logika_skrypt_Ozzymo (1)

7/30/2019 logika_skrypt_Ozzymo (1)

1/34

SKRYPT Z WYKADW

LOGIKA DLA PRAWNIKWWPIA UJ

BY OZZYMO

WYKADOWCY:Prof. Dr hab. T. Gizbert-StudnickiDr A. Grabowski

KRAKW 2008


2/34

2

Logika dla prawnikw.Skrypt z wykadw by Ozzymo

SPIS TRECI

1. Wykad I - Wprowadzenie do logiki. Logiczna teoria jzyka . 32. Wykad II Kategorie syntaktyczne ... 53. Wykad III Logika erotetyczna cz. I . 74. Wykad IV Logika erotetyczna cz. II ... 95. Wykad V Semantyka nazw 116. Wykad VI Stosunki midzyzakresowe 137. Wykad VII Semantyka zda .. 158. Wykad VIII - Teoria relacji .... 179. Wykad IX Logika modalna i deontyczna 2010.Wykad X Teoria definicji cz. I 2211.Wykad XI Teoria definicji cz. II . 2412.Wykad XII Podzia logiczny .. 2613.Wykad XIII Uzasadnianie twierdze ... 2814.Wykad XIV Metodologia nauk . 3115.ANEKS Przykadowe zadania egzaminacyjne podawane w trakcie wykadw ... 33


3/34

3


WYKAD I

Temat:Wprowadzenie do logiki. Logiczna teoria jzyka.Wykadowca: Prof. T. Gizbert-Studnicki

1. Podzia logiki:a) Logika formalna bada schematy wnioskowa niezawodnych, tzn. takich, ktre od

prawdziwych przesanek prowadz zawsze do prawdziwych wnioskw. Tradycyjna Klasyczna Klasyczny Rachunek Zda (KRZ)

b) Semiotyka logiczna bada logiczne waciwoci jzyka, dy do tego, aby jzyk uczynimetod badawcz.

Syntaktyka Teoria skadni. Bada relacje zachodzce wewntrz jzyka, pomidzyjego elementami.

Semantyka Bada relacje pomidzy jzykiem, a rzeczywistoci pozajzykow. Jejgwnym paradygmatem jest pojcie prawdy.

Pragmatyka Bada relacje pomidzy jzykiem, a jego uytkownikami. Jej gwnymparadygmatem jest pojecie rozumienia.

c) Metodologia nauk jej przedmiotem s czynnoci badawcze. Bada ich struktur znastawieniem na zastosowanie praktyczne.

2. Jzyk z logicznego punktu widzenia jzyk jest rodzin zbiorw :< S ; Rsk ; Rsem >

S Sownik zbir wszystkich wyrazw nalecych do jzykaRsk Reguy skadniRsem Reguy semantyki

Znajomo jzyka, to raczej umiejtno, ni wiedza, gdy przejawia si w praktyce w fakcie poprawnegojego uywania, mimo nieznajomoci wszystkich regu.

3. Cechy jzyka:a) Arbitralno wyrazy s przypisane do przedmiotw bez zwizku z natur tych

przedmiotw.

b)

Semantyczno wyrazy jzyka odsyaj do przedmiotw istniejcych poza jzykiem.c) Autonomiczno jzyk odrywa si od istniejcej realnie rzeczywistoci, mona go uywazarwno do opisu teraniejszoci, jaki i przeszoci i przyszoci.

d) Kreatywno kady znajcy jzyk ma moliwo generowania i rozumienianieskoczonej liczby zda. Wynika to z faktu, e jzyk skada si z regu rekursywnych takich, ktre mog by uywane wielokrotnie.

e) Dwuklasowo jzyk (naturalny) zorganizowany jest na dwch poziomach: KOD samoistne elementy jzyka bez przypisanego znaczenia. Jest pasoytniczy w

stosunku do jzyka naturalnego. Zorganizowane elementy jzyka wyposaone w znaczenie.


4/34

4


4. Funkcje jzyka:a) Przedstawieniowa opisywanie rzeczywistoci pozajzykowej.

Teza Sapira-Whorfa struktura jzyka determinuje sposb postrzegania wiata (tzw.relatywizm jzykowy).

b) Ekspresywna wyraeniowac) Normatywna wpywajcad) Fatyczna polega na nawizywaniu kontaktu z innymi ludmie) Performatywna oparta na wypowiedziach dokonawczych.5. Rodzaje jzykw:a) Naturalne powstae w wyniku naturalnego i spontanicznego rozwoju. Jego reguy

semantyczne s nieostre, co z punktu widzenia nauk cisych jest wad, ale umoliwiacodzienn komunikacj jzykow.

b) Sztuczne stworzone specjalnie do okrelonego celu, jego reguy s jednoznaczne,stosowany chtnie w naukach cisych (np. jzyk matematyczny, chemiczny itd.).

6. Jzyk prawny jest hybryd jzyka naturalnego i sztucznego, ze wzgldu na: Zmodyfikowane sownictwo - swoiste okrelenia prawnicze, np. cesja, aport itp. Zmodyfikowan semantyk - niektrym wyraeniom przypisywane s znaczenia

odmienne od tych funkcjonujcych s w jzyku naturalnym, np. powd,zobowizanie itp.

7. Zrnicowania w obrbie jzyka:a) Terytorialne (w zakresie semantyki, z punktu widzenia logiki kady dialekt to inny jzyk)b) Zwizane ze statusem spoecznymc) Zwizane z wiekow struktur spoeczn.8. Rne punkty spojrzenia na jzyk (F. de Saussure):a) Langue jzyk jako system, zbir regu abstrakcyjnych.b) Parole jzyk jako konkretne nawyki, realizowane w procesie mwienia przez jego

uytkownikw, jest to umiejtno praktyczna.Te dwa punkty nie s tosame, ale wpywaj na siebie.

c) N. Chomsky: Jzyk jako system jest w stanie wygenerowa nieskoczon ilo zda, ale w uyciu

funkcjonuje tylko ograniczona ich liczba. Zrnicowania wynikajce ze struktury spoecznej, to zrnicowania na poziomie

parole. Reguy mowy reguy, ktre pozwalaj na dostosowanie konkretnej wypowiedzi

do sytuacji spoecznej.


5/34

5


WYKAD II

Temat: Kategorie syntaktyczne.Wykadowca: Prof. T. Gizbert-Studnicki

1. Syntaktyka bada zalenoci wewntrz-jzykowe pomidzy elementami jzyka.Tradycyjny podzia gramatyczny (czci mowy, czci zdania) nie jest przedmiotemzainteresowania syntaktyki logicznej.

a) Zdanie jest paradygmatem syntaktyki i winno by rozumiane intuicyjnie. Nie jesttosame z definicj zdania w sensie logicznym.

b) Kategoria syntaktyczna dwa wyrazy nale do tej samej kategorii syntaktycznej, jeelimog by sob zastpione w tym samym zdaniu.

c) Test substytucji:Maria kocha Jana.

So kocha Jana.Piotr kocha Jana.

2. Kategoria nazw nazw jest wyraz, ktry moe by pomylnie podstawiony do zdania obudowie:

A jest B

Nazwa nie jest tosama z rzeczownikiem, gdy moe by ni liczebnik, zaimek, zesp wyrazw zoonych.a) Zaoenie jzyka pozycyjnego istniej dwa rodzaje jzykw: fleksyjne (miejsce w

strukturze zdania wyznacza kocwka deklinacyjna) np. wikszo jzykw

sowiaskich, oraz pozycyjne (miejsce w strukturze zdania wyznacza pozycja wyrazw wzdaniu) jzyk angielski, niemiecki.

3. Kategoria funktorw funktor peni okrelon funkcj w zdaniu, wraz z innymi wyrazamitworzy zdanie.

a) Funktor zdaniotwrczy od dwch nazw:nn

ZMaria kocha Jana.

b) Funktor zdaniotwrczy od jednej nazwy:n

Z

Maria pi.c) Funktor zdaniotwrczy od dwch zda:

ZZ

Z Maria kocha Jana, bo so pi.

d) Funktor zdaniotwrczy od jednego zdania:Z

Z Nieprawda, e so pi.

e) Funktor nazwotwrczy od jednej nazwy:n

n Pikna Maria.


6/34

6


f) Funktor nazwotwrczy od dwch nazw:

nn

Z

nn

Z

Maria okrutnie maltretuje Jana.

g) Funktor funktorotwrczy, tworzcy funktor funktorotwrczy:

nn

Z

nn

Z

nn

Z

nn

Z

Maria wyjtkowo okrutnie maltretuje Jana.

h) Funktor zdaniotwrczy od jednej nazwy z funktora zdaniotwrczego od jednej nazwy:

n

Z

n

Z

So gboko pi.

Formalna definicja zdania jeeli wypowied rozpisana zgodnie z logiczn teori skadni da siuproci si w ten sposb, aby pozostao samo Z, to wypowied ta jest zdaniem. DEFINICJATA JEST NIEUPRAWNIONA, gdy wyprowadza skutki z tych samych, uprzednio przyjtychzaoe (tzn. aby rozpisa wypowied w logicznej teorii skadni, naley przyj intuicyjnerozumienie zdania).

4. Reguy logicznej teorii skadni:a) Reguy kwalifikacyjne pozwalaj odrni kategorie syntaktyczneb) Reguy konstrukcyjne rzdz budow wypowiedzi.

Logiczna teoria skadni nie nadaje si zastosowa dla jzykw naturalnych, gdy w jzykach tych reguykwalifikacyjne s nieostre to samo sowo ma rne zastosowania w rnych zdaniach. Nadaj si natomiastdo jzyka sztucznego.


7/34

7


WYKAD III

Temat:Logika erotetyczna, cz. IWykadowca: Dr A. Grabowski

1. Logika erotetyczna logika pyta i odpowiedzi. Jej twrcami byli przedstawiciele szkoylwowsko-warszawskiej. Gwny twrca Kazimierz Ajdukiewicz.

2. Pytanie wyraenie skadajce si z:a) Partykuy pytajnej czy?, kto?, jaki?, itp.b) Zdanie, lub jego fragment okrelenie treci pytaniac) Znak zapytania

Jest to definicja syntaktyczna, ktra nie jest tosama z definicj pytania w sensie semantycznym.

3. Schemat odpowiedzi (datum questionis) funkcja zdaniowa, ktrej tre wyznaczona jestprzez partyku pytajn, oraz tre pytania.

Zakres niewiadomej pytania zbirelementw, ktrych nazwy mona wstawi na miejsce niewiadomej pytania, zgodnie w

tym, czego pytanie dotyczy:a) Zbir skoczony, zw. dwuelementowy (dla pyta rozstrzygnicia):Czy Jan kocha Zosi?

TAK (Jan kocha Zosi) NIE (Jan nie kocha Zosi)

b) Zbir nieskoczony (dla pyta zamknitych):Kto odkry Ameryk?

X odkry Amerykc) Nieustalony (dla pyta otwartych):Dlaczego egzamin jest prosty?

4. Logiczna analiza pyta: Pytania rozstrzygnicia zaczynaj si od partykuy Czy

Dwuczonowe istniej tylko dwa wzajemnie wykluczajce si wariantyodpowiedzi (np. Czy Jan Kocha Zosi?).

Wieloczonowe istnieje skoczona liczba wzajemnie wykluczajcych siodpowiedzi (np. Czy Pary ley nad Wis, Sekwan, Loar?).

Pytania dopenienia zaczynaj si od dowolnej innej partykuy. Pytania zamknite posiadaj schemat odpowiedzi. Pytania otwarte nie posiadaj schematu odpowiedzi. Pytania proste chodzi o uzyskanie jednej informacji. Pytania zoone chodzi o uzyskanie wicej ni jednej informacji. Od strony

gramatycznej jest to pytanie zadane z uyciem wicej ni jednej partykuy pytajnej (np.

Kto i kiedy odkry Ameryk?) Pytania waciwie postawione Pytania niewaciwie postawioneIV

III

II

I


8/34

8


5. Pozostae rodzaje pyta:a) Retoryczneb) Zoliwec) Pozorned) Sugerujce:

Sugerujce fakty pytajcy podaje pewne fakty, ktrych pytany nie mia, lub o ktrychzapomnia.

Sugerujce emocje polega na uyciu okrele pejoratywnych, co ma na celuwywoanie wpywu na odpowiadajcym.

6. Dyrektywiczny charakter pyta:a) Zaoenie H. Kelsena normy prawne mog regulowa dowolne zachowanie ludzkie,

niemniej naley rozwaa ich sensowno. Wg Kelsena bezsensowna jest norma, ktra niepozwala adresatowi zachowa si z ni zgodnie, lub do ktrej zastosowanie si nie jestmoliwe (np. adnemu czowiekowi nie wolno umrze).

b) Odniesienie do logiki erotetycznej (Ajdukiewicz) dyrektywiczny charakter pytaniapolega na tym, e pytany musi mie moliwo udzielenia odpowiedzi prawdziwej, lubfaszywej.

7. Zaoenie pytania np. do pytania Kto odkry Ameryk? zaoeniem pytania jesttwierdzenieAmeryka zostaa odkryta.

a) Pozytywne Kto jest krlem Polski? - Polska jest monarchi.b) Negatywne Ktra liczba parzysta jest niepodzielna przez 2? Nie istnieje liczba parzysta

niepodzielna przez 2.

Wg Ziembiskiego nie naley rozrnia zaoenia pozytywnego i negatywnego.

8. Odrnienie pyta:a) Waciwie postawionych jego zaoenie nie jest faszywe.b) Niewaciwie postawionych pytanie, ktrego zaoenie jest faszywe, tzn. niemoliwe

jest udzielenie odpowiedzi prawdziwej, lub faszywej. Poprawn odpowiedzi, na pytanieniewaciwie postawione jest odpowied znoszca bdne zaoenie pytania.

c) Obarczonych bdem podwjnego pytania:Panie sdzio, czy przesta Pan bra apwki?

TAK, przestaem. NIE, nie przestaem. NIE, gdy nigdy nie braem.

Wg Ajdukiewicza to pytanie jest waciwie postawione, ale odpowied nie jest rozstrzygajca. WgZiembiskiego pytanie jest niewaciwie postawione, gdy zaoenie pytania jest faszywe (Sdzia bierzeapwki).


9/34

9


WYKAD IV

Temat:Logika erotetyczna, cz.IIWykadowca: A. Grabowski

1. Charakterystyka odpowiedzi:a) Prawdziweb) Faszywec) Waciwed) Niewaciwe odpowied niewaciwa, to odpowied:

Nie zbudowana wedug schematu odpowiedzi. Zbudowana wedug schematu, ale taka, ktrej niewiadoma zostaa zastpiona przez

odpowied spoza zakresu niewiadomej pytania.e) Cakowite wprost tosama z odpowiedzi waciw.f) Cakowite nie wprost taka, z ktrej odpowied wynika.g) Czciowe taka, ktra pozwala wyeliminowa niektre odpowiedzi.h)

Znoszce mylne zaoenie pytaniai) Nie znoszce mylnego zaoenia pytania

Kto odkry Ameryk? Ad. a Krzysztof Kolumb odkry Ameryk. Ad. b Jan Nowak odkry Ameryk. Ad. c Jan Nowak odkry Ameryk. Ad. d Liczba odkrya Ameryk. lub Nie, nie odkry. Ad. e Jan Nowak odkry Ameryk. Ad. f Najwybitniejszy hiszpaski odkrywca odkry Ameryk. Ad. g aden Niemiec nie odkry Ameryk. Ad. h Ameryka nie zostaa odkryta. Ad. i Jan Nowak odkry Ameryk.2. Koncepcje prawdy:a) Klasyczna (korespondencyjna) prawdziwe jest zdanie, ktre jest zgodne (tj.

koresponduje) z rzeczywistoci.b) Kryterialne:

Teoria oczywistoci (Kartezjusz) zdanie jest prawdziwe wtedy, gdy jest oczywiste. Teoria koherencyjna (spjnoci) zdanie jest prawdziwe wtedy, gdy jest zgodne ze

zdaniami wczeniej uznanymi za prawdziwe. Zakada kumulatywny rozwj wiedzy ijest w opozycji do wspczenie przyjmowanej teorii zmiany paradygmatu. Teoria pragmatyczna (nauka amerykaska) zdanie jest prawdziwe, gdy przynosi

poytek, a faszywe, gdy przynosi szkod. Teoria konsensualna (zgody powszechnej) zdanie jest prawdziwe wtedy, gdy jest

powszechna zgoda na to, by byo ono prawdziwe.

3. Pytania sugestywne w procesie karnym (na podstawie KPK): Art. 271 1 (starego KPK) wiadek skada zeznania zaczynajc od pytania co i z

jakiego rda wiadomo mu w sprawie.

Modele przesucha: Model spontaniczny sd pozwala przesuchiwanemu na spontaniczn wypowied.

Wymaga odesania od kryterium pozalogicznego(koncepcja prawdy).


10/34

10


Model zadawania pyta przesuchiwany tylko odpowiada na zadawane pytania. Model mieszany przesuchiwanemu najpierw pozwala si na swobodn

wypowied, po czym zadaje pytania doprecyzowujce. Art. 191 2 norma wyznaczajca kolejno pyta, od ktrych rozpoczynamy

przesuchanie. Art. 314 2 (stary KPK) uchylenie pytania, ktre sd uzna za: nieistotne, nie majce

znaczenia dla sprawy, obraajce przesuchiwanego, lub zmierzajce do ustaleniakwestii ju ustalonych. Art. 171 4 zakaz zadawania pyta sugerujcych. Art. 171 6 organ przysugujcy uchyla sugerujce i te, ktre uzna za nieistotne. Art. 370 4 prowadzcy uchyla ww. pytania, oraz te, ktre uznaje za niestosowne.

Stanowisko doktryny doktryna posuguje si pojciem sugestywnoci wg Ajdukiewicza, orazpodkrela, e trzeba uwaa z pytaniami rozstrzygnicia, gdy zawieraj wicej sugestywnychinformacji. Przyjmuje si, e w pewnych wypadkach pytania sugerujce s dopuszczalne, jakotzw. pytania kontrolne (gdy badamy prawdomwno wiadka). Niedopuszczalne s natomiast:

pytania wykraczajce poza ramy postpowania i niestosowne (np. zawierajce wulgaryzmy, lubzmierzajce do ustalenia tego, co ju zostao ustalone). Przyjmuje si, e warto dowodowadowodu uzyskanego w postaci odpowiedzi na pytanie sugerujce jest mniejsza, ni uzyskanej wwyniku pozostaych pyta.

4. Pi warunkw pytania prawidowo postawionego:a) Sensowneb) Celowec) Syntaktycznie prawidowed) Zrozumiaee) Musi istnie moliwo przynamniej jednej prawidowej (dla pytania zamknitych)5. Katalog rad kryminalistyki:a) Konstrukcja pytania winna odpowiada wskazaniom logicznym i regulacjom prawnymb) Cel pytania winien by objty materi postpowaniac) Naley przygotowa si do przesuchania i przewidzie tre odpowiedzi:

Pytania gwne Pytania dodatkowe Pytania ewentualne

d) Zadajc pytanie trzeba skorzysta z metod opartych na nauce.


11/34

11


WYKAD V

Temat:Semantyka nazw.Wykadowca: Prof. T. Gizbert-Studnicki

1. Podstawowe pojcia semantyki nazw:a) Desygnat nazwy desygnatem nazwy A jest rzecz, o ktrej zgodnie z prawd orzec mona

A.b) Relacja oznaczania relacja zachodzca midzy nazw, a jej desygnatem.c) Zakres nazwy zbir desygnatw danej nazwy.

Zbir w sensie dystrybutywnym (np. zakres nazwy) zbir A jest tosamy ze zbioremB, gdy kady element zbioru A naley do zbioru B. Nie jest tosamy ze zbiorem wsensie kolektywnym, czyli caoci skadajcej si z czci.

2. Podzia nazw ze wzgldu na liczb desygnatw:a) Nazwa oglna nazwa majca wicej ni jeden desygnat.b)

Nazwa jednostkowa nazwa majca dokadnie jeden desygnat. Kategoria syntaktyczna Liczb desygnatw wyznacza struktura jzyka (np. najdusza

rzeka wiata). Kategoria semantyczna Liczb desygnatw wyznacza rzeczywisto pozajzykowa

(np.polski laureat pokojowej Nagrody Nobla)c) Nazwa pusta nazwa nie majca adnego desygnatu. Zakresem nazwy pustej jest zbir

pusty.

krl Polski Nazwa pusta w wiecie aktualnie istniejcym.

Nazwa oglna w wiecie realnie istniejcym z uwzgldnieniem historii.

Obecny krl Francji jest ysy. To zdanie nie jest prawdziwe. Zdanie jest w istocie koniugacj, w ktrej presupozycj jest zdanie Istnieje obecny krl Francji.

Warto logiczna nie przysuguje temu zdaniu, poniewa jego presupozycja nie jest speniona.Presupozycja jest odporna na negacj.

smurf, elf, wampir Na potrzeby logiki przyjmuje si, e nazwy te s nazwami pustymi, gdy wiat realnie istniejcy jest

jedynie istniejcym.

3. Podzia nazw ze wzgldu na kategori ontologiczn:a) Nazwy konkretne odnosz si do rzeczy ze wiata przedmiotowego (np. krzeso, mikrofon,

ale te nimfa).b) Nazwy abstrakcyjne wskazuj na pewne cechy wsplne, na pewien stan lub stosunek

(np. cnota, mio, cisza).c) Bd hipostazowania dopatrywanie si cech desygnatw nazwy konkretnej w

desygnatach nazwy abstrakcyjnej.

Czy i jak istniej nazwy abstrakcyjne? Idealizm (Platon) nazwy konkretne istniej realnie i obiektywnie w wiecie idei.


12/34

12


Reizm (Kotrabiski) istniej tylko nazwy konkretne, nazwy abstrakcyjne to hipostazy nazwypozorne.

Pomidzy nazwami konkretnymi i abstrakcyjnymi nie zachodzi test substytucji:

Szczero przeraa Jan. Jan przeraa szczero.Dobre zdanie jzyka polskiego

(przy zaoeniu jzyka pozycyjnego)

Zdanie nie naley jzyka polskiego

Przykad jest dowodem na to, e semantyka motywuje skadni.

4. Nazwy generalne i indywidualne:a) Nazwy generalne pozwala je odrni ju sama znajomo jzyka polskiego (np. krzeso,

so, mikrofon).b) Nazwy indywidualne nazwy pozbawione znaczenia w jzyku polskim (np. Lech

Kaczyski, Wisa).

5.

Podzia nazw ze wzgldu na zakres:a) Nazwy kolektywne oznaczajce zbiory (np. biblioteka, wojsko)b) Nazwy niekolektywne nie oznaczajce zbiorw.6. Nazwy prywatne i nieprywatne:a) Nazwy prywatne podkrelaj brak czego (np. niepoczytalno)b) Nazwy nieprywatne pozostae nazwy.7. Tre nazwy:a) Pena - treci pen nazwy N jest zbir wszystkich cech przysugujcych wsplnie

wszystkim desygnatom nazwy N (w tym sensie, e wszystkie desygnaty nazwy N majwszystkie te cechy i tylko desygnaty nazwy N maj kad z tych cech.b) Charakterystyczna - tre charakterystyczna nazwy N to jakikolwiek zbir cech taki, e

wszystkie desygnaty nazwy N maj wszystkie te cechy i tylko desygnaty nazwy N majkad z tych cech.

c) Jzykowa (znaczenie nazwy) - Treci jzykow nazwy N jest taka tre charakterystycznanazwy N, ktra suy uytkownikowi jzyka do rozpoznawania desygnatw tej nazwy.

Kwadrat:Ad. a) pasko, czworoboczno, prostoktno, rwnoboczno, wpisywalno w koo, etc. (nie mona

tego katalogu wyczerpa)Ad. b) pasko, czworobocznoAd. c) - pasko, czworoboczno, prostoktno, rwnoboczno


13/34

13


WYKAD VI

Temat:Stosunki midzyzakresowe.Wykadowca: Prof. T. Gizbert-Studnicki

1. Podstawowe pojcia:a) Zbir uniwersalny (uniwersum) zbir wszystkiego co istnieje. Oznaczany jako odcinek.b) Negacja przynazwowa negacj przynazwow nazwy A, jest nazwa A (np. so i nie-so).2. Stosunki midzyzakresowe:a) Zawierania:

Podrzdno: A student B ssak Rwnowano:

A student B suchacz uczelni wyszej Nadrzdno: A gryzo B kuna

b) Krzyowania: Niezaleno: A pose

B przestpca

Podprzeciwiestwo: A ssak B nie-so

c) Wykluczania: Przeciwiestwo: A profesor B so Sprzeczno: A so A nie-so

POMIDZY DWIEMA DOWOLNYMI NIEPUSTYMI NAZWAMI JZYKA ZACHODZIZAWSZE DOKADNIE JEDEN Z POWYSZYCH STOSUNKW ZAKRESOWYCH !!!

B

A

B

A

B

A

B

A

B

A

B

A

A

A


14/34

14


3. Stosunki zakresowe pomidzy nazwami pustymi i niepustymi:a) Jeeli dane s dwa zbiory: pusty i niepusty, to zbiory te zarwno si w sobie zawieraj,

jak i wykluczaj:

A krasnoludekB so Stosunek przeciwiestwa Stosunek podrzdnoci

Zada takich nie rozwizuje si metod graficzn!

4. Metajzyk:a) Antynomia semantyczna:TO ZDANIE JEST FASZYWE

Antynomi t rozwiza dopiero A. Tarski w latach 30-tych XX wieku. Wg Tarskiego zdaniu temu

nie przysuguje warto logiczna, gdy jest ono bezsensowne (odnosi si do samego siebie).Konieczne jest odrnienie stopni jzyka. Tarski jako pierwszy uy okrelenia metajzyk.

Nie da si ustali stosunku zakresowego pomidzy nazwami j. przedmiotowego (np. so) inazwami metajzyka (np. nazwa pusta), gdy nie maj one wsplnego uniwersum.

jest

Prawda (1)Zaoenie to prowadzi do sprzecznoci,gdy przyjcie zdania za prawdziwe,prowadzi do faszu.

Fasz (0)Zaoenie to prowadzi do sprzecznoci,bowiem przyjcie zdania za faszywe,prowadzi do prawdy.

SO

DOM

STATEK

AUTO

jest

albo

NAZWA

FUNKTOR

RZECZYWISTOPOZAJZYKOWA

JZYKPRZEDMIOTOWY

METAJZYKJ. PRZEDMIOTOWEGO


15/34

15


WYKAD VII

Temat:Semantyka zda.Wykadowca: Prof. T. Gizbert-Studnicki

1. Rodzaje przydawek przynazwowych:a) Determinujca:

A kuna B tresowana kuna

Stosunek nadrzdnoci (podrzdnoci)b) Konfirmujca:

A przyjaciel B prawdziwy przyjaciel

Stosunek rwnowanocic) Modyfikujca:

A przyjaciel

B faszywy przyjacielStosunek przeciwiestwa

2. Koncepcje prawdy (patrz wykad IV pkt. 2)3. Rodzaje zda:a) Syntetyczne (a posteriori) aby oceni ich prawdziwo, potrzebne jest dowiadczenie,

empiria (np.Anna skoczya 19 lat).b) Analityczne (a priori) ich prawdziwo wynika z samego znaczenia (np. Kwadrat ma

cztery boki).

c)Wewntrznie sprzeczne samo znaczenie przesdza o faszywoci (np. Kwadrat ma 5bokw).

4. Rodzaje funktorw zdaniotwrczych od jednego zdania:a) Ekstensjonalne (prawdziwociowe) ich warto logiczn wyznacza wycznie warto

argumentw (np. wszystkie funktory KRZ).b) Intensjonalne (treciowe) wartoci logicznej zdania nie mona ustali jedynie na

podstawie znajomoci wartoci logicznej argumentw (np. funktory logiki modalnej ideontycznej).

5.Wieloznaczno w jzyku:a) Homonimia i polisemia zjawiska, w ktrych jednemu wyrazowi jzyka przypisane jestwicej ni jedno znaczenie:

Homonimia wyrazy poczone znaczeniem s bez zwizku. Polisemia wyrazy poczone znaczeniem s spokrewnione.W tekstach prawnych homonimia nie sprawia wikszych problemw, gdy wyraz jest osadzony wkontekcie. Duo wiksze problemy sprawia polisemia.

b) Nieostro nazwa N jest nieostra, gdy jej brzeg jest zbiorem niepustym. Brzegiem nazwyN jest zbir tych przedmiotw, o ktrych uytkownik nazwy nie jest w stanie orzec ani N,ani nie-N.

Nazwy jednostkowe s zawsze ostre.

Nazwy puste nie mog by nieostre. Tylko nazwy oglne mog by nieostre.

B

A

B

A

B

A

Sposobem na eliminacj nazwnieostrych w tekcie prawnym jestwprowadzenie definicji legalnej.


16/34

16


c) Otwarta tekstowo (open texture) zawsze jest moliwe zaistnienie stanu, w ktrym (wwyniku rozwoju nauki) zaistnieje wtpliwo, czy jaka nazwa (definicja) obejmie danyprzedmiot (np. w wyniku rozwoju technik informatycznych konieczne byo poszerzeniedefinicji legalnej utworu w prawie autorskim, o programy komputerowe). Otwartejtekstowoci nie da si wyeliminowa, gdy niemoliwe jest przewidzenie kierunkwrozwoju nauki.

d) Okazjonalno nazwa jednostkowa majca jeden desygnat (np.ja), ale zmieniajcy si wzalenoci od tego, przez kogo zostaa wypowiedziana. Interpretacja wypowiedziokazjonalnej zaley do empirii.

e) Presupozycje role znaczeniowe: Prosta uywanie nazwy w odniesieniu do konkretnego jej desygnatu (np. So

biegnie ulic.) Formalna uywanie nazwy w odniesieniu do caego jej zakresu (np. So jest

ssakiem). Materialna uywanie nazwy w odniesieniu do metajzyka (np. So jest nazw).

f) Amfibolia wieloznaczno skadniowa. Zdanie, w ktrym poszczeglne wyrazy s jasne,ale cao moe by rozumiana wieloznacznie, np.:

Ucz studenta (czego?) matematyki. Ucz (kogo?) studenta matematyki.

g) Znaczenia dosowne i przenone: Bd figuratywnego mylenia traktowanie dosowne wyrae, ktre zostay uyte

w przenoni.


17/34

17


WYKAD VIII

Temat: Teorie relacjiWykadowca: Prof. T. Gizbert-Studnicki

1. Podstawowe pojcia:a) Czony relacji obiekty poczone relacj (poprzednik i nastpnik)b) Dziedzina relacji zbir wszystkich poprzednikw relacji.c) Przeciwdziedzina zbir wszystkich nastpnikw relacji.d) Pole relacji dziedzina + przeciwdziedzina.e) Relatywizacja do zbioru mwic np. o relacji bliniactwa automatycznie odnosimy t

relacj do zbioru ludzi.f) Zapis graficzny:

aRba pozostaje w relacji R do b

Ilekro bdzie mowa o zbiorach, mamy na myli zbiory w sensie dystrybutywnym (tzn. [4,7,1] = [7,1,4])

2. Pary uporzdkowane wana jest kolejno, w jakiej wyliczamy elementy zbioru, np. (a,b) (b,a).

3. Iloczyn kartezjaski iloczynem kartezjaskim zbioru X i zbioru Y, jest zbir wszystkichpar uporzdkowanych, w ktrych na pierwszym miejscu wystpuje element zbioru X, a nadrugim element zbioru Y, np.:[a, b] i [2,6,7] = (a,2) (a,6) (a,7)

(b,2) (b,6) (b,7)

4. Kwadrat kartezjaski iloczyn kartezjaski zbioru X przez zbir X, np.:[4,5,1] = (4,4) (4,5) (4,1)

(5,4) (5,5) (5,1)(1,4) (1,5) (1,1)

5. Relacja R okrelona w zbiorze X jest podzbiorem kwadratu kartezjaskiego zbioru X ,np.:Relacja wikszoci dla X = [4,5,1] = (4,4) (4,5) (4,1)

(5,4) (5,5) (5,1)

(1,4) (1,5) (1,1)

6. Charakterystyka relacji:a) Symetrycznoci:

Symetryczno relacja R jest symetryczna zawsze i tylko wtedy, gdy jeelizachodzi pomidzy X i Y, to zachodzi take midzy Y i X (np. relacja rwienictwa).

Przeciwsymetryczno relacja R jest przeciwsymetryczna zawsze i tylko wtedy,gdy jeeli zachodzi pomidzy X i Y, to nieprawda, e zachodzi take midzy Y i X(np. relacja bycia wikszym).

Niesymetryczno - relacja R jest niesymetryczna zawsze i tylko wtedy, gdy jeelizachodzi pomidzy X i Y, to czasem zachodzi, a czasem nie zachodzi midzy Y i X(np. relacja lubienia).


18/34

18


b) Przechodnioci: Przechodnio relacja R jest przechodnia zawsze i tylko wtedy, gdy jeeli zachodzi

pomidzy X a Y a Z, to zachodzi take midzy X a Z (np. relacja starszestwa). Przeciwprzechodnio relacja R jest przeciwprzechodnia zawsze i tylko wtedy,

gdy jeeli zachodzi pomidzy X a Y a Z, to nieprawda, e zachodzi take midzy X a

Z (np. relacja ojcostwa). Nieprzechodnio relacja R jest nieprzechodnia zawsze i tylko wtedy, gdy jeeli

zachodzi pomidzy X a Y a Z, to czasem zachodzi, a czasem nie zachodzi midzy X aZ (np. relacja pokrewiestwa).

c) Zwrotnoci: Zwrotno relacja R jest zwrotna zawsze i tylko wtedy, gdy zachodzi midzy

kadym elementem zbioru, a nim samym (np. relacja bycia rwnym). Przeciwzwrotno relacja R jest zwrotna, gdy nieprawda, e zachodzi midzy

kadym elementem zbioru, a nim samym (np. relacja bycia wikszym). Niezwrotno relacja R jest niezwrotna zawsze i tylko wtedy, gdy czasem

zachodzi, a czasem nie zachodzi, midzy kadym elementem zbioru, a nim samym(np. relacja lubienia).

d) Spjnoci: Spjno relacja R jest spjna zawsze i tylko wtedy, gdy zachodzi pomidzy kad

par tego zbioru albo w jednym, albo w drugim kierunku (np. relacja byciawikszym).

Przeciwspjno relacja R jest przeciwspjna zawsze i tylko wtedy, gdy niezachodzi dla adnej pary tego zbioru ani w jednym, ani w drugim kierunku.

Niespjno relacja R jest niespjna zawsze i tylko wtedy, gdy czasem zachodzi, aczasem nie zachodzi pomidzy parami tego zbioru albo w jednym, albo w drugim

kierunku (np. relacja pokrewiestwa w najbliszej rodzinie).

7. Relacje w stosunkach zakresowych:d) Stosunek podrzdnoci, relacja:

Przeciwsymetryczna Przeciwprzechodnia Przeciwzwrotna Niespjna

e) Stosunek rwnowanoci, relacja: Symetryczna Przechodnia Zwrotna Niespjna.

f) Stosunek podprzeciwiestwa, relacja: Niesymetryczna Przeciwzwrotna Przeciwprzechodnia Niespjna

d) Stosunek niezalenoci, relacja: Symetryczna Nieprzechodnia Przeciwzwrotna Niespjna

e) Stosunek przeciwiestwa, relacja: Symetryczna Nieprzechodnia Przeciwzwrotna Niespjna


19/34

19


8. Konwers relacji konwersem relacji xRy, jest relacja yRx.9. Relacje porzdkujce:a) Cakowicie (mocno) relacje przeciwsymetryczne, przechodnie i spjne (np. relacja norm:

konstytucyjnych, ustawowych, z rozporzdzenia gdy w zbiorze tym nie ma norm otakiej samej mocy prawnej).

b) Czciowo (sabo) relacje przciwsymetryczne, przechodnie i niespjne (np. relacjawynikw egzaminu, uszeregowana w kolejnoci od najlepszych gdy zdarzaj si wynikijednakowe )

10.Rodzaje przyporzdkowania:a) Jednojednoznacznie takie, gdy jeden element dziedziny odpowiada dokadnie jednemu

elementowi przeciwdziedziny:

b)Jednowieloznaczne takie, gdy jeden z elementw dziedziny moe odpowiada wieluelementom przeciwdziedziny:

c) Wielojednoznaczne takie, gdy jeden z elementw przeciwdziedziny moe odpowiada dokadniewielu elementom dziedziny:

d)Wielowieloznaczne takie, gdy kady element dziedziny, moe odpowiada wieluelementom przeciwdziedziny:

X1X2

X3

Y1

Y2

Y3

Np. monogamicznemaestwo

Y1

Y2

Y3

X2Np. relacja

macierzystwa

Y2

X1X2

X3

Np. relacja byciapodwadnym

X1

X2

X3

Y1

Y2

Y3

Np. relacja bycia

znajomym


20/34

20


WYKAD IX

Temat:Logika modalna i deontyczna.Wykadowca: Prof. T. Gizbert-Studnicki

1. Logiki funktorw intensjonalnych:a) Logika modalna (aletyczna) logika funktorw konieczne, e; moliwe, eb) Logika deontyczna logika funktorw nakazane, e; zakazane, e; dozwolone, ec) Logika epistemiczna logika funktorw wiem, e; wierz, e

LOGIKA MODALNA

1. Operatory:a) Kp Konieczne, e pb) Mp Moliwe, e p

2.

Stylizacje:a) Stylizacja de dictum:Konieczne, e kady czowiek umrze.

b) Stylizacja de re:Kady czowiek musi umrze.

3. Sensy koniecznoci:a) Logiczny p jest konieczne w sensie logicznym, gdy p wynika logicznie ze zda

uznanych uprzednio za prawdziwe.b) Dynamiczny p jest konieczne w sensie dynamicznym, gdy jest powodowane przez

pewne obiektywnie istniejce czynniki (np. Konieczne, e kady czowiek umrze).c) Tetyczny p jest konieczne w sensie tetycznym wtedy, gdy p wynika z faktu

ustanowienia, (np. Konieczne, e Jan paci podatki).d) Aksjologiczny p jest konieczne w sensie aksjologicznym, wtedy, gdy p jest podane

ze wzgldu na jakie uznane wartoci (np. Konieczne jest uniknicie wojny).e) Psychologiczny p jest konieczne w sensie psychologicznym wtedy, gdy p wynika z

psychicznego przekonania podmiotu wypowiadajcego (np. Konieczne, e zdam egzamin zlogiki).

4. Sensy moliwoci:a) Moliwo dwustronna Mp ~Mp np.:Jeeli moliwe, e zdam egzamin, to moliwe e nie

zdam egzaminu. Jest to sens potoczny, a nie logiczny.b) Moliwo jednostronna Moliwo Mp nie przesdza o tym, e ~Mp. Sens logiczny

moliwoci.


21/34

21


5. Kwadrat logiki modalnej:

Kwadrat opisuje prawa logiki modalnej, tzn. wpisane w niego funktory maj zawsze warto 1.

a) Nadrzdno Konieczne, e p jest nadrzdne do moliwe, e p, gdyjeeli konieczne, e p, tomoliwe, e p (implikacje przy pionowych bokach).

b) Sprzeczno Konieczne, e p jest sprzeczne, z moliwe, e nie p, gdy nigdy nie jest tak, eobie formuy s jednoczenie prawdziwe, lub jednoczenie faszywe (alternatywy rozczneprzy przektnych).

c) Przeciwiestwo Konieczne, e p, jest przeciwne do konieczne, e nie p, gdy nie jestmoliwe, aby obie formuy byy jednoczenie prawdziwe (dysjunkcja przy grnym boku).

d) Podprzeciwiestwo Moliwe, e nie p jest podprzeciwne do moliwe, e nie p, gdy nie jestmoliwe, aby obie formuy byy jednoczenie faszywe (alternatywa przy dolnym boku).

LOGIKA MODALNA JEST NADBUDOW LOGIKI KLASYCZNEJ, TZN. KADATAUTOLOGIA LOGIKI KLASYCZNEJ JEST PRAWEM LOGIKI MODALNEJ.

LOGIKA DEONTYCZNA

1. Operatory:a) Np nakazane, e pb) Zp zakazane, e pc) Dp dozwolone, e pd) Identyczno aden z tych operatorw nie funkcjonuje w sposb identyczny, np.:

Zp ~Dp Zakazane, e wolno zabija, wtedy i tylko wtedy, gdy nieprawda, e dozwolone,e wolno zabija.

Np ~D~p Nakazane jest pacenie podatkw, wtedy i tylko wtedy, gdy nieprawda, edozwolone jest nie pacenie podatkw.

2. Kwadrat logiki deontycznej:

Kp K~p

Mp M~p

Operatory te odnosz si tylko do czynw ludzkich, tzn.zachowa sterowaln ch ludzk wol .

Np Zp

Dp D~p

LOGIKA DEONTYCZNA JEST NADBUDOWLOGIKI KLASYCZNEJ ALE NIE JEST TAK, E

KADA TAUTOLOGIA LOGIKI KLASYCZNEJ JESTPRAWEM LOGIKI DEONTYCZNEJ (PARADOKS

ALFA ROSSA)Np.:

~(Np

p) Nieprawda, e jeeli nakazano, e Jan pacipodatki, to Jan paci podatki.


22/34

22


WYKAD X

Temat:Teoria definicji cz. IWykadowca: Dr A. Grabowski

1. Podzia definicji:DEFINICJE

REALNE NOMINALNE OSTENSYWNE

a) Definicja realna

polega na scharakteryzowaniu jakiego przedmiotu, poprzez podaniejego cech istotnych i charakterystycznych, ktre przysuguj desygnatom nazwyokrelajcej ten przedmiot. Jest to historycznie pierwszy rodzaj definicji, wyrniony przezArystotelesa.

b) Definicja nominalna polega na podaniu znaczenia wyraenia definiowanego, czyliinformacji jakie wyraenie jest rwnoznaczne z definiowanym, np. auto to samochd.

c) Definicja ostensywna procedura definicyjna polegajca na tym, e wskazujemy desygnatnazwy definiowanej i podajemy jego nazw. Jest szeroko wykorzystywana w etyce.

2. Stylizacje definicji:a)

Przedmiotowa w definicji nie wystpuje cudzysw, np. auto to samochd.b) Sownikowa definiens i definiendum s ujte w cudzysw, np. auto to samochd.

c) Semantyczna tylko definiendum jest ujte w cudzysw, np. auto to samochd.Definicje realne s sformuowane zawsze w stylizacji przedmiotowej.

3. Kryteria pozwalajce odrni definicj realn od nominalnej:a) Definicje nominalne s metajzykowe, a nominalne wewntrzjzykowe (sformuowane w

jzyku przedmiotowym).b) Definicje realne podaj informacje o desygnatach przedmiotu definiowanego za pomoc

podania jego cech istotnych (tzw.istota rzeczy

), a nominalne podaj jedynie terminywieloznaczne, przez co nie pozwalaj rozstrzygn, czy co jest desygnatem, czy nie.c) Definicje realne ujmuj istot rzeczy, rozumian jako zesp cech, ktrych wystpowanie

decyduje o uyciu danego terminu w zwykej praktyce jzykowej, a definicje nominalnetego zespou cech nie podaj, np. ld zamarznita woda (realna), ld ciao stae oskadzie H2O (nominalna).

d) Kryterium obiektywne Definicje realne okrelaj istot rzeczy, rozumian jako zespcech obiektywnie wanych, a definicje nominalne nie.

e) Kryterium subiektywne Definicja realna ma na celu wskazanie cech istotnychprzedmiotu definiowanego, a definicja nominalna nie ma tego celu.

Wspczesna nauka wykorzystuje gwnie kryterium d) i e), przy czym pierwszestwo ma kryteriumobiektywne.

PRZEDMIOTOWE METAJZYKOWE

SOWNIKOWE SEMANTYCZNE


23/34

23


4. Stosunek zakresowy pomidzy definicjami realnymi i nominalnymi:a) Stosunek wykluczania stanowisko wikszoci logikwb) Stosunek rwnowanoci stanowisko Czyowskiegoc) Stosunek krzyowania stanowisko Ajdukiewicza, potem zmodyfikowane do zawierania

zakresowego

5. Podzia definicji ze wzgldu na budow:a) Definicje rwnociowe zbudowane wedug schematu:definiendum + spjka definicyjna + definiens

Warunek przekadalnoci (eliminowalnoci) zostaje speniony, gdy w tekcie definiendummona zastpi przez definiens i odwrotnie.

Wyrane definiendum jest tosame z definiensem. Kontekstowe (w uwikaniu) w definiensie wystpuj jakie inne wyrazy (np. w

KRZ przy definiowaniu funktora konieczne jest podanie zmiennych). Klasyczne przyjmujce budow: a jest to b majce cech c, gdzie:

a gatunek definiowany b termin rodzajowy c rnica gatunkowa (differentiam specificam)

Np. Planeta to ciao niebieskie krce wok soca. Nieklasyczne inne, ni klasyczne, np. przez wyliczenie desygnatw.

b) Nierwnociowe nie speniajce warunku przekadalnoci: Indukcyjne definicja, ktra porednio wskazuje przedmioty nalece do zakresu

wyraenia definiowanego, poprzez wskazanie relacji w jakiej te przedmiotypozostaj w odniesieniu do przedmiotw, ktre zostay wskazane w warunkuwyjciowym, np. definicja liczby naturalnej:

Warunek wyjciowy 0 jest liczb naturaln Warunek indukcyjny x jest liczb naturaln, jeeli x+1 jest liczb

n naturaln Przez postulaty definicja skada si z dwch lub wicej zda zawierajcych

wyraenie definiowane, ktre uznajemy za prawdziwe i w ten sposb poznajemyznaczenie wyraenia definiowanego, np. definicja zobowizania z KC - 1. Zobowizanie polega na tym, e wierzyciel moe da od dunika wiadczenia, adunik powinien wiadczenie speni. 2. wiadczenie moe polega na dziaaniu albo nazaniechaniu.

Czstkowe podaj niektre kryteria zastosowania (uycia definiowanegoterminu), w zwizku z tym termin definiowany nadal pozostaje nieostry. Swyraane w formie warunku (implikacji), a nie rwnowanoci, np. Jeeli x ma mniejni 20 lat, to jest modym czowiekiem i jeeli x ma wicej ni 20 lat to nieprawda, e jestmodym czowiekiem.

6. Podzia definicji ze wzgldu na funkcje:a) Sprawozdawcze (analityczne) zmierzaj do wiernego odtworzenia znaczenia, jakie

wyraenie definiowane ma w jzyku. S zdaniami w sensie logicznym.b) Regulujce (analityczno-syntetyczne) zmierzaj do nadania nowego znaczenia, ktre

jednak jest czciowo zgodne z wyraeniem dotychczasowym.

c) Projektujce (syntetyczne) zmierzaj do nadania zupenie nowego znaczenia, lubwprowadzaj do jzyka wyraenie zupenie nowe.


24/34

24


prawo natury

pozytywizmdefinicja Alexyego

WYKAD XI

Temat:Teoria definicji cz. IIWykadowca: Dr A. Grabowski

1. Bdy w definiowaniu:a) Faszywo definicja ujta jako zdanie faszywe jest faszywa. Dotyczy tylko definicji

sprawozdawczej.b) Nieadekwatno zakres definiendum nie pokrywa si z zakresem definiensa:

Zbyt wska zakres definiendum jest szerszy ni definiensa (np. nazwa towyraenie posiadajce desygnaty).

Zbyt szeroka zakres definiendum jest wszy ni definiensa (np. adwokat topomocnik procesowy strony)

Krzyujca jednoczenie zbyt wska i zbyt szeroka (np. lekarz to pracownikszpitala).

Dotyczy tylko definicji sprawozdawczej.

c)Ignotum per ignotum jest to bd subiektywny (zaley od audytorium, do ktregokierujemy wypowied) polegajcy na uyciu wyraenia zbyt skomplikowanego, lubnieznanego dla odbiorcy.

d)Idem per idem Bdne koo bezporednie ten sam wyraz jest uyty w definiendum i w

definiensie. Bdne koo porednie definicja ma ksztat A to B, a B to A, np. Logika to nauka o

poprawny myleniu. Poprawne mylenie to mylenie zgodne z reguami logiki.e) Przesunicie kategorialne jaki przedmiot nalecy do jednej kategorii ontologicznej jest

okrelany za pomoc przedmiotu z innej kategorii ontologicznej, np. Norma to fakt spoeczny

(norma jest wypowiedzi jzykow, nie moe by wic faktem).

2. Definicje perswazyjne (na przykadzie trjkta definicyjnego prawa R. Alexyego):a) Definicja perswazyjna definicja suca do wywoania zmiany postaw emocjonalnych w

stosunku do nazw, lub terminw definiowanych (Ch. Stevenson).b) Trjkt definicyjny prawa Alexyego:

WACIWE USTANOWIENIE

SPOECZNA SKUTECZNO TRECIOWA SUSZNO


25/34

25


Definicja prawa Alexyego prawo to zesp norm, ktry:I. Przyjmuje roszczenie do bycia susznym.

II. Zawiera og norm nalecych do w zasadzie skutecznej spoecznie konstytucji, ktre nies ekstremalnie niesprawiedliwe, oraz og norm ustanowionych zgodnie z konstytucj,wykazujcy przynajmniej minimaln skuteczno (lub szans na skuteczno), ktrerwnie nie s ekstremalnie niesprawiedliwe.

III. Do ktrego to systemu nale take te zasady i inne argumenty normatywne, na ktrychopiera si, lub opiera musi procedura stosowania prawa tak, aby zapewni zaspokojenieroszczenia susznoci.

c) Cechy definicji Alexyego jako definicji perswazyjnej: Wystpuj terminy o zabarwieniu emocjonalnym, zarwno pozytywnym, jak i

negatywnym. Modyfikuje pojcie prawa obowizujcego w stosunku do ju przyjmowanych. Celem jest zmiana zakresu definiendum, zmiana skojarze emocjonalnych,

zastpienie jakiego uywanego dotd terminu przez termin odmienny emocjonalnie. Definicja jest konkluzj pewnej argumentacji. Dochodzi w niej do pomieszania definicji nominalnej i realnej.


26/34

26


WYKAD XII

Temat:Podzia logicznyWykadowca: Dr A. Grabowski

1. Podzia logiczny podziaem logicznym zakresu nazwy nazywamy proces mylowy,polegajcy na dobraniu nazw podrzdnych do nazwy, ktrej zakres dzielimy w ten sposb,e zakresy nazw podrzdnych si wykluczaj (warunek wykluczania), a ich suma dajezakres nazwy dzielonej (warunek zupenoci), np.:

STUDENT

STACJONARNY NIESTACJONARNY INNY

a) Zakres nazwy dzielonej totum divisionisb)

Czony podziau membra divisionisc) Podstawa podziau fundamenta divisionis

Naturalna wtedy, gdy w czonach podziau znajdujemy elementy do siebiepodobne, np. ludzie o takim samym kolorze oczu

Sztuczna wtedy gdy w czonach podziau nie znajdujemy elementw do siebiepodobnych, np. mieszkacy budynkw o nieparzystych numerach.

2. Podzia fizyczny fizyczne oddzielenie jakich czci, np. pokrojenie jabka.3. Partycja podzia caoci na czci dokonywany w umyle, np. podzia normy na hipotez,

dyspozycj i sankcj.4. Podzia dychotomiczny jest to podzia oparty na posiadaniu i nieposiadaniu jakiej

cechy, czyli w oparciu o cechy sprzeczne. W tekcie podzia ten rozpoznajemy po negacji.Kady podzia dychotomiczny jest rozczny i zupeny. Podzia, ktry jest zupeny irozczny, ale bez negacji (np. podzia nazwy czowiek na mczyzn i kobiet) nie jestdychotomiczny.

5. Zasady podziau:a) Cecha, ktra stanowi podziau musi przysugiwa wszystkim desygnatom zakresu nazwy,

ktr dzielimy.b) Wszystkie odmiany cechy bdcej podstaw podziau musz by uwzgldnione.c) aden desygnat nalecy do zakresu nazwy dzielonej nie moe posiada dwch lub wicej

odmiennych cech nalecych do rnych grup podziau.Warunki a i b gwarantuj zupeno, warunek c rozczno.


27/34

27


6. Klasyfikacja wielostopniowy (skrzyowany) podzia logiczny, np.:PRZEPIS PRAWNY

OBOWIZUJCY NIEOBOWIZUJCY

USTAWOWY NIEUSTAWOWY USTAWOWY NIEUSTAWOWY

7. Typy poj:a) Klasyfikujce pozwalaj na wyraenie tylko dwch stanw rzeczy polegajcych na

podpadaniu pod nie, lub nie.b) Porwnawcze wyraaj stopie wystpowania jakiej cechy, lub wasno, np. ciszy,

wyszy, itp.c) Metryczne podporzdkowuje przedmiotom, lub zjawiskom jak warto liczbow, np.:

waga, objto, itp.d) Typologiczne maj charakter elastyczny, s nieostre. Pojcie typu idealnego (M. Weber)

kategoria pozwalajca na systematyzacj danych empirycznych, np. typy wadzypastwowej. Typologia nie musi spenia warunkw podziau logicznego.W naukach prawnych podziay maj najczciej charakter typologiczny, a nie logiczny.


28/34

28


WYKAD XIII

Temat:Uzasadnianie twierdzeWykadowca: Prof. T. Gizbert-Studnicki.

Uzasadnienie bezporednie:1. Spostrzeenie zewntrzne (interpretacja) spostrzeenie konieczne do wypowiedzenia

zdania (np. Pada deszcz). Jest oparte na empirii. Jest obiektywnie weryfikowalne.2. Spostrzeenie wewntrzne (introspekcja) spostrzeenie skierowane do wntrza wasnej

wiadomoci psychologicznej (np. Boli mnie gowa). Nie jest weryfikowalne obiektywnie. Behawioryzm pogld goszcy, i skoro zdania psychologii nie s weryfikowalne

obiektywnie, to psycholog moe jedynie oddziaywa na czowieka, a nastpniebada jakie skutki wywoa to oddziaywanie (czowiek jako czarna skrzynka).

Intuicja zdanie oparte na intuicji jest uzasadnione bezporednio (fenomenologia).Uzasadnienie porednie:

1.Wnioskowanie (proces mylowy pozwalajcy na wyprowadzenie zda z innych uprzedniouznanych zda):

a) W kadym wnioskowaniu mamy do czynienia z: Przesankami p1, p2 p3, p4 - skoczona ilo zda uprzednie uznanych Wnioskiem zdanie uznane na podstawie uznanych przesanek.

b) Gwarancje poprawnoci wnioskowania: Warunek materialny - przesanki musz by zdaniami prawdziwymi (lub

przynajmniej uzasadnionymi. Bd przyjcia przesanek nienaleycie uzasadnionychto bdpetitio principi).

Uzasadnienie zewntrzne - Czy wniosek jest naleycie uzasadniony woparciu o przyjte przesanki? Uzasadnienie wewntrzne Czy przesanki s zdaniami naleycieuzasadnionymi?

Warunek formalny istnienie zwizku wynikania (p q ) midzy przesankami, awnioskiem. Zwizek wynikania charakteryzuj nastpujce warunki:

Implikacja p q jest zdaniem prawdziwymPomidzy zmiennymi p i q zachodzi zwizek relacji (p) i nastpstwa (q).

Implikacja wynikanie. Implikacja to funktor, a wynikanie to zwizek pomidzy zmiennymi.

c)

Rodzaje zwizku wynikania: Przyczynowy Jeeli nie bdziesz jad, to umrzesz. Strukturalny Jeeli idziesz Szewsk na rynek to po prawej mijasz MacDonaldsa. Tetyczny Jeeli przeniesienie wasnoci nieruchomoci nie nastpio w formie aktu

notarialnego, to jest niewane. Analityczny samo znaczenie zda przesdza o tym, e zdanie jest prawdziwe.

2. Wynikanie logiczne wynikanie logiczne to wynikanie oparte na wynikaniuanalitycznym. Wniosek W wynika logicznie z przesanek p1, p2 p3, pn w tautologii, wktrej poprzednikiem jest koniunkcja przesanek p1, p2 p3, pn, a nastpnikiem jest W (tzn.

jest tautologi KRZ prawda logiczna)

(p1 p2 p3 pn)W


29/34

29


5. Wnioskowanie dedukcyjne wniosek wynika logicznie z przesanek. Jest wnioskowaniemniezawodnym

a) Pewno warunkowa jeeli przesanki s zdaniami prawdziwymi, to wniosek te musiby prawdziwy, gdy prawdziwo przesanek gwarantuje prawdziwo wniosku, alefaszywo przesanek nie gwarantuje faszywoci wniosku (wg prof. Studnickiegozrozumienie tego faktu jest podstaw caej nauki logiki).

6. Wnioskowanie entymematyczne Wniosek W wynika entymematycznie z przesanek p1,p2 p3, pn z uwagi na zdanie pn+1 wtedy, i tylko wtedy, gdy wniosek W nie wynikalogicznie z przesanek p1, pn i wniosek W wynika z p1, pn z uwagi na przesank pn+1 (tzn. niektre przesanki tego wnioskowania s domylne), np.:

Pies jest krgowcem.? (Kady krgowiec jest ssakiem.)---------------------------------------------Pies jest ssakiem.

7. Wnioskowania uprawdopodobniajce (niededukcyjne) prawdziwo przesanekgwarantuje tylko prawdopodobiestwo prawdziwoci wniosku.

a) Wnioskowanie redukcyjne przybiera posta:p qq---------------------------------------------

p

Wnioskowanie to jest zawodne, ale prawdopodobne. Z prawdziwoci implikacji i prawdziwoci nastpnikawnioskujemy o prawdziwoci poprzednika. Wniosek nie wynika logicznie z przesanek, ale z przesanki p1 iW wynika p2.

b)Wnioskowanie indukcyjne we wnioskowaniu tym wszystkie zdania s zdaniamiszczeglnymi, a wniosek opisuje szczegln regu. Wystpuj w nim dwa rodzajeprzesanek: klasyfikacyjne i kwalifikacyjne, np.:

Zwierz A jest soniem. przesanka klasyfikacyjnaA1 (A2, A3, A4 An) ma trb. przesanka kwalifikacyjna

---------------------------------------------So ma trb. indukcja enumeracyjna

f (a1) g (a1). .. .. .f (an) g (an)

x [ f (x) g (x) ]


30/34

30


Indukcja zupena przesanki p1 pn wyczerpuj wszystkie przypadki podpadajcepod regu. Jest to odmiana wnioskowania dedukcyjnego, wic jest wnioskowaniemniezawodnym.

Twierdzenie cile oglne nie zawiera odniesienia do adnych wsprzdnychczasowo-przestrzennych

Generalizacje historyczne zawieraj odniesienia do czasu i przestrzeni. Paradoks indukcji:- 1000 =- 5 =

Hipotezyzm (K. Popper) - Indukcja enumeracyjna nie jest metod naukow, gdy niezwiksza logicznego prawdopodobiestwa. Proces badawczy winno zacz si odpostawienie hipotezy, a potem dy do jej obalenia. Jeeli rzetelne prby obalenia niepowiod si, to zaoy mona, e jest prawdziwa (do czasu ewentualnego obalenia).

8. Kontekst odkrycia i kontekst uzasadnienia:a) Kontekst odkrycia skd si bior odkrycia naukowe? nie jest przedmiotem

zainteresowania metodologii.b) Kontekst uzasadnienia jaki jest najpewniejszy rodek uzasadniania odkry naukowych?

Jest przedmiotem zainteresowania metodologii.

Psychologiczne pojcie prawdopodobiestwa nie pokrywa si zlogicznym pojciem prawdopodobiestwa.


31/34

31


WYKAD XIV

Temat:Metodologia naukWykadowca: Prof. T. Gizbert-Studnicki

1. Podzia nauk z uwagi na sposb uzasadniania:a) Dedukcyjne przyjmuj tylko takie twierdzenia wtrne, ktre zostao wydedukowane z

twierdze pierwotnych (tzn. nie wywnioskowane z innych). Przykadami nauk dedukcyjnych s matematyki i logika formalna. W matematyce

twierdzeniami pierwotnymi s aksjomaty. Twierdzenia nauk empirycznych suzasadnione zawsze na podstawie aksjomatw.

Kwestia uzasadniania aksjomatw: Kryterium oczywistoci kategoria subiektywna Kryterium dowiadczenia jest niepewne Teza o analitycznym charakterze aksjomatw aksjomaty przesdzaj same o

sobie, jest to teza niebezpieczna, gdy sprowadza rol aksjomatw do gry sw.

Kryterium konwencji prawa matematyki s tylko umow, konwencj (np.geometra euklidesowa jest stosowana dla maych odcinkw, a geometrienieeuklidesowe dla odlegoci kosmicznych).

Wymogi konieczne dla przyjcia aksjomatw: Niesprzeczne Niezalene aden aksjomat nie moe wynika z innego aksjomatu. Zupeny aksjomatyczny system jest zupeny, gdy o kadym zdaniu mona

powiedzie, e jest twierdzeniem tego systemu, lub negacja tego zdania naleydo tego systemu.

b) Niededukcyjne (empiryczne) oprcz wnioskowa dedukcyjnych dopuszcza si teuzasadnienia niededukcyjne. W naukach tych twierdzeniami pierwotnymi s zdaniaspostrzeeniowe, a twierdzeniami wtrnymi zdania, ktre logicznie wynikaj logicznie ztwierdzeniami spostrzeeniowymi. Przykadami takich nauk s: fizyka, chemia, biologia.

2. Podzia nauk ze wzgldu na przedmiot bada:a) Przyrodnicze nauki zajmujce si przyrod oywion i nieoywion (w tym czowiekiem,

jako istot biologiczn).b) Spoeczne nauki zajmujce si czowiekiem jako istot dysponujc wiadomoci i

wolna wol (czowiek jest wyrnionym przedmiotem badania).c) Krytyka nauk spoecznych:

Nauki spoeczne zawodz, gdy dziaania praktyczne oparte s na tych naukachzawodz. Wadza nie traktuje nauk spoecznych powanie (w przeciwiestwie do nauk

przyrodniczych),jak pijak latarni - szuka w niej oparcia a nie wiata (wykorzystuje j dolegitymacji swoich dziaa).

Nauki spoeczne s zbyt sabo rozwinite, maj zbyt krtk histori. Rzeczywisto spoeczna jest indeterministyczna nie opiera si na powszechnych i

zawsze skutecznych prawach, gdy nie ma w niej wynikania przyczynowo-skutkowego. Wszystkie przewidywania deterministyczne (np. przyjmowana przezmarksizm teza o nieuchronnym upadku kapitalizmu) s zawodne ze wzgldu na woln

wol czowieka.


32/34

32


d) Rnice midzy naukami przyrodniczymi i spoecznymi: W naukach spoecznych przewidywania nie maj wartoci (nabywaj jej dopiero ex

post). W naukach spoecznych nieostra jest granica midzy nauk, a publicystyk. Nauki przyrodnicze nie s subiektywne, a w naukach spoecznych wpyw ma ideologia. W naukach przyrodniczych proces badawczy nie ma wpyw na wynik badania, a w

naukach spoecznych ma (prognozy wyborcze). Prognozy samospeniajce si (np.prognoza recesji w ekonomii) i samodestrukcyjne.

e) Rodzaje nauk spoecznych: Humanistyczne takie ktre zajmuj si przedmiotami kulturowymi (sensu largo), w

tym nauki prawne. Inne np. ekonomia, socjologia.

3. Metodologia nauk prawnych:a) Podzia nauk prawnych:

Teoretyczno-prawne zajmuj si prawem w oglnoci, w oderwaniu od prawapozytywnego

Historyczno-prawne Dogmatyczno-prawne zajmuj si prawem aktualnie obowizujcym

b) Dogmatyka rozpatruje: Zagadnienia walidacyjne co obowizuje? Zagadnienia interpretacyjne jak obowizuje? Krytyka dogmatyki: Zagadnienia dogmatyki nie s nauk, ale rzemiosem, gdy zagadnieniem nauki jest

wyjanienie do czego potrzebne s twierdzenia oglne, a dogmatyka nie matwierdze szczegowych i nie formuuje twierdze oglnych.

Sezonowo prawa nauki s niezmienne, zawsze aktualne, a w dogmatyce nie(Jeden podpis prawodawcy i cae biblioteki prawnicze pon).

Nauki s wolne od wartociowa, a dogmatyka zawsze musi by powizana zjakimi wartociami, wartoci wpywaj na wyprowadzone twierdzenia.

W naukach nastpuje stay rozwj metod badawczych, a dogmatyka zawsze stosujete same metody badawcze, wypracowane przez jurystw rzymskich i skodyfikowaneprzez Savignyego.

c) Pogld na metodologi: Naturalizm metodologiczny istnieje jeden, uniwersalny model nauki i tylko te

dyscypliny, ktre pod ten model podpadaj s dyscyplinami naukowymi. Dlanaturalizmu dogmatyka nie jest nauk.

Antynaturalizm metodologiczny nie ma uniwersalistycznego modelu nauki. S dwaodmienne typy nauk: przyrodnicze i humanistyczne. Nauki humanistyczne maja innycel poznawczy rozumienie zjawisk, dlatego te nie wymaga formuowania twierdzeoglnych.


33/34

33


ANEKSPrzykadowe zadania egzaminacyjne podawane w trakcie wykadw

Scharakteryzuj nastpujce pytanie: Kto ostatnio utopi laptopa? Podaj przykadodpowiedzi wprost i odpowiedzi czciowej na to pytanie. Odpowied uzasadnij aponadto objanij pojcie metajzyka.

Odpowied na po pytanie polega na wyjanieniu, czy: jest to pytanie rozstrzygnicia, czy dopenienia jest to pytanie dopenienia, gdy niezaczyna si od czy

jest to pytanie zamknite, czy otwarte jest to pytanie zamknite, gdy istnieje schematodpowiedzi x utopi laptopa

jest to pytanie proste, czy zoone jest to pytanie proste, gdy odpowied polega napodaniu 1 informacji

jest to pytanie waciwie, czy niewaciwie postawione jest to pytanie waciwiepostawione, gdy jego zaoenie jest prawdziwe.

Scharakteryzuj nastpujce pytanie: Ktry z profesorw ma psa jamnika? Podajprzykad odpowiedzi cakowitej wprost, cakowitej nie wprost i czciowej. Odpowieduzasadnij, a ponadto wyjanij pojcie zaoenia pytania.

Charakterystyka pytania: Pytanie dopenienia Pytanie zamknite Pytanie proste Pytanie waciwie postawione

Przykadowe odpowiedzi: Cakowita wprost: Prof. Sarnecki ma psa jamnika.

Cakowita nie wprost: Profesor wykadajcy logik ma psa jamnika. Czciowa Prof. Stelmach nie ma psa jamnika. Ustal stosunki zakresowe pomidzy nazwami: A nie-student

B nie-sportowiecStosunek niezalenoci

Jeeli chcemy uzyska stosunek sprzecznoci lub podprzeciwiestwa, to przynajmniej jednanazwa musi by zanegowana.

A nie-soB nie-studentStosunek podprzeciwiestwa

A zastp harcerskiB druyna harcerskaStosunek przeciwiestwa

Jeeli dane s dwie nazwy, z ktrych jedna oznacza cao, a druga cz, to nigdy nie bd one wstosunku podrzdnoci.

A krasnoludekB wampirStosunek przeciwiestwa aden krasnoludek nie jest wampirem.

Stosunek rwnowanoci nie istnieje taki krasnoludek, ktry nie jest wampirem. A faszywa definicja projektujca jest to nazwa pusta!

B

A

B

B

A

B

A

Obie nazwy s puste!


34/34


B definicja rwnociowaStosunek podrzdnociStosunek przeciwiestwa

Podaj przykad definicji projektujcej, stworzonej przez siebie nazwy. Definicja tapowinna by nieklasyczna w stylizacji semantycznej. Odpowied uzasadnij i wyjanij

wystpujce w tym pytaniu pojcia, a ponadto wyjanij pojcie definicji perswazyjnej.

Jaki stosunek zakresowy zachodzi pomidzy nazwami mapa i trzy goryle. Odpowieduzasadnij.

Stosunek przeciwiestwa, gdy zakres nazwy trzy goryle obejmuje trzy desygnaty i nie jesttosamy z zakresem nazwy mapa. Dwie nazwy, z ktrych jedna oznacza cao, a druga cz,nigdy nie bd w stosunku zawierania zakresowego.

Podaj przykady podziau rozcznego, a niewyczerpujcego i nierozcznego, awyczerpujcego.

Nazwapodzia niezupeny nie jest wewntrznie sprzeczna, gdy nie jest tosama z nazw logicznypodzia niezupeny (wewntrzna sprzeczno - nazwa pusta).

Podzia rozczny, a niewyczerpujcy: podzia nazwy czowiek na blondyni i rudzi.

Podzia nierozczny, a wyczerpujcy: podzia nazwy czowiek na filatelistw, melomanw ipozostaych.

Jaki stosunek zakresowy zachodzi pomidzy nazwami podzia nierozczny, a podzianiewyczerpujcy. Odpowied uzasadni, a ponadto podaj przykady desygnatw tych

nazw.Stosunek niezalenoci:

Podzia nierozczny polega na tym, e niektre desygnaty nazwy dzielonej nale do wicej,ni jednej z wyrnionych kategorii, np. samochd benzynowy i ty.Podzia niewyczerpujcy polega na tym, e niektre desygnaty nazwy nie nale do adnej zwyrnionych kategorii, np. samochd niebieski i fioletowy.

Przeprowad skrzyowany dwustopniowy podzia nazwy norma prawna.

B

A

logika_skrypt_Ozzymo (1)

Documents

Transcript of logika_skrypt_Ozzymo (1)