinata

site institucii vo op[tinata da bidat vmreèni

promocija na lokalni proizvodi i firmi vo zaednicata, vo dràvata i vo stranstvo

zajaknuvawe na inspekciskiot nadzor na firmite vo odnos na zakonskoto vrabotuvawe, zloupotreba na trudot itn.

pogolema transparentnost vo raboteweto na LER i diseminirawe na informacii do biznis sektorot

unapreduvawe na direktnata komunikacija, promocija, organizirawe na forumi, saemi

da se napravi baza na potencijal od ~ove~ki resursi vo site oblasti vo op[tinata (ekonomija, socijala, ìvotna sredina) i ~ove~kite kapaciteti vo op[tinata da bidat iskoristeni vo razvoj na ekonomijata

da se napravi opse`na analiza i da se definiraat konkretni proekti [to ]e dadat rezultati na podolg rok

zaìvuvawe na stari zanaeti

Mo`nosti

op[tinata so decentralizacijata ima mo`nost sama da go kreira svojot razvoj


dobra osnova za ekonomsko podobruvawe

ekonomskite kapaciteti i stru~nite lica od

83


ekonomska tradicija op[tinata ima mo`nost za

davawe na infrastrukturni objekti i uslugi pod odredeni beneficii

agencijata za vrabotuvawe so transformacijata ima mo`nost da formira berza na trud

industriskiot sektor so zatvoraweto na fabrikite imaat mo`nost da rabotat vo privatniot sektor

zajaknuvawe na stimulativnata politika na LS za pobrzi, poefikasni, poednostavni proceduri i poevtini uslugi za ekonomski razvoj

instituciite da najdat alatki za stimulirawe i registrirawe za prijavuvawe na vrabotenite

pravewe na baza na podatoci so osnovni i dopolnitelni kvalifikacii, obuki i znaewa na nevrabotenite

formirawe na lokalni institucii za obuka i prekvalifikacija na rabotnata sila i zgolemuvawe na kapacitetite na ve]e postoe~kite

Zakani

politi~ka, ekonomska, socijalna sostojba vo dràvata

barieri na dràvnite institucii kon partnerski proekti so privatniot sektor


da se dejstvuva na organiziran na~in preku mreì od institucii i nevladini organizacii

da se raboti transparentno - javno i navremeno da se promoviraat aktivnostite, proektite i programite na javniot sektor kon privatniot - biznis sektorot

84


GRA|ANSKI SEKTOR

85


Zdruènija na gra\ani i fondacii - Nevladin sektor (NVO)

Gra\anite moàt slobodno da se zdruùvaat vo zdruènija na gra\ani i da osnovaat fondacii zaradi ostvaruvawe i za[tita na ekonomski, socijalni, kulturni, nau~ni, stru~ni, tehni~ki, humanitarni, obrazovni, sportski i drugi prava, interesi i uveruvawa vo soglasnost so Ustavot i zakonot.

Zdruènijata na gra\ani se neprofitni organizacii. Ako vo raboteweto na zdruènijata na gra\ani i fondaciite se ostvari dobivka, taa mora da bide upotrebena isklu~ivo za poddrùvawe i ostvaruvawe na nivnite celi i aktivnosti so statutot (~len 2 od Zakon za zdruènija na gra\ani i fondaciite, Sl. Vesnik br. 31 od 02.07.1998).

Zdruènijata na gra\ani pravno se regulirani samo so eden zakon - Zakon za zdruènija na gra\ani i fondacii (ZGF).

So ovoj zakon e ureden na~inot, uslovite i postapkata za osnovawe, registracija, rabotewe i prestanok na ZGF. Rabotata na sekoja ZGF e legalizirana so upis vo sudski register vo Osnovniot sud Veles. Zdruènie na gra\ani moàt da osnovaat najmalku 5 polnoletni gra\ani na Republika Makedonija, a osnova~i moè da bidat i stranci.

Sekoe zdruènie ili fondacija mora da ima sopstveni organi: Sobranie na organizacijata, Izvr[en organ, Kontrolen organ i Pretsedatel na organizacijata. Rabotata na site organi vo ZGF e regulirana so zakon.

Sostojba so NVO sektorot vo op[tinata

Brojot na registrirani zdruènija na gra\ani i fondacii vo Veles, na krajot od 2004 godina e pome\u 180-210. Vo ovoj broj vleguvaat site zdruènija i fondacii koi rabotat na teritorijata na op[tinite kade e nadleèn sudot vo Veles.

Vo op[tina Veles aktivnost projavuvaat 150 zdruènija na gra\ani i mal broj na fondacii.

Fondacijata Institut otvoreno op[testvo - Makedonija (FIOOM) preku proektot "Poddr[ka na inicijativite na NVO za razvoj na lokalnata zaednica" vo op[tina Veles ima otvoreno Centar za poddr[ka na NVO - Veles (CPNVO). Centarot ima za cel da ja zajaknuva ulogata na NVO kako aktiven faktor vo razvojot na lokalnata zaednica, da gi pottiknuva partnerstvata pome\u NVOi, NVO i lokalnite vlasti, mediumi i privatniot sektor, kako i vklu~uvaweto na NVO vo kreiraweto na javna politika.

Vo Centarot za poddr[ka na NVO - Veles vo periodot januari 2001 godina do dekemvri 2004 godina, aktivnost pokaàle 70-83 NVOi.

Spored informacija od Sojuzot na sportovi vo op[tina Veles ima okolu 100 sportski zdruènija, koi statusot - sportski - go dobivaat vo soglasnost so Zakonot za sport.

Spored tipot na aktivnosti ili celni grupi, NVOite rabotat vo slednite sektori (brojkite se necelosni): - kultura i nauka - 15 - obrazovanie - 3 - lica so posebni potrebi - 7 - deca i mladi - 3 - zdravstvo - 3 - etni~ki zaednici - 6 - rekreacija - 6

87


- ~ovekovi prava, ènski prava - 5 - marginalizirani grupi, stari lica - 10 - ekologija i zdravstvo - 9

Vo op[tina Veles, osven Sojuz na penzioneri, niedno drugo zdruènie nema obezbedeno rabotni prostorii. 16 NVO imaat dobieno kancelarija za rabota i toa preku kirija ili koristewe na deloven prostor od Op[tinata ili JP za stanben i deloven prostor.

Rodovata zastapenost vo NVO sektorot e pozitivna vo sekoj segment od raboteweto - od osnovawe do liderstvo.

Naj~esti donatori za NVO sektorot vo Veles se: UNDP, USAID, Svetska banka, NDI - SAD, MCMS, FIOOM, REC, ITZ, Norve[ka ambasada, Ambasada na Kralstvoto Holandija, Ambasada na SAD, SDC - {vajcarska agencija za razvoj i sorabotka i drugi.

Mediumi

Pristapot do potrebnite informacii i sekojdnevnoto dobliùvawe na problemite na gra\anite preku brzi i kvalitetni vesti, na teritorijata na op[tina Veles, e ovozmoèno preku site tipovi na mediumi.

Gra\anite na Veles imaat nepre~en pristap do dnevniot i nedelniot pe~at [to se izdava vo Repulika Makedonija, a i od sosednite dràvi (Bugarija i Srbija i Crna Gora). Vo mal del e zastapen i pe~at od drugi dràvi.

Dnevniot pe~at za gra\anite e slobodno dostapen vo Gradskata biblioteka i vo drugi institucii.

Od elektronskite mediumi vo Veles ima: 1 javno lokalno radio, 4 privatni radio stanici, 2 lokalni privatni TV stanici i 1 kabelska TV i internet mreà so prenos na 39 TV kanali vo

koi se vklopeni i TV stanici koi se koncesioneri vo Makedonija.

Pokraj lokalnite mediumi vo op[tinata profesionalno svoi dopisnici imaat angaìrano site elektronski i pe~ateni mediumi.

Vo op[tinata nema lokalen pe~aten medium.

Nasproti postojanite finansiski problemi, nedostigot od mo`nosti za profesionalizacija, sekoj od mediumite se odlikuva so specifi~ni programski karakteristiki obiduvaj]i se da raboti na poleto na kreativnosta.

Problem za gra\anite e nemo`nosta da imaat pristap do Slu`ben vesnik na RM i Slu`ben glasnik na Op[tinata Veles, osven preku web strani na Vladata i na Op[tina Veles. Pristapnosta do oficijalnite slu`beni vesnici na R. Makedonija i Veles se potreba so cel pobrzo i navremeno da gi dobivaat site doneseni akti za sekojdnevniot ìvot na gra\anite.

88


MEDIUM

1. TV STANICI

TV Zdravkin

TV Kanal 21

Kabelska TV Sprint

2. RADIO STANICI

Radio Veles

Radio Goldi

Radio CD

Radio Merak 5 FM

Radio Si-Bi-Em

3. DOPISNI{TVA

MTV Stoilko Andreevski

Makedonsko radio Kire Vasilevski

TV A1 Ubavka Janevska

TV Kanal 5 Milka Smilevska

TV Telma Jadranka Stefkova

Dnevnik Petre Pe~kov

Utrinski Vesnik Boàna }ulavkova-âdieva

Vreme Antoanela Gajdova-Dimitrievska

Verski zaednici

Pravoto za izrazuvawe na verskite ubeduvawa vo op[tinata e slobodno, soglasno so Ustavot na R. Makedonija i Zakonot za verski zaednici. Vo Veles dejstvuvaat dvete najgolemi verski zaednici: Makedonskata pravoslavna crkva (MPC) i Islamska verska zaednica (IVZ). Pokraj ovie dve verski zaednici sopstveni aktivnosti ima i Hristijanskata adventisti~ka crkva.

Sindikati Vo dene[no vreme edinstvena organizacija koja moè da gi [titi

pravata na rabotnicite vo raboten odnos e sindikatot, na kogo so ustav i zakon mu e dozvoleno vnatre vo pretprijatieto da se organizira i deluva za za[tita na rabotata, socijalni prava, ekonomska sigurnost, kvalitetno i zdravo rabotno mesto. Za ostvaruvawe na ovie prava sindikatot ima instrumenti koi se vo soglasnost so zakonskite normi vo dràvata. Tie se:

89


pregovarawe i dogovarawe za kolektivnite dogovori, zastapuvawe na rabotnicite so povredeni rabotni~ki prava pred upravnite odbori vo pretprijatieto i sudovite, predupreduva~ki [trajkovi, kako i organizirawe [trajkovi.

Vo na[iot grad, do pred 10 godini, vo sindikatot ~lenuvaa okolu 26000 rabotnici. Denes ovoj broj e prepoloven na [teta na rabotnicite, bidej]i golem del od pretprijatijata ne ja pre`iveaja tranzicijata: "Porcelanka", "Nokateks", Topilnicata, AD "Lozar", GP "Mladost" i dr.

Sojuzot na sindikatite na R. Makedonija (SSM) e organiziran vo 17 grankovi sindikati kade [to ~lenuvaat osnovnite organizacii, organizirani vo pretprijatijata so svoi statuti, programi za deluvawe, pred se za za[tita i ostvaruvawe na rabotni~kite prava dobieni so Zakonot za rabotni odnosi i kolektivnite dogovori.

Vo sklop na SSM, po teritorijata na R. Makedonija, vo pogolemite gradski centri, sindikatot e organiziran vo Regionalni sindikalni soveti koi deluvaat i rabotat vo regionite i samite pretprijatija. Takov e Regionalniot sindikalen sovet vo Veles.

90


SWOT analiza za kategorija - gra\anski sektor

Sili

Centar za poddr[ka na nevladini organizacii

kvalitetno razvien sektor so relativno izgradeni kapaciteti

u~estvo vo kreirawe na javni politiki

direktno u~estvo vo sovetodavnite tela na lokalnata vlast

dobra sorabotka na mediumite so NVO

prisustvo na pove]e mediumi vo lokalnata zaednica


centarot da prodolì da funkcionira i po zavr[uvawe na proektot

nadograduvawe na kapacitetite na gra\anskiot sektor

Slabosti

prostorni problemi slaba odr`livost na sektorot nedovolna spremnost za

vmreùvawe postoewe na predrasudi me\u

u~esnicite vo gra\anskiot sektor

postoewe na predrasudi od strana na gra\anite kon gra\anskiot sektor

nepovrzanost so biznis sektorot

slab pristap do informaciite od nadle`nite institucii

nemawe na lokalen pe~aten medium


sinhronizacija so ekonomskite tekovi vo zaednicata

zajaknuvawe i unapreduvawe na partnerstvata so lokalnite vlasti

podignuvawe na javnata svest zaradi zaedni~kite celi vo raboteweto

transparentno rabotewe su[tinsko povrzuvawe so

biznis sektorot zgolemuvawe na pristapnosta

od nadle`nite institucii profunkcionirawe na

lokalen pe~aten medium

Mo`nosti

partnerstva so lokalnite vlasti, biznis sektorot

pozitivna zakonska regulativa


formirawe na partnerstva

Zakani povlekuvawe na donatorite od

dràvata


intenzivno zajaknuvawe na samoodr`livosta

91


VIZIJA

Kako sakame na[ata lokalna zaednica da izgleda po 10 godini? Vizija e opis ili slika za ona [to bi sakale da se slu~i vo idnina. Vizija e sozdavawe na zamisla kakvo bi trebalo da bide na[eto

opkruùvawe, na[ata op[tina vo idnina, po odreden vremenski period.

Veles vo 2015 - vizija za mojot grad

Veles - grad so raste~ka ekonomija i kvalitet na ìveewe, socijalno integriran, civiliziran kon javnite dobra.

Veles - grad so obrazovani, zdravi, sre]ni i zadovolni lu\e, aktivno vklu~eni vo op[testveniot ìvot.

Veles - otvoren za sorabotka i so mo`nosti za unapreduvawe na gra\anite vo site sferi na ìvotot, so svesni gra\ani za nivnata uloga vo funkcioniraweto na gradot.

Veles - rehabilitirana op[tina vo odnos na ìvotnata sredina, so po[umeni golini i gra\ani posveteni na sopstvenata ìvotna sredina.

Veles so izgraden kej, regulirana reka Vardar, zavr[en hidro-meliorativen sistem, so kolektorski sistem i izgradena pre~istitelna stanica vo centralno gradsko podra~je.

Veles i vele[ani ispolneti so tradicionalnost i gostoprimstvo, op[tina po merka i na gra\anite i na dobronamernite stranci koi ]e prestojuvaat vo nego.

Veles - integriran grad koj go sledi konceptot na

odr`livost.

92


ODREDUVAWE NA PRIORITETI

Odreduvaweto na prioritetite e prv ~ekor vo re[avaweto na problemite. Toj se fokusira na re[avaweto na najkriti~nite problemi i pobaruvawata gi naso~uva kon onie aktivnosti koi gi nudat najdobrite re[enija vo vrska so odr`liviot razvoj.

Odreduvaweto na prioriteti e preduslov za pravilno naso~uvawe na investiciite vo lokalnata zaednica kon najserioznite problemi.

Gra\anskiot komitet za odr`liv razvoj sprovede postapka za utvrduvawe na prioriteti. Prioritetite se grupiraa po temite koi se obrabotuvaa so procenkata na zaednicata. Tie se odreduvaa so ofanziven pristap (da se iskoristat silite i slabostite da se pretvorat vo sili).

Kone~nata po[iroka lista na prioriteti be[e ponudena na gra\anite vo vid na anketen pra[alnik zaradi odreduvawe na preferenciite vo javnosta.

Kone~nata odluka za prioritetite e vtemelena vrz razbiraweto za potrebite na lu\eto i vrz dolunavedenite kriteriumi:

Javno mislewe Golemina i serioznost na problemot Stepenot na negovo negativno vlijanie vrz drugi pra[awa Pravni i zakonski uslovi Sposobnosta na zaednicata da vlijae Drugi (odr`livost, pari, vreme itn.)

Izborot na prioriteti od koi se kreira[e ovoj akcionen plan go

napravi Gra\anskiot komitet so donesuvawe na konsenzualna odluka. Javnosta be[e involvirana vo odlu~uvaweto, preku sprovedena anketa. Pokraj prioritetite koi se rangiraa kako najva`ni za re[avawe

(razraboteni vo akcioniot plan), treba da se imaat vo predvid i ostanatite od po[irokata lista, koi vo idnina bi mo`ele da stanat prioritetni i da se opfatat vo idna revizija na Lokalnata agenda 21.

93


PO{IROKA LISTA NA PRIORITETI

Lokalen ekonomski razvoj

Definirawe na strategija za lokalen ekonomski razvoj

Formirawe na partnerstva

Sozdavawe fond za lokalen ekonomski razvoj

Zajaknuvawe na kapacitetite na pravnite tela za lokalen ekonomski razvoj

Pottiknuvawe na stimulativni merki i instrumenti za poddr[ka na ekonomskiot razvoj

Pottiknuvawe na razvoj na mali i sredni pretprijatija

Razvoj na uslu`ni dejnosti (tradicionalni i karakteristi~ni zanaeti)

Pottiknuvawe na turizmot

Socijala, zdravstvo i obrazovanie

Stimulirawe na deca na socijalci kon nastaven proces

Prevencija na socijalna patologija (prevencija od droga, drugi bolesti na zavisnost, `rtvi na semejno nasilstvo i informirawe za sida)

Podobruvawe na zdravstvenata sostojba na decata

Podobruvawe na rehabilitacijata na decata so posebni potrebi

Podobruvawe na zdravstvenata sostojba na ènata

Prevencija od sovremeni bolesti (cirkulatoren sistem, maligni zaboluvawa)

Pribliùvawe na zdravstvo vo ruralnite sredini

Podobruvawe na obrazovnite standardi

Prilagoduvawe na obrazovanieto na potrebite na lokalnata sredina

Adaptirawe na gradska ~italna Za[tita i unapreduvawe na ìvotna sredina

Upravuvawe so otpadot

Podignuvawe na javna svest za za~uvuvawe na ìvotna sredina

Po[umuvawe na golinite na Veles

Zgolemuvawe na zeleni povr[ini vo gradot

Za[tita od poàri

94


Ureduvawe na sportsko-rekreativni centri (Babuna, Mladost)

Evidencija i za[tita na reliktni i endemski rastitelni i ìvotinski vidovi i prirodni retkosti

Sanirawe na posledicite od zagadenosta na ìvotnata sredina

Ovozmoùvawe na kontinuirano rabotewe na lokalen monitoring sistem

Dostapnost na informaciite i podatocite na lokalno nivo od nacionalniot monitoring sistem

Urbano planirawe

Gasifikacija

Toplifikacija

Izgradba na komunalna infrastruktura vo industriska zona

Izgradba na kolektorski sistem so pre~istitelna stanica za za[tita na akumulacija "Lisi~e"

Izgradba na kolektorski sistem vo centralno gradsko podra~je i pre~istitelna stanica

Kontrola i odrùvawe na sistem za vodosnabduvawe vo naseleni mesta

Izgradba na pristapni rampi za hendikepirani lica do javni institucii

Doizgradba na kej na Vardar Sanirawe na posledicite od svle~i[teto Ramina Voveduvawe na novi sodrìni vo zoniranite povr[ini (pe[a~ki

zoni, patna infrastruktura, tesni soobra]ajni grla, velosipedski pateki i dr.)

Lokalen demokratski razvoj

Podobruvawe na informiranosta na gra\anite za funkcioniraweto i nadle`nostite na lokalnata samouprava

Zgolemuvawe na transparentnosta na lokalnata samouprava

U~estvo na javnosta vo kreirawe na javni politiki

Zajaknuvawe na kapacitetite na gra\anskiot sektor

95


ANKETEN PRA{ALNIK

Ovaa anketa se sproveduva vo ramkite na proektot "Lokalna agenda 21 za op[tina Veles", realiziran od ED "Vila Zora" i Op[tina Veles.

Anketata ima za cel "vklu~uvawe na javnosta vo lokalnoto planirawe i re[avawe na problemite od lokalno zna~ewe".

Rezultatite od nea ]e pretstavuvaat nasoka za odreduvawe na prioritetnite problemi vo op[tinata.

Pol: Vozrast: Obrazovanie:

ma[ki Do 25 godini Osnovno ènski Od 25-45 godini Sredno

Od 45-65 godini Vi[o ilvisoko Nad 65 godini

Koi problemi gi smetate za najprioritetni? (ve molime zaokruète najmnogu dva od sekoja kategorija)

Lokalen ekonomski razvoj

Definirawe na strategija za lokalen ekonomski razvoj

Formirawe na partnerstva

Sozdavawe fond za lokalen ekonomski razvoj

Zajaknuvawe na kapacitetite na pravnite tela za lokalen ekonomski razvoj


Pottiknuvawe na razvoj na mali i sredni pretprijatija

Razvoj na uslu`ni dejnosti (tradicionalni i karakteristi~ni zanaeti)

Pottiknuvawe na turizmot

Drugo

Socijala, zdravstvo i obrazovanie Stimulirawe na deca na socijalci kon nastaven proces


Podobruvawe na zdravstvenata sostojba na decata

Podobruvawe na rehabilitacijata na decata so posebni potrebi



Pribliùvawe na zdravstvo vo ruralnite sredini


Prilagoduvawe na obrazovanieto na potrebite na lokalnata sredina

Adaptirawe na gradska ~italna

Drugo

96


Za[tita i unapreduvawe na ìvotna sredina


Podignuvawe na javna svest za za~uvuvawe na ìvotna sredina


Zgolemuvawe na zeleni povr[ini vo gradot

Za[tita od poàri

Ureduvawe na sportsko-rekreativni centri (Babuna, Mladost)

Evidencija i za[tita na reliktni i endemski rastitelni i ìvotinski vidovi i prirodni retkosti

Sanirawe na posledicite od zagadenosta na ìvotnata sredina

Ovozmoùvawe na kontinuirano rabotewe na lokalen monitoring sistem

Dostapnost na informaciite i podatocite na lokalno nivo od nacionalniot monitoring sistem

Drugo

Urbano planirawe Gasifikacija

Toplifikacija

Izgradba na komunalna infrastruktura vo industriska zona


Izgradba na kolektorski sistem vo centralno gradsko podra~je i pre~istitelna stanica

Kontrola i odrùvawe na sistem za vodosnabduvawe vo naseleni mesta

Izgradba na pristapni rampi za hendikepirani lica do javni institucii

Doizgradba na kej na Vardar Sanirawe na posledicite od svle~i[teto Ramina

Voveduvawe na novi sodrìni vo zoniranite povr[ini (pe[a~ki zoni, patna infrastruktura, tesni soobra]ajni grla, velosipedski pateki i dr.)

Drugo

Lokalen demokratski razvoj Podobruvawe na informiranosta na gra\anite za funkcioniraweto i

nadle`nostite na lokalnata samouprava

Zgolemuvawe na transparentnosta na lokalnata samouprava


Zajaknuvawe na kapacitetite na gra\anskiot sektor

Drugo

97


REZULTATI OD ANKETNIOT PRA{ALNIK ZA ODREDUVAWE NA PRIORITETITE VO OP{TINATA

Broj na anketirani: 500 gra\ani na op[tina Veles

POLOVA STRUKTURA

ma[ki 222 `enski 278

STAROSNA STRUKTURA

do 25 godini 100 od 25-45 godini 199 od 45-65 godini 170 nad 65 godini 31

OBRAZOVNA STRUKTURA

osnovno 43 sredno 264 vi[o ili visoko 193

98


LOKALEN EKONOMSKI RAZVOJ

1 Pottiknuvawe na razvoj na mali i sredni pretprijatija 2252 Pottiknuvawe na stimulativni merki i instrumenti za poddr[ka na ekonomskiot

razvoj 1563 Definirawe na strategija za lokalen ekonomski razvoj 1394 Sozdavawe fond za lokalen ekonomski razvoj 1245 Razvoj na uslu`ni dejnosti (tradicionalni i karakteristi~ni zanaeti) 986 Zajaknuvawe na kapacitetite na pravnite tela za lokalen ekonomski razvoj 667 Formirawe na partnerstva 418 Pottiknuvawe na turizmot 329 Drugo 3a) prekvalifikacija na kadar spored potrebite na gradot b) da prorabotat fabrikite v) da se otvorat novi rabotni mesta

99



1 Prevencija na socijalna patologija (prevencija od droga, drugi bolesti na zavisnost, `rtvi na semejno nasilstvo i informirawe za sida) 180

2 Prevencija od sovremeni bolesti (cirkulatoren sistem, maligni zaboluvawa) 1623 Podobruvawe na zdravstvenata sostojba na decata 1334 Podobruvawe na zdravstvenata sostojba na ènata 1165 Podobruvawe na obrazovnite standardi 986 Prilagoduvawe na obrazovanieto na potrebite na lokalnata sredina 687 Podobruvawe na rehabilitacijata na decata so posebni potrebi 608 Stimulirawe na deca na socijalci kon nastaven proces 519 Pribliùvawe na zdravstvo vo ruralnite sredini 35

10 Adaptirawe na gradska ~italna 1511 Drugo 4

a) besplatno zdravstvo do 18 god.

b) podobruvawe na ìvotniot standard na naselenieto

v) grià za talentirani u~enici g) efikasen nadzoren i inspekciski aparat za prevencija na delikvencija

100


ZA{TITA I UNAPREDUVAWE NA @IVOTNATA SREDINA

1 Sanirawe na posledicite od zagadenosta na ìvotnata sredina 1732 Po[umuvawe na golinite na Veles 1683 Podignuvawe na javna svest za za~uvuvawe na ìvotna sredina 1544 Ureduvawe na sportsko-rekreativni centri (Babuna, Mladost) 1285 Upravuvawe so otpadot 1246 Zgolemuvawe na zeleni povr[ini vo gradot 1067 Ovozmoùvawe na kontinuirano rabotewe na lokalen monitoring sistem 288 Dostapnost na informaciite i podatocite na lokalno nivo od nacionalniot

monitoring sistem 259 Za[tita od poàri 23

10 Evidencija i za[tita na reliktni i endemski rastitelni i ìvotinski vidovi i prirodni retkosti 13

11 Drugo 1a) voveduvawe kazneni merki za zagaduva~ite

101


URBANO PLANIRAWE

1 Izgradba na kolektorski sistem so pre~istitelna stanica za za[tita na akumulacija "Lisi~e" 199

2 Doizgradba na kej na Vardar 1293 Gasifikacija 1034 Toplifikacija 975 Izgradba na kolektorski sistem vo centralno gradsko podra~je i pre~istitelna

stanica 906 Kontrola i odrùvawe na sistem za vodosnabduvawe vo naseleni mesta 727 Voveduvawe na novi sodrìni vo zoniranite povr[ini (pe[a~ki zoni, patna

infrastruktura, tesni soobra]ajni grla, velosipedski pateki i dr.) 698 Izgradba na komunalna infrastruktura vo industriska zona 589 Izgradba na pristapni rampi za hendikepirani lica do javni institucii 5810 Sanirawe na posledicite od svle~i[teto Ramina 4211 Drugo 9a) regulirawe parking prostori

b) kanalizacija na Otovica i Re~ani

v) izgradba na noviot vele[ki teatar

g) doizgradba na socijalni stanovi za mladi bra~ni parovi 4

d) voveduvawe na komunalna i soobra]ajna infrastruktura za Re~ani

\) da se prodolì so ureduvawe na gradot

102


LOKALEN DEMOKRATSKI RAZVOJ

1 Podobruvawe na informiranosta na gra\anite za funkcioniraweto i nadle`nostite na lokalnata samouprava 282

2 U~estvo na javnosta vo kreirawe na javni politiki 2563 Zgolemuvawe na transparentnosta na lokalnata samouprava 164

4 Zajaknuvawe na kapacitetite na gra\anskiot sektor 1365 Drugo 2a) celosna kontrola (finansiska i pravna) na NVO sektorot

b) politikata - nadvor od site institucii

103


AKCIONEN PLAN

105



Ekonomskite merki pretstavuvaat zna~aen del vo sozdavaweto nova vizija za ekonomskiot rast [to se bazira na konceptot na odr`liv razvoj.

Denes vo op[tinata se soo~uvame so streme` na poedinci kon visoki

profiti so obrt na kapitalot na kratok rok koj ne dava osnova za odr`liv razvoj vo op[tinata. Nema dovolno kriti~na masa da se povle~e ekonomijata, nema vospostaveno partnerstvo pome\u javniot i privatniot sektor. ôve~ki resursi postojat, no tie ne se soodvetno iskoristeni. Gra\anite nemaat ednakvi mo`nosti i tretman pri vrabotuvawe.

Na[ata razvojna vizija e op[tinata da ja ostvari svojata strate[ka cel - da stane konkurentna, prosperitetna i da go podobri standardot i kvalitetot na ìvot na svoeto naselenie.

Na[eto moto e: "Najgolemiot kapital vo edna sredina se lu\eto".

Op[tinata poseduva ~ove~ki resursi, ima razviena soobra]ajna, energetska i druga infrastruktura, ima bogata zanaet~iska tradicija. Toa se potencijali koi treba da se iskoristat.

Ekonomskite merki od akcioniot plan predviduvaat izgotvuvawe na strategija za ekonomski razvoj koja ]e gi definira resursite, mo`nostite i potencijalite na lokalnata zaednica. Op[tinata, so decentralizacijata, ima mo`nost sama da go kreira ekonomskiot razvoj. Formiranoto oddelenie za lokalen ekonomski razvoj e dobra osnova za promovirawe na idei, programi i informacii za biznis sektorot.

Planot predviduva razvoj na mali i sredni pretprijatija, kako i pottiknuvawe na stimulativnata politika na LS za poednostavni, pobrzi, poefikasni proceduri, uslugi, merki i instrumenti za poddr[ka na ekonomskiot razvoj.

Razvojot na privatniot sektor na lokalno nivo nosi pridobivki za celata zaednica - prihod na pretprijatijata, plata na vrabotenite, danoci za dràvata, a za op[tinite del od DDV i personalen danok na dohod.

Paralelno so ekonomskiot razvoj, treba da bidat vgradeni i merkite za za[tita i unapreduvawe na ìvotnata sredina preku:

odr`liva eksploatacija na prirodnite resursi; voveduvawe na po~isti tehnologii; sozdavawe na zeleni pojasi okolu kapacitetite.

I vo najvisoko razvienite ekonomii - malite akcii igraat

presudna uloga.

107



Socijalna patologija

Socijalnata slika vo op[tinata vo poslednite godini e vidno izmeneta.

Golem broj na semejstva stanaa disfunkcionalni poradi postojaniot napliv na problemi. Na mladite im se izme[a sistemot na op[testveno moralnite vrednosti i tie go odbraa no]niot ìvot, kako za[tita od denot koj so sebe ja nosi surovata realnost. Pove]eto od niv ja napu[tija op[tinata i zaminaa vo drugi sredini ili vo stranstvo.

Slobodnoto vreme na mladite e neispolneto so aktivnosti i doveduva do zdodevnost i ostava prostor za dejstvuvawe na razni negativni faktori i prifa]awe na negativni formi na odnesuvawe - upotreba na alkohol i droga koj gi turkaat vo kriminal, izmama, prostitucija.

Ovie problemi se specifi~ni za sekoe podra~je, zatoa merkite i formite na za[tita treba e da se gradat vo mestoto kade [to nastanuvaat. Vo lokalnata zaednica e potreben soodveten odnos kon socijalnite pra[awa.

Zavisnici od droga i alkohol Brojot od 60 registrirani zavisnici i 180 registrirani probatori

na droga vo gradot e alarmanten. Temnata brojka e pet pati povisoka. Brojot na zavisnicite od alkohol e daleku pogolem. No, problemot ima i drugi dimenzii. Nego go sledi semejnoto nasilstvo ~ii naj~esti `rtvi se ènite i decata. Koga odnosite stanuvaat nepodnoslivi semejniot sistem se raspa\a.

Nekoi nevladini organizacii pravat napori za otvorawe na klubovi na zavisnici ili grupi za samopomo[.

Zavisnicite od droga i alkohol vo Veles nemaat nikakvi mo`nosti za lekuvawe. Medicinskata terapija moàt da ja dobijat isklu~ivo vo Skopje i toa so nivni pridru`nik. Toa zna~i tro[ewe na mnogu sredstva koi zavisnicite gi nemaat, a i dràvata tro[i mnogu sredstva. Zavisnikot prima samo mediko terapija, a nema psiho-socijalna poddr[ka, nitu e primeneta semejna terapija.

Recidivite od 90% pokaùvaat deka procesot na lekuvawe e neodr`liv.

Vo gradot e neophoden dneven centar za zavisnici, koj vo sebe ]e vklu~i i integriran proces na mediko, psiho i socio terapija, a potrebna e koordinirana i kontinuirana edukacija na mladite za bolestite na zavisnost, no i za promocija na zdraviot na~in na ìveewe.

Imaj]i go ova vo predvid, na[a cel e da se promovira socijalna sredina zasnovana na principot za odr`liv razvoj vo ~ij centar se lu\eto.

108


Unapreduvawe na zdravjeto

Dobroto zdravje zavisi od socijalniot i ekonomskiot razvoj,

no i od zdravata ìvotna sredina.

Vo op[tinata zaraznite zaboluvawa i smrtnosta na doen~iwata se staveni pod kontrola, no sovremenite bolesti beleàt zna~itelen porast.

Bolestite na cirkulatorniot sistem se na prvo mesto vo op[tinata kako pri~ina za smrt i kako zaboluvawe.

Neoplazmite kaj ènskata populacija beleàt porast i op[tinata e na prvo mesto po ovie zaboluvawa vo dràvata.

Brojot na respiratornite zaboluvawa kaj detskata populacija korespondiraat so godinite na intenzivno aerozagaduvawe. Statisti~kite podatoci ukaùvaat deka zagadenata ìvotna sredina negativno vlijaela vrz zdravjeto na lu\eto.

Odr`livoto zdravje gi vklu~uva preventivnite aktivnosti, no i unapreduvawe na primarnata zdravstvena za[tita koja go ostvaruva prviot kontakt so gra\anite.

So decentralizacijata, vo upravuvawe so mreàta na javni zdravstveni organizacii, na lokalnata vlast ]e pripadnat objektite od primarnata zdravstvena za[tita. Zatoa, akcent vo akcioniot plan se dava na Slu`bata za itna medicinska pomo[ kako institucija koja funkcionira 24 ~asa, pruà medicinska pomo[ na itni slu~ai od gradot, no gi opsluùva i gra\anite od naselenite mesta od op[tinata.

So dobro organizirana, unapredena Slu`ba za itna medicinska pomo[ ]e se namalat tro[ocite vo sekundarnoto zdravstvo, brojot na bolni~ki denovi, pri [to lokalnata zaednica ovie sredstva ]e moè da gi naso~i vo prevencija, a ne vo lekuvawe na bolnite.

Na[ata zaednica mora da razvie programa za odreduvawe na zdravstveno-ekolo[kite opasnosti i namaluvawe na rizicite po zdravjeto.

Celite na akcioniot plan za zdravstvo odat vo nasoka na promocija na zdravjeto, zdravstveno prosvetuvawe na naselenieto i podignuvawe na javnata svest za zdravi ìvotni naviki (izbegnuvawe na cigari, alkohol, brza hrana, promovirawe na dvièwe vo priroda).

Ranata dijagnoza e biten faktor za unapreduvawe na zdravjeto na gra\anite.

Zaradi naru[enoto zdravje na ènata potrebno e nabavuvawe na neophodnata aparatura, osobeno za ginekolo[ki pregledi i pregledi na dojka.

Decata, kako najosetliva grupa, trpat i najgolemi posledici od degradiranata ìvotna sredina. Nivnata aktivna uloga i nivnoto zdravje se neophodni vo odr`liviot razvoj na zaednicite. Akcioniot plan predviduva aktivnosti za nivno zdravstveno i ekolo[ko obrazovanie i rehabilitacija.

109


Lokalni obrazovni potrebi

Reformite vo obrazovanieto i obrazovniot sistem se sveduvaat na

podobruvawe na kvalitetot vo realizacijata na vospitno-obrazovniot proces. Za taa cel e izrabotena Nacionalnata programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija (2005-2015). Istata pretstavuva dolgoro~no planirawe, so jasno opredelena vizija i misija.

Sepak, sekoja op[tina si ima svoja specifika, svoi barawa i prioriteti vo delot na obrazovanieto.

Veles e op[tina koja po site parametri otide najdaleku vo delot na polesno prisposobuvawe i vklu~uvawe na obrazovanieto vo procesot na decentralizacija. Pridobivkite se ogromni, no toa e daleku od posakuvanata cel.

Na[ata vizija e: "Obrazovanie za site u~enici koi ]e go

realiziraat stru~ni i kompetentni nastavnici so primena na sovremena obrazovna tehnologija preku realizacija na novi nastavni programi vo adekvatni prostorni uslovi".

Na[eto moto e: "Lokalna sredina vo koja site u~at". Celta na akcioniot plan e naso~ena vo slednite klu~ni podra~ja na

intervencii: obrazovanie za site, unapreduvawe na intelektualniot rast i u~eweto, zgolemuvawe na mo`nostite za participacija. Vo naredniot period ]e se prevzemaat merki za da se ovozmo`i zgolemuvawe i podobruvawe na socijalnata inkluzija.

Akcioniot plan predlaga aktivnosti za unapreduvawe na obrazovanieto kaj site u~esnici vo procesot. Infrastrukturnite zafati vo u~ili[tata ne se del od ovoj plan (a se detalizirani vo analizata vo delot za obrazovanieto), zaradi blok dotaciite od Holandskata vlada i Svetskata banka so koi ]e se re[avaat prioritetnite infrastrukturni problemi vo sekoe u~ili[te.

110



Povrzuvaweto na op[testveniot i ekonomskiot razvoj so za[titata na ìvotnata sredina e vistinskiot pat za ostvaruvawe na konceptot za odr`liv razvoj.

Denes ìvotnata sredina zakrepnuva, no posledicite od trideceniskoto zagaduvawe na op[tinata seu[te se ~uvstvuvaat.

Podatocite ukaùvaat na zna~itelno podobruvawe na kvalitetot na vozduhot, podobruvawe na kvalitetot na rekata Vardar zaradi nemawe na postojan i golem izvor na zagaduvawe.

No, po~vata e kontaminirana so te[ki metali i potrebna e nejzina revitalizacija.

Poradi pove]egodi[noto zagaduvawe, apsorpcioniot kapacitet na prirodata za dopolnitelno prifa]awe na te[ki metali e na grani~no nisko nivo.

Akcioniot plan predviduva merki za sanirawe na è[kite to~ki, poefikasno upravuvawe so ìvotnata sredina, monitoring, kontrola, involvirawe na javnosta vo sproveduvaweto na lokalnite ekolo[ki politiki i strategii.

Planot dopolnitelno go tretira upravuvaweto so otpadot koj e rezultat na neodr`liva potro[uva~ka na lu\eto. Merkite odat vo pravec na negovo poefikasno sobirawe, transportirawe i deponirawe, inicijativi za negovo selektirawe i reciklirawe, promena na proizvodno-potro[uva~kite naviki na lu\eto.

{umite se obnovlivi koga se upravuva so niv na na~in kompatibilen za za~uvuvawe na ìvotnata sredina.

Op[tina Veles e sredno po[umena. Najgolema po[umenost ima po te~enieto na rekite Babuna i Topolka.

Za àl, pove]edeceniska stvarnost se golinite vo neposredna blizina na gradot. Zatoa od golema va`nost e sozdavawe na zelen pojas okolu Veles.

Po[umuvaweto e neophodna potreba poradi zagaduvawe na gradot, kako i poradi geolo[kata podloga na okolinata na gradot poznata kako rizi~no erodirano zemji[te okolu urbanata sredina.

Ovoj zelen pojas ima za cel prirodno da go filtrira vozduhot nad urbanata sredina, da go amortizira aerozagaduvaweto i da ja spre~i erozijata na terenot.

Vtorata namena na ovoj zelen pojas bi bila rekreacija na gra\anite za vreme na vikendite, a izobilstvoto od zelena masa deluva i vrz nivnata psihi~kata sostojba.

Od 2002-2005 godina vo lokalnata zaednica organizirani se masovni gra\anski akcii za po[umuvawe vo neposredna okolina na gradot, so [to se po[umeni 265 hektari povr[ina.

Zafatenosta na sadnicite e 90% - 1 700 sadnici na hektar i gi zadovoluva standardite za po[umuvawe.

Bidej]i ovie [umi se beli drobovi na gradot, akcioniot plan predviduva merki i za odr`livo upravuvawe i koristewe na ve]e po[umenite lokacii, kako i po[umuvawe na novi.

111


URBANO PLANIRAWE

Urbanizacijata na op[testvoto e del od razvojniot proces. Za urbaniot razvoj da stane odr`liv, treba da se podobrat uslovite za ìveewe preku programi za urbani obnovuvawa i unapreduvawe na oblastite so bespravni gradbi.

Op[tina Veles vo bliskoto minato pokaùva[e kriza vo odnos na ìvotnata sredina i razvoj, a lokalnite ekosistemi na gradot se silno zagadeni i regionot ima silen kumulativen (natrupuva~ki) i silen sinergetski (vkupen) negativen efekt od deluvawe na te[kite metali vo izminatite triesettina godini.

Akcioniot plan prepora~uva zgolemuvawe na povr[inite za prostorna i duhovna rekreacija, koja e osobeno zna~ajna za urbani aglomeracii so zagadena ìvotna sredina.

Zaradi ova, urbanoto planirawe ja zema vo predvid satelitskata naselba na ezero "Mladost" kako alternativna povr[ina za ìveewe vo zdrava ìvotna sredina, no u[te pove]e go zema vo predvid podobruvaweto na uslovite za ìveewe vo gradot.

Bidej]i op[tinata ima golem problem so bespravno izgradenite objekti, taa bi trebalo da sozdade uslovi i povolnosti za nivno razre[uvawe.

Hidrosistemot "Lisi~e" seu[te e vo izgradba. Spored dinamikata na rabotite, se o~ekuva sistemot da se finalizira do kraj na 2007g. so [to ]e se re[i dolgoro~niot problem so vodosnabduvaweto. No, iako seu[te celosno ne e profunkcioniran, otpadnite vodi od Gorno Vranovci, Drenovo, Gorno i Dolno Jabol~i[te predizvikuvaat zagaduvawe na ve[ta~kata akumulacija. Zatoa, akcioniot plan go tretira i ovoj prioritet kako vrven.

Prednostite [to gi ima gradot so tekot na Vardar se slabo iskoristeni, so isklu~ok na izgradba na mal del od te~enieto vo kej i izgradba na Malo mov~e. Preporakite odat vo prilog za prodolùvawe na izgradba na kejot so [to ]e se regulira koritoto na rekata (ekolo[ki aspekt), ]e se uredi i pejsa`no obraboti prostorot (urban aspekt), ]e se ovozmoì sport i rekreacija na gra\anite (socijalen aspekt). No, so aktivnostite vo delot od kejot, predvidena e i izgradba na kolektor za otpadni vodi od centralnoto gradsko podra~je zaradi integralno re[avawe na problemot.

112



Odr`liviot razvoj promovira efikasno demokratsko upravuvawe na lokalno nivo.

Imaj]i go vo predvid kvalitetot na ìvotot na gra\anite, lokalniot demokratski razvoj treba da se zeme kako vrven prioritet preku zajaknuvawe na sorabotkata so razli~nite lokalni grupi, vospostavuvawe na dinami~no partnerstvo i jasno definirawe na nivnite ulogi.

Na[a cel e efikasna, otvorena op[tina koja raboti vo sklad so potrebite na gra\anite.

Na[a cel e da se promovira i pottikne u~estvoto na gra\anite, osobeno na etni~kite zaednici, ènite i mladite vo rabotata i funkcioniraweto na op[tinata.

So postignuvawe na finansiska avtonomija na lokalnata vlast i fiskalna decentalizacija, op[tinata ]e moè da gi planira, implementira i finansira svoite aktivnosti vrz osnova na sopstveniot buxet i finansiski resursi.

Transparentnosta i odgovornosta treba da bidat osnovni celi na reformata na lokalnata samouprava. Zatoa del od akcioniot plan sodrì aktivnosti za postignuvawe na pogolem kvalitet vo procesot na decentralizacija.

Izrazuvame zadovolstvo [to ìveeme vo op[tina koja gi promovira ovie vrednosti vo svoeto rabotewe, no unapreduvaweto na lokalnata demokratija e dolgotraen proces koj treba postojano da se nadgraduva.

113



PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Donesuvawe na op[tinski akti za poddr[ka na LER

Biznis sektor

Obuka na javnata administracija za upravuvawe so op[tinskite resursi (imot, finansii, ~ove~ki resursi)

Op[tinska javna administracija

Izgotvuvawe na indeks za kvalitet na ìveewe vo op[tinata

Gra\ani

Izgotvuvawe na pravilnik za dano~ni olesnuvawa na biznis sektor vlezen vo proces na standardizacija za ìvotna sredina (ISO 14000)

Biznis sektor

Izrabotka na marketing plan na op[tinata kako atraktivna lokacija

Gra\ani, donatori, investitori

Kreirawe na lokalna politika za LER

Kreirawe na specifi~ni lokalni prednosti (izrabotka na lokalen brend)

Gra\ani, donatori, investitori

Sozdavawe na baza za strukturata na nevrabotenite vo op[tinata

Nevraboteni

Sozdavawe na baza za strukturata na vrabotenite vo op[tinata

Vraboteni

Definirawe na strategija za LER

Razviena strategija za LER do 2008 godina .

Sozdavawe baza na podatoci za ~ove~kite potencijali vo op[tinata Evidentirawe na gra\anite koi

migriraat vo stranstvo Iselenici

114


PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Organizirawe na obuki za nevraboteni vo postoe~ki trening centri za:

- samovrabotuvawe - prekvalifikacija - kompjuter, internet - proekt menaxment

Nevraboteni

Organizirawe na obuki za: - razvoj na

pretpriemni[tvo - EU finansirawe

Pretpriema~i, menaxeri na pretprijatija

Sozdavawe na pove]e i pokvalitetni mo`nosti za vrabotuvawe i prekvalifikacija

Definirawe na programa za volonterska praksa vo lokalni pretprijatija

Visokoobrazovani mladi nevraboteni kadri

Kampawa za PJS za voveduvawe na standardi za upravuvawe so kvalitet

- ISO 9001/2000 - ISO 14000 - HACCP - IPPC


PJS za povisok kvalitet na proizvodi

Prezentacija za vlijanieto na standardite vrz kvalitetot na rabotata i izvozot


115


PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Postavuvawe jasno definirani i standardizirani administrativni postapki za opsluùvawe na investitorite

Biznis sektor

Osloboduvawe od komunalni dava~ki za MSP sektor vo prvite dve godini na investirawe

Biznis sektor

Namaluvawe na dava~kite po osnov na investirawe

Osloboduvawe od komunalni dava~ki za stranski investitori vo prvite dve godini na investirawe

Stranski investitori

Pokrenuvawe na inicijativa za formirawe na fond

Regionalen centar za mali i sredni pretprijatija, Deni inkubator, CPNVO

Izgotvuvawe na predlog programa za rabota na fondot so postavuvawe na kriteriumi za koristewe na sredstvata od fondot

Javen sektor, biznis sektor, postoe~ki centri za LER

Formirawe na administrativno telo koe ]e go opsluùva fondot



Postignata konkurentnost i komparativna prednost na op[tina Veles pred drugite op[tini vo Republikata do 2010 godina

Formirawe na fond za LER

Prerasnuvawe na administrativnoto telo vo Agencija za LER


116


PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Izrabotka na analiza za kapacitetite na postoe~kite strukturi za LER

Centri za LER

Iskoristuvawe na lokalna ekspertiza po dadeni oblasti

Centri za LER

Razvoj na kapacitetite na ve]epostoe~kite strukturi za LER

Formirawe na partnerstva: - kreirawe na javno-

privatni partnerstva - vodewe na konkretni

proekti za LER od strana na centrite mandatirani od lokalnata samouprava

MSP sektor, start-up biznisi

Lokalni investicii vo infrastrukturata

Prenamena na objekti vo sopstvenost na op[tinata za start-up biznisi

Start-up biznisi, semejni biznisi

Informiranost na MSP sektorot

Izrabotka na zaedni~ki web portal

MSP sektor

Organizirawe na forumi MSP sektor

Pottiknuvawe i razvoj na mali i sredni pretprijatija

Pottiknat razvoj na MSP sektor do 2010 godina

Promocija na MSP sektorot Organizirawe trgovski misii na

lokalni so stranski pretpriema~i vo soodvetna oblast

MSP sektor

117



PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Edukacija na edukatori vo sekoe u~ili[te

Nastavnici, u~enici od sredni u~ili[ta

Organizirawe na interaktivni rabotilnici za u~enici i roditeli

U~enici, roditeli

Prevencija na bolestite na zavisnost kaj decata i mladincite

Kampawa za promovirawe na zdrav na~in na `ivot

Gra\ani

Formirawe na lokalno koordinativno telo za prevencija od zavisnosti

Socijalni rabotnici, lekari, nastavnici, NVO sektor, lokalna vlast

Izgotvuvawe na strategija za prevencija od zavisnosti i usvojuvawe od strana na Sovetot na op[tina Veles


Izgotvuvawe na godi[na programa za rabota na koordinativnoto telo



Namaluvawe na brojot na zavisnici od droga i alkohol za 10% do 2015 godina

Kreirawe na lokalna politika za prevencija od zavisnosti Vgraduvawe na edukativni

aktivnosti za prevencija od zavisnosti vo godi[nite programi na u~ili[tata vo podra~jeto "Sorabotka so lokalna sredina"

Stru~ni lica od Biroto za razvoj na obrazovanieto

118


PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Sozdavawe na preduslovi za funkcionirawe na dneven centar za zavisnici (prostor, stru~en tim, tehni~ka oprema)

Zavisnici

Formirawe na dneven centar za bolesti na zavisnost

Zavisnici

Formirawe na interesni grupi za samopomo[

Zavisnici, apstinenti

Reintegracija na zavisnicite vo lokalnata sredina so medicinska i psihosocijalna terapija

Vospostavuvawe na sorabotka so NVO, Centar za vrabotuvawe

NVO, Centar za vrabotuvawe, apstinenti

Vrabotuvawe na 10 socijalni rabotnici

Socijalni rabotnici Doekipirawe na stru~nite timovi vo Centarot za socijalna rabota

Specijalizacija na stru~ni timovi po oblasti (semejstva, zavisnici, stari lica, hendikepirani, maloletni~ka delikvencija, za[tita na decata)

Stru~ni timovi vo Centarot (postoe~ki kadar i novovraboteni)

Zajaknata stru~na slu`ba za socijalna za[tita

Obezbeduvawe na nov prostor za rabota na Centarot za socijalna rabota

Rekonstruirawe na starata bawa vo sovremen prostor za rabota na Centarot

Vraboteni vo Centarot, site celni grupi so koi raboti

119


PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Formirawe na koordinativno telo za promocija na zdravje

Socijalni rabotnici, lekari, nastavnici, pretstavnici od Crven krst, pretstavnici od lokalna vlast, NVO

Izrabotka na LZEAP (Lokalen zdravstven ekolo[ki akcionen plan)

Socijalni rabotnici, lekari, nastavnici, pretstavnici od Crven krst, pretstavnici od lokalna vlast, NVO

Usvojuvawe na LZEAP od strana na Sovetot na Op[tinata

^lenovi na Sovetot

Kreirawe na lokalna zdravstvena politika

Dosledno sproveduvawe na zakonot protiv pu[ewe vo javnite institucii

Javni ustanovi, pu[a~i

Edukacija na naselenieto za zdrav na~in i stil na `ivot

Gra\ani

Edukacija na naselenieto za preventivni i masovni lekarski pregledi

Gra\ani

Prevencija na zaboluvawata preku zdravstveno prosvetuvawe na naselenieto

Promocija na sport i rekreacija Deca i mladinci

Edukacija na 3 specijalisti po urgentna medicina

Lekari po op[ta praksa


Namaluvawe na brojot na zaboleni od kardiovasku-larni i maligni zaboluvawa za 30% do 2015 godina

Efikasnost i stru~nost na slu`bata za itna medicinska pomo[ i doma[no lekuvawe

Stru~no dousovr[uvawe na postoe~kiot personal za davawe na itna medicinska pomo[ i doma[no lekuvawe

Medicinski personal od Slu`ba za itna medicinska pomo[

120


PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Usoglasuvawe na brojot na personal vo slu`bata so standardite na Svetskata zdravstvena organizacija

Slu`ba za itna medicinska pomo[

Reorganizacija (formirawe na oddel za itna medicinska pomo[ i oddel za doma[no lekuvawe)


Obnovuvawe na vozen park so adekvatni i funkcionalni vozila za terenska rabota


Kupuvawe na oprema (3 EKG aparati i 3 monitori)


Obezbeduvawe na prostorija na podolg zdravstven tretman na pacienti (koi treba da se sledat, a za koi ne e neophodno bolni~ko lekuvawe)

Pacienti

Opremuvawe na mati~nite ambulanti so oprema za lekuvawe na respiratornite zaboluvawa (inhalatori)

Deca, novoroden~iwa Podobruvawe na zdravstvenata sostojba na decata

Namaluvawe na brojot na respiratorni zaboluvawa kaj decata za 40% do 2015 godina

Podobruvawe na zdravstvenite uslugi za decata

Formirawe na poluintenzivna edinica vo bolnicata za deca bolni od respiratorni zaboluvawa

Deca

121


PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Kampawa "Izleguvaj vo priroda" Roditeli i deca Organizirawe na ednonedelna nastava vo priroda za ekolo[ko-zdravstveno prosvetuvawe i socijalizacija na decata

U~enici i nastavnici Podignuvawe na javnata svest za zdravi ìvotni naviki

Organizirawe na vikend izleti od strana na u~ili[tata

U~enici i nastavnici

Klimatska rehabilitacija na decata

Izgradba na centar za klimatska rehabilitacija

Deca, roditeli

Informirawe i edukacija na ènata za preventivni ginekolo[ki pregledi i samopregledi na dojka

@eni Prevencija od pojavata na neoplazmi

Izgotvuvawe na akcionen plan za organizirani preventivni ginekolo[ki pregledi

@eni

Kupuvawe na mamograf @eni


Namaluvawe na brojot na neoplazmi kaj ènite za 50% do 2015 godina

Obezbeduvawe na oprema za rana dijagnoza na neoplazmi

Kupuvawe na pove]enamenski ultrazvu~en aparat

@eni

Otvorawe na edukativno -istraùva~ki centar za nastaven kadar

Nastavnici, pedago[ko-psiholo[ka slu`ba

Ispituvawe na potrebite za vidot na obuka za stru~no dousovr[uvawe

Nastavnici


Primeneta sovremena obrazovna tehnologija vo adekvatni prostorni uslovi

Stru~no dousovr[uvawe na nastavniot kadar

Izgotvuvawe na programa za rabota na edukativniot centar

Nastavnici

122


PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Otvarawe na E-biblioteka vo edukativniot centar

Nastavnici

Obuka na nastavnicite i direktorite

Nastavnici i direktori

Obuka na pedago[ko-psiholo[kata slu`ba za profesionalna orientacija na u~enicite

Pedago[ko-psiholo[ka slu`ba

Stimulirawe na kadri za stru~no usovr[uvawe za magistri i doktori na nauka

Visokoobrazovni kadri

Vospostavuvawe na kriteriumi pri vrabotuvawe na nov nastaven kadar

Aplikanti za rabota vo obrazoven proces

Adaptacija i primena na standardi na znaewe ISO

U~enici, nastavnici

Podobruvawe na obrazovnata tehnologija vo u~ili[tata

Gradewe na standardi za ocenuvawe na u~enicite

U~enici, nastavnici

Izrabotka na strategija za otvorawe na novi nasoki

Sredno[kolci Voveduvawe na sovremeni nastavni programi

Izrabotka na godi[ni programi na srednite u~ili[ta spored lokalnite obrazovni potrebi

U~enici

Izgotvuvawe na strategija za sorabotka so roditelite

Roditeli, u~enici

Kreirawe na lokalna obrazovna politika Jaknewe na sorabotkata so NVO

sektorot NVO, u~ili[ta

123


PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Analiza za potrebite na dràvata od nova visokoobrazovna institucija

Gra\ani, studenti

Izgotvuvawe na strategija za otvorawe na otsek vo ramkite na postoe~kiot dràven univerzitet

Gra\ani, studenti

Reorganizacija na prostornite uslovi vo u~ili[tata

U~enici

Podobruvawe na prostornite uslovi na predu~ili[nite ustanovi i u~ili[tata

Reorganizacija na prostornite uslovi vo gradinkite

Deca od predu~ili[na vozrast

124


ZA{TITA I UNAPREDUVAWE NA @IVOTNA SREDINA

PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Ispituvawa na stepen na zagadenost na zemjodelski povr[ini (Ba[ino selo, Re~ani, Drawevica, Karaslari, Ra[tani, Prevalec, reni bunari)

Zemjodelci, potro[uva~i na hranata

Kategorizacija na zemjodelskite povr[ini spored stepenot na zagadenost

Zemjodelci, potro[uva~i na hranata

Izrabotka na strategija za koristewe na zemjodelsko zemji[te spored stepenot na zagadenost

Gra\ani

Remedijacija na zemjodelski povr[ini

Izrabotka na pilot proekt za prenamena na zemji[te

Zemjodelci, gra\ani

Ispituvawe na stepenot na zagadenost na po~va vo gradinki, u~ili[ta i parkovi

Deca od predu~ili[na vozrast, u~enici, posetiteli na parkovi, sportisti i rekreativci

Remedijacija na povr[inite koi gi nadminuvaat propi[anite normi za kontaminacija

Deca od predu~ili[na vozrast, u~enici, posetiteli na parkovi, sportisti i rekreativci

Sanirawe na posledicite po ìvotnata sredina predizvikani od emisiite

Remedijacija na è[ki to~ki vo op[tinata do 2015 godina

Remedijacija na gradski povr[ini

Zgolemuvawe na frekvencijata, obemot i opfatot na odrùvawe na ulicite

JKP "Derven", gra\ani

125


PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Izgotvuvawe na lokalni standardi za ìvotna sredina

Gra\ani

Izgotvuvawe na plan za prioritetni aktivnosti vo slu~aj na zgolemena zagadenost na ìvotnata sredina

Gra\ani

Kreirawe na lokalna politika za upravuvawe so ìvotnata sredina

Izgotvuvawe na nadvore[en plan za spre~uvawe i kontrola na havariite so u~estvo na opasni supstancii

Sopstvenici na stopanski subjekti, rabotnici, gra\ani

Promocija na sistem za upravuvawe so ìvotnata sredina

Menaxerski timovi od pretprijatija, LS

Voveduvawe na sertificiran sistem za upravuvawe so ìvotnata sredina kaj 10 pretprijatija

Organizirawe na obuka za pretprijatijata i lokalnata samouprava

Menaxerski timovi od pretprijatija, LS (slu`ba za ìvotna sredina)

Institucionalno organizirawe na LS (formirawe na Oddelenie za ìvotna sredina)

LS

U~estvo vo trening programi za B integrirani dozvoli

LS, menaxeri na pretprijatija

Kampawa za informirawe na operatorite za nivnite prava i obvrski kon ìvotnata sredina

Menaxerski timovi vo pretprijatijata

Vovedeni sistemi za upravuvawe so ìvotnata sredina

Osposobuvawe na lokalnata samouprava za izdavawe na B integrirani dozvoli

Osposobuvawe na stru~en kadar za obrabotka na aplikacii

Stru~en kadar vo LS vo delot na ìvotna sredina

126


PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Izgotvuvawe na Katastar na zagaduva~i vo op[tinata

Mali i sredni pretprijatija, industriski kapaciteti

Pribirawe i obrabotka na podatocite od monitoringot

LS

Monitoring i izvestuvawe za sostojbata so ìvotnata sredina Vmreùvawe i diseminirawe na

informaciite od monitoringot LS, institucii, NVOi, gra\ani

Donesuvawe na op[tinski akti za funkcionirawe na inspekciskata slu`ba

Sovet na Op[tina Veles

Formirawe na inspekciska slu`ba za ìvotna sredina

LS

Kontrola na ìvotnata sredina

Obuka na 2 inspektora LS

Ma[inska obrabotka na po~vata so te[ka mehanizacija

U~esnici vo gra\anski akcii

Obezbeduvawe na kontejnerski saden materijal

LS

Organizirawe na gra\anski akcii za po[umuvawe na minimum 55 ha godi[no

Gra\ani, NVOi, LS, JKP "Derven", {S "Babuna", u~enici, ARM, korisnici na socijalna pomo[

Po[umuvawe na 385 hektari na lokalitetot "Groot" za 7 godini

Postavuvawe na [umo~uvarska slu`ba

Gra\ani koi nesovesno postapuvaat so [umite

Definirawe na povr[ini za pa[a i povr[ini za [umski kulturi

Korisnici na povr[inite za pa[a


Po[umeni 65% od vkupnite golini na Veles do 2012 godina

Odrùvawe na po[umenite lokaliteti

Osovremenuvawe na punktot za 24 ~asovna [umo~uvarska slu`ba na Sv. Ilija

{S "Babuna"

127


PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI ûvawe na [umskite kulturi od ispa[a

Sto~ari

Postavuvawe na doznaki vo podignati [umski kulturi

Gra\ani

Odrùvawe i rekonstrukcija na patna mreà na po[umeniot lokalitet

Gra\ani

Fitopatolo[ka i entomolo[ka za[tita

/

Aktivno u~estvo na mladinci vo akciite za po[umuvawe

Mladinci

U~estvo na javnosta vo odrùvaweto na podignatite [umski kulturi

Redovno prisustvo na ~lenovi na Komitetot za po[umuvawe vo mediumi

^lenovi na komitetot, mediumi

Pe~atewe na informativni i edukativni materijali za upravuvawe so otpadot

Gra\ani

Postavuvawe na informativni i sobirni [tandovi pri pogolemi slu~uvawa vo gradot

Gra\ani

Razvivawe na edukativni programi za u~enicite za sobirawe, selektirawe i reciklirawe na otpadot (programa "Zeleno u~ili[te")

U~enici i nastavnici


Sovremen na~in na sobirawe i selektirawe na otpadot transportiran vo regionalna deponija do 2015 godina

Podignuvawe na javnata svest na naselenieto za pravilno postapuvawe so otpadot

Organizirawe na sobirni akcii vo u~ili[tata

U~enici i nastavnici, NVOi, gra\ani

128


PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Kampawa za namaluvawe na koli~inite na otpadot (promocija na inteligentno kupuvawe)

Gra\ani

Postavuvawe na optimalen broj na sovremeni kontejneri

Gra\ani

Voveduvawe na no]na smena za sobirawe na otpadot

JKP "Derven"

Kampawa za koristewe na deponijata za grade`en [ut

Gra\ani i grade`ni pretprijatija

Sovremeno sobirawe i namaluvawe na koli~inite na otpadot

Pottiknuvawe na privatni inicijativi za sobirawe selektiran otpad

Biznis sektor, gra\ani

Podobruvawe na vozniot park za transportirawe na otpadot so soodvetni vozila

JKP "Derven"

Sproveduvawe na sanitarno-higienskite propisi na deponijata

JKP "Derven"

Izgotvuvawe na proekt za revitalizacija na prostorot po zatvorawe na deponijata

LS

Bezbedno transportirawe i deponirawe na otpadot

Poddr[ka na inicijativite za formirawe na regionalna deponija

LS, Gradona~alnik

129


PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Izgotvuvawe na lokalen propis za na~inot na odlagawe na trupovi i ostatoci od `ivotni

LS

130


URBANO PLANIRAWE

PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Izrabotka na proektna dokumentacija

LS

Izgradba na ulici i trotoari @iteli na satelitskata naselba, posetiteli na ezeroto

Izgradba na sistem za vodovod i sanitacija

@iteli na satelitskata naselba, posetiteli na ezeroto

Izgradba na atmosferska kanalizacija


Izgradba na infrastruktura vo satelitska naselba "Mladost"

Izgradba na dovod za elektri~na energija, uli~no osvetluvawe i telefonija


Oformuvawe na drvoredi, parkovi i trevnici


Poplo~uvawe na plo[tadki @iteli na satelitskata naselba, posetiteli na ezeroto

Ureduvawe na javno-prometni povr[ini so ozelenuvawe

Postavuvawe na urbana oprema @iteli na satelitskata naselba, posetiteli na ezeroto

Izgradba na objekti za sport i rekreacija

Izgradba na rakometno, ko[arkarsko, tenisko igrali[te so pridru`ni sodrìni

Gra\ani

Definirawe na nameni na povr[ini za gradba

Obezbedena povr[ina za ìveewe vo zdrava ìvotna sredina do 2015 godina

Promocija na naselbata

Mediumska promocija na naselbata

Gra\ani

131


PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Izrabotka na DUP-ovi na prostorot na bespravnite gradbi

Sopstvenici na bespravno izgradeni objekti

Sozdadeni uslovi za razre[uvawe na problemite so bespravno izgradenite objekti do 2010 godina

Legalizacija na bespravno izgradeni objekti Sozdavawe na povolnosti za

legalizacija (Programa za komunalii)

Sopstvenici na bespravno izgradeni objekti

Usoglasuvawe na tehni~ka dokumentacija za kejot so studija za kolektor

@iteli na Veles Parcijalna izgradba na kolektorot od centralnoto gradsko podra~je vdol` trasata na kejot

Izvedba na proekt za kolektorot @iteli na Veles

Grade`ni aktivnosti (iskop, nabivawe, betonirawe, temeli)

@iteli na Veles

Hortikulturno ureduvawe @iteli na Veles Opremuvawe so urbana oprema @iteli na Veles Izgradba na pateka za trening na kajakarite

Kajakarski klubovi

Izgradba na kejot od @elezen most do Star most od leva i desna strana

Postavuvawe na instalacija za ugostitelski sodrìni

@iteli na Veles

Voveduvawe na taksa za javno-prometni povr[ini

Vr[iteli na dejnost na kejot

Doizgradba na kej na Vardar

Izgradeni 650m dolìna od kej na Vardar do 2010 godina

Obezbeduvawe odr`livost na kejot Donesuvawe na odluka za na~inot

na koristewe na povr[inite Vr[iteli na dejnost na kejot

132


PRIORITETI CELI ZADAÎ AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Sklu~uvawe na spogodba za sorabotka me\u op[tinite Veles i â[ka

Gradona~alnici na Veles i â[ka

Formirawe na koordinativno telo od dvete op[tini

@iteli na op[tinite Veles i â[ka

Me\uop[tinska sorabotka

Sklu~uvawe na dogovor za stopanisuvawe so sistemot

Op[tinski organi

Izgotvuvawe na proektna programa: -obezbeduvawe na geodetski i hidrolo[ki podlogi -geomehani~ki ispituvawa

Op[tinski organi

Izrabotka na studija Op[tinski organi Izrabotka na ideen i glaven izvedben proekt

Op[tinski organi

Obezbeduvawe na tehni~ka dokumentacija

Obezbeduvawe na odobrenie za gradba

Op[tinski organi

Izgradba na kolektorski sistem @iteli na op[tini Veles i â[ka


Dobiena na ~ista voda za piewe do 2010 godina

Grade`ni aktivnosti na kolektorski sistem i pre~istitelna stanica

Izgradba na pre~istitelna stanica

@iteli na op[tini Veles i â[ka

133



PRIORITETI CELI ZADA^I AKTIVNOSTI CELNI GRUPI Mediumsko pretstavuvawe na nadle`nostite i funkcioniraweto na LS od strana na stru~ni lica

Korisnici, institucii

Izrabotka na informativni flaeri po oblasti: ekonomija, ekologija, kultura, urbanizam, komunalno ureduvawe, socijalna za[tita, zdravstvo, obrazovanie i dr.

Gra\ani

Motivirawe na gra\anite za pridobivkite od poznavaweto na nadle`nostite i funkcioniraweto na LS

Izrabotka na flaeri i TV spot za pravata i obvrskite na gra\anite

Gra\ani

Imenuvawe na lice za odnosi so javnosta

Mediumi

Odr`uvawe na redovni brifinzi Mediumi, gra\ani

Podobruvawe na informiranosta na gra\anite za funkcioniraweto i nadle`nostite na lokalnata samouprava

Podobrena informiranost na gra\anite za funkcionirawe-to i nadle`-nostite na LS do 2008 godina

Koristewe na mehanizmite za informirawe za polesen pristap na gra\anite do informaciite

Izdavawe na tromese~en lokalen vesnik

Gra\ani

Kampawa "Pravo da se znae, pravo da se bide soslu[an i pravo da se vlijae"

Gra\ani, NVO sektor

Kampawa za volonterizam Gra\ani, NVO sektor


Zgolemeno vklu~uvawe na javnosta vo kreirawe na lokalnata javna politika do 2015 godina

Podignuvawe na javna svest za pridobivkite od vklu~uvaweto vo kreiraweto na lokalnata javna politika

Kampawa za kolektivna gra\anska solidarnost

Gra\ani, NVO sektor

134


Obuka na pretstavnicite od mesnite zaednici za nadle`nostite i na~inot na funkcionirawe na LS

Organi na upravuvawe vo MZ

Tehni~ko opremuvawe na MZ (14 kompjuteri i telefonska linija na priem)

MZ

Snabduvawe na mesnite zaednici so kni`en fond

MZ

Unapreduvawe na funkcioniraweto na mesnite zaednici

Dostavuvawe na pismen tromese~en izve[taj za rabotata na MZ do odgovornoto lice od LS

MZ, Sovet na op[tina

Vospostavuvawe komunikacija na izbranite pretstavnici so gra\anite

Otvorawe na kancelarija za priem na gra\anite od strana na ~lenovi na Sovetot

^lenovi na Sovet, gra\ani

U~estvo vo kreirawe na odluki, programi i politiki

Deluvawe na NVO preku neformalni na~ini za razli~ni potrebi

Gra\ani, LS

Izgotvuvawe na delovnik za rabota na ve]epostoe~kite sovetodavni tela (LER, Gradski forum, Komitet za po[umuvawe, Komitet za rabota na JKP "Derven" i dr.)

LS, sovetodavni tela Zgolemuvawe na transparentnosta na lokalnata samouprava

Zgolemena ot~etnost, odgovornost i otvorenost na LS do 2015 godina

Postignuvawe na odr`livost na ve]e postoe~kite sovetodavni tela

Izgotvuvawe na redovni izve[tai do Sovetot i javno objavuvawe na istite (so barawe)

Sovet, gra\ani, institucii

135


Kontinuitet vo rabotata na Gra\anskiot komitet za odr`liv razvoj i po zavr[uvaweto na proektot

LS, gra\ani, NVO Formirawe na novi sovetodavni tela

Formirawe na sovetodavno telo za Lokalen demokratski razvoj

LS, gra\ani, NVO

Formirawe na Front office vo LS Gra\ani Dostapnost na informaciite od javen karakter Kreirawe na banka na podatoci za

informaciite od javen interes Gra\ani

Participativna i konsultativna uloga na gra\anite vo procesot na odlu~uvawe so pomo[ na IKT

Web strana, e-meiling lista na institucii i drugi alatki

Gra\ani, NVOi

136


PLAN ZA NABQUDUVAWE I OCENUVAWE

137



Celi na proektot

Proektni zada~i

Aktivnosti O~ekuvanirezultati

Indikatori za uspehot

Period za postignuvawe na rezultati

Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Definirawe na strategija za LER Donesuvawe na op[tinski akti za poddr[ka na LER

Definirani principi i nasoki za lokalen razvoj

Broj na vraboteni

2006 LS /

Obuka na javnata administracija za upravuvawe so op[tinskite resursi (imot, finansii, ~ove~ki resursi)

Zajaknati kapaciteti na administracija

Realizirani proekti po osnov na iskoristeni op[tinski resursi

2005 vo kontinuitet

LS /

Izgotvuvawe na indeks za kvalitet na ìveewe vo op[tinata

Predloèni merki za podignuvawe na indeksot za kvalitet na ìveewe

Zgolemen indeks za kvalitet na ìveewe po edna godina

2006 LS /

Razviena strategija za LER do 2008 godina

Kreirawe na lokalna politika za LER

Izgotvuvawe na pravilnik za dano~ni olesnuvawa na biznis sektor vlezen vo proces na standardizacija za ìvotna sredina (ISO 14000)

Donesen pravilnik za dano~ni olesnuvawa za ìvotna sredina

Broj na firmi koi vlegle vo proces na standardiza-cija

2006 LS /

138


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Izrabotka na marketing plan na op[tinata kako atraktivna lokacija

Promovirani biznisi, promovirani specifi~ni prednosti i kvaliteti na op[tinata

Realizirani proekti so nacionalni institucii i stranski investitori

2006-2007 LS /

Kreirawe na specifi~ni lokalni prednosti (izrabotka na lokalen brend)

Promoviran lokalen brend

Realizirani proekti so nacionalni institucii i stranski investitori

2007-2008 LS /

Sozdavawe baza na podatoci za ~ove~kite potencijali vo op[tinata

Sozdavawe na baza za strukturata na nevrabotenite vo op[tinata

Dobieni detalni podatoci za strukturata spored osnovni i dopolnitelni sposobnosti na nevrabotenite

Interes kaj rabotodavcite za koristewe na bazata

2006 vo kontinuitet

Centar za vrabotuva-

we

/

139


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Sozdavawe na baza za strukturata na vrabotenite vo op[tinata

Dobieni detalni podatoci za stru~nosta na vrabotenite

Broj na vklu~eni stru~ni lica vo planirawe i realizacija na aktivnosti za potrebite na op[tinata

2006-2007 LS, strukovi

zdruènija na gra\ani

/

Evidentirawe na gra\anite koi migriraat vo stranstvo

Dobieni podatoci za licata koi se na privremen prestoj vo stranstvo, vospostaveni kontakti preku zdruèni formi na iselenicite vo stranstvo

Vospostaveni kontakti so klubovi, crkvi, gra\anski zdruènija, broj na isprateni informacii za slu~uvawata i mo`nostite na op[tinata, broj na investicii

2006 vo kontinuitet

LS /

140


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Organizirawe na obuki za nevraboteni vo postoe~ki trening centri za: - samovrabotuvawe - prekvalifikacija - kompjuter, internet - proekt menaxment

Obezbeden i realiziran trening na nevraboteni lica

Broj na realizirani vrabotuvawa

2005 vo kontinuitet

Agencija za vrabotuva-we, Deni

inkubator, LS

/

Organizirawe na obuki za razvoj na: - pretpriemni[tvo - EU finansirawe

Obezbeden i realiziran trening za pretpriema~i

Broj na treninzi, nivo na zadovolstvo od obuka, primeneti znaewa vo praksa

2006 vo kontinuitet

Deni inkubator

1 000

Sozdavawe na pove]e i pokvalitetni mo`nosti za vrabotuvawe i prekvalifika-cija

Definirawe na programa za volonterska praksa vo lokalni pretprijatija

Povrzani pretprijatija koi imaat potreba od kadar i mladi visokoobrazo-vani kadri, volonterska praksa na mladi kadri

Broj na realizirani vrabotuvawa po zavr[uvawe na volonterskiot anga`man

2005 LS Po proektna UNDP

141


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Kampawa za PJS za voveduvawe na standardi za upravuvawe so kvalitet

- ISO 9001/2000 - ISO 14000 - HACCP - IPPC

Realizirana kampawa, zapo~nat proces na standardizacija na MSP

Broj na firmi koi voveduvaat standardi

2006-2008 LS 4 000 PJS za povisok kvalitet na proizvodi

Prezentacija na vlijanieto na standardite vrz kvalitetot na rabotata i izvozot

Zapo~nat proces na standardizacija

Broj na firmi koi voveduvaat standardi

2006-2008 Deni inkubator

800

Prioritet: Pottiknuvawe na stimulativni merki i instrumenti za poddr[ka na ekonomskiot razvoj Postignata konkuren-tnost i komparati-vna prednost na op[tina

Namaluvawe na dava~kite po osnov na investirawe

Postavuvawe jasno definirani i standardizirani administrativni postapki za opslu`uvawe na investitorite

Skrateno vreme za izvr[uvawe na postapki

Broj na novootvoreni firmi

2006 LS /

142


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Osloboduvawe od komunalni dava~ki za MSP sektor vo prvite dve godini na investirawe

Ostvareni novi investicii, zgolemen broj na vraboteni

Broj na realizirani vrabotuvawa, broj na novootvoreni firmi

Od 2006 vo kontinuitet

LS /

Osloboduvawe od komunalni dava~ki za stranski investitori vo prvite dve godini na investirawe

Ostvareni novi investicii, zgolemen broj na vraboteni

Broj na realizirani vrabotuvawa, broj na novootvoreni firmi

Od 2006 vo kontinuitet

LS /

Pokrenuvawe na inicijativa za formirawe na fond

Pokrenata inicijativa, sobrani 4 000 potpisi od gra\ani, formiran fond

Broj na sobrani potpisi, nivo na poddr[ka za inicijativa, odluka na Sovet

2006 CPNVO, Deni

inkubator

/

Veles pred drugite op[tini vo Repu-blikata do 2010 godina

Formirawe na fond za LER

Izgotvuvawe na predlog programa za rabota na fondot so postavuvawe na kriteriumi za koristewe na sredstvata od fondot

Usvoena i implementirana programa, iskoristeni sredstva od fondot

Odluka na Sovet, broj na realizirani vrabotuvawa

2007 Komisija za

finansirawe i buxet, Oddelenie

za LER, nadvore[ni eksperti

1-2% od vkupniot buxet na fondot

143


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Formirawe na administrativno telo koe ]e go opslu`uva fondot

Izdadeni krediti

Broj na novootvoreni MSP, broj na realizirani vrabotuvawa

2007 vo kontinuitet

Komisija za

finansirawe i buxet, Oddelenie

za LER

1% od suma na izdaden kredit

Prerasnuvawe na administrativnoto telo vo Agencija za LER

Samostojna i funkcionalna Agencija za LER

Broj na novootvoreni MSP, broj na realizirani vrabotuvawa

2015 LS /

Izrabotka na analiza za kapacitetite na postoe~kite strukturi za LER

Dobiena slika za momentalnata sostojba so postoe~kite kapaciteti za LER

Rang lista 2005-2006 LS, centri za LER

200

Razvoj na kapacitetite na ve]epostoe~ki-te strukturi za LER

Iskoristuvawe na lokalna ekspertiza po dadeni oblasti

Razvien kapacitet na postoe~kite strukturi za LER

Broj na realizirani proekti od lokalni eksperti

2006 vo kontinuitet

LS /

144


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Formirawe na partnerstva: - kreirawe na javno-privatni partnerstva - vodewe na konkretni proekti za LER od strana na centrite mandatirani od lokalnata samouprava

Funkcionalni javno-privatni partnerstva koi implementraat zaedni~ki aktivnosti i proekti, iskoristeni kapaciteti na centri za LER, otvoreni novi biznisi

Poln kapacitet na inkubatorot, broj na osamostoeni biznisi, broj na uspe[ni firmi [to go napu[tile inkubatorot

2005 vo kontinuitet

LS Soglasnoso

finansiranite

proekti

Lokalni investicii vo infrastruktura

Prenamena na objekti vo sopstvenost na op[tinata za start-up biznisi

Prilagodeni objekti, vlez na start-up i semejni biznisi

Broj na firmi korisnici na prostorot

2006-2010 LS Soglasnoprogramat

a za ureduvawe

na grade`no zemji[te

Prioritet: Pottiknuvawe i razvoj na mali i sredni pretprijatija Pottiknat razvoj na MSP sektor do 2010 godina

Informira-nost na MSP sektorot

Izrabotka na zaedni~ki web portal

20% od MSP sektorot korisnik na portalot

% na zadovolni firmi, broj na firmi koi aplicirale za odredeni grantovi

2007 LS /

145


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Organizirawe na forumi

Organiziran godi[en forum

Broj na forumi, vospostavena sorabotka

2006 vo kontinuitet

LS 500godi[no

Promocija na MSP sektorot

Organizirawe trgovski misii na lokalni so stranski pretpriema~i vo soodvetna oblast

Vospostavena sorabotka na lokalni i stranski pretpriema~i

Broj na sklu~eni dogovori za sorabotka

2006 vo kontinuitet

LS, Deni inkubator

5 000

146



Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Prevencija na socijalna patologija (prevencija od droga, drugi bolesti na zavisnost, `rtvi na semejno nasilstvo i informirawe za sida)

Edukacija na edukatori vo sekoe u~ili[te

Educirani edukatori za prevencija, vklu~eni 10 u~ili[ta, zgolemena informiranost na u~enicite

Broj na educirani edukatori, broj na vklu~eni u~ili[ta, broj na poseti na rabotilnici, stepen na informira-nost na u~enicite

I-VI mesec 2006, sekoja vtora godina kontinuirano

Centar za socijalna

rabota

200 godi[no

Organizirawe na interaktivni rabotilnici za u~enici i roditeli

Realizirani rabotilnici, 100 educirani u~enici

Broj na organizirani rabotilnici, broj na u~esnici na rabotilnicite

Kontinuirano Centar za socijalna

rabota

200 godi[no

Namaluvawe na brojot na zavisnici od droga i alkohol za 10% do 2015 godina

Prevencija na bolestite na zavisnost kaj decata i mladincite

Kampawa za promovirawe na zdrav na~in na `ivot

Realizirana kampawa

Broj na realizirani aktivnosti vo kampawata

Na sekoja treta godina

Zavod za zdravstvena

za[tita, NVOi

1 500 po kampawa

147


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Formirawe na lokalno koordinativno telo za prevencija od zavisnosti

Formirano koordinativno telo vo Op[tina Veles

Odluka za formirawe na koordinativno telo, broj na ~lenovi na KT

Kraj na 2005 Rabotna grupa za socijala, zdravstvo i obrazovanie od proektot

/

Izgotvuvawe na strategija za prevencija od zavisnosti i usvojuvawe od strana na Sovetot na op[tina Veles

Usvoena strategija

Broj na vklu~eni strani za podgotovka na strategija, broj na ~lenovi na Sovetot za usvojuvawe

2006 Rabotna grupa za socijala, zdravstvo i obrazovanie od proektot

2 000

Kreirawe na lokalna politika za prevencija od zavisnosti

Izgotvuvawe na godi[na programa za rabota na koordinativno-to telo

Podgotvena programa za rabota

Realizirani aktivnosti od programata

Po~etok na 2006

Rabotna grupa za socijala, zdravstvo i obrazovanie od proektot

/

148


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Vgraduvawe na edukativni aktivnosti za prevencija od zavisnosti vo godi[nite programi na u~ili[tata vo podra~jeto "Sorabotka so lokalna sredina"

Doneseni programi vo osnovnite i srednite u~ili[ta

Broj na u~ili[ta so doneseni programi, realizirani aktivnosti od programata

2007-2008 Biro za razvoj na

obrazovanie

/

Sozdavawe na preduslovi za funkcionirawe na dneven centar za zavisnici (prostor, stru~en tim, tehni~ka oprema)

Formirana grupa za lobirawe za osnovawe na dneven centar

Broj na zainteresirani strani za funkcionira-we na dneven centar za zavisnici

Kraj na 2005 Centar za socijalna rabota

10 000

Reintegracija na zavisnicite vo lokalnata sredina so medicinska i psihosocijalna terapija

Formirawe na dneven centar za bolesti na zavisnost

Aktiven dneven centar

Procedura za donesuvawe na odluka za formirawe na dneven centar

2006 Centar za socijalna rabota

20 000

149


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Formirawe na interesni grupi za samopomo[

Formirani interesni grupi

Broj na ~lenovi na grupite po interes, broj na formirani grupi

2007 Klub na lekuvani alkoholi~ari

/

Vospostavuvawe na sorabotka so NVO, Centar za vrabotuvawe

Vospostaveni koalicii i mre`i

Broj na realizirani zaedni~ki aktivnosti

2007 Centar za socijalna

rabota

/

Zajaknata stru~na slu`ba za socijalna za[tita

Doekipirawe na stru~nite timovi vo Centarot za socijalna rabota

Vrabotuvawe na 10 socijalni rabotnici

Vraboteni 10 lica, ekipirani stru~ni timovi

Broj na vraboteni socijalni rabotnici

Vo kontinuitet do kraj na 2015

Op[tina Veles

3 100 godi[no

po vraboten

socijalen rabotnik

150


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Specijalizacija na stru~ni timovi po oblasti (semejstva, zavisnici, stari lica, hendikepirani, maloletni~ka delikvencija, za[tita na decata)

Specijalizacija na lica po temi, specijalizirani timovi

Broj na ~lenovi na timovi, broj na formirani timovi po oblasti, stepen na efikasnost na Centarot, nivo na zadovolstvo na gra\anite, broj na tretirani slu~ai

Vo kontinuitet do kraj na 2015

Zavod za socijalni

dejnosti na RM

/

Obezbeduvawe na nov prostor za rabota na Centarot za socijalna rabota

Rekonstruira-we na starata bawa vo sovremen prostor za rabota na Centarot

Sovremen i funkcionalen nov prostor za rabota na Centarot

Stepen na efikasnost vo rabotata, broj na korisnici, pristap na socijalni slu~ai, uspe[nost vo rabotata

Do 2015 LS

50 000

151


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Prevencija od sovremeni bolesti (cirkulatoren sistem, maligni zaboluvawa) Formirawe na koordinativno telo za promocija na zdravje

Formirano telo od 10 ~lenovi

Broj na postojano prisutni i zainteresirani ~lenovi

2005 LS, Crven krst

/

Izrabotka na LZEAP (Lokalen zdravstven ekolo[ki akcionen plan)

Podgotvena realno ostvarliva strategija

Dokument 2005-2006 LS, Crven krst

2 000

Usvojuvawe na LZEAP od strana na Sovetot na Op[tinata

Donesena odluka od Sovetot

Verifikuvana odluka vo Slu`ben glasnik na op[tinata

2007 Sovet na Op[tina

Veles

/

Namaluvawe na brojot na zaboleni od kardio-vaskularni i maligni zaboluvawa za 30% do 2015 godina

Kreirawe na lokalna zdravstvena politika

Dosledno sproveduvawe na zakonot protiv pu[ewe vo javnite institucii

Pogolema anga`iranost na inspekcija za trud vo sproveduvawe na zakonot

Po~ituvawe na zakonot od strana na gra\anite i vrabotenite

2005-2015 Inspektori za trud

/

152


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Edukacija na naselenieto za zdrav na~in i stil na ìvot

Zgolemena informiranost na naselenieto

Broj na poseteni rabotilnici, broj na emisii

Kontinuirano Zavod za zdravstvena

za[tita, Crven krst,

NVO "Kvaliteten

ìvot"

200 godi[no

Prevencija na zaboluvawata preku zdravstveno prosvetuvawe na naselenieto

Edukacija na naselenieto za preventivni i masovni lekarski pregledi

Zgolemena svest za va`nosta od griàta za sopstvenoto zdravje

Broj na izvr[eni preventivni pregledi, broj na opfateni gra\ani



NVO "Kvaliteten

ìvot"

/

153


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Promocija na sport i rekreacija

Zainteresirano-st za sportski aktivnosti

Broj na novi ~lenovi vo sportski klubovi, broj na ~lenovi vo sportski sekcii, koristewe na tereni za sport i rekreacija, prisustvo na mladi na sportski tereni

Kontinuirano Sojuz na sportski

rabotnici

1 000 godi[no

Edukacija na 3 specijalisti po urgentna medicina

Obu~eni 3 specijalisti po urgentna medicina

Broj na specijalisti

2006 - 2011 LS 8 000

Efikasnost i stru~nost na slu`bata za itna medicinska pomo[ i doma[no lekuvawe

Stru~no dousovr[uvawe na postoe~kiot personal za davawe na itna medicinska pomo[ i doma[no lekuvawe

Zgolemeni znaewa i ve[tini za davawe na itna pomo[

Broj na doobu~en personal, broj na novosteknati ve[tini

2006-2015 Slu`ba za itna

medicinska pomo[

/

154


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Usoglasuvawe na brojot na personal vo slu`bata so standardite na Svetskata zdravstvena organizacija

Formirani 2 novi ekipi za davawe na itna pomo[

Broj na ekipi, nivo na nivna osposobenost i a`urnost

Do 2015 Slu`ba za itna

medicinska pomo[

/

Reorganizacija (formirawe na oddel za itna medicinska pomo[ i oddel za doma[no lekuvawe)

Formirani posebni oddeli so konkretni nadle`nosti

Broj na formirani oddeli, a`urnost na oddelite

2007 Slu`ba za itna

medicinska pomo[

/

Obnovuvawe na vozen park so adekvatni i funkcionalni vozila za terenska rabota

Obezbedeni 3 funkcionalni vozila za terenska rabota

Broj na nabaveni vozila


medicinska pomo[

60 000

Kupuvawe na oprema (3 EKG aparati i 3 monitori)

Obezbedeni 3 EKG aparati i 3 monitori

Broj na EKG, broj na monitori, koristewe na istite


medicinska pomo[

12 000

155


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Obezbeduvawe na prostorija za podolg zdravstven tretman na pacienti (koi treba da se sledat, a za koi ne e neophodno bolni~ko lekuvawe)

Obezbeden i profunkcioni-ran prostor

Pokvalitetni i pobrzi uslugi na pacientite

2007 Slu`ba za itna

medicinska pomo[

/

Prioritet: Podobruvawe na zdravstvenata sostojba na decata

Opremuvawe na mati~nite ambulanti so oprema za lekuvawe na respiratornite zaboluvawa (inhalatori)

Nabaveni 10 inhalatori vo mati~nite ambulanti

Broj na inhalatori, broj na dadeni uslugi, nivo na zadovolstvo na gra\anite od dadenata usluga

2005-2015 Poliklinika "Ured"

10 000 Namaluvawe na brojot na respirator-ni zabolu-vawa kaj decata za 40% do 2015 godina

Podobruvawe na zdravstvenite uslugi za decata

Formirawe na poluintenzivna edinica vo bolnicata za deca bolni od respiratorni zaboluvawa

Opremena i osposobena poluintenzivna edinica

Broj na dadeni uslugi, nivo na zadovolstvo na roditeli

2008 Medicinski centar Veles

20 000

156


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Kampawa "Izleguvaj vo priroda"

Steknata navika za izleti i rekreacija

Motivirani gra\ani za praktikuvawe na zdrav `ivot i koristewe na prirodata

Kontinuirano do 2015

CPNVO 1 000 godi[no

Organizirawe na ednonedelna nastava vo priroda za ekolo[ko-zdravstveno prosvetuvawe i socijalizacija na decata

Izvedeni nastavi vo priroda vo sekoe u~ili[te

Broj na ekskurzii, broj na opfateni u~enici


Biro za razvoj na

obrazovanie

/

Podignuvawe na javnata svest za zdravi `ivotni naviki

Organizirawe na vikend izleti od strana na u~ili[tata

Organizirani izleti

Broj na izleti, broj na opfateni u~enici


Sekoe u~ili[te oddelno

/

Klimatska rehabilitacija na decata

Izgradba na centar za klimatska rehabilitacija

Izgraden i pu[ten vo funkcija centar za klimatska rehabilitacija

Broj na korisnici na centarot, nivo na zadovolstvo kaj decata

2005-2006 LS Sporedfinansira

n proekt

157


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Podobruvawe na zdravstvenata sostojba na ènata Informirawe i edukacija na ènata za preventivni ginekolo[ki pregledi i samopregledi na dojka

Zgolemena informiranost i znaewe za bolestite, steknata praksa za samoinicijativ-ni ginekolo[ki pregledi i samopregledi na dojka

Broj na odràni tribini, broj na opfateni èni



NVO "Kvaliteten

ìvot"

200 godi[no

Prevencija od pojavata na neoplazmi

Izgotvuvawe na akcionen plan za organizirani preventivni ginekolo[ki pregledi

Podotven realen akcionen plan za organizirani preventivni ginekolo[ki pregledi

Dokument, primenlivost na aktivnostite od planot od strana na gra\anite

2006-2007 Koordinativ-no telo za

promocija na zdravje

/

Namaluvawe na brojot na neoplazmi kaj ènite za 50% do 2015 godina

Obezbeduvawe na oprema za rana dijagnoza na neoplazmi

Kupuvawe na mamograf

Obezbeden i staven vo funkcija mamograf

Broj na pregledi, broj na ranootkrieni neoplazmi

2007-2008 LS

80 000

158


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Kupuvawe na pove]enamenski ultrazvu~en aparat

Obezbeden i staven vo funkcija ultrazvu~en aparat

Broj na pregledi, broj na ranootkrieni neoplazmi

2008-2010 LS 30 000

Prioritet: Podobruvawe na obrazovnite standardi Otvorawe na edukativno -istra`uva~ki centar za nastaven kadar

Osposoben edukativno-istra`uva~ki centar

Obezbedena soodvetna oprema i literatura

2006 LS 6 000

Ispituvawe na potrebite za vidot na obuka za stru~no dousovr[uvawe

Sprovedena anketa kaj nastavniot kadar za potrebite za obuka

Dobiena slika i pretstava za potrebite za obuka

2005-2006 Kadar od edukativniot

centar

/

Izgotvuvawe na programa za rabota na edukativniot centar

Podgotvena godi[na programa na centarot

Realizirani aktivnosti od programata

2006 Kadar od edukativniot

centar

/

Primeneta sovremena obrazovna tehnologija vo adekvatni prostorni uslovi

Stru~no dousovr[uvawe na nastavniot kadar

Otvorawe na E-biblioteka vo edukativniot centar

Otvorena E-biblioteka, obezbedena so soodvetna literatura

Broj na aktivni korisnici, stepen na iskoristenost na bibliotekata

2006 LS /

159


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Obuka na nastavnicite i direktorite

Organizirani obuki za nastavnicite i direktorite od 10te u~ili[ta

Broj na obu~eni nastavnici i direktori, nivo na dopolnitelni znaewa i ve[tini, kvalitet vo rabotata

Kontinuirano Kadar na edukativniot

centar

3 000

Obuka na pedago[ko-psiholo[kata slu`ba za profesionalna orientacija na u~enicite

Sprovedena obuka za pedago[ko-psiholo[kata slu`ba na 10 u~ili[ta

Broj na opfateni pedagozi i psiholozi, primena na steknatite znaewa vo praksa, broj na informativni sredbi so u~enicite

2007 Kadar na edukativniot centar, NVO

1 000

160


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Stimulirawe na kadri za stru~no usovr[uvawe za magistri i doktori na nauka

Odr`ani informativni sredbi so visokoobrazoven kadar, obezbedeni finansiski sredstva

Projaven interes na visokoobrazovni kadri, broj na novi magistri i doktori na nauki

2006-2011 LS 1 600godi[no

Vospostavuvawe na kriteriumi pri vrabotuvawe na nov nastaven kadar

Podgotveni kriteriumi pri vrabotuvawe

Zapazenost na kriteriumi pri novi vrabotuvawa vo obrazovanieto

2005-2006 LS, direktori na

u~ili[ta, kadar od

edukativniot centar

/

Adaptacija i primena na standardi na znaewe ISO

Adaptirani na makedonski uslovi i primeneti ISO standardi na znaewe

Zgolemeno nivo na znaewe kaj u~enicite

2007 LS, stru~ni lica

od u~ili[tata

750

Podobruvawe na obrazovnata tehnologija vo u~ili[tata

Gradewe na standardi za ocenuvawe na u~enicite

Usoglaseni i vospostaveni standardi za ocenuvawe

Nivo na soodvetnost na znaewe so ocenkata kaj u~enikot

2007 LS, stru~ni lica

od u~ili[tata

750

161


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Izrabotka na strategija za otvorawe na novi nasoki

Podgotven dokument

Otvoreni novi nasoki

2006-2007 Direktori na u~ili[ta, Biro za

vrabotuvawe, Oddelenie za

LER

/ Voveduvawe na sovremeni nastavni programi

Izrabotka na godi[ni programi na srednite u~ili[ta spored lokalnite obrazovni potrebi

Podgotvena programa koja odgovara na realnite lokalni potrebi, sprovedeni aktivnosti od programata

Broj na novi obrazovni profili, nivo na zadovolenost na lokalnite potrebi

2007-2008 MON, PE - Veles,

direktori na sredni

u~li[ta

/

Kreirawe na lokalna obrazovna politika

Izgotvuvawe na strategija za sorabotka so roditelite

Podgotvena strategija, formirani roditelski asocijacii i sekcii vo u~ili[tata

Nivo na vklu~enost na roditelite

2005-2007 LS, kadar od edukativen

centar

500

162


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Jaknewe na sorabotkata so NVO sektorot

Vklu~enost na NVO vo razni obrazovni aktivnosti, sprovedeni zaedni~ki proekti

Broj na realizirani zaedni~ki proekti

Kontinuirano NVO, LS /

Analiza za potrebite na dràvata od nova visokoobrazov-na institucija

Podgotvena analiza

Realno proceneta potreba od nova visokoobrazovna institucija

2007 LS, MON, Univerziteti

/

Izgotvuvawe na strategija za otvorawe na otsek vo ramkite na postoe~kiot dràven univerzitet

Podgotvena strategija

Otvoren otsek na dràvniot univerzitet vo op[tinata

2007-2009 LS /

Podobruvawe na prostornite uslovi na predu~ili[nite ustanovi i u~ili[tata

Reorganizacija na prostornite uslovi vo u~ili[tata

Sozdadeni adekvatni uslovi za normalna nastava

Rasteretenost na prostorot vo odredeni u~ili[ta, broj na u~enici vo paralelka

2006-2007 LS /

163


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Reorganizacija na prostornite uslovi vo gradinkite

Sozdadeni odr`livi uslovi za zgri`uvawe na decata

Postignuvawe na minimalen broj na deca vo grupite

2006-2007 LS /

164



Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Sanirawe na posledicite po `ivotnata sredina predizvikani od emisiite Ispituvawa na stepen na zagadenost na zemjodelski povr[ini (Ba[ino selo, Re~ani, Drawevica, Karaslari, Ra[tani, Prevalec, reni bunari)

Dobieni realni podatoci za stepenot na zagadenost na zemjodelski povr[ini

Relevantna slika za momentalnata sostojba

Kraj na 2005 Zavod za zdravstvena

za[tita

/ Remedijacija na `e[ki to~ki vo op[tinata do 2015 godina

Remedijacija na zemjodelski povr[ini

Kategorizacija na zemjodelskite povr[ini spored stepenot na zagadenost

Podgotvena rang lista na zemjodelski povr[ini

Prioritizacija na deluvawe

2007 LS /

165


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Izrabotka na strategija za koristewe na zemjodelsko zemji[te spored stepenot na zagadenost

Podgotvena strategija

% na prenameneti zagadeni povr[ini, % na odbegnati povr[ini za upotreba

2007-2008 LS 10 000

Izrabotka na pilot proekt za prenamena na zemji[te

Izgotven i sproveden proekt

Edinica merka na prenameneta zemjodelska povr[ina

2008-2010 LS 3 000

Ispituvawe na stepenot na zagadenost na po~va vo gradinki, u~ili[ta i parkovi

Dobiena realna slika za stepenot na zagadenost na gradinki, u~ili[ta i parkovi

Realna slika za momentalnata sostojba so zagaduvaweto na povr[inite

Kraj na 2005 Zavod za zdravstvena

za[tita

/

Remedijacija na gradski povr[ini

Remedijacija na povr[inite koi gi nadminuvaat propi[anite normi za kontaminacija

Is~isteno zemji[te vo koe pretstojuvaat decata

m2 is~istena povr[ina

2007-2010 LS 10 000

166


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Zgolemuvawe na frekvencijata, obemot i opfatot na odrùvawe na ulicite

Kontinuirano ~isti ulici od otpad i od [tetni agensi

Broj na opfateni ulici, stepen na zagadenost od [tetni agensi

2006 JKP "Derven"

/

Izgotvuvawe na lokalni standardi za ìvotna sredina

Vovedeni lokalni standardi

Primena i po~ituvawe na standardite

2008 LS /Vovedeni sistemi za upravuvawe so ìvotnata sredina

Kreirawe na lokalna politika za upravuvawe so ìvotnata sredina

Izgotvuvawe na plan za prioritetni aktivnosti vo slu~aj na zgolemena zagadenost na ìvotnata sredina

Podgotven plan Definirani odgovornosti, definirani postapki i sankcii

2008-2009 LS /

167


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Izgotvuvawe na nadvore[en plan za spre~uvawe i kontrola na havariite so u~estvo na opasni supstancii

Podgotven plan Definirani nadle`nosti, postapki pri havarii, broj na firmi koi ja ispolnile obvrskata i izgotvile vnatre[ni planovi

2009-2011 LS /

Promocija na sistem za upravuvawe so `ivotnata sredina

Podgotven i distribuiran adekvaten propaganden materijal

Koli~ina na distribuiran materijal, broj na institucii koi go primile, nivo na informiranost

2006 LS 1 000

Voveduvawe na sertificiran sistem za upravuvawe so `ivotnata sredina kaj 10 pretprijatija

Organizirawe na obuka za pretprijatijata i lokalnata samouprava

Realizirani obuki

Broj na obuki, broj na lu\e, broj na firmi, broj na obu~eni

2007 LS 2 000

168


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Instituciona-lno organizirawe na LS (formirawe na Oddelenie za ìvotna sredina)

Formirano oddelenie za ìvotna sredina

Intervencija vo sistematizacija na LS, profunkcioni-rawe na oddelenieto

2005 LS Od buxetna LS

U~estvo vo trening programi za B integrirani dozvoli

Sprovedeni trening programi

Broj na opfateni pretstavnici od LS, broj na pretstavnici od biznis sektor

2005-2008 LS, biznis sektor

/

Osposobuvawe na lokalnata samouprava za izdavawe na B integrirani dozvoli

Kampawa za informirawe na operatorite za nivnite prava i obvrski kon ìvotnata sredina

Sprovedena kampawa

Nivo na informiranost

2006 LS 2 000

169


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Osposobuvawe na stru~en kadar za obrabotka na aplikacii

Osposoben stru~en kadar

Kvalitet na obraboteni aplikacii, broj na obraboteni aplikacii, vreme za razgleduvawe i odobruvawe na aplikacii

2005-2006 LS /

Izgotvuvawe na Katastar na zagaduva~i vo op[tinata

Izgotvena lista na zagaduva~i

Broj na opfateni zagaduva~i

2006-2007 LS sporedNacionalen katastar

na zagaduva~i

Pribirawe i obrabotka na podatocite od monitoringot

Kontinuirano obezbedeni i obraboteni podatoci za ìvotnata sredina

Podgotveni vremenski izve[tai (dnevni, nedelni, mese~ni, godi[ni)

2005 vo kontinuitet

LS /

Monitoring i izvestuvawe za sostojbata so ìvotnata sredina

Vmreùvawe i diseminirawe na informaciite od monitoringot

Redovno dostaveni izve[tai, vospostavena mreà

Broj na interesni grupi koi dobivaat informacii, dostapnost do informacii

2005 vo kontinuitet

LS /

170


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Donesuvawe na op[tinski akti za funkcionira-we na inspekciskata slu`ba

Usvoeni akti Primena na akti, nazna~eni lokalni inspektori

2006 LS /

Formirawe na inspekciska slu`ba za `ivotna sredina

Formirana i profunkcioni-rana inspekciska slu`ba

Broj na inspektirani prijavi, broj na postapki i re[eni intervencii, kvalitet na obraboteni prijavi

2006-2007 LS Odbuxetot na op[tinata

Kontrola na `ivotnata sredina

Obuka na 2 inspektora

Sprovedeni trening programi

Broj na obuki, nivo na obu~enost

2006-2007 LS /

Prioritet: Po[umuvawe na golinite na Veles Ma[inska obrabotka na po~vata so te[ka mehanizacija

Podgotven teren za sadewe

metri dol`ni obrabotena povr[ina za sadewe

2006-2013 {S "Babuna"

/ Po[umeni 65% od vkupnite golini na Veles do 2012 godina

Po[umuvawe na 385 ha na lokalitetot "Groot" za 7 godini

Obezbeduvawe na kontejnerski saden materijal

Obezbedeni i posadeni sadnici

Broj na sadnici, kvalitet na saden materijal

2006-2013 LS 9 000godi[no

171


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Organizirawe na gra\anski akcii za po[umuvawe na minimum 55 ha godi[no

Realizirani godi[ni gra\anski akcii

Broj na u~esnici, po[umena povr[ina, kvalitet na po[umuvawe, stepen na zafatenost na saden materijal

2006-2013 Komitet za po[umuvawe

/

Postavuvawe na [umo~uvarska slu`ba

Funkcionalna i a`urna ~uvarska slu`ba

Broj na prijavi, broj na intervencii, stepen na spre~enost na uni[tuvawe na nov i ve]eposaden materijal

2006 {S "Babuna"

/

Odr`uvawe na po[umenite lokaliteti

Definirawe na povr[ini za pa[a i povr[ini za [umski kulturi

Dobiena slika za povr[ini za pa[a i za [umski kulturi

m2 definirani povr[ini

2006 {S "Babuna"

JP "Pasi[ta"

/

172


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Osovremenuva-we na punktot za 24 ~asovna [umo~uvarska slu`ba na Sv. Ilija

Sovremen i denono]no funkcionalen punkt

Vid na oprema, profunkcioni-rawe na punktot

2006 {S "Babuna"

10 000

ûvawe na [umskite kulturi od ispa[a

Funkcionalna i aùrna ~uvarska slu`ba od ispa[a

Broj na prijavi, broj na intervencii, stepen na spre~enost od ispa[a na po[umen lokalitet

2005 vo kontinuitet

JP "Pasi[ta"

/

Postavuvawe na doznaki vo podignati [umski kulturi

Postaveni doznaki

Broj na doznaki, po~ituvawe na porakite od doznakite


500

Odrùvawe i rekonstrukcija na patna mreà na po[umeniot lokalitet

Funkcionalna patna mreà vo [umite

metri dol`ni rekonstruirana patna mreà, proodnost na pati[ta vo po[umeni lokaliteti

2006-2013 {S "Babuna"

/

173


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Fitopatolo[ka i entomolo[ka za[tita

Za[titeni novi [umi od bolesti i [tetnici

Stepen na spre~enost na pojava na bolesti i [tetnici

2006 vo kontinuitet

Nau~en institut za fitopato-lo[ka i

entomolo[-ka za[tita

1 000 godi[no

Aktivno u~estvo na mladinci vo akciite za po[umuvawe

Prisutni i rabotno aktivni mladinci na akciite

Broj na u~esnici, nivo na zadovolstvo od u~estvo vo akciite

2006 vo kontinuitet

edna[ godi[no

Minister-stvo za

obrazovanie-Podra~na edinica Veles

/

U~estvo na javnosta vo odr`uvaweto na podignatite [umski kulturi Redovno

prisustvo na ~lenovi na Komitetot za po[umuvawe vo mediumi

Mediumska zastapenost na aktivnostite za po[umuvawe

Broj na dadeni intervjua, zgolemen interes za u~estvo vo po[umuvawe


/

174


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Upravuvawe so otpadot Pe~atewe na informativni i edukativni materijali za upravuvawe so otpadot

Otpe~ateni i distribuirani materijali

Broj na otpe~aten i dostaven propaganden materijal, nivo na informiranost na gra\anite

2005 vo kontinuitet

NVO sektor /

Postavuvawe na informativni i sobirni [tandovi pri pogolemi slu~uvawa vo gradot

Obezbedeni [tandovi

Steknati naviki za koristewe na sobirnite [tandovi, koli~estvo na otpad von [tandovi

Kontinuirano LS, NVO 1 000

Sovremen na~in na sobirawe i selektirawe na otpadot transporti-ran vo regionalna deponija do 2015 godina

Podignuvawe na javnata svest na naselenieto za pravilno postapuvawe so otpadot

Razvivawe na edukativni programi za u~enicite za sobirawe, selektirawe i reciklirawe na otpadot (programa "Zeleno u~ili[te")

Razvieni, prifateni i implemenitrani edukativni programi

Broj na u~ili[ta koi gi razvile programite, broj na u~ili[ta koi gi implementirale, navika na u~enicite za selektivno sobirawe na u~ili[en otpad

2007-2009 Biro za razvoj na

obrazovanie, NVO

3 000

175


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Organizirawe na sobirni akcii vo u~ili[tata

Realizirani akcii

Koli~ina na sobrana stara hartija i plastika, broj na vklu~eni u~enici

Kontinuirano LS, NVO /

Kampawa za namaluvawe na koli~inite na otpadot (promocija na inteligentno kupuvawe)

Sprovedena kampawa

Nivo na informiranost na gra\anite

Kontinuirano NVO 1 000

Postavuvawe na optimalen broj na sovremeni kontejneri

Obezbedeni i postaveni sovremeni kontejneri

Broj na kontejneri

2006-2010 JKP "Derven"

37 000

Sovremeno sobirawe i namaluvawe na koli~inite na otpadot

Voveduvawe na no]na smena za sobirawe na otpadot

Organizirano sobirawe na otpad vo ve~ernite ~asovi

Promena na raspored i interval na sobirawe

2006 JKP "Derven"

/

176


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Kampawa za koristewe na deponijata za gradeèn [ut

Sprovedena kampawa

Broj na divi deponii na gradeèn [ut, stepen na iskoristenost na postoe~kata deponija za gradeèn [ut

2006-2007 LS 1 000

Pottiknuvawe na privatni inicijativi za sobirawe selektiran otpad

Otvoreni novi sobirni centri za selektiran otpad i podobrena rabota na ve]epostoe~kite

Broj na novootvoreni sobirni centri, stepen na sorabotka na centrite so gra\anite i instituciite

2006 vo kontinuitet

LS, NVO /

Podobruvawe na vozniot park za transportira-we na otpadot so soodvetni vozila

Zameneti traktori so soodvetni sovremeni vozila za transport na otpadot

Broj na soodvetni vozila


250 000

Bezbedno transporti-rawe i deponirawe na otpadot

Sproveduvawe na sanitarno-higienskite propisi na deponijata

Zapazeni propisi

Zadovoleni barawa od propisi, stepen na po~ituvawe na propisite

2006 vo kontinuitet

JKP "Derven"

/

177


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Izgotvuvawe na proekt za revitalizacija na prostorot po zatvorawe na deponijata

Podgotven proekt

Obezbedeni finansii za implementacija

Do 2015 LS 5 000

Poddr[ka na inicijativite za formirawe na regionalna deponija

Potpi[an memorandum za me\uop[tinska sorabotka

Broj na vklu~eni op[tini

2006 vo kontinuitet

LS /

Izgotvuvawe na lokalen propis za na~inot na odlagawe na trupovi i ostatoci od `ivotni

Usvoen propis Zadovoleni barawa od propisot, broj na prekr[o~ni prijavi za nepo~ituvawe

2006-2007 LS /

178


URBANO PLANIRAWE

Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Definirawe na nameni na povr[ini za gradba Izrabotka na proektna dokumentacija

Izrabotena dokumentacija

Kompletnost na dokumentacija

2006 LS 4 000

Izgradba na ulici i trotoari

Funkcionalni ulici i trotoari so zapazeni standardi

Metri dol`ni ulici m2 trotoari

2007-2010 LS 200 000

Izgradba na sistem za vodovod i fekalna kanalizacija

Izgraden i staven vo funkcija sistem za vodovod i fekalna kanalizacija

Broj na objekti koi se snabduvaat so voda

2007-2010 LS 38 400

Obezbedena povr[ina za `iveewe vo zdrava `ivotna sredina do 2015 godina

Izgradba na infrastruktura vo satelitska naselba "Mladost"

Izgradba na atmosferska kanalizacija

Propisno postaven sistem za atmosferska kanalizacija

Kapacitet za pribirawe na atmosferska kanalizacija

2007-2010 LS 16 000

179


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Izgradba na dovod za elektri~na energija, uli~no osvetluvawe i telefonija

Postaven transformator, elementi za uli~no osvetluvawe, vospostavena telefonska vrska

Kapacitet na transformatorot, povr[ina pokriena so uli~no osvetluvawe, soodveten broj na mo`nosti za telefonski priklu~oci so potrebi na naselbata

2007-2010 LS 80 000

Oformuvawe na drvoredi, parkovi i trevnici

Zasadeni drvja, zazeleneti povr[ini

m2 zazeleneta povr[ina, broj na zasadeni soodvetni drvja


1 300

Poplo~uvawe na plo[tadki

Poplo~eni tereni

m2 povr[ina 2006-2010 LS 16 400

Ureduvawe na javno-prometni povr[ini so ozelenuvawe

Postavuvawe na urbana oprema

Stavena vo funkcija urbana oprema

Kapacitet na iskoristenost

2006-2010 LS 4 800

180


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Izgradba na objekti za sport i rekreacija

Izgradba na rakometno, ko[arkarsko, tenisko igrali[te so pridru`ni sodr`ini

Izgradeni sportski tereni

Stepen na iskoristenost, broj na sportski nastani

2006-2010 LS 30 000

Promocija na naselbata

Mediumska promocija na naselbata

Pottiknat interes kaj gra\anite za kupuvawe na zemji[te

Broj na prodadeni lokacii

2006-2007 LS, mediumi

500

Izrabotka na DUP-ovi na prostorot na bespravnite gradbi

Podgotveni 10 DUP-ovi

Broj na podgotveni DUP-ovi, stepen na bespravni gradbi vlezeni vo DUP-ovi

2005-2010 LS 25 000Sozdadeni uslovi za razre[uvawe na problemite so bespravno izgradenite objekti do 2010 godina

Legalizacija na bespravno izgradeni objekti

Sozdavawe na povolnosti za legalizacija (Programa za komunalii)

Sozdadeni uslovi za legalizacija

Broj na realizirani programi, broj na legalizirani gradbi, priliv vo buxetot na op[tinata

2005-2010 LS /

181


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Doizgradba na kej na Vardar Usoglasuvawe na tehni~ka dokumentacija za kejot so studija za kolektor

Sozdadeni uslovi za otpo~nuvawe so rabota

Komletirana dokumentacija

2006-2008 LS Parcijalna izgradba na kolektorot od centralnoto gradsko podra~je vdol` trasata na kejot

Izvedba na proekt za kolektorot

Izgraden kolektor

Stepen na zagadenost na reka Vardar

2008-2010 LS

300 000

Grade`ni aktivnosti (iskop, nabivawe, betonirawe, temeli)

Izvedeni grade`ni aktivnosti

m2 povr[ina 2006-2010 LS 1200000

Hortikulturno ureduvawe

Ozeleneti povr[ini na kejot

m2 oplemenet prostor

2006-2010 LS JKP

"Derven"

2 000

Opremuvawe so urbana oprema

Postavena urbana oprema

Koristewe na opremata, namaleno koli~estvo na otpad na kejot

2006-2010 LS 4 000

Izgradeni 650m dol`ina od kej na Vardar do 2010 godina

Izgradba na kejot od @elezen most do Star most od leva i desna strana

Izgradba na pateka za trening na kajakarite

Izgradena kajakarska pateka

Stepen na koristewe na patekata, broj na odr`ani treninzi

2006-2010 LS 300 000

182


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Postavuvawe na instalacija za ugostitelski sodrìni

Postavena instalacija

Broj na priklu~eni objekti na instalacijata

2006-2010 LS 25 000

Voveduvawe na taksa za javno-prometni povr[ini

Utvrdena optimalna taksa

Redovnost vo pla]awe na taksata, zgolemen priliv vo op[tinskiot buxet

2007 LS /

Obezbeduvawe odr`livost na kejot

Donesuvawe na odluka za na~inot na koristewe na povr[inite

Vospostaveni kriteriumi za koristewe na povr[inite

Zapazenost na kriteriumi

2007 LS /

Prioritet: Izgradba na kolektorski sistem so pre~istitelna stanica za za[tita na akumulacija "Lisi~e" Sklu~uvawe na spogodba za sorabotka me\u op[tinite Veles i â[ka

Donesena spogodba za sorabotka

Usvoena spogodba 2006 LS na op[tini Veles i â[ka

/ Dobiena ~ista voda za piewe do 2010 godina

Me\uop[tinska sorabotka

Formirawe na koordinativno telo od dvete op[tini

Formirano koordinativno telo

Funkcionalnost na teloto, broj na doneseni i sprovedeni odluki

2006 LS na op[tini Veles i â[ka

/

183


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Sklu~uvawe na dogovor za stopanisuvawe so sistemot

Sklu~en dogovor

Po~ituvawe na odredbite od dogovorot, broj na sprovedeni odredbi

2007 Sovet na oop[tini

/

Izgotvuvawe na proektna programa: -obezbeduvawe na geodetski i hidrolo[ki podlogi -geomehani~ki ispituvawa

Podgotvena proektna programa

Funkcionalnost na programata

2007 LS 3 000

Izrabotka na studija

Izrabotena studija

Kvalitet na studijata

2007 LS 3 000

Izrabotka na ideen i glaven izvedben proekt

Podgotveni proekti

Stepen na realiziranost na proektot

2008 LS 4 000

Obezbeduvawe na tehni~ka dokumentacija

Obezbeduvawe na odobrenie za gradba

Obezbedeno odobrenie

Zapazenost na rokot

2008 LS /

184


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Izgradba na kolektorski sistem

Izgraden kolektorski sistem

Funkcionalnost na kolektorot

2009-2010 LS Grade`ni aktivnosti na kolektorski sistem i pre~istitelna stanica

Izgradba na pre~istitelna stanica

Izgradena pre~istitelna stanica

Funkcionalnost na pre~istitelnata stanica, namalena zagadenost na akumulacijata

2009-2010 LS

650 000

185



Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Podobruvawe na informiranosta na gra\anite za funkcioniraweto i nadle`nostite na lokalnata samouprava Podobrena informi-ranost na gra\anite za funk-cionira-weto i nadle`no-stite na LS do 2008 godina

Motivirawe na gra\anite za pridobivkite od poznavaweto na nadle`nostite i funkcioniraweto na LS

Mediumsko pretstavuvawe na nadle`nostite i funkcionirawe-to na LS od strana na stru~ni lica

Otvorenost vo rabotata na LS, institucii

Emituvani TV emisii, broj na napisi vo vesnici i broj na vklu~eni eksperti, nivo na informira-nost na gra\anite

2005-2007 NVO, LS, mediumi

/

186


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Izrabotka na informativni flaeri po oblasti: ekonomija, ekologija, kultura, urbanizam, komunalno ureduvawe, socijalna za[tita, zdravstvo, obrazovanie i dr.

Pristapnost vo rabotata na instituciite

Tira` na izdaden informati-ven materijal, tira` na otpe~aten materijal po oblasti, tira` na koristen materijal od gra\anite

2006-2007 NVO, LS, lokalnite

institucii

2 500

Izrabotka na flaeri i TV spot za pravata i obvrskite na gra\anite

Transparent- nost vo rabotata

Emituvani TV spotovi i distribuiran pe~aten materijal, nivo na zapoznaenost so pravata i obvrskite

2005-2006 NVO, mediumi

1 500

187


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Imenuvawe na lice za odnosi so javnosta

Redovni brifinzi i broj na organizirani pres konferencii, soop[tenija i izjavi

II polovina na 2005

LS /

Odr`uvawe na redovni brifinzi

Broj na prisutni mediumi i dadeni prilozi

Kontinuirano Lice za odnosi so javnosta

/

Koristewe na mehanizmite za informiraweto za polesen pristap na gra\anite do informaciite

Izdavawe na tromese~en lokalen весник

Informirani gra\ani za rabotata na LS, doneseni odluki, podneseni inicijativi i sklu~eni partnerstva

Broj na distribuiran vesnik, broj na aktivni novinari vo prilozi

2007-2008 LS 4x500=2 000

188


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: U~estvo na javnosta vo kreirawe na javni politiki Kampawa "Pravo da se znae, pravo da se bide soslu[an i pravo da se vlijae"

U~estvo na gra\anite vo donesuvawe na odluki od javen interes

Odràni tribini, broj na prisutni gra\ani, broj na vklu~eni eksperti

2006-2007 Gra\anski sektor

2 500

Kampawa za volonterizam

Dobrovolno vklu~eni gra\ani vo nadminuvawe na tekovni problemi vo zaednicata

Broj na angaìrani volonteri


4 000

Zgolemeno vklu~uva-we na javnosta vo kreirawe na lokalnata javna poli-tika do 2015 godina

Podignuvawe na javna svest za pridobivkite od vklu~uvaweto vo kreiraweto na lokalnata javna politika

Kampawa za kolektivna gra\anska solidarnost

Solidarno vklu~eni gra\ani vo lokalni akcii i akcii za pomo[

Broj na poddràni akcii od gra\ani, broj na vklu~eni NVO, mediumi i institucii, nivo na zadovolstvo od vklu~enosta i pomo[ta


4 000

189


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Obuka na pretstavnicite od urbanite zaednici za nadle`nostite i na~inot na funkcionirawe na LS

Obu~eni ~lenovi na sovetite na urbanite i mesnite zaednici

Broj na u~esnici vo obukata, stepen na primena na znaewata vo rabotata

2006 Odgovoren za urbani i

mesni zaednici od LS, CPNVO

/

Tehni~ko opremuvawe na urbanite zaednici (14 kompjuteri i telefonska linija na priem)

Funkcionalni mesni kancelarii

Broj na korisnici za re[avawe na gra\anski problemi

2007-2015 LS 13 000

Snabduvawe na urbanite zaednici so kni`en fond

Opremeni urbani zaednici so literatura

Broj na korisnici

2006-2015 Urbani zaednici,

LS, CPNVO

Donacii

Unapreduvawe na funkcioniraweto na urbanite zaednici

Dostavuvawe na pismen tromese~en izve[taj za rabotata na urbanite zaednici do odgovornoto lice od LS

Transparenten ot~eten i ~esen pristap vo raboteweto na urbanite zaednici

Podneseni izve[tai

2007-2015 Pretsedate-li na

urbanite zaednici

/

190


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Vospostavuvawe komunikacija na izbranite pretstavnici so gra\anite

Otvorawe na kancelarija za priem na gra\anite od strana na ~lenovi na Sovetot

Efektivno razre[eni problemi na gra\anite i instituciite

Broj na sredbi i konsultacii

2006 LS /

U~estvo vo kreirawe na odluki, programi i politiki

Deluvawe na NVO preku neformalni na~ini za razli~ni potrebi

Unapredeni demokratski procesi

Broj na podneseni inicijativi vo proces na odluki, broj na doneseni odluki od odlu~uva~ki tela

2005-2015 NVOi, CPNVO

/

191


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Prioritet: Zgolemuvawe na transparentnosta na lokalnata samouprava Izgotvuvawe na delovnik za rabota na ve]e postoe~kite sovetodavni tela (LER, Gradski forum, Komitet za po[umuvawe, Komitet za rabota na JKP "Derven" i dr.)

Efektivna i kvalitativna komunikacija pome\u podnositelite na inicijativite i ~lenovite na odlu~uva~kite tela

Realizirani sostanoci, efektivni diskusii na sostanocite i podnesenite inicijativi, podneseni preporaki

2006 Pretsedate-li na

sovetodavni tela

/ Zgolemena ot~etnost, odgovorno-st i otvorenost na LS do 2015 godina

Postignuvawe na odr`livost na ve]e postoe~kite sovetodavni tela

Izgotvuvawe na redovni izve[tai do Sovetot i javno objavuvawe na istite (so barawe)

Transparenten ot~eten i ~esen pristap vo raboteweto na odlu~uva~kite tela

Broj na izgotveni izve[tai, objaveni izve[tai vo mediumite, broj na koristeni informacii od gra\anite

2006-2015 Pretsedate-li na

sovetodavni tela

/

192


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Kontinuitet vo rabotata na Gra\anskiot komitet za odr`liv razvoj

Organizirani redovni sredbi po pra[awa od lokalno zna~ewe i davawe preporaki od odlu~uva~kite tela

Broj na sostanoci, broj na temi koi se diskutiraat na komitetot

2006-2015 GK /Formirawe na novi sovetodavni tela

Formirawe na sovetodavno telo za Lokalen demokratski razvoj

Formirawe i funkcionira-we na sovetodavno telo za LDR

Odluka za formirawe

2006 RG za LDR /

Formirawe na Front office vo LS

Efektivno i brzo izvr[eni uslugi za gra\anite

Broj na izvr[eni uslugi, nivo na zadovolstvo na gra\anite

2006-2007 LS /

Dostapnost na informaciite od javen karakter

Kreirawe na banka na podatoci za informaciite od javen interes

Koristewe na bankata na podatoci od strana na partnerski organizacii

Brojot na izdadeni podatoci, stepen na koristewe na bankata na podatoci

2008-2015 LS /

193


Celi na proektot

Proektni zada~i




Odgovorno lice

Buxet (EURO)

Participativna i konsultativna uloga na gra\anite vo procesot na odlu~uvawe so pomo[ na IKT

Web strana, e-meiling lista na institucii i drugi alatki

Vospostavena e-komunikacija, razmena na dokumenti i pobrzo donesuvawe na odluki

Broj na posetenost na web stranata, broj na e-mail komunikacija

2006-2015 LS Spored strategijata

koja ja podgotvuva op[tinata

194


ANEKSI

195


{to e odr`liv razvoj?

Razvoj na op[tinata koj e ekonomski ostvarliv, ekolo[ki prifatliv, socijalno odgovoren i koj ]e se potpira na osnovnite postulati na gra\anskoto op[testvo.

So odr`liviot razvoj se promovira: odr`liva upotreba na resursite sozdavawe na podobra socijalna, zdravstvena i humana sigurnost razvivawe na kultot na zdrav `ivot preventivna zdravstvena za[tita kaj mladite, `enite i rizi~nite

grupi razvivawe ekolo[ko i zdravstveno vospitanie pozelenuvawe na proizvodstvoto prestruktuirawe na stopanstvoto i razvoj na mali i sredni

pretprijatija osloboduvawe od potro[uva~ki mentalitet - koristewe na

avtomobili so ekolo[ki goriva, pomala potro[uva~ka, [tedewe na energija, reciklirawe na otpadot.

Lokalnata agenda 21, kako strate[ki dokument za odr`liv razvoj,

nudi: realna slika za sostojbite i realni mo`nosti za razvoj vo zaednicata; primena na principite na odr`livost pri identifikuvawe na

problemite i pri nivno re[avawe; analizirawe na problemite so timska rabota, multisektorski

pristap, [iroka vklu~enost na javnosta; pravilno naso~uvawe na idnite akcii i investicii vo op[tinata kon

prioritetnite problemi; mo`nost za polesno nao\awe na finansii i fondovi pri

sproveduvawe na aktivnostite. Lokalnata agenda 21 ja izgotvi Gra\anskiot komitet, sostaven od

pretstavnici na: lokalnata vlast biznis-sektorot instituciite nevladiniot sektor.

So Gra\anskiot komitet se promovira: partnerstvo (biznis, lokalna vlast, NVO sektor) doverba me\u lu\eto podelba na idei pome\u lu\eto od razli~ni sektori kon zaedni~ka

cel rabota na dobrovolna osnova prezemawe na odgovornost za sopstvenite problemi pozitivna promena vo zaednicata.

197


Realizirani aktivnosti

Lansirawe na proektot Identifikuvawe i donesuvawe na site strani zaedno - pretstavnici od

lokalnite vlasti, biznis sektor, institucii, NVO sektor zaradi formirawe na Gra\anskiot komitet.

Formirawe na Gra\anski komitet za odr`liv razvoj Gra\anskiot komitet e sostaven od 22 pretstavnici. Preku negovata rabota se ovozmo`uva gra\anska participacija vo

donesuvaweto na odluki za pra[awa od lokalno zna~ewe. So Gra\anskiot komitet se iskoristuva lokalna ekspertiza vrz

dobrovolna osnova za da se pomogne vo nadminuvaweto na lokalnite problemi vo zaednicata.

Formirawe na rabotni grupi Spored kategoriite i obemot na prioritetite, se formiraa 5 rabotni

grupi i se izbraa nivnite pretsedateli (od redovite na Gra\anskiot komitet).

Rabotna grupa za Lokalen ekonomski razvoj Rabotna grupa za Socijala, zdravstvo i obrazovanie Rabotna grupa za Za[tita i unapreduvawe na `ivotnata sredina Rabotna grupa za Urbano planirawe Rabotna grupa za Lokalen demokratski razvoj

Analiza i procenka na zaednicata Analizata i procenkata na zaednicata e osnova na dolgoro~no strate[ko

planirawe. Gra\anskiot komitet napravi procenka na momentalnata sostojba na

elementite na odr`liv razvoj na zaednicata. Izvor na informacii bea: stru~ni lica po soodvetna problematika,

~lenovi na Gra\anskiot komitet, soodvetni op[tinski dokumenti i publikacii.

Se analiziraa voobi~aenite kategorii: demografija, socijalna blagosostojba, infrastruktura, prirodna sredina, lokalna vlast, lokalna ekonomija, gra\anski sektor.

Analiza na zaednicata se vr[e[e so alatka poznata kako SWOT. Se utvrduvaa silite i slabostite koi se vnatre vo zaednicata, no i

mo`nostite i zakanite kako nadvore[ni faktori koi vlijaat na zaednicata. Izgotvuvawe na vizija na zaednicata Toa e sostojba koja ]e ja ostvarime so kreiraweto na noviot strate[ki

plan. Vizijata e naslovena kako "Dobredojdovte vo Veles - 2015g."

Utvrduvawe na prioritetite Gra\anskiot komitet sprovede postapka za utvrduvawe na prioriteti.

Prioritetite se grupiraa po temite koi se obrabotuvaa vo procenkata na zaednicata:

198


Lokalen ekonomski razvoj Socijala, zdravstvo i obrazovanie

Za[tita i unapreduvawe na ìvotna sredina Urbano planirawe Lokalen demokratski razvoj

Kone~nata po[iroka lista na prioriteti be[e ponudena na gra\anite vo vid na anketen pra[alnik zaradi ispituvawe na preferenciite vo javnosta.

Izborot na prioriteti od koi se kreira akcionen plan go napravi Gra\anskiot komitet so donesuvawe na konsenzualna odluka.

Razvivawe na akcionen plan na zaednicata Rabotnite grupi rabotea intenzivno i frekventno na: Postavuvawe na jasno merlivi celi i zada~i; Identifikuvawe i izbor na prepora~ani akcii za razre[uvawe na

prioritetite so integralen multisektorski pristap; Izgotvuvawe na plan za nabquduvawe i ocenuvawe.

Akcioniot plan vo osnova sodrì akcii visoko isplatlivi kon odr`liviot razvoj, tehni~ki izvodlivi za implementacija i so silna poddr[ka od javnosta vo op[tinata.

Kampawa za podignuvawe na javnata svest za odr`liv razvoj Kampawata ima[e za cel: zapoznavawe na javnosta so odr`liviot razvoj i zna~eweto za

zaednicata; izvestuvawe na javnosta za ~ekorite pri izrabotkata na strategijata; pristap na javnosta do rabotata na telata i prepora~anite

aktivnosti; zapoznavawe na javnosta so nacrt strategijata; pokrivawe na aktivnostite od mediumite.

Ovoj del opfati: otpe~aten i distribuiran letok do gra\anite so informativna,

edukativna i promotivna funkcija na odr`liviot razvoj; TV spot koj se prikaùva[e na lokalnata TV; nedelni emisii vo koi se obrabotuvaa temite od akcioniot plan; davawe na izjavi za nacionalni i lokalni mediumi; organizirawe na pres-konferencija za promocija na analizata i

procenkata na zaednicata; forum za zapoznavawe na gra\anite so proektot.

Javna rasprava po predlog-strategijata Be[e odràna javna rasprava so ~lenovite na Sovetot na Op[tina Veles

i del od nivnite zabele[ki bea vgradeni vo dokumentot. Usvojuvawe na LA 21 od Sovet na Op[tina Veles Na 29.06.2005g. LA 21 be[e usvoena od Sovetot na Op[tina Veles. So

ova, istata stana oficijalen dokument na Op[tina Veles. Gra\anskiot komitet izrazuva silna poddr[ka i pottik vo

implementacija na akcioniot plan vo slednite deset godini. .

199


Pridobivkite od proektot za Op[tina Veles

Lokalnite vlasti i nivnite gra\ani najdobro gi razbiraat nivnite lokalni problemi, pra[awa i potrebi.

So decentralizacijata, lokalnata akcija se naso~uva kon specifi~ni potrebi na gradot.

So proektot se ovozmoì javen proces na rabotewe pri [to se kreira[e vizija na zaednicata, procenka na potrebite, utvrduvawe na prioritetite, razmena na mislewa, planirawe i ocenka na idnite akcii.

Dolgoro~no, programite za lokalna akcija gi identifikuvaat nejzinite idni racionalni ~ekori, gi vodat idnite investicii vo op[tinata i predizvikuvaat trajni, pozitivni promeni vo zaednicite.

Programite za lokalna akcija ovozmoùvaat sozdavawe na "socijalen kapital" vo zaednicata i im se potrebni na lu\eto da ja prezemat odgovornosta za nivnite sopstveni problemi.

Zo[to javna participacija? Javnata participacija funkcionira podobro. Kolku pove]e lu\e od

razli~ni sredini pridonesuvaat za razre[uvawe na problemot, tolku podobri idei se razvivaat. Zatoa, programite za lokalna akcija se multisektorski.

Tie gi promoviraat re[enijata za problemite, bidej]i zaednicite ne mora postojano da se potpiraat na nacionalna ili me\unarodna poddr[ka za realizacija na svoite idei.

Zo[to u~estvuvaat pripadnicite od razli~ni sektori vo

zaednicata? Lokalnite akcii na site gra\ani vo zaednicata im davaat mo`nost da

se soberat zaedno, da rabotat na dobrovolna osnova za da gi definiraat idnite nasoki na zaednicata i da pomognat taa da stane podobro mesto za ìveewe.

Procesot na javno u~estvo za re[avawe na pra[awa od lokalno zna~ewe e mnogu biten i nezamenliv. Mnogu od samostojnite re[enija i idei vo grupa i so konkretni podatoci dobivaat nova smisla i tek.

Procesot bara vreme. Bitno e da se izodi kvalitetno i so site ~ekori vo nego.

Iako u~estvoto vo Gra\anskiot komitet e na dobrovolna osnova, ja bara seta serioznost, podgotvenost i stru~nost. Holisti~kiot i me\usektorskiot pristap se mnogu va`ni za dobra analiza, procenka i nudewe na re[enija za prioritetite.

NVO sektorot od Veles mu dodeli priznanie na proektot i na ED "Vila Zora" za najdobro voden proekt zaradi mobilizirawe na pove]e od 40-50 aktivni u~esnici vo procesot na kreirawe na strategijata, multisektorskiot pristap i transparentniot na~in na rabota.

200


STRUKTURA NA GRA|ANSKI KOMITET

Polova struktura na GK

50%50%ma`i

`eni

Starosna struktura na GK

18%

41%14%

27%do 30

30-40

40-50

nad 50

Sektorska struktura na GK

23%

18%27%

32% lokalna vlast

biznis sektor

institucii

NVO

201


LOKALNA AGENDA 21

PREGLED NA PROCESOT

I Faza:

Lansirawe na proektot

Identifikuvawe na

u~esnicite

Formirawe na GK za odr`liv razvoj

Formirawe na rabotni grupi

Obuka na GK

Zapoznavawe na javnosta so proektot

II Faza:

Odreduvawe na prioriteti

Analiza i procenka na zaednicata

Izgotvuvawe na vizija na zaednicata

Utvrduvawe na prioriteti

III Faza:

Podgotovka na LA 21

Kampawa za PJS

Izgotvuvawe na Akcionen plan

Izgotvuvawe na plan za nabquduvawe i

ocenuvawe

IV Faza:

Verificirawe na LA 21

Javna rasprava po predlog-strategija

Finalizirawe na predlog-strategija

Usvojuvawe na LA 21 od Sovet na Op[tina

Veles

202

LEGENDA

BDP - Bruto doma[en proizvod GP - Grade`no pretprijatie GUP - Generalen urbanisti~ki plan DUP - Detalen urbanisti~ki plan EU - Evropska Unija ED - Ekolo[ko dru[tvo ZZZ - Zavod za zdravstvena za[tita ZGR -Zdruènie na gra\ani Romi ZGF - Zdruènija na gra\ani i fondacii IKT - Informati~ko-komunikaciska tehnologija ICP - Induktivna spregnata plazma ITZ - Institut za trajni zaednici IVZ - Islamska verska zaednica JKP - Javno komunalno pretprijatie JZO -Javna zdravstvena organizacija JP - Javno pretprijatie LA 21 - Lokalna agenda 21 LS - Lokalna samouprava LEAP - Lokalen ekolo[ki akcionen plan LZEAP - Lokalen zdravstven ekolo[ki akcionen plan LER - Lokalen ekonomski razvoj LDR - Lokalen demokratski razvoj MZ{V - Ministerstvo za zemjodelstvo, [umarstvo i vodostopanstvo MZ - Mesna zaednica MCMS - Makedonski centar za me\unarodna sorabotka MSP - Mali i sredni pretprijatija MPC - Makedonska pravoslavna crkva NDI - Nacionalen demokratski institut NVO - Nevladina organizacija OU - Osnovno u~ili[te PVC - polivinilhlorid PJS - Podignuvawe na javna svest RG - Rabotna grupa REC -Regionalen ekolo[ki centar RM - Republika Makedonija SZO - Svetska zdravstvena organizacija SAD - Soedinetite Amerikanski dràvi SDC - {vajcarska agencija za razvoj i sorabotka SSM - Sojuz na sindikati na Makedonija UNDP - Programa za razvoj na Obedinetite nacii USAID - Amerikanska agencija za me\unaroden razvoj FIOOM - Fondacija Institut otvoreno op[testvo Makedonija

HIV - Hemiska industrija Veles HS - Hidrosistem CPNVO - Centar za poddr[ka na nevladini organizacii

{S - {umsko stopanstvo

SODR@INA

Predgovor …………………………………………………………………. 3 ^lenovi na Gra\anskiot komitet za odr`liv razvoj ………………….. 5 Stru~na poddr[ka kon strategijata ……………………………………. 6 Rabotni grupi za odr`liv razvoj …..…………………………………… 7 Analiza i procenka na zaednicata ……………………………….…….. 9 Demografija ……………………………………………………………… 11 Socijalna blagosostojba ……………………………………….…..……. 15 Infrastruktura ……………………………………..…….…………….. 31 @ivotna sredina ……………………………………….………………... 47 Lokalna vlast ………………………………………….…………………. 63 Lokalna ekonomija …………………………………....…………………. 75 Gra\anski sektor ………………………………………………………… 85 Vizija ………….………………………………………………………….. 92 Odreduvawe na prioriteti ………………………………….………… 93 Akcionen plan ……………………………………………….…………. 105 Plan za nabquduvawe i ocenuvawe …………..………….…………… 137 Aneksi …………………………………………………………………… 195

Ovoj proekt e poddr`an od strana na Regionalniot centar za za[tita

na `ivotnata sredina za Centralna i Isto~na Evropa so sredstva obezbedeni od EuropeAid Kancelarijata za Sorabotka na Evropskata Komisija.

lokalna agenda 21 za op{tina veles

Documents

Transcript of lokalna agenda 21 za op{tina veles