lodygowice folder A4 kapl.pdf · 2012-09-27 · Dziedzictwo kulturowe i historyczne pogranicza...

Łodygowice Communecooperation between Czech Republic and Poland regarding the popularisation of local traditions

Obec Łodygowicepolsko-česka spolupráce prostřednictvím podporování lokálních tradic

Gmina Łodygowicepolsko-czeska współpraca

poprzez wspieranie lokalnych tradycji

2 Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice

Dziedzictwo kulturowe i historyczne pogranicza pol-sko-czeskiego jest niezwykle bogate i różnorodne. Sta-nowi ważny element tożsamości kulturowej obu kra-jów i jest źródłem wiedzy na temat naszych przodków. Szczególne znaczenie mają tu obiekty architektury, które niekiedy usytuowane w miejscach odległych od głównych dróg, są często mało znane i słabo zachowa-ne. Niniejsza publikacja, wydana w ramach projektu

„Polsko-czeska współpraca poprzez wspieranie lokal-nych tradycji” realizowanego przez Gminę Łodygowice i Związek Gmin Mikroregionu Žermanické a Těrlické přehrady, ma na celu przybliżenie ważniejszych kultu-rowo i historycznie miejsc na obszarze działania obu partnerów projektu.

Pielęgnowanie tradycji i kultury, dbałość o zachowanie w dobrym stanie zabytków i pogłębianie wiedzy o hi-storii swojego regionu jest wyrazem szacunku dla na-szej małej ojczyzny. Dzięki wspólnej inicjatywie Gminy Łodygowice i Związku Gmin Mikroregionu Žermanic-ké a Těrlické přehrady przeprowadzono rewitalizację kilku zabytkowych obiektów małej architektury, które stanowią ważne punkty na turystycznych szlakach pie-szych wędrówek.

Cultural and historical legacy to be found round the borders of Poland and Czech Republic is very rich and multifarious. It makes an important element of both countries cultural identity and it is a source of knowl-edge concerning our ancestors. The architectural ob-jects situated in the places that are remote from main communication roads, thus they are neither commonly known nor well preserved, are of a special importance. The present publication, published in the framework of the project called: „Cooperation between Czech Re-public and Poland regarding the popularisation of local traditions”, being implemented by Łodygowice Com-mune as well as the Association of Communes of Mi-cro Region Žermanické a Těrlické přehrady, has been prepared in order to bring to the public eye the places of major signifi cance, from the cultural and historical perspective, that are situated in the area of projects’ partners activity.

Cultivating the tradition and culture, fostering the mon-uments so that they were in good shape and getting knowledge concerning history of one’s proper region is an expression of respect for our little homeland. Ow-ing to a common initiative of Łodygowice Commune and the Association of Communes of Micro Region Žermanické a Těrlické přehrady a couple of monumen-tal objects of small architecture making important items on the trails of touristic walks have been revifi ed.

Kulturní a historické dědictví polsko-českého pohrani-čí je velmi bohaté a různorodé. Je důležitým prvkem kulturní identity obou zemí a pramenem vědomostí o naších předcích. Výjimečný význam mají v tom ar-chitektonické objekty, ktoré jsou někdy situovány na místech vzdálených od hlavních cest a kvůli tomu jsou málo známé a v špatném stavu. Tato publikace, vydaná v rámci projektu „Polsko-česka spolupráce prostřednic-tvím podporování lokálních tradic“ realizovaného obcí Łodygowice a svazkem obcí Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady má za účel přiblížit důležitější z kul-turního a historického pohledu místa na území obou partnerů projektu.

Pěstování tradic a kultury, snaha o zachování v dobrém stavu památek a prohloubení vědomostí o dějinách svého regionu je úcta k malé vlasti. Díky společné inici-ativě obce Łodygowice a svazku obcí Mikroregion Žer-manické a Těrlické přehrady se podařilo revitalizovat několik památkových objektů malé architektury, které jsou důležitými body na trasách pěších túr.

WstępIntroductionWstęp

3Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice

Położenie Gmina Łodygowice położona jest w makroregionie Beskidów Zachodnich na pograniczu Beskidu Małego, Śląskiego i Żywieckiego. Rozciąga się malowniczo tuż przy wjeździe do Kotliny Żywieckiej nieopodal tzw. Bramy Wilkowickiej u stóp Magurki (909 m n.p.m.) i Czupla (933 m n.p.m.). Zajmuje powierzchnię około 35 km2 i zamieszkuje ją ponad 13 tys. mieszkańców. W skład gminy wchodzą cztery sołectwa: Łodygowice, Pietrzykowice, Bierna i Zarzecze. Dobrze rozbudowa-na sieć komunikacyjna zapewnia dogodne połączenia z ośrodkami miejskimi – Żywcem, Bielskiem-Białą oraz miejscowościami turystycznymi Beskidów. Ten fakt po-zwala osobom odwiedzającym Łodygowice i wypoczy-wającym tutaj, zawsze niezależnie od pogody, znaleźć coś atrakcyjnego na każdy dzień. Dodatkowym atutem gminy oprócz doskonałego położenia jest czyste po-wietrze, górskie szlaki, jezioro wraz z infrastrukturą turystyczną oraz bogata historia.

Location Łodygowice Commune is located in macro region of the Western Beskidy Mountains range, on the border of Small Beskid, Silesian Beskid and Żywiec Beskid re-gion. Its picturesque location stretches at the entrance to Żywiecka Valley close to so called Gate to Wilkowice which is situated at the foot of Magurka mountain (909

meters above mean sea level) and Czupla mountain (933 meters above mean sea level). It covers the area of about 35 km2 and it is inhabited by over 13 thou-sand residents. The commune is composed of four vil-lages being territorial self- government units, name-ly: Łodygowice, Pietrzykowice, Bierna and Zarzecze. Well-developed communication network provides the inhabitants with convenient connection with nearby towns- Żywiec and Bielsko-Biała, as well as with Be-skidy Mountains touristic villages. Due to that fact the tourists visiting Łodygowice and those staying here will fi nd some attractions irrespectively of the atmospher-ic conditions. The additional assets of the commune, apart from a perfect location, are: clean air, mountain tracks, the lake together with well-developed touristic infrastructure and extensive history.

PolohaObec Łodygowice se nachází v makroregionu Západních Beskyd v pohraničí Malých, Slezských a Żywieckých Beskyd. Je málebně rozložena těsně při vjezdu do Kot-liny Żywieckiej (Żywiecké pánve) v blízkosti tzv. Bramy Wilkowickiej (Wilkowické brány) na úpatí Magurky (909 m n.m.) a Czupla (933 m n.m.). Má rozlohu približně 35 km2 a 13 tis. obyvatel. Obec se skládá ze čtyř částí, které se nazývají sołectwa, a jsou to: Łodygowice, Pietr-zykowice, Bierna a Zarzecze. Dobře rozvinutá dopravní síť zajišťuje pohodlné spojení s městskými středisky

– Żywiec, Bielsko-Biała, a taky s beskydskými turistický-mi středisky. Tato skutečnost umožňuje osobám, které navštěvují Łodygowice a vždy zde odpočívají, bez ohle-du na počasí najít něco atraktivního na každý den. Do-datečnou výhodou obce je čistý vzduch, horské stezky, jezero s turistickou infrastrukturou a bohaté dějiny.

Najstarsze informacje Pierwsze w pełni potwierdzone informacje o miesz-kańcach gminy Łodygowice pochodzą z początków XIII wieku, kiedy tymi terenami władali książęta śląscy z rodu Piastów. Książę Opolski Władysław sprowadził w 1255 roku do Rud koło Raciborza cystersów z Ję-drzejowa, a jego wnuk również o imieniu Władysław, na początku XIV wieku ofi arowuje im na utrzymanie szmat ziemi w Żywiecczyźnie, na którym założone zo-stały wsie Łodygowice (Abtsdorf, abbatisvilla, Ludovici villa, Ludwigsdorf, Łodywigowice) i Pietrzykowice (Pe-tri villa) nad Sołą. Łodygowice i Pietrzykowice były do końca XIII wieku wsiami książęcymi. Potem obie te wsie

Gmina ŁodygowiceŁodygowice CommuneObec Łodygowice


przeszły we władanie cystersów, co potwierdzają doku-menty z 1310 roku. Księstwo Opolskie w wyniku wielu różnych podziałów rodzinnych rozpadło się i wyłoniło się z niego Księstwo Oświęcimskie, w którego skład wchodziły ziemie Państwa Łodygowickiego. Kolejny władca księstwa Jan zwany Scholastykiem ostatecznie rezygnuje z samodzielności i 24 lutego 1327 roku uzna-je się wasalem króla czeskiego Jana Luksemburczyka. To sprawia, że od 1335 roku na ponad sto lat tereny gminy Łodygowice wchodzą w skład Korony Czeskiej.

The most ancient information The very fi rst confi rmed information regarding inhabit-ants of Łodygowice commune dates back to XIII century, in which time the terrain was ruled by Silesian duke

of Piast noble stock. The Opole Region Duke named Władysław in 1255 brought to Rudy village located near Racibórz the Cistercian monks of Jędrzejów, and his grandson, named after him Władysław, at the beginning of XIV century offered them a vast area of Żywiec region land to maintain, where there had been set up villages called Łodygowice (Abtsdorf, abbatisvilla, Ludovici villa, Ludwigsdorf, Łodywigowice) and Pietrzykowice (Petri villa at the Sola river. Łodygowice and Pietrzykowice un-til the end of XIII century were the ducal villages. Sub-sequently both villages were ruled by Cistercian monks, which fact is proved by a document drawn in 1310. The Duchy of Opole, due to various divisions made by the ruling family, was disintegrated and as the result the Oświęcim Duchy was created as a part of it consisting of, among others, Łodygowice State terrains. The fol-lowing ruler of duchy- Jan called Scholastic, resigns of the status of self-dependence and on 24th February 1327 he becomes a vassal of Czech King Jan Luksem-burczyk. Owing to that decision since 1335 the area of Łodygowice commune for 100 years will be taken over by Czech royalty.

Nejstarší informacePrvní úplně potvrzené informace o obyvatelích obce Łodygowice pocházejí ze začátku 13. století, když panovníky tohto území byli knížata rodu Piastovců. Kníže Władysław Opolský v roce 1255 pozval cister-ciácké mnichy z kláštera v Jędrzejowe do Rud u Raci-borza, a jeho vnuk, který se také jmenoval Władysław na začátku 14. století jim daroval velký kus půdy na Żywiecku, na kterém byly založeny vesnice Łodygowi-ce (Abtsdorf, abbatisvilla, Ludovici villa, Ludwigsdorf, Łodywigowice) a Pietrzykowice (Petri villa) nad Sołou. Łodygowice a Pietrzykowice do konce 13. století byly

knížecí vesnice. Pak se obě vesnice staly majetkem cis-terciácků, což potvrzují doklady z roku 1310. Opolské knížectví se v důsledku mnohých rozdělení rozpadlo a z jeho části vzniklo Oświęcimské knížectví, ke kte-rému patřilo území Łodygowického panství. Dalším panovníkem byl Jan, nazývaný Scholastyk, který se ko-nečně vzdal samostatnosti a stal se leníkem českého krále Jana Lucemburského. Toto mělo za následek, že od roku 1355 více než sto let území obce Łodygowice patřilo k České koruně.

Rynek i „wędrująca” kapliczkaBędąc przy początkach osadnictwa na tym terenie war-to zwrócić uwagę na regularny plac u podnóża kościoła. Często przewodnicy oprowadzający wycieczki, a nawet historycy podkreślają, że to swoisty rodzaj rynku, który zawdzięczamy Niemcom, a mówiąc precyzyjniej koloni-stom osiadłym tu na tzw. prawie niemieckim w XIII wie-ku. Chociaż powyższe twierdzenia rozmĳ ają się z rze-czywistością, to jednak jest w nich odrobina prawdy, gdyż regularny kształt placu faktycznie zawdzięczamy Niemcom, ale nie tym z XIII wieku, a tym, którzy przy-byli tu w 1939 roku. Podczas II wojny światowej, kie-dy Niemcy przeprowadzili pierwszy etap wysiedlania ludności Łodygowic, mieli już dobrze przemyślany plan zagospodarowania miejscowości. Dlatego też pod ko-niec 1941 roku Zarząd Gminy w Łodygowicach wydaje decyzję, o rozbiorze dwóch domów mieszkalnych, staj-ni i stodoły, które znajdowały się w pobliżu kościoła. Rozbiórka nastąpiła w 1942 roku. Plac utwardzono, a z kamieni fundamentowych z rozebranych domostw został wykonany murek, który miał za zadanie wstrzy-mywanie osuwania się skarpy. Powstały ryneczek zo-stał tak wyprofi lowany, aby kolumny marszowe mogły swobodnie przegrupowywać swoje szyki.


Main market square and “erratic” shrineWhen talking about the very beginning of the settle-ment in that area it should be mentioned that there is a regular market square at the foot of the church. The guides showing around the tourists as well as historians underline the fact that we owe that characteristic shape of market square to Germans, precisely the settlers who lived here in XIII century abiding by so called German law rules. Although the above mentioned statements are not entirely true, there is a grain of truth to them- the regular shape is indeed a work of Germans but not the ones living here in XIII century, but their followers who came in 1939. During the World War II, having completed the fi rst stage of evicting the people living in Łodygowice, the Germans had already well elabor-ated local plan of spatial development. Therefore at the end of 1941 the Commune Management of Łodygowice issues a decision regarding the dismantlement of two living houses together with a stable and a barn located nearby the church. The demolition took place in 1942. The square market was reinforced, and the foundation stones were applied to construct a stone wall which was to prevent the sliding of the slope. The market square was profi led in such a way that the marching columns could easily redeploy their formation.

Náměstí a „putující kaplička“Při začátcích osídlení tohoto území je třeba obrátit pozornost na areál pravidelného tvaru na upatí koste-la. Často průvodci, kteří vedou výlety, a dokonce i his-torici zdůrazňují, že je to zvláštní druh náměstí, který je německou stopou, a přesněji kolonistů, kteří se zde usídlili v 13. století na tzv. německém právu. I přesto, že výše uvedené názory nejsou správné, obsahují i něco pravdy, protože pravidelnému tvaru areálu opravdu vdě-

číme Němcům, ale ne těm ze 13. století, ale těm, kteří sem přišli v roce 1939. V období 2. světové války, když už Němci provedli první etapu vystěhování obyvatel Łodygowic, měli už dobře vymyšlený plán obhospoda-řování obce. Proto na konci roku 1941 vedení obce Ło-dygowice vydalo rozhodnutí o zbourání dvou bytových domů, maštalí a stodoly, které se nacházely v blízkosti kostela. Bourání bylo provedené v roce 1942. Plocha byla zpevněna, a z kamení ze základů zbouraných domů byla postavená nízká zeď, která měla za úkol zpevnit sesouvající se svah. Vzniklé náměstíčko bylo tak profi -lováne, aby pochodové kolony mohly pohodlně měnit své uspořadání.

Przy tej okazji, co widać na starej fotografi i, można precyzyjnie określić, kiedy i w jakich okolicznościach kapliczka słupowa „Męki Pańskiej” została przeniesio-na na tutejszy cmentarz. Kamienna kapliczka pochodzi z połowy XIX wieku. Dwukondygnacyjny postument z cokołem i gzymsem arkadkowym, zwieńcza krzyż. Gzyms jest arkadkowy z łukami, pod którymi znaj-dują się główki aniołków z ornamentem roślinnym. Powyżej łuku czaszka ze stylizowanymi piszczelami po bokach. Od frontu na górnej kondygnacji widnie-je płaskorzeźba MB Bolesnej. Pierwotnie fi gura miała blaszany daszek.

The old photo allows us to precisely defi ne the time and circumstances of moving the pole shrine depicting

„The Passion of Christ” to the local cemetery. The stone shrine dates back to XIX century. The two-storeyed pedestal with socle and arcaded cornice is crowned with a cross. The arcaded cornice is accompanied by arches which go over angels’ heads decorated with feathering. Above the arch there is a skull with styl-

Plac Wolności w Łodygowicach z zabytkowym kościolem (kiedyś)Market Square of Liberty in Łodygowice with monumental church (in the past)Náměstí Wolności v Łodygowicích s památkovým kostelem (kdysi)

Plac Wolności w Łodygowicach (obecnie)Market Square of Liberty in Łodygowice (at present)Náměstí Wolności v Łodygowicích (dnešní stav)


ized lateral shinbones. At the front on the higher storey there is a relief of Our Lady of Sorrows. Formerly the fi gure was covered by a tin roof.

Při této příležitosti, což je vidět na staré fotografi í a je možné přesně určit, kdy a za jakých okolností slou-pová kaplička „Boží muky“, byla přestěhována na zdejší hřbitov. Kamenná kaplička pochází z poloviny 19. sto-letí. Dvouposchodový sloup s podstavcem a arkádovou římsou je nahoře zakončený křížem. Arkádová římsa s oblouky, pod kterými se nacházejí hlavičky anděličků a rostlinný ornament. Nad obloukem se nachází lebka se stylizovanými hnáty po bocích. Vpředu na horním poschodí se nachází reliéf Matky Boží Bolestné. Původ-ně soška měla plechovou stříšku.

Tuż obok znajduje się i inna słupowa kapliczka „Chry-stusa Zmartwychwstałego” ufundowana przez Balta-zara Imielskiego z żoną Reginą z rodu Gruszeckich w 1861 roku. Fundator był radnym gminy i zamożnym mieszkańcem. Posąg Chrystusa Zmartwychwstałego, dzierżącego w prawej ręce krzyż wykonany ze stalo-wego drutu, wieńczy fi gurę. I tutaj spotykamy płasko-rzeźbę MB Bolesnej. Znamienne są też kielich z hostią i ornament roślinny.

Just beside there is the other pole shrine depicting „Risen Christ” which was founded by Baltazar Imielski with his wife Regina of Gruszeccy family in 1861. The founder was the commune counsellor and an affl uent resident. The statue of Risen Christ holding the cross in His right hand (the cross is made of steel wire) crowns the fi gure. Here also we can fi nd the relief of Our Lady of Sorrows. One cannot overlook the chalice with the Host and feathering.

Kapliczka Męki Pańskiej (dzisiaj)The shrine of the Passion of Christ (at present)Kaplička Boží muky (dnešní stav)

Kapliczka Chrystusa Zmartwychwstałego (kiedyś)The shrine of Risen Christ (in the past)Kaplička Krista Zmrtvýchvstalého (kdysi)

Kapliczka Chrystusa Zmartwychwstałego (obecnie)The shrine of Risen Christ (at present)Kaplička Krista Zmrtvýchvstalého (dnešní stav)

Kapliczka Męki Pańskiej (kiedyś)The shrine of the Passion of Christ (in the past)Kaplička Boží muky (kdysi)


V tesné blízkosti se nachází jiná sloupová kaplička „Kris-ta Zmrtvýchvstalého“, zřízená Baltazarem Imielským s manželkou Reginou z rodu Gruszeckých w roce 1861. Donátor byl členem obecního zastupitelstvi a bohatým obyvatelem. Socha Krista Zmrtvýchvstalého, který v pra-vé ruce drží kříž z ocelového drátu sa nachází na sloupu. Tak zde máme reliéf Matky Boží Bolestné. Typické jsou také kalich s hostií a rostlinný ornament.

Zabytkowy kościół w ŁodygowicachNajstarsze źródła historyczne informują, że parafi a ło-dygowicka zapoczątkowała swoje istnienie w XIII wie-ku. Trudno dzisiaj jednoznacznie odpowiedzieć na py-tanie, kiedy odprawiono w niej pierwszą mszę świętą. Na pewno było to przed 1373 rokiem, od kiedy istniał tu pierwszy kościół. Była to raczej kaplica i można do-mniemać, że przyczynili się do jej powstania cystersi, którzy w tym czasie posiadali Łodygowice. W okresie reformacji, zdarzało się, że parafi a w Łodygowicach nie miała kapłana i podupadła materialnie. Wielokrot-nie różne osoby zabiegały o stałą posługę kapłańską, lecz trudności w zapewnieniu obsady były duże. Do-piero w 1629 roku za ks. B. Kapkowicza przyznano uposażenie dla miejscowego duszpasterza. W wy-niku tej decyzji na przełomie 1634/35 rozbudowano dotychczasową świątynię. 8 maja 1636 roku biskup Tomasz Oborski konsekrował rozbudowaną świątynię. Następnej rozbudowy dokonano w 1687 roku, wtedy rozebrano i powiększono prezbiterium, jak również pomalowano go – dzięki fundacji Jakuba Świerczka z Rybarzowic. W latach 1748-99 poszerzono nawę główną i dobudowano boczne kaplice. W tych samych latach po raz kolejny przebudowano wieże (1797). W tym kształcie kościół przetrwał do dnia dzisiej-szego.

Zabytkowy kościół w ŁodygowicachMonumental church in ŁodygowicePamátkový kostel v Łodygowicích

Wnętrze kościoła w ŁodygowicachInteriors of church in ŁodygowiceInteriér kostela v Łodygowicích

Wnętrze kościoła w Łodygowicach – patroni św. App Szymon i Juda TadeuszInteriors of church in Łodygowice – patron saints: Szymon and Juda TadeuszInteriér kostela v Łodygowicích – patroni sv. apoštolové Šimon a Juda Tadeáš


Obecnie kościół to świątynia jednonawowa w kształcie krzyża. Zbudowana jest z bali modrzewiowych, prawie w całości konstrukcji zrębowej. Świątynia jest orien-towana, pokryta gontem, a wieże – blachą. Całkowita długość kościoła wynosi 40 metrów, szerokość jest zróżnicowana, przeważnie ma 15 metrów, jednak na wysokości bocznych kaplic ma 22 metry. Prezbiterium jest zamknięte wieloboczne, od strony północnej przy-lega do niego zakrystia, od wschodniej kaplica – Ogro-jec z fi gurą Pana Jezusa Frasobliwego. Nawa ma kształt wydłużonego prostokąta, do którego tuż przy tęczy przylegają kaplice: Matki Bożej Różańcowej oraz świę-tego Franciszka z Asyżu. Wewnątrz kościoła znajduje się osiem ołtarzy.

Monumental church in ŁodygowiceThe most ancient historical sources claim that Łodygowice parish was established in XIII century. It is diffi cult to state when exactly the fi rst mess was said here- it must have been before 1373 as the fi rst church already existed then. Presumably it was a chapel and it can be conjectured that it came into existence thanks to Cistercian monks who possessed Łodygowice at that time. During Reformation, how-ever, the Łodygowice parish did not have a priest and it fell into decline. Many inhabitants endeavoured after permanent ordained ministry, still it was not easy to provide them with it. It was no sooner than in 1629 that the bishop Kapkowicz decided to award the local priest with salary. As a result between 1634 and 1635 the hitherto church was enlarged and it was consecrated on 8th May 1636 by the bishop Tomasz Oborski. Subsequently, it was extended again in 1687 – the presbytery was enlarged and painted thanks to the donation of Jakub Świerczek from Rybarzowice.

In the period of 1748-99 the main nave was widen and the lateral chapels were constructed. At that time the tower was reconstructed once again (1797), and that form of the church has been preserved until to-day. Nowadays the church has one nave in the shape of a cross. It is constructed of larch logs, almost en-tirely in the form of mortise-and-tenon construction. The temple is oriented, covered with shingle whereas the towers are covered with sheet metal. The over-all length of the church is 40 meters, its width how-ever is differentiated- on the average it is 15 meters, however at the height of lateral chapels it is 22 me-ters. The presbytery is polygonal and enclosed; the sacristy is adjacent to it on the north whereas at the south there adheres the chapel- Gethsemane with the fi gure of Pensive Christ. The nave is in the shape of elongate rectangle. The chapels of Our Lady of the Rosary and St. Francis of Assisi are adjacent to it at the point where there is a rainbow. Inside the church there are eight altars.

Památkový kostel v ŁodygowicíchNejstarší historické prameny uvadí, že łodygowická farnost vznikla v 13. století. Dnes je těžké jednoznačně odpovědět na otázku, kdy se konala první mše. Určitě to bylo před rokem 1373, když zde vznikl první kostel. Spíše to byla kaple a můžeme předpokládat, že k její-mu vzniku přispěli cisterciáci, kteří v této době vlast-nili Łodygowice. V období reformace, jak občas bývalo, farnost v Łodygowicích neměla kaplana a byla chudší. Častokrát různé osoby usilovaly o funkci faráře, ale byly s tím spojeny obrovské problémy. Teprve v roce 1629 kníže B. Kapkowicz získal odměnu pro místní-ho kaplana. V důsledku tohoto rozhodnutí na přelo-mu 1634/35 byl přestaven a zvětšen dosavadní kostel.

Zabytkowy kościół w Łodygowicach – OgrojecMonumental church in Łodygowice – GethsemanePamátkový kostel v Łodygowicích – Ogrojec

Wnętrze kościoła w Łodygowicach – polichromiaInteriors of church in Łodygowice – polychromeInteriér kostela v Łodygowicích – polychromie


8. května 1636 roku biskup Tomasz Oborski konsekro-val přístavěný chrám. Další přestavba se konala v roce 1687, když byl zbourán a přistavěn presbytář, jenž byl vyzdoben malbami – díky Jakubovi Świerczkovi z Ry-barzowic. V letech 1748-99 byla rozšířena hlavní loď a byly přistavěny boční kaple. V stejných letech ještě jednou byly přestavěny věže (1797). V této podobě se kostel zachoval do dnešní doby.

V současnosti kostel je jednoloďový ve tvaru kříže. Je postavěn z modřínových trámů a téměř celý má srubo-vou konstrukci. Chrám je orientovaný a se šindelovou střechou, kromě věží, které mají plech. Celková délka kostela 40 metrů, a šířka se pohybuje nejčastěji 15 me-trů, ale při bočních kaplích má 22 metrů. Presbytář je z více stran uzavřen, od severu je k němu přistavěna sakristie, a od východu kaple – se sochou Krista Starost-livého. Loď má tvar dlouhého obdélníku, ke kterému těsně kolem duhy přiléhájí kaple Matky Boží Růžencové a svatého Františka z Assisi. Uvnitř kostela sa nachází osm oltářů.

Pietrzykowice i Łodygowice w różnych „państwach” Inaczej kształtowała się historia parafi i w Pietrzykowi-cach. Najstarsze źródła historyczne informują, że pier-wotnie mieszkańcy Pietrzykowic, korzystali z posługi duszpasterskiej z parafi i w Łodygowicach. Nazwa miej-scowości pochodzi według Andrzeja Komonieckiego od imienia pierwszego wójta wsi.

Bardzo istotną datą dla rozwoju tego terenu jest rok 1618 roku, gdyż to wtedy doszło do wydzielenia z Pań-stwa Żywieckiego terenów Państwa Łodygowickiego, co sprawiło, że wieś Pietrzykowice podobnie jak Zarzecze

zostały przyłączone do Żywca i odtąd aż do 1944 roku należały do parafi i w Starym Żywcu.

Decyzja o budowie kościoła w Pietrzykowicach zapadła 27 lutego 1910 roku na ogólnym zebraniu mieszkańców, pod przewodnictwem Karola Cendrego, Naczelnika Gminy. W tym celu wybrano Komitet Kościelny, skła-dający się z ośmiu członków.

Budowę świątyni, która składała się z murowanej za-krystii i prezbiterium, pozostała część była z drewna zakończono uroczystym poświęceniem 29 czerwca 1924 roku. Kościół miał wtedy 22 metry długości i 10 m szerokości. Dzwonnica była umieszczona obok. Znaj-dowały się w nim trzy ołtarze poświęcone Sercu Pana Jezusa (fi gura), Matce Bożej Częstochowskiej (obraz do dziś w kościele) i św. Józefowi.

1 września 1944 roku ofi cjalnie została erygowana pa-rafi a pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pietrzy-kowicach, której pierwszym proboszczem został ks. Tomasz Wróbel. Jednak nową świątynią nie cieszono się długo, gdyż w nocy z 27 na 28 czerwca 1950 roku świątynia spłonęła. 1 października tego samego roku ks. Kard. A. Sapieha poświęcił kamień węgielny pod nowy kościół i jeszcze w 1951 roku wzniesiono mury nawy głównej i wieży, a praca trwała aż do grudnia włącznie, dzięki sprzyjającej pogodzie. W następnym roku zasklepiono mury kościoła, nakryto całość da-chem, a wewnątrz ułożono posadzkę. W maju 1953 ro-ku przystąpiono do pokrycia blachą wieży kościelnej oraz tynkowania wnętrza kościoła, a 17 maja tegoż roku odbyła się podniosła uroczystość poświecenia wy-sokiego na 4 m krzyża, którym następnie zwieńczono wieżę kościoła.

Kościół w Pietrzykowicach (stara fotografi a)Church in Pietrzykowice (old photo)Kostel v Pietrzykowicích (stará fotografi e)

Kościół w Pietrzyklowicach (stara fotografi a – budowa)Church in Pietrzykowice (old photo – construction)Kostel v Pietrzykowicích (stará fotografi e – výstavba)


Pietrzykowice and Łodygowice in different “states” The history of Pietrzykowice parish is quite different. The most ancient historical sources inform that origi-nally the residents of Pietrzykowice were provided with ordained ministry in Łodygowice parish. According to Andrzej Komoniecki the name of the village comes from the name of its fi rst commune head. A very im-portant year for that area development was 1618 as at that time the Łodygowice state was separated from Żywiec state confi nes which resulted in joining Pie-trzykowice together with Zarzecze to Żywiec and from then up to 1944 the area was ascribed to the parish in Stary Żywiec (the Old Żywiec). The decision regard-ing construction of church in Pietrzykowice was taken on 27th February 1910 during general meeting of resi-dents led by Karol Cendry- the commune chief man-ager. In order to perform the task there were elected eight members to make the Church Committee. The construction of the temple, which was composed of brick sacristy and presbytery and other wooden parts, was concluded on 29th July 1024- at that time it was 22 meters long and 10 meters wide. The campanile was situated beside. Inside there were three altars scarifi ed to Sacred Heard of Jesus (fi gure), Our Lady of Częstochowa (picture present in the church until today) and Saint Joseph. On 1st September 1944 the Sacred Heard of Jesus parish in Pietrzykowice was offi cially founded, and its fi rst parson was Tomasz Wróbel. Un-fortunately the original temple did not last long as it was burnt at night of 27th / 28th June 1950. On 1st October of the same year the cornerstone was blessed by Cardinal Archbishop Sapiecha and the walls of main nave and belfry were raised in 1951 itself (due to good weather conditions the works were performed even

in December). In the following year the walls became sealed, the entire construction was covered with roof and inside the fl ooring was laid.

The works aiming at covering belfry with sheet metal and plastering the interiors of the church were initiated in May 1953, and on 17th May of the very same year there took place a solemn celebration of consecration of the cross of 4 meters height which was to crown the church belfry.

Pietrzykowice a Łodygowice v různých „panstvích“Jinak se formovaly dějiny farnosti v Pietrzykowicích. Nejstarší historické prameny informují, že původně obyvatelé Pietrzykowic, využívali pastýřské služby z far-nosti v Łodygowicích. Název vesnice podle Andrzeja Ko-monieckiego pochází od jména prvního starosty. Velmi důležitým datem pro rozvoj tohoto území je rok 1618, protože v tomto roce bylo vyděleno z Państwa Żywi-eckého panství Łodygowické panství, a to způsobilo, že Pietrzykowice stejně jak Zarzecze byly začleněny do Żywce a až do roku 1944 patřily k farnosti v Sta-rém Żywci.

Rozhodnutí o výstavbě kostela v Pietrzykowicích bylo vydáno 27. února roku 1910 na všeobecné schůzi pod vedením Karola Cendrego, Vedoucího obce. Za tím-to účelem byl zvolený Kostelní výbor, který se skládal z osmi členů.

Výstavba kostela, jenž se skládala ze zděné sakristií a prezbytáře a ostatních částí ze dřeva se skončila slav-nostním zasvěcením 29. června 1924 roku. Tehdy kostel měl 22 metry délky o 10 m šířky. Zvonice byla umístěna

Kościół w Pietrzykowicach (obecnie)Church in Pietrzykowice (at present)Kostel v Pietrzykowicích (dnešní stav)

Kościół w Pietrzykowicach – wnętrzeChurch in Pietrzykowice – interiorsKostel v Pietrzykowicích – interiér


vedle. V kostele sa nacházely tři oltáře, zasvěcené Srdci Ježíšovu (socha), Matce Boží Częstochowské (obraz je dodnes v kostele) a sv. Jozefovi.

1. září 1944 roku byla ofi ciálně erigovaná farnost zasvě-cená Nejsvětějšímu Srdci Ježíšovu v Pietrzykowicích, a jejím prvním farářem byl kněz Tomasz Wróbel. Bohužel už v noci z 27. na 28. června roku 1950 chrám shořel. 1. října stejného roku kardinál A. Sapieha zasvětil uhelný kámen pod nový kostel a už v 1951 byly postaveny zdi hlavní lodi a věže. Práce, díky příznivému počasí, trvaly až do konce roku včetně prosince. V následném roce byly zdi kostela zaklenbené, a budova dostala střechu, uvnitř byla položena dlažba. V květnu roku 1953 by-la zastřešena plechem koslelní věž a kostel byl uvnitř omítnutý. Dne 17. května tohoto roku se uskutečnila slavnost zasvěcení vysokého 4 m kříže, jenž byl nasled-ně nasazen na kostelní věž.

Teren Pietrzykowic, podobnie jak Łodygowic, jest usia-ny kapliczkami. Wszystkie one są prywatnymi fun-dacjami i niestety są słabo udokumentowane. Przy-kładem takiego obiektu sakralnego jest kapliczka na

„Midorowym Polu”. Tutejsza ludność wzniosła ją na pamiątkę zniesienia pańszczyzny. Na terenie Galicji miało to miejsce 15 maja 1848 roku. Usytuowana jest ona na niewielkim pagórku w cieni wielkiej lipy. Założona została na rzucie prostokąta i zakończona półkolistą absydą, wybudowana z kamienia, obec-nie otynkowana i nakryta dwuspadowym gontowym daszkiem. W szczycie kapliczki znajduje się niewielka nisza wewnątrz której umieszczona jest fi gurka Mat-ki Boskiej. Poniżej niszy zawieszony drewniany krzyż z Chrystusem Ukrzyżowanym. Znajduje się tam rów-nież kopia obrazu MB Częstochowskiej, namalowana

w 1996 roku przez miejscową artystkę Katarzynę Bu-szydlik z domu Handerek.

The area of both Pietrzykowice and Łodygowice is cov-ered in shrines. All of them were founded by residents themselves and there are not many documents pre-served that would tell their history. A good example can make the shrine located on “Midorowe Field” It was constructed by local inhabitants in order to celebrate the abrogation of serfdom. On the area of Galicia region such event took place on 15th May 1848. The shrine is placed on a low hill at the shadow of a small lime tree. It was constructed with stone on rectangular projec-tion and crowned with semi-circular apside, nowadays it is plastered and covered with gabled shingle roof. At the top of the shrine there is a small niche were there was put a fi gure of Our Lady. Below the niche there is a wooden cross with Crucifi ed Christ. You can also fi nd there a copy of picture presenting Our Lady of Częstochowa which was painted in 1996 by the local artist Katarzyna Buszydlik of Handerek family.

Na území Pietrzykowic, podobně jak Łodygowic, sa nachází mnoho kapliček. Všechny byly zřízený soukro-mými osobami a bohužel jsou slabě zdokumentová-ny. Příkladem takového sakrálního objektu je kaplička na „Midorowym Polu” (Midorovém poli). Zdejší obyva-telstvo ji postavilo na památku zrušení poddanských a feudálních povinností. Na území Haliče se to stalo 15. května 1848 r. Tato kaplička je umístěna na malém pahorku ve stínu velké lípy. Byla postavena z kamene na čtvercovém půdorysu a zakončena půlkruhovou apsi-dou. V současné době je omítnutá a překrytá sedlovou šindelovou střechou. Ve štítě kapličky se nachází malý výklenek, ve kterém je soška Matky Boží. Pod výklen-

Kapliczka na Midorowym Polu (obecnie)Shrine located on “Midorowe Field” (at present)Kaplička na Midorowym Polu (dnešní stav)

Kapliczka na Midorowym Polu (kiedyś)Shrine located on “Midorowe Field” (in the past)Kaplička na Midorowym Polu (kdysi)


kem visí dřevěný kříž s ukřižovaným Kristem. Nachází se tam taky kopie obrazu Matky Boží Częstochowské, namalovaná v roce 1996 místní umělkyně Katarzynou Buszydlik rozené Handerek.

Dzwonnica w BiernejJedną z ciekawszych kapliczek, a na dodatek unikalną, gdy chodzi o konstrukcję, jest kaplica przy Dzwonku na Biernej. Niestety trudno jest dotrzeć dokumentów związanych z jej powstaniem. Relacje i tzw. „pamięć zbiorowa” niesie sprzeczne informacje. Z ustnych prze-kazów najczęściej przewĳ a się motyw, iż w tamtym miejscu jeszcze w XIX wieku była niewielka słupowa kapliczka, którą rozbudowano w latach 30 XX wieku do obecnego kształtu. Wszystko wskazuje, że należy łączyć ten fakt z tym, że po pierwszej wojnie świa-towej kościół parafi alny w Łodygowicach był w opła-kanym stanie i uznany został przez większość za nie nadający się do remontu, godny tylko...wyburzenia! Jednak w 1923 roku architektura kościoła w Łodygowi-cach została gruntownie zbadana i opisana na potrzeby Urzędu Konserwatorskiego w Krakowie. Urząd uznał, że jest to wysokiej klasy zabytek, którego nie należy burzyć. Wtedy to bowiem pojawił się pomysł, aby sta-rą i będącą w nienajlepszym porządku świątynię roze-brać i na jej miejscu wybudować nowy kościół, a gdy to się nie udało, postanowiono wybudować nieopodal większy, z cegieł.

Jednak jak to czasami bywa, gdy te plany przybrały real-ny kształt, pojawiły się w parafi i trzy odrębne komitety budowy trzech kościołów! Oddzielnie dla swoich wspól-not chcieli wznosić kościoły mieszkańcy Łodygowic, Biernej, a nawet Glemieńca. Poszczególne wspólnoty zbierały środki i materiały budowlane. Jednak wielki

kryzys i duże bezrobocie skutecznie odwiodły zainte-resowanych od swych zamierzeń. Komitet z Glemieńca się zlikwidował i oddał darczyńcom składki, a komitet z Biernej przekazał je na budowę szkoły. I to właśnie wtedy zgromadzony materiał posłużył do wybudowa-nia obecnej kaplicy, a resztę materiałów oraz pieniądze przekazano na budowę budynku szkolnego w Biernej.

Campanile in BiernaOne of interesting shrines which construction is unique is the one at The Bell in Bierna. Unfortunately

it is diffi cult to reach the documents describing its creation. The stories and so called “collective mem-ory” provides us with the contradictive information. It has been claimed that at that place in XIX century there was a small pole shrine which was enlarged in the 30’s of XX century to have a nowadays shape. Presumably it should be connected with the fact that after the World War I the parish church in Łodygowice was left in pitiful conditions and considered as unsuit-able to be restored- the only reasonable solution was its… demolition!

Dzwonnica w Biernej (kiedyś)Campanile in Bierna (in the past) Zvonice v Bierné (kdysi)

Dzwonnica w Biernej (obecnie)Campanile in Bierna (at present)Zvonice v Bierné (dnešní stav)


However in 1923 the church architecture was examined in detail and reported to Heritage Monuments Protec-tion Offi ce in Cracow where there was decided that the church is a heritage monument of high value thus it should not be demolished. Just then there emerged the idea of dismantling the old outworn shrine and of building on it place a new church, and as the idea did not come out successfully the decision was to raise nearby a bigger construction made with bricks. How-ever, as it is often the case, when the plans were to be put into action it turned out that in one parish there are three different committees planning to construct three churches! There appeared even an option to raise sepa-rate churches for communities of Łodygowice, Bierna and even Glemieniec. The communities started sepa-rately to collect the fi nancial resources and construc-tion materials. However a huge crisis and high level of unemployment discouraged them from implement-ing their plans. The Committee of Glemieniec was dis-solved and the collected money was given back to the benefactors, whereas the Committee of Bierna decided to hand it over to the foundation aiming at construction of a new school. At that time the collected material was employed to construct the present chapel and the rest of materials and fi nancial resources were used at the construction of school building in Bierna.

Zvonice v BiernéJednou z nejzajímavějších kapliček, a přitom unikátní z konstrukčního hlediska je kaple při Zvonku v Bierné. Bohužel je těžké se dostat k dokladům souvisejícím s jejím vznikem. Relace tzv. „hromadná pamět“ nese protikladné informace. V ústních podáních se nejčastěji vyskytuje prvek, že na tomto místě byla ještě v 19. sto-letí malá sloupová kaplička, která byla přestavěna v

30. letech 20. století do dnešní podoby. To vše svědčí o tom, že tuto skutečnost je třeba spojit s tím, že po prví světové válce byl farní kostel v Łodygowicích v hrozném stavu a většina lidí považovala, že není vhodný ani na opravu jenom na... zbourání.

V roce 1923 však byla architektura kostela důkladně pro-zkoumána a popsána pro potřeby Památkářského úřadu v Krakově. Úřad rozhodl, že je to památka vysoké třídy, které se nesmí bourat. Protože v této době se objevil nápad starý a poškozený chrám zbourat a na jeho místě postavit nový kostel. Když se to nepodařilo, obyvatel-stvo se rozhodlo postavit větší cihlový kostel vedle. Jak to někdy je, když tyto plány získaly reální tvar, vznikly ve farnosti tři samostatné výbory pro výstavbu třech koste-lů! Samostatně pro své společnosti chtěli výstavět kostel obyvatelé Łodygowic, Bierné a dokonce i Glemieńca. Jednotlivé společnosti střádaly prostředky a stavební materiály. Velká krize a nezaměstnanost účinně odvedly zájemce od záměrů. Výbor z Glemieńca se zrušil a vratil donátorům dary a výbor z Bierné je převedl na výstavbu školy. Právě tehdy shormažděný materiál byl použit na výstavbu dnešní kaple, a zbývající materiály a peníze byly použity na výstavbu školní budový v Bierné.

Zamek w ŁodygowicachZwiedzając Łodygowice trudno nie odwiedzić par-ku i znajdującego się w nim pałacyku, który nadal ze względu na swoją historie przez miejscowych zwany jest zamkiem.

Spoglądając na najstarsze zapiski i dokumenty dotyczą-ce Łodygowic, można z dużą pewnością stwierdzić, że dzieje fortyfi kacji obronnej w tej miejscowości należy wiązać z Jerzym Zbarskim. Wsławił się licznymi daro-

wiznami dla kościoła oraz tym, że starał się mieć swoje ziemie w okolicach nadgranicznych, aby chronić granicę królestwa. Z tego też powodu decyduje się na objęcie w posiadanie Państwa Łodygowickiego i postanawia wybudować tu fortecę. Budowla została stosunkowo szybko wzniesiona w latach 1629-1631. Następny wła-ściciel Łodygowic Stanisław Warszycki stale moderni-zował posiadany dwór w Łodygowicach. Ostatecznie w 1673 roku nadał mu kształt fortu obronnego. Wte-dy to otoczył dwór murem i potężnym wałem ziem-nym. Umocnienia zewnętrzne miały kształt kwadratu z bastionami w narożnikach. Dodatkowo obronność wzmacniały fosy napełnione wodą, dopływającą z po-bliskiej rzeki Żylicy. W swej bogatej historii warownia w Łodygowicach niejednokrotnie przechodziła z rąk do rąk. To tutaj przetrzymywano złoczyńców, a często też zbójników karano śmiercią.

25 września 1866 roku właścicielką zamku zostaje Kle-mentyna Primavesi de Weber. Ta bogata wdowa i jej po-tomkowie w sposób zasadniczy zmienili wygląd zamku w Łodygowicach. Pani Klementyna traktowała bowiem zamek nie jako pamiątkę historyczną, ale jako swój dom, który trzeba zmodernizować. Z tego powodu kazała do zamku dobudować pseudogotycki ganek, zmienić pokrycie z gontów na dachówkę powlekaną. Zajęła się również parkiem. Córka hrabiny Klementy, również Klementyna, poślubiła Adolfa Klobusa i do-pełniła zmian. Za ich panowania zamek i park zostały całkowicie zmienione. Z początkiem lat 70. XIX stulecia zniwelowano wały, częściowo zasypano fosy, przerabia-jąc je na stawy. Od tego czasu zamek stał się pałacem i miejscem otwartym, gdzie odbywały się ważne lokalne uroczystości. I tak za czasów barona Otto Klobusa, w 1910 roku, hucznie obchodzono rocznicę zwycięstwa


Polaków nad Niemcami pod Grunwaldem. Baron Klo-bus, ostatni prywatny właściciel zamku w Łodygowi-cach, pod koniec lat trzydziestych XX wieku zaniedbał zamek i jego otoczenie.

Po II wojnie światowej budynek ten został upaństwo-wiony i przez długi czas znajdowała się w nim Szkoła Rolnicza. Do zamku dobudowano z tyłu nowe budyn-ki, które zaburzyły jego dotychczasowy kształt. Od 1991 roku zamek i tereny przyległe, gdzie mieściło się Technikum Rolnicze, Internat i Dom Nauczyciela stały się własnością Gminy Łodygowice.

Castle in ŁodygowiceWhen visiting Łodygowice it is diffi cult to resist the temptation to visit the park with the small palace lo-cated at its premises, which is still called by the locals the castle due to its history. When looking at the most ancient documents and records that regard Łodygowice it can be concluded with high dose of certainty that the history of defensive fortifi cation of the area should be

connected with a fi gure of Jerzy Zbarski. He is famous for multiple donations for the church as well as for his efforts to possess the land located near to borders area so that it was possible to protect the realm con-fi nes. That is the reason for his resolution regarding takeover of the Łodygowice state, which is followed by the decision to construct the fortress. The building was raised in 1629-1631, which was quite speedily in-deed. The subsequent owner of Łodygowice- Stanisław Warszycki- was continuously modernizing his mansion in Łodygowice and fi nally in 1673 it was shaped into a defensive fort. That is when he surrounded the man-sion with wall and huge embankment. The external reinforcement was shaped into square with bastions at the corners. The defensive character of the construc-tion was enhanced by moats fi lled with water infl owing from the nearby Żylica river. Its rich story includes the frequent rotation of the owners possessing the fortress. It was a place where the offenders were held in deten-tion, and the wrongdoers were often sentenced to the capital punishment.

On 25th September1866 the castle’s owner becomes the countess Klementyna Primavesi de Weber- rich widow who, together with her descendants, considerably al-tered the aspect of the mansion in Łodygowice. The new owner’s attitude to the castle was refl ected in her treating the construction not as a historical heritage but rather as her proper home which should be modernized. Due to that fact she ordered the construction of the pseudo-gothic porch at the entrance, and the exchange of the roof coating- originally shingle roof it was to be covered with coated roof tile. The countess took care for the garden as well. Her daughter, named after her, was married to Adolf Klobus and she completed the alterna-

tions. At the time of their reign both the castle and the park were completely changed. In the 70’s of XIX cen-tury the embankment was liquidated, the moats were partially fi lled with ground and made into ponds. Since that time the castle has become the palace and open space holding important local events. As an example at the times of baron Otto Klobus, in 1910, there took place a grand celebration of the anniversary of Polish victory over the Germans during the Battle of Tannen-berg. The baron Klobus, who was the last private owner of the castle in Łodygowice at the 30’s of XX century, largely contributed to construction’s and whereabouts’ deterioration. After World War II the edifi ce was nation-alized and it housed the agricultural school for a long time. At the back of it there were added new buildings which perturbed it’s hitherto shape. Since 1991 both the castle and the nearby area housing agricultural techni-cal college, dormitory and home for teachers became a property of Łodygowice Commune.

Zámek v ŁodygowicíchPři prohlídce Łodygowic je těžké nenavštívit park a v něm se nacházející palác, který je vzhledem na své dějiny místním obyvatelstvem nadále nazýván zámkem.

V nejstarších zmínkách a dokladech, týkajících se Łody-gowic, můžeme najít, že dějiny obranného opevnění se v této obcí spojují s Jerzym Zbarským. Tehdejší majitel se proslavil mnohými dary pro kostel s tím, že se snažil mít své země v pohraničí, aby chránil hranice království. Z toho důvodu se rozhodl vlastnit Łodygowické panství a postavil pevnost. Budova byla postavena poměrně rychle v letech 1629-1631. Následujícím majitelem Ło-dygowic byl Stanisław Warszycki, jenž stálé modernizo-

Zamek w Łodygowicach (kiedyś)Castle in Łodygowice (in the past)Zámek v Łodygowicích (kdysi)


val kostel v Łodygowicích. Koneckonců v roce 1673 mu dal podobu obranného fortu. Tehdy byl kostel obklopen hradbami a obrovským zemním valem. Vnější opevně-ní měly tvar čtverce s bastiony v nárožích. Dodatečně obranné schopnosti posiloval vodní příkop, který byl naplňován vodou z blízké řeky Żylica. Ve svých boha-tých dějinách pevnost v Łodygowicích mnohokrát pře-cházela z ruky do ruky. Zde byli zatčení zločinci, a často byli zbojníci trestáni smrtí.

25.září 1866 roku se majitelkou zámku stála Klemen-tyna Primavesi de Weber. Tato bohatá vdova a jeji po-

tomkové významným způsobem změnili vzhled zámku v Łodygowicích. Protože pani Klementyna považovala zámek ne za historickou památku, ale svůj dům, který je třeba modernizovat. Z toho důvodu dala k zámku při-stavit pseudogitickou verandu, změnit šindelovou stře-chu na taškovou. Zabývala se taky parkem. Dcera hra-běnky Klementyny, taky Klementyna, se vdala za Adolfa Klobuse a dokončila změny. V době jejich panování se zámek a park celkově změnily. Na začátku 70. let 19. století byly nivelovány valy, častečně zasypané příkopy byly zaměneny na rybníky. Od této doby se zámek stal palácem a veřejně přístupným místem, kde se konaly

lokální slavnosti. V době barona Otto Klobuse, v roce 1910 bylo okázale slaveno výročí vítězství Poláků nad Němci pod Grunwaldem. Baron Klobus, poslední sou-kromý majitel zámku v Łodygowicích, koncem 30. let 20. století zanedbal zámek i jeho areál.

Po 2. světové válce budova byla zestátněná a dlouhou dobu v něm byla Zemědělská škola. K zámku byly při-stavěny zezadu nové budovy, které pokazili jeho dosa-vadní tvar. Od roku 1991 zámek a okolí, ve kterém sa nacházelo Technikum Rolnicze (Zemědělská akademie), kolej a Dům učitelů jsou majetkem obce Łodygowice.

Zamek w Łodygowicach (dzisiaj)Castle in Łodygowice (at present)Zámek v Łodygowicích (dnešní stav)

16 Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej Micro region of Žermanické a Těrlické přehrady Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady

Związek założony został we wrześniu 1999 r. Na jego ob-szarze mieszka pra-wie 14 000 miesz-kańców. Głównym celem działania związku jest roz-wój turystyki, ru-chu turystyczne-go i rekreacji, co

w efekcie wpływa korzystnie na rozwój ekonomiczny regionu. Gminy tworzące Związek podejmują szereg inicjatyw i działań w celu rozwoju kultury, sportu i tu-rystyki. Organizują spotkania towarzyskie i sportowe oraz inne imprezy jak np. turniej piłki ręcznej, dni jazzu i kultury gmin Mikroregionu.

Gminy członkowskie: Albrechtice, Bruzovice, Dolní Do-maslavice, Horní Domaslavice, Horní Bludovice, Lučina, Pazderna, Soběšovice, Těrlicko a Žermanice.

The association was established in September 1999. The area has almost 14 000 inhabitants. The main target of the association is development of tourism, touris-tic activity and recreation which would be refl ected in economic development of the region. The communes that make up the Association initiate various activities

aiming at development of culture, sports and tourism. They organize social and sport events and other meet-ings such as handball competition, Jazz days, Micro region culture day.

The communes being the association memberships are: Albrechtice, Bruzovice, Dolní Domaslavice, Horní Domaslavice, Horní Bludovice, Lučina, Pazderna, Soběšovice, Těrlicko and Žermanice.Mikroregion Za-pory Żermanickiej i Cierlickiej (Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady)

Svazek vznikl v září 1999 roku. Na jeho území bydlí té-měř 14 tisíc obyvatel. Hlavním cílem svazku je rozvoj turistiky, cestovního ruchu a rekreace, což v konečném efektu přispívá pozitivně k ekonomickému rozvoji re-gionu. Obce, které svazek tvoří , uskutečňují mnohé iniciativy a aktivity za účelem rozvoje kultury, sportu a turistiky. Organizují společenské a sportovní setkání a jiné akce např. turnaj v házené, dny jazzu a kultury ob-cí Mikroregionu. Členské obce: Albrechtice, Bruzovice, Dolní Domaslavice, Horní Domaslavice, Horní Bludovice, Lučina, Pazderna, Soběšovice, Těrlicko a Žermanice.

Horní Domaslavice – Kościół św. JakubaKościół znajduje się w historycznym centrum miejsco-wości Domaslavice. Miejscowość po raz pierwszy była wspomniana w spisie dziesięciny dla biskupa wrocław-

skiego z roku 1305. Jako jedna miejscowość Domaslavi-ce występują do roku 1864, kiedy to zostały podzielone na Dolní (Dolne) i Horní (Górne) Domaslavice. Pierwszy drewniany kościół istniał prawdopodobnie już w roku 1305. Udokumentowane jest istnienie samodzielnej parafi i koło roku 1350. W roku 1773 kościół spłonął, takie samo nieszczęście spotkało go w roku 1892, kie-dy to spłonęła również plebania. Jednakże już w roku 1893 kościół został odbudowany. W latach 1739-1745, kiedy proboszczem był Valentin Kluska została zbudo-wana dzisiejsza nawa kościoła. Podobno mury nowego kościoła były wznoszone dookoła drewnianej budowli, a dopiero potem pierwotna drewniana budowla została zburzona. Wieża kościoła została wzniesiona w latach 1803-1806. Dzisiejszy kształt kościoła pochodzi z ro-ku 1893. Kościół sukcesywnie jest odnawiany i został wpisany do „Centralnego Rejestru Zabytków Kultury Republiki Czeskiej“.

Horní Domaslavice – Church of Saint Jacob The church is located in historical centre of Domaslavice. That place was mentioned for a fi rst time in census of tithe for Wrocław bishop in 1305. It had been a com-bined locality until 1864 when it was divided into Dolní (Lower) and Horní (Upper) Domaslavice. The fi rst wood-en church probably already existed in 1305. There are documents proving the existence of independent parish in approximately 1350. In 1773 the church was burnt, and such a catastrophe reoccurred in 1892, when also the entire presbytery was devoured by fl ames. However not later than in 1893 the church was reconstructed.

In 1739-1745, when the parson was Valentin Kluska, the present nave was constructed. Presumably the brick walls of the new church were raised around the

Mikroregion Zapory Żermanickiej i CierlickiejMicro region of Žermanické a Těrlické přehrady

Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady

17Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej Micro region of Žermanické a Těrlické přehrady Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady

wooden structure which was dismantled once the work had been fi nished. The church belfry was constructed between 1803-1806. The current shape of the church dates back to 1893. The church, having been successive-ly renovated, has been recorded in „The Central Record of Heritage Monuments of the Czech Republic”.

Horní Domaslavice – Kostel sv. JakubaKostel se nachází v historickém centru obce Domasla-vice. Obec poprvé připomíná soupis desátků Vratislav-ského biskupa v roce 1305. Jako jednotná vystupuje obec do roku 1864, kdy byla rozdělena na Dolní a Horní Domaslavice. První dřevěný kostel stál snad už v roce 1305. Kolem roku 1350 je doložena samostatná farnost. V roce 1773 kostel vyhořel a stejné neštěstí, včetně fary, ho potkalo i v roce 1892. Ale již v roce 1893 je kostel opraven. V letech 1739-1745 byla za faráře P.Valentina Klusky postavena dnešní loď kostela. Traduje se, že ko-

lem dřevěné stavby byly vystavěny zdi nového kostela a teprve potom byla původní dřevěná stavba vybou-rána. Věž kostela byla postavena v letech 1803-1806. Dnešní podoba kostela je z roku 1893. Kostel prochází postupnou opravou a je zapsaný v „ Ústřední seznamu kulturních památek ČR.“

Soběšovice – Kościół Zwiastowania Marii PannyPierwotny drewniany kościół został zastąpiony nowy w roku 1681. Murowany kościół został zbudowany w la-tach 1788-1789. Podczas budowy zbiornika wodnego Žermanice w jesieni 1956 roku kościół został rozebra-ny, a części których nie można było rozebrać zostały wysadzone w powietrze. Obietnica państwa, że zosta-nie zbudowany nowy kościół nie została dotrzymana i mieszkańcy postanowili zrobić to sami. W roku 1957 zostało wydane pozwolenie na budowę, a w paździer-niku 1961 roku kościół został poświęcony. Kościół nie zasługuje na specjalną uwagę, jeśli chodzi o jego styl, nie ma też długiej historii, ale stanowi wartość moral-ną, poprzez wkład wszystkich, którzy walczyli o niego z komunistycznym reżimem i przyczynili się do jego powstania. Jest jednym z niewielu kościołów, które zostały zbudowane w tym czasie. W lecie 2009 roku dzięki funduszom UE został przeprowadzony general-ny remont kościoła.

Soběšovice – Church of Annunciation of the Blessed Virgin MaryThe original wooden church was replaced with a new one in 1681. The brick church was raised in 1788-1789. During the construction works at Žermanice water tank in the autumn of 1956 the church was dismantled, and the parts which could not be taken into pieces were blown up in the air. The state promised to build a new

church but the promise was not kept, therefore the in-habitants decided to construct it by themselves. In 1957 there was issued the planning permission and in 1961 the church was consecrated. Neither its style nor its history deserve a special attention, nevertheless it rep-resents a moral value as it was a contribution of all that fought for its creation against the communistic regime of that time and their efforts resulted in its raising. It is one of very few churches that were constructed at that time. In the summer 2009, thanks to obtained EU funds, there took place a general overhaul of the church.

Soběšovice – Kostel Navštívení panny MariePůvodní dřevěný kostel byl nahrazen novým v roce 1681. Zděný kostel byl postaven v letech 1788-1789. Při výstavbě vodní nádrže Žermanice byl na podzim ro-ku 1956 kostel rozebrán a zbytek odstřelen. Slib státu postavit nový kostel nebyl dodržen a občané se rozhod-

Horní Domaslavice – Kościół św. JakubaHorní Domaslavice – Church of Saint JacobHorní Domaslavice – Kostel sv. Jakuba

Soběšovice – Kościół Zwiastowania Marii PannySoběšovice – Church of Annunciation of the Blessed Virgin MarySoběšovice – Kostel Navštívení panny Marie

18 Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej Micro region of Žermanické a Těrlické přehrady Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady

li tento záměr realizovat sami. V roce 1957 byl udělen souhlas se stavbou a v říjnu roku 1961 byl kostel vysvě-cen. Kostel není hodnotný svým stavebním slohem ani dlouhou historií, ale má hodnotu morální, kterou do ní vložili všichni, kdo za něj bojovali s komunistickým režimem a přiložili ruku k dílu na jeho postavení. Je jedním z mála, který byl v této době postaven. V létě roku 2009 byla s přispěním fondů EU provedena gene-rální oprava kostela.

Těrlicko – kościół ewangelickiOfi arami budowy zapory wodnej na rzece Stonava w roku 1957 były szkoła ewangelicka i piękny baro-kowy katolicki kościół. W krótkim czasie okazało się, że pomieszczenia nowej kaplicy są małe i konieczne będzie uzyskanie pozwolenia na budowę kościoła. Pa-stor W. Kiedroń wraz z kuratorem T. Farným po długich dziewięciu latach i niełatwych rozmowach z władzami komunistycznymi takie pozwolenie uzyskali. We wrze-śniu 1967 odbyła się uroczystość poświęcenia miejsca modlitw. Po zmianie systemu politycznego w roku 1989 i po dwudziestu ośmiu latach została dobudowana wieża kościelna. Na wieży są zawieszone trzy dzwony, które swoim głosem połączyły przeszłość z przyszło-ścią i przypominają, że kościół i wieża powstały dzięki staraniom i ofi arności przodków.

Těrlicko – Evangelical ChurchBoth evangelical school and beautiful baroque catho-lic church in 1957 fell victim to the water barrage con-structed on Stonava river. It soon turned out that the rooms of the new chapel are small and that it will be necessary to obtain the planning permission in order to raise a church. The minister W. Kiedroń together with custodian T. Farným, after long nine years and diffi cult disputes with communistic authorities’ representatives, fi nally managed to obtain such permission. In Septem-ber 1967 the place of saying prayers was consecrated. Once the political system was changed in 1989 and after twenty- eight years there was constructed the church belfry which houses three bells. The bells’ sound brings together the past and the presence, reminding us that the church and the belfry were created due to the efforts and generosity of the ancestors.Těrlicko

– kościół ewangelicki

Těrlicko – Evangelický kostelVýstavbě vodní přehrady na řece Stonávce v roce 1957 padla za oběť evangelická škola i krásný barokní ka-tolický kostel. Už krátký čas ukázal, že prostory nové kaple jsou malé a bude nutné získat povolení ke stavbě kostela. Pastor W. Kiedroň spolu s kurátorem T. Farným po dlouhých 9 letech a složitých jednáních s komunis-tickou mocí povolení získali. V září roku 1967 se konala slavnost posvěcení modlitebny. Po změně politického režimu v roce 1989 a po 29 letech byla postavena kos-telní věž. V ní jsou zavěšeny 3 zvony, které svým hlasem propojily minulost s přítomností a připomínají, že díky úsilí a obětavosti předků kostel i s věží stojí.

Albrechtice – Kościół św. Piotra i PawłaNajstarszą budowlą w gminie jest drewniany barokowy rzymsko-katolicki kościółek św. Piotra i Pawła z 1766 r., stojący na terenie cmentarza. Nie wiadomo kto był jego budowniczym, mógł nim jednak być mistrz ciesielski Josef Glombek, który w roku 1779 zbudował bardzo podobny kościół w Stonawie. Obecnie kościółek jest prawnie chro-nionym zabytkiem architektury ludowej i tylko okazjo-nalnie jest wykorzystywany do odprawiania nabożeństw oraz na krótkie występy kulturalne dzieci szkolnych.

W roku 2008 po dokładnej rekonstrukcji sfi nansowa-nej z dotacji państwowej kościółek uzyskał swój „sta-ro-nowy“ wygląd.

Albrechtice – Church of Saints Peter and Paul The most ancient construction in the commune is a wood-en baroque Roman-Catholic church of Saints Peter and Paul of 1766 located in the area of cemetery. It is not known who was its creator- presumably it could have been the master of carpentry Josef Glombek, as in 1779 he built

Těrlicko – kościół ewangelickiTěrlicko – Evangelical ChurchTěrlicko – Evangelický kostel

19Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej Micro region of Žermanické a Těrlické přehrady Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady

a very similar church in Stonawa. Currently the church is a legally protected monument of folk architecture and it is used only occasionally to perform sacred services and to host short cultural performances of school children.

In 2008, having been reconstructed with application of state donation, it now has its „old-new” appearance.

Albrechtice – Kostel sv. Petra a PavlaNejstarší budovou v obci je dřevěný barokní římskoka-tolický kostelík sv.Petra a Pavla z r. 1766., stojící v areálu hřbitova. Jméno stavitele kostela není známo, mohl jím však být tesařský mistr Josef Glombek, který postavil v roce 1779 velmi podobný kostel ve Stonavě. V součas-né době je chráněnou památkou lidové architektury, kte-rá se příležitostně využívá k bohoslužebným účelům a krátkým kulturním vystoupením žáků škol. V roce 2008 po rozsáhlé rekonstrukci fi nancované z prostředků stát-ní dotace získal kostelík svou”staronovou” tvář.

Bruzovice – Kościół św. StanisławaPierwsza pisemna wzmianka o kościele pochodzi z ro-ku 1376. Wybranie na patrona kościoła św. Stanisława, poźniejszego patrona Polski, wskazuje na pochodze-nie ówczesnych osadników. Głównym inicjatorem bu-dowy nowego murowanego kościoła był ojciec Chálík. W roku 1673 właściciel tutejszych włości F. Oppers-dorf zgodził się na budowę kościoła, a w roku 1677 kościół już był zbudowany. W budowie brali udział parafi anie, ale na pewno również właściciele włości. Budowniczy kościoła dostał zapłatę 225 złotych ślą-skich. Na wieży kościelnej znajduje się dzwon z 1504 roku, który należy do najstarszych zabytków tego typu zachowanych w okolicach Frýdka. Kościół w ubiegłych latach przeszedł kilka etapów remontów, które były fi nansowane również ze środków unĳ nych. Wpisany jest do „Centralnego Rejestru Zabytków Kultury Re-publiki Czeskiej“.

Bruzovice – Church of Saint StanisławThe fi rst written record concerning the church comes from 1376. Appointing Saint Stanislaw as the patron saint of the church, who subsequently became the patron saint of Poland, indicates where the settlers of that time might have come from. The main initiator of the erection of new church was the priest Chálík. In 1673 the owner of the local estate F. Oppersdorf issued the permission regarding the construction of church, and in 1677 the edifi ce was already raised. The parishioners took active part in its construction together with the estate owners. The constructor was awarded 225 Silesian zloty. In the belfry there is a bell of 1504 which is one of the oldest monuments of that type in the whereabouts of Frýdek. Throughout the last recent years the church was a subject of a series

of renovation works which were fi nanced also by the European funds. It is recorded in „The Central Record of Heritage Monuments of the Czech Republic”.

Bruzovice – Kostel sv. StanislavaKostel je poprvé zmiňován zápisem z roku 1376. Za-svěcení kostela sv. Stanislavovi, pozdějšímu patronovi Ploska, ukazuje na původ tehdejších osadníků. Hlav-ním iniciátorem stavby nového zděného kostela byl páter Chálík. V roce 1673 udělil majitel panství F. Op-persdorf souhlas a v roce 1677 byl kostel dostavěn. Na výstavbě se podíleli farníci, ale výrazně i majitelé pan-ství. Stavitel kostela dostal odměnu 225 zl. sl. V kos-telní věži je zvon z roku 1504, což je patrně nejstarší dochovaná památka podobného druhu na Frýdecku. Kostel prošel v uplynulých letech v několika etapách opravami a fi nančně se na nich podílely i fondy EU. Kostel je zapsaný v „Ústředním seznamu kulturních památek ČR.“

Bruzovice – Kościół św. StanisławaBruzovice – Church of Saint StanisławBruzovice – Kostel sv. Stanislava

Albrechtice – Kościół św. Piotra i PawłaAlbrechtice – Church of Saints Peter and PaulAlbrechtice – Kostel sv. Petra a Pavla

Opracowano na podstawie materiałów i zdjęć udostępnionych przez Pana Jacka Kachla.

Publikacja wydana w ramach projektu „Polsko-czeska współpraca po-przez wspieranie lokalnych tradycji” na zlecenie Gminy Łodygowice.

Publikacja bezpłatna.

It has been elaborated on the basis of materials and pictures made accessible by Jacek Kachl.

The publication has been issued in the framework of the project called: “Cooperation between Czech Republic and Poland regarding

the popularisation of local traditions” – it was commissioned by Ło-dygowice Commune.

The publication is free of charge.

Spracováno na základě materiálů a fotografi í spřistupněných panem Jackem Kachlem.

Publikace vydaná v rámci projektu „Polsko-česka spolupráce pro-střednictvím podporovaní lokálních tradic“na objednávku obce Ło-dygowice.

Bezplatná publikace.

Gmina Łodygowiceul. Piłsudskiego 7534-325 Łodygowice

www.lodygowice.pltel. 33 863 05 00fax 33 863 05 [email protected]

Projekt jest współfi nansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej

Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013

The project is co-fi nanced by the European Fund for Regional Development and by the state budget in the framework of Cross-border Cooperation Operational Programme: the Czech Republic and the Republic of Poland.

Projekt je spolufi nacován z prostředků Evropského fondu pro regionální rozvoj a ze státního rozpočtu v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce Česká republika – Polska 2007-2013

lodygowice folder A4 kapl.pdf · 2012-09-27 · Dziedzictwo kulturowe i historyczne pogranicza...

Documents

Transcript of lodygowice folder A4 kapl.pdf · 2012-09-27 · Dziedzictwo kulturowe i historyczne pogranicza...