LEX poradnik 20070524

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

I. O co najczęściej pytają chorzy i ich bliscy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

1. Czym właściwie jest depresja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

2. Czy jest tylko jedna depresja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

3. Jakie są najważniejsze objawy depresji? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

4. Czy depresja jest uleczalna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

5. Czy regularne branie leków jest istotne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

6. Czy depresja jest chorobą występującą często? . . . . . . . . . . . . . . . .10

7. Czy prawdą jest, że w naszych czasach, na początku XXI wieku,częstość zachorowań na depresję znacznie wzrasta? . . . . . . . . . . . . .11

8. Jakie są przyczyny depresji? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

9. Jakie są najlepsze metody leczenia depresji? . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

10. Co to jest „depresja dwubiegunowa“? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

II. Jakie poglądy na temat depresji są często wypowiadane? . . . . . .16

1. Depresja to istna epidemia, wszyscy chorują lub będą chorować na depresję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

2. Przyczyną depresji jest cywilizacja, w której żyjemy, nienaturalne warunki życia, pośpiech, hałas itp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

3. Chorzy na depresję sami są sobie winni, powinni się wziąć w garść. Kiedyś nie było żadnych depresji, bo nikt się nie pieścił.To wszystko tylko wymysły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

4. Chorzy na depresję to symulanci, którzy chcą wyłudzić świadczenia typu renty, zasiłki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

5. Leki przeciwdepresyjne są uzależniające i należy je jak najszybciej odstawiać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

III. W jaki sposób osoba chora na depresję może sobie sama pomóc? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

IV. Czy i jak mogą pomóc bliscy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

1

Łukasz Święcicki Depresja - poradnik dla pacjentów i ich rodzin

2 www.lundbeck.pl

Depresja - poradnik dla pacjentów i ich rodzin Łukasz Święcicki

Wstęp

Napisanie poradnika dotyczącego depresji jest naprawdę trudnym wyzwaniem.Po pierwsze jest bardzo dużo tekstów poświęconych depresji, niektóre z nich sąbardzo dobre, inne zawierają dużo nieścisłości, pozostaje jednak faktem, że infor-macji na temat tej choroby jest raczej za dużo niż za mało. Do zabrania głosuw tej sprawie upoważnia mnie wieloletnia praktyka - od 25 lat zajmuję się nie-mal wyłącznie leczeniem depresji. Przeprowadziłem bardzo dużo rozmów z cho-rymi i ich rodzinami i mam poczucie, że znam dobrze najczęściej zadawane pyta-nia, a czasem znam nawet odpowiedzi, choć o to oczywiście znacznie trudniej.

Może to jednak nie wystarczyć, ponieważ - po drugie - depresja to problem bar-dzo skomplikowany i niekiedy trudno o niej mówić językiem, który byłby dlawszystkich zrozumiały, a przy tym nie zawierał zbyt wielu uproszczeń. Mam wiel-ki szacunek dla swoich Czytelników i nie chciałbym, żeby odnieśli wrażenie, żeprzekazuję im informacje, które nie są w wystarczający sposób zweryfikowanenaukowo. A informacje te niestety się zmieniają. Odpowiedzi na wiele pytań sąobecnie inne, niekiedy zupełnie inne, niż w latach 80-tych, kiedy jako młody psy-chiatra rozpoczynałem swoją pracę.

Myślę, że jakimś sposobem rozwiązania tych trudności będzie możliwie pełnai aktualna na obecną chwilę odpowiedź na pytania, które jako psychiatra zajmu-jący się zaburzeniami afektywnymi otrzymuję najczęściej. Postanowiłemw związku z tym podzielić ten poradnik na kilka podstawowych części:

I. O co najczęściej pytają chorzy i ich bliscy?

II. Jakie poglądy na temat depresji są często wyrażane?

III. W jaki sposób osoba chora na depresję może sobie sama pomóc?

IV. Czy i jak mogą pomóc bliscy?

Poradnik ten ma spełniać przede wszystkim zadanie praktyczne, to znaczyw miarę możności ułatwić poruszanie się po trudnym terenie. Osoby, które pojego przeczytaniu będą odczuwały niedosyt informacji bardziej teoretycz-nych, czy też naukowych, odsyłam do wielu innych książek poświęconych de-presji i zaburzeniom afektywnym.

Łukasz ŚwięcickiOrdynator Oddziału Chorób Afektywnych II Klinika PsychiatrycznaInstytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

3


I.I. OO co najczco najczęściej pęściej pytają cytają chorzy ihorzy i icich blisch bliscy? y?

1. Czym właściwie jest depresja?

W mediach można się spotkać z bardzo różnymi wypowiedziami na temat depre-sji. W rezultacie samo słowo jest często nadużywane do tego stopnia, że niekie-dy można odnieść wrażenie, że nic już nie znaczy. Zdaniem części specjalistówsłowem „depresja“ określa się obec-nie niemal każdy rodzaj dyskomfor-tu. Tymczasem lekarze nie mająobecnie wątpliwości (co jednak nieświadczy, że wątpliwości takich niemają psycholodzy!), że depresja ro-zumiana jako choroba nie różni sięw swojej istocie od innych chorób.Przyczyny, mechanizmy powstawa-nia i sposoby leczenia depresji moż-na badać w taki sam sposób jakprzyczyny, mechanizmy powstawania i metody leczenia nadciśnienia tętniczego,cukrzycy czy udaru mózgu. Jest również oczywiste, że ludzie chorzy na depresjęniczym istotnym nie różnią się od innych chorych. Nie są swojej chorobie mniejani bardziej winni. Co nie znaczy, że nie odgrywają żadnej roli w powstawaniuchoroby - jeśli ktoś prowadzi bardzo niehigieniczny tryb życia to może być współ-winnym swojego nadciśnienia, swojej cukrzycy, ale i swojej depresji. W praktycejednak często zdarza się, że ludzie wstydzą się tego, że mają depresję, natomiastnigdy nie spotkałem się z tym, żeby ktoś się wstydził nadciśnienia! Nie ma w tymżadnej logiki. Z drugiej strony bardzo wielu ludzi prowadzących zdecydowanieniehigieniczny tryb życia nie ma nadciśnienia ani depresji (przynajmniej na razie)- w grę wchodzą bowiem wrodzone i nabyte w trakcie życia skłonności. Jeśli sięich nie ma, choroba zapewne nie wystąpi. Tyle, że nikt z góry nie może być pe-wien, że jest od takich skłonności wolny!

Pod względem przyczyn, mechanizmów powstawania i sposobów zapobiega-nia oraz leczenia, depresja niczym nie różni się od innych chorób.

2. Czy jest tylko jedna depresja?

Depresja to określenie ogólne. Nie oznacza jednej choroby, ale całą grupę różnychstanów chorobowych przejawiających się w podobny sposób, ale wcale nieko-niecznie mających taką samą przyczynę czy też nadających się do leczenia w tensam sposób. Nie wolno o tym zapominać. Zdarza się nawet, i wcale nie jest toniepoprawne, że ktoś określa jako „depresję“ nie chorobę tylko objaw - w ten

4 www.lundbeck.pl


sposób można po prostu określić smutek. Jeśli ktoś woli powiedzieć: „Mam depre-sję“ zamiast „Jestem smutny“ - to w końcu kwestia stylu, ale czytając wszelkieporadniki i informacje na temat depresji musimy mieć absolutną pewność, comiał na myśli autor danej książki. Autor tego poradnika ma na myśli depresję ja-ko chorobę, nie smutek, nie nerwicę i nie reakcję na tragiczne wydarzenie tylkowłaśnie chorobę. Oczywiście jest co najmniej kilka chorób, w przebiegu którychtaka „w pełni prawdziwa depresja“ może występować - to przede wszystkim cho-roby afektywne (choroba afektywna jedno i dwubiegunowa), ale także psychozaschizoafektywna, a nawet schizofrenia. Wchodzenie w dokładne podziały byłobyzbyt skomplikowane, postaram się więc przekazać takie informacje na temat de-presji, które przynajmniej w pewnym stopniu będą pasować do wszystkich tychchorób, choć oczywiście najdokładniej do chorób afektywnych.

Depresja i smutek to dwie zupełnie inne sprawy, w depresji prawie zawszewystępuje smutek, jednak smutek bardzo często nie oznacza depresji. Każdyczłowiek bywa czasem smutny, większość ludzi nigdy nie choruje na depresję.

3. Jakie są najważniejsze objawy depresji?

Trzeba zdawać sobie sprawę jakie są naj-ważniejsze objawy depresji, jednak nie poto, aby depresję samemu rozpoznawać,ponieważ z różnych względów lepiej tegonie robić, ale po to, aby wiedzieć kiedy na-leży się zwrócić do lekarza. Różne systemydiagnostyczne podają nieco odmienne ze-stawy kryteriów rozpoznawania depresji,ich dokładne przytaczanie mijałoby sięz celem, tym bardziej, że właściwe zrozu-mienie terminologii medycznej wymaga-łoby dodatkowych, bardzo szczegółowychomówień. Wymienię jedynie najważniej-sze, najbardziej charakterystyczne cechydepresji.

a. Smutek

Smutek towarzyszy depresji prawie zawsze, choć możliwe jest także rozpoznaniedepresji u osób, które nie odczuwają smutku, tylko np. obojętność. Chorzy na de-presję opisują zwykle swój smutek jako bardzo głęboki, ale równocześnie trwają-cy bez przerwy w niemal niezmienionym nasileniu. Zwykły smutek, nawet roz-pacz, której doświadczamy np. po śmierci bliskiej osoby, jest zazwyczaj podatnyna różne zmiany. Człowiek smutny, który jednak nie ma depresji, zazwyczaj może

5


się jeszcze bardziej zasmucić lub rozweselić. Chory na depresję, zwłaszcza o dużym nasileniu, wydaje się już nie przyjmować żadnych informacji z otoczenia- ani dobrych, ani złych. To znaczy, owszem, słyszy co się do niego mówi, rozumietreść, ale wydaje się, że nie jest zdolny do reakcji emocjonalnej albo jest to tylkoreakcja powierzchowna. Smutek depresyjny jest zazwyczaj inny niż smutek zwią-zany z przykrym wydarzeniem życiowym - sprawia wrażenie dziwnie płaskiego,egotycznego. Smutek depresyjny jest też często smutkiem powstającym bez wyraźnej przyczyny albo przyczyna ta wydaje się niewspółmierna do reakcji chorego. Zdarza się jednak oczywiście, że depresja występuje w następstwie tra-gicznego wydarzenia (co niekoniecznie musi oznaczać związek skutkowo-przy-czynowy!) i wówczas pacjent podaje to wydarzenie jako przyczynę swojegosmutku. Charakterystyczne jest jednak to, że ustąpienie przyczyny (jeśli oczywi-ście jest to przyczyna, która może ustąpić) w zasadzie nie wpływa na głębokośćsmutku.

b. Niemożność odczuwania przyjemności lub wyraźne zmniejszenie zainteresowa-nia sprawami, które do tej pory interesowały

Nawet jeśli chory na depresję nie określa swojego nastroju jako smutnego, ude-rza jego zobojętnienie wobec świata. Rzeczy, sprawy, które dotychczas były inte-resujące, nawet całkiem błahe, codzienne, trywialne - zupełnie przestają go inte-resować. Pacjent przestaje się nimi zajmować albo też zajmuje się z poczucia obo-wiązku, bez żadnej przyjemności, a wręcz przeciwnie zaczyna przeżywać jakoprzykrą konieczność. Dobrym przykładem może być utrata zainteresowań wła-snym psem - wielu właścicieli psów jest bardzo przywiązanych do swoich zwie-rząt, zawsze pilnują, żeby miały one co jeść i pić, wychodzą z nimi na spacer i wy-daje się, że sprawia to im (zarówno psom jak właścicielom) przyjemność. Dla cho-rego na depresję pies staje się okropnym obowiązkiem, kulą u nogi, czymś cowprawia właściciela w zupełnie nieadekwatny stan napięcia i przygnębienia.Znam osoby, które w okresie choroby zdecydowały się nawet na uśpienie zdro-wego zwierzęcia, uważając, z przyczyn chorobowych, że pies męczy się tak samojak one. Zdarzało się zresztą, że uśpienie psa było wstępem do próby samobój-czej. Otoczeniu często trudno zrozumieć taką zmianę, bywa ona traktowana jako objaw „pogorszenia się charakteru“. Tymczasem jest to często ważny objaw cho-roby.

c. Zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności

Trzecim podstawowym objawem depresji jest odczuwalna wręcz fizycznie utratawitalności, energii życiowej, prowadząca do tego, że każda niemal czynność stajesię niezwykle, nie do wyobrażenia, męcząca. W codziennym życiu nie zdajemy so-bie sprawy, że każda najdrobniejsza wykonywana przez nas czynność dnia codzien-nego wymaga sporej ilości energii. Wiele rzeczy robimy zupełnie automatycznie,

6 www.lundbeck.pl


może bez specjalnej przyjemności ale i bez przykrości. Chory na depresję zaczynarozumieć, że ten brak przykrości, to w gruncie rzeczy całkiem duża przyjemność.Życie człowieka zdrowego (bez depresji) polega w dużym stopniu na dość gład-kim włączaniu się różnego rodzaju automatyzmów, czy też czynności z góry za-programowanych. Zdrowy człowiek nie musi tych czynności dokładnie rozważać,ani planować - jest to coś w rodzaju jazdy na autopilocie. W depresji okazuje sięjednak, że nawet taka czynność jak słanie łóżka czy obieranie ziemniaków wyma-ga bardzo szczegółowego planu działania, że poszczególne ruchy muszą być wy-konane we właściwej kolejności i wreszcie, że człowiek musi mieć poczucie celo-wości i sensowności tego co robi. W przeciwnym wypadku życie codzienne stajesię niezwykle męczącym koszmarem i nie ma w tym stwierdzeniu żadnej przesa-dy. Jedna z moich pacjentek usiłowała popełnić samobójstwo, ponieważ mążprzyniósł jej do kuchni kawałek mięsa z prośbą, żeby zrobiła obiad. Prowadzącaod wielu lat domową kuchnię kobieta uświadomiła sobie w tym momencie, żenie wie co należy zrobić z mięsem, a nawet gdyby wiedziała, nie byłaby do tegozdolna. Zadanie przerosło ją do tego stopnia, że doszła do wniosku, iż nie poradzisobie z dalszym życiem i zapragnęła umrzeć. Na szczęście nie udało się i już kil-ka dni później pacjentka sama nie mogła w pełni pojąć swojej decyzji. Jest tozresztą charakterystyczne dla wielu najbardziej dramatycznych decyzji podejmo-wanych w okresie depresji - są one często tak absurdalne, że sami pacjenci nie sąw stanie ich pojąć w okresie kiedy stan ich zdrowia ulegnie poprawie.

d. Inne objawy depresji

Poza trzema podstawowymi, wymienionymi powyżej, jest jeszcze wiele innychobjawów depresji, stanowiących konsekwencję lub rozwinięcie objawów podsta-wowych. Do objawów bardzo charakterystycznych należą zaburzenia snu. Depresyj-ne zaburzenia snu to przede wszystkim wielokrotne budzenie się w ciągu nocy i bu-dzenie się wcześnie rano z niemożnością ponownego zaśnięcia. Zasypianie jest naogół dobre i dość przyjemne. Daje pacjentowi nadzieję na odpoczynek. Oczywi-ście, nie oznacza to wcale, że wszyscy ludzie, którzy mają tego typu zaburzeniasnu chorują na depresję - jest to dość pospolity typ zaburzeń snu, występującytakże poza depresją. Jednak bardzo wczesne budzenie się z poczuciem głębokie-go smutku i lęku przed nadchodzącym dniem, jest dla depresji bardzo charakte-rystyczne.

Innym, często wymienianym, objawem depresji są myśli samobójcze. Nie wiado-mo tak naprawdę jak często myśli samobójcze towarzyszą depresji, ale możnachyba zaryzykować twierdzenie, że niemal każdy chory na depresję w jakimś mo-mencie swojej choroby brał pod uwagę możliwość popełnienia samobójstwa. Naszczęście zwykle są to rozważania teoretyczne. Znacznie gorzej jeśli myśli samo-bójcze zaczynają przybierać kształt konkretnych planów i zamiarów, obejmują-cych np. sposób odebrania sobie życia, czy miejsce lub okoliczności takiego czy-

7


nu. Skuteczne leczenie przeciwdepresyjne zapobiega myślom samobójczym.W dalszej części poradnika poświęcę jeszcze uwagę zagadnieniu samobójstwa.

Bardzo ważnym objawem, niemal zawsze towarzyszącym depresji, jest lęk, którydla wielu chorych może być również objawem najbardziej dokuczliwym. Zdarzasię, że chorzy na depresję uznają lęk za główne źródło swoich dolegliwościi twierdzą, że jeśli lęk zostanie usunięty, to będą się czuły zupełnie dobrze. Zwy-kle nie jest to słuszny punkt widzenia, bo-wiem lęk stanowi tylko jeden z objawówi jego usunięcie, na przykład przy pomocyleków uspokajających, wcale nie likwidujedepresji jako choroby. Lęk to osobny ob-szerny problem, będzie mu poświęconykolejny poradnik z tej serii.

Do innych objawów depresji zalicza siętakże poczucie winy, poczucie małej war-tości, brak apetytu połączony z wyraźnymchudnięciem, poczucie braku perspektyw na przyszłość itp. Dokładne omawianietych objawów przekracza jednak ramy tej broszury.

Trzeba pamiętać, że występowanie objawów świadczy o depresji jedynie wów-czas, gdy objawy te utrzymują się wystarczająco długo. Najczęściej przyjmuje się,że objawy muszą trwać co najmniej 2 tygodnie w podobnym nasileniu, choć nie-kiedy bierze się także pod uwagę objawy utrzymujące się krócej.

Smutek, niemożność odczuwania przyjemności, zmniejszenie zainteresowańi brak energii to podstawowe objawy depresji. Zdarza się, że osoba chora nadepresję nie określa swojego nastroju jako smutek, lecz jako obojętność.

4. Czy depresja jest uleczalna?

Jeśli depresja jest chorobą i to pod wieloma względami chorobą „jak każda inna“,to zupełnie rozsądne jest pytanie, czy choroba ta jest uleczalna. To, że pytanie ta-kie jest rozsądne, nie oznacza jednak, iż odpowiedź na nie jest prosta. Tylko z po-zoru można odpowiedzieć tak albo nie. Wyobraźmy sobie na przykład takie pyta-nie w odniesieniu do znanej wszystkim choroby jaką jest grypa. Czy grypa jestuleczalna? Jeśli ktoś jest pewien, że tak, to bardzo proszę o podanie sposobu.Z pewnością będę go stosował, jeśli okaże się dobry. Moje doświadczenie wska-zuje raczej na to, że grypa jest całkiem nieuleczalna. Mimo to, w większości przy-padków jest to choroba ustępująca, to znaczy, że przez jakiś czas jest, ale potemjuż jej nie ma. W czasie jej występowania stosuje się środki łagodzące przebiegi zapobiegające powikłaniom. Jednak z dużym prawdopodobieństwem można się

8 www.lundbeck.pl


spodziewać nawrotu grypy w kolejnych latach (na szczęście nie co roku!). Czy jed-nak, biorąc pod uwagę te wątpliwości, określa się powszechnie grypę jako choro-bę nieuleczalną? Wydaje mi się, że nie. Nie chcę oczywiście nikogo przekonywać,że grypa jest bardzo podobna do depresji, chciałbym raczej, aby każdy człowiekzadający pytanie na temat ule-czalności choroby zastanowił się,czego tak naprawdę chce się do-wiedzieć. Bardzo często zadajemypytania przyjmując szereg bardzookreślonych założeń, które popierwsze wcale nie muszą byćsłuszne, a po drugie mogą być nie-znane osobie, której zadajemy py-tanie. Rzetelne informacje na te-mat depresji brzmią następująco:a. Dysponujemy lekami, które

pozwalają na zmniejszenie bądź całkowite usunięcie objawów depresjiu większości, ale nie u wszystkich chorych.

b. Nie dysponujemy środkami pozwalającymi na usunięcie przyczyny depresji,ponieważ, choć wiemy na temat przyczyn coraz więcej, cały czas nie wiemywystarczająco dużo. Przypuszczam, że dowiemy się i mam nadzieję,że niedługo, na razie jednak sytuacja jest jaka jest. Nie znamy przyczyny,więc nie potrafimy jej usunąć.

c. Dysponujemy metodami pozwalającymi na zmniejszenie ryzyka występowania kolejnych nawrotów depresji.

d. Nie dysponujemy środkami, które pozwoliłyby na całkowite wykluczenie takiego ryzyka, z tych samych powodów co w punkcie b.

Współczesna psychiatria dysponuje środkami pozwalającymi na znacznezmniejszenie lub całkowite zniwelowanie objawów depresji u większości cho-rych. Nie zawsze są to leki.

5. Czy regularne branie leków jest istotne?

Wydaje się, że to proste pytanie, każdy potrafi przewidzieć odpowiedź - tak, oczy-wiście, że regularne branie leków jest bardzo ważne. Trzeba jednak przyznać,że wielu chorych na depresję nie stosuje się do tej prostej zasady. Przypuszczal-nie przyczyną nie jest brak wiedzy, ponieważ pacjenci pytani zazwyczaj sami mówią o tym, że regularne przyjmowanie leków jest ważne. Czemu więc mająz tym takie trudności? Przyczyny mogą być różne. Istotnym problemem dotyczą-cym większości chorych na depresję są zaburzenia koncentracji. Trudności w sku-pieniu uwagi często bywają przyczyną zapominania o przyjmowaniu leków albo

9


niepewności co do tego czy leki zostały przyjęte. Częściowo można temu zaradzićstosując specjalne pudełeczka, w których leki są podzielone na dawki, a kolejnedni tygodnia są podpisane. Dobrym sposobem jest również stałe przyjmowanieleków o dokładnie ustalonej porze - np. od razu po wstaniu z łóżka. Wbrew powszechnej opinii znaczną większość leków można przyjąć przed posiłkiem i nie ma to żadnego szkodliwego wpływu na żołądek. Rozpoczynanie dnia odprzyjęcia leków zdecydowanie poprawia regularność ich brania.

Innym problemem, który może wywierać niekorzystny wpływ na przyjmowanieleków są trudności w połykaniu. Trudności te dotyczą bardzo wielu chorych z de-presją - uważa się, że nawet do 60% pacjentów. Co prawda większość chorychnie skarży się spontanicznie na tego typu problemy, ale zapytani przyznają, żemają wyraźny kłopot z połykaniem i np. z tego powodu unikają tabletek dużych,niepowlekanych, czy też „niewygodnego“ kształtu. Dobrym rozwiązaniem tego problemu jest stosowanie leków rozpuszczających się w jamie ustnej. Tabletki tego typu, w skrócie nazywa się je często ODT - od nazwy angielskiej - rozpusz-czają się bardzo szybko w ustach bez potrzeby popijania. Jest to także dobre roz-wiązanie w przypadku osób, które mają ambiwalentny stosunek do leczenia -właściwie akceptują potrzebę leczenia, ale nie są pewne. Zdarza się, że tacy pa-cjenci już po wzięciu tabletki do ust zmieniają zdanie i postanawiają ją wypluć.Jeśli jest to tabletka rozpuszczalna w jamie ustnej to w zasadzie nie ma takiejmożliwości.

Przyczyną braku regularności w przyjmowaniu leków może być wreszcie sama de-presja. Związane z nią poczucie braku sensu, apatia, ciągłe znużenie nie sprzyjająregularnemu wykonywaniu jakiejkolwiek czynności, w tym także przyjmowanialeków. Zdarza się, że pacjenta trzeba po prostu pilnować, namawiać i przekony-wać, jest to jednak bardzo ważne, ponieważ w przeciwnym wypadku grozi namtypowe błędne koło - pacjent nie bierze regularnie leków ponieważ ma depresjęi ma coraz cięższą depresję ponieważ nie bierze leków.

Regularne przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych jest bardzo istotne. Jed-ną z metod ułatwiających regularne leczenie jest stosowanie tabletek ulega-jących rozpadowi w jamie ustnej.

6. Czy depresja jest chorobą występującą często?

Z pewnością znacznie częściej niż się to wielu osobom wydaje, choć z drugiejstrony mówienie o istnej epidemii, jak to się czasem zdarza, jest przesadą.Ze względu na wspomniane już różnice zdań, co do tego jaki stan powinno się nazywać depresją, bardzo różne są też wyniki badań epidemiologicznych ocenia-jących częstość jej występowania. Można jednak bez przesady stwierdzić, że ryzyko wystąpienia depresji u dowolnej osoby należącej do populacji ogólnejprzekracza 10% w okresie całego życia. Ryzyko to jest wyraźnie większe w grupie

10 www.lundbeck.pl


kobiet, tu mówi się niekiedy nawet o 20%, choć można mieć pewne wątpliwościczy nie jest to szacunek przesadzony. Zbyt częste rozpoznawanie depresji maoczywiście pewne uzasadnienie, ponieważ zwraca uwagę na dużą wagę proble-mu, jednak w ostatecznym rozrachunku nie jest to dobra taktyka - jeśli bowiemuznamy, że wszyscy mają depresję, to stąd tylko krok od stwierdzenia, że być może nie jest to w ogóle choroba, ale stan, z którym nie jesteśmy w stanie walczyć.Odpowiedź na pytanie jest więc twierdząca - depresja występuje często, choć towa-rzyszy jej pewne zastrzeżenie - często nie oznacza, że u wszystkich ludzi.

Depresja jest chorobą znacznie częstszą niż się to wielu osobom wydaje, niepowinno się jednak mówić o epidemii depresji.

7. Czy prawdą jest, że w naszych czasach, na początku XXI wieku,częstość zachorowań na depresję znacznie wzrasta?

Trudno odpowiedzieć na tak postawionepytanie, ponieważ rzetelna odpowiedźwymagałaby porównania z danymi np.z wieku XVIII, XIX czy początku XX.Prawdę mówiąc nie mamy takich da-nych, między innymi dlatego, że dopieromniej więcej od połowy XX wieku pro-wadzono jakiekolwiek badania epide-miologiczne na większą skalę. Danez wcześniejszego okresu to tylko opisyposzczególnych przypadków. Ponadtodefinicje depresji bardzo się zmieniały,więc nawet gdybyśmy takie historycznedane posiadali, to i tak nie bardzo wiedzielibyśmy jak je interpretować. Z drugiejstrony moje własne, bardzo krótkie, doświadczenia 20 lat zajmowania się depre-sją wydają się wskazywać, że choroba jest obecnie wyraźnie częstsza, niż wtedy,kiedy w latach 80-tych XX wieku zaczynałem swoją karierę zawodową. Przyczyntakiego stanu może być kilka:a. Ludzie żyją obecnie coraz dłużej. Zmiana jest bardzo wyraźna i zachodzi na

naszych oczach. Osoby w wieku 70 i 80 lat biorą obecnie często udział w życiu publicznym i nikt nie uważa ich za starców. To bardzo dobrze, niemożna jednak zapominać o tym, że im dłużej żyjemy tym bardziej zwiększasię ryzyko występowania różnych chorób. Niewątpliwie jedną z takich choróbjest depresja. Inną jest nadciśnienie tętnicze - także obecnie występuje prawdopodobnie częściej niż kiedyś.

b. Ludzie przyjmują obecnie znacznie więcej leków niż kiedyś. Niewątpliwie jestto jedna z przyczyn dla których żyjemy coraz dłużej. To dobrze, jednak z drugiej

11


strony nie można zapominać o tym, że nie ma takich (działających) leków, którenie miałyby także działań niepożądanych. Jest to zasada, od której nie ma chybawyjątków. Część z tych działań niepożądanych może polegać na zwiększaniuryzyka wystąpienia depresji. Co więcej, część tych działań rzeczywiście natym polega.

c. Sposób życia bardzo się zmienił i nadal szybko się zmienia. Co prawda zmieniasię na lepsze - to znaczy, że współczesna cywilizacja jest coraz bardziej „opiekuńcza“. Świadczy o tym zresztą wyraźnie punkt „a“ - żyjemy przecieżcoraz dłużej. Równocześnie jednak często trudno nam te zmiany, przez nas

samych zapoczątkowane, zaakceptować.Trudno się do nich przyzwyczaić. Wieleosób mówi, że żyjemy w warunkach nienaturalnych. Trudno się z tym niezgodzić, nie wolno jednak zapominać,że życie w tzw. warunkach naturalnychjest o wiele cięższe i powoduje znaczniewiększą śmiertelność. To zupełna nieprawda, że kiedyś ludzie byli zdrowsi - po prostu kiedyś wszyscy chorzy bardzoszybko umierali. Ponadto ludzie chorzy

znacznie rzadziej mieli potomstwo, stąd też osoby, które przeżyły dzieciństwo i młodość często były zdrowsze niż nasi współcześni.

d. Na depresję zwraca się obecnie znacznie większą uwagę. Wcale nie oznacza to,iż depresja jest tylko wymysłem współczesnego człowieka. Po prostu kiedyśuważano za naturalne, że ktoś jest smutny, przygnębiony, apatyczny i nie machęci do życia i określano to np. jako „naturalne następstwo starzenia się“.Teraz nie zgadzamy się z takimi naturalnymi następstwami i staramy się je leczyć, a więc widzimy w nich chorobę. Jeśli więc współczesna cywilizacja „wymyśla“ choroby, to wcale nie po to, aby przysporzyć pracy lekarzom i dziennikarzom (jak to się wielu osobom wydaje), ale po to, aby w lepszy sposóbzaopiekować się człowiekiem cierpiącym. Jeśli coś jest chorobą - staramy się toleczyć, jeśli jest stanem naturalnym - nie robimy nic. Wybór należał do społeczeństwa i wydaje się, że społeczeństwo wybrało.W rezultacie paradoksalniemamy więcej ludzi chorych, ale mam nadzieję, że mniej nieszczęśliwych.Odpowiedź na pytanie czy było warto nie należy oczywiście do lekarza.Nie wiem nawet czy jest to dobrze postawione pytanie, niezależnie od tegoczy było warto czy też nie, sytuacja jest jaka jest.

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat z różnych przyczyn wyraźnie zwiększyłasię częstość występowania depresji.

12 www.lundbeck.pl


7. Jakie są przyczyny depresji?

Dobrze byłoby wiedzieć to na pewno. Wówczas leczylibyśmy przyczyny a pro-blem by ustępował. Niestety współczesna medycyna cały czas nie potrafi w peł-ni odpowiedzieć na to pytanie, choć wydaje się, że cały czas się do tej odpowie-dzi zbliżamy. Z pewnością istotne przyczyny depresji tkwią w mózgu i dotycząbiologicznej strony jego funkcjonowania. Inaczej mówiąc w tym niezwykle skom-plikowanym narządzie, jakim jest ludzki mózg, coś zaczyna przebiegać nie tak jakpowinno. Chodzi między innymi o to, żepewne substancje, które powinny się wy-dzielać w określonych miejscach nie wy-dzielają się w dostatecznej ilości, albo niewywierają takiego działania jaki powinnywywierać. Substancjami o jakich w tymkontekście wspomina się najczęściej sąserotonina, noradrenalina i dopamina.Możliwości jest jednak dużo więcej,a wyjaśnienia są nadal zbyt skompliko-wane aby, z punktu widzenia osoby cho-rej, warto było się nad nimi długo zasta-nawiać. Należy po prostu przyjąć, żeprzyczyny mają czysto materialny, biologiczny charakter i tak jak powstały, takteż mogą zostać skorygowane. Co zresztą wcale nie oznacza, że ważnej roli nie od-grywają różne czynniki psychologiczne. Z pewnością ktoś, komu życie układa sięjak po różach będzie mniej skłonny do depresji niż ktoś, komu zawsze wieje wiatrw oczy, jednak przyczyny biologiczne mają, moim zdaniem i nie tylko moimzdaniem, charakter pierwotny.

Przyczyny depresji nie zostały do końca wyjaśnione, jednak wydaje się, żepierwotne przyczyny mają charakter biologiczny.

8. Jakie są najlepsze metody leczenia depresji?

Na to pytanie też niełatwo odpowiedzieć. Wiele osób sądzi, że leki przeciwdepre-syjne nie są właściwym sposobem. Uważam, że osoby te są w błędzie. Moje do-świadczenia wskazują, że jest wręcz przeciwnie. Przyjmowanie leków przeciwde-presyjnych jest na ogół najlepszym i najłatwiejszym sposobem leczenia. W wie-lu przypadkach może także pomóc psychoterapia, najlepiej jeśli jest to konkretnametoda psychoterapii nazywana terapią poznawczo-behawioralną lub interper-sonalną. Jednak jeśli choroba jest poważnie nasilona możliwość aktywnego udzia-łu w takiej formie leczenia, wymagającej od pacjenta dużej motywacji i wysiłku,jest bardzo ograniczona. Poza tym dostęp do dobrych psychoterapeutów jest

13


trudny. Psychoterapia niesie też zwykle za sobą spore koszty, ponieważ najczęściejtrzeba z niej korzystać prywatnie, nie jest bowiem na ogół refundowana przezNFZ. Nie ma dobrych leków ziołowych, które mogłyby pomóc choremu na de-presję, choć niekiedy, w przypadku niewielkiego nasilenia choroby, pomóc możedziurawiec. Osobiście nie wierzę w żadne tzw. alternatywne metody leczenia. Nieznam przypadków skutecznego działania akupunktury, hipnozy czy innych tegorodzaju metod w leczeniu depresji. Nie ma także żadnych rzetelnych doniesień natemat skuteczności takich metod. Nie wierzę w możliwość dobrego działania home-opatii. Moim zdaniem podstawy homeopatii są z gruntu całkowicie błędne, a nawetnonsensowne. Jeśli ktoś uważa, że takie metody leczenia są dla niego dobre, to mo-że je oczywiście stosować, pod warunkiem jednak, że równocześnie będzie przyjmo-wał leki przeciwdepresyjne.

Wyniki badań i wiele lat doświadczeń klinicznych wyraźnie wskazują, że skutecz-ność większości leków przeciwdepresyjnych jest statystycznie rzecz biorąc po-równywalna. Nie znaczy to wcale, że dla danego pacjenta jeden lek nie będzieznacznie lepszy od innych. Po prostu jeśli weźmie się pod uwagę dużą grupę cho-rych, to okaże się, że jeden lek działa lepiej na jednych, a zupełnie inny na drugich. Nie znaczy to wcale, że lekarze poruszają się na ślepo, rozdając leki nachybił-trafił. Różne objawy kliniczne mogą znacznie pomóc w dobrym dopaso-waniu leków. Ważne są także dane z przeszłości wskazujące na to, które leki dzia-łały dobrze, a które były nieskuteczne lub źle tolerowane. Z tego względu ważnejest, aby pacjent pamiętał jakie leki w przeszłości otrzymywał i jak na nie reago-wał. Nie można także wpadać w rozpacz czy zwątpienie jeśli jakiś lek nie zadzia-łał w pełni tak jak oczekiwano. Jest duża szansa, że skuteczność następnego lekubędzie większa. Obecnie jest na rynku około 30 różnych leków przeciwdepresyj-nych, zwykle są one porządkowane według mechanizmu działania, co z punktuwidzenia pacjenta nie ma wielkiego znaczenia. Praktycznie rzecz biorąc częstomówi się o starych i nowych lekach przeciwdepresyjnych. Leki stare (często po-pularnie określa się w ten sposób trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne TLPD)są skuteczne w leczeniu depresji, natomiast często nie są dobrze tolerowane. Mo-gą wywoływać wiele objawów niepożądanych - wywierać niekorzystny wpływ naserce, obniżać ciśnienie tętnicze krwi, zwiększać ciśnienie śródgałkowe, powodo-wać trudności w oddawaniu moczu. Często nie mogą być stosowane u osóbw podeszłym wieku. Do leków nowych można zaliczyć kilka różnych grup, naj-większą i najbardziej znaną grupą są inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny(SSRI), choć do leków nowych zalicza się także środki o innych mechanizmachdziałania. SSRI są z reguły podobnie skuteczne jak TLPD, choć niekiedy w depre-sji o ciężkim nasileniu ich skuteczność może być mniejsza, są jednak najczęściejlepiej tolerowane i znacznie bezpieczniejsze. Główne działania niepożądane tychleków dotyczą przewodu pokarmowego - są tu nudności, czasem wymioty i bie-gunki. Pewnym problemem związanym z niektórymi lekami z tej grupy jest ichskłonność do wchodzenia w interakcje z innymi lekami. Ryzyko interakcji jest naj-

14 www.lundbeck.pl


mniejsze w przypadku citalopramu i escitalopramu - są to najbezpieczniejsze leki z tej grupy. Dobór właściwego leku nie jest prosty i musi być dokonany przezlekarza.

Podstawową metodą leczenia depresji jest stosowanie leków przeciwdepre-syjnych. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów różniących się głównieobjawami niepożądanymi i profilem bezpieczeństwa. Doboru leku powiniendokonywać lekarz.

10. Co to jest „depresja dwubiegunowa“?

Ostatnio coraz częściej, zarówno w mediach popularnych jak i w prasie fachowej,pojawia się określenie „depresja dwubiegunowa“. Określenie to dociera także dopacjentów i często wywołuje spory niepokój. Co to właściwie jest taka dwubie-gunowa depresja? Czy to gorzej czy lepiej? A może to po prostu ta sama choro-ba? Sam termin „depresja dwubiegunowa“ jest nieprawidłowy, jest to dość nie-chlujny żargon, który nie powinien być używany. Można się domyślić, że używa-jący tego określenia mają na myśli „depresję w przebiegu choroby afektywnejdwubiegunowej“ i po prostu chcą to powiedzieć skrótowo. Jednak stosowanyprzez nich skrót jest nielogiczny i bardzo niefortunny - stąd też powoduje niepo-trzebny niepokój wielu pacjentów. Depresja w przebiegu choroby afektywnejdwubiegunowej to po prostu jeden z rodzajów depresji. Objawowo różni się onazazwyczaj od depresji w przebiegu choroby afektywnej jednobiegunowej. W cho-robie afektywnej dwubiegunowej depresje są zazwyczaj częstsze, trwaja krócej,ale bywają również ostrzejsze niż w chorobie afektywnej jednobiegunowej. Pyta-nie o to czy lepiej mieć depresję taką czy inną jest pozbawione sensu. Oczywiścienajlepiej nie mieć żadnej depresji, jednak w życiu po prostu nie mamy wyboru,stąd zastanawianie się nad tym co byłoby lepsze do niczego nie prowadzi i jestzwykłym gdybaniem. Z pewnością nie można powiedzieć, że ktoś chory na de-presję w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej jest chory „bardziej“ lub„mniej“ niż pacjent z depresją w przebiegu choroby afektywnej jednobiegunowej.Jest chory inaczej, ponieważ niektóre objawy depresji mogą być inne, jednak żad-nej rozsądnej gradacji nie można tu zrobić.

15


II.II. JJakie poakie poglądglądy na temat depry na temat depresji są czesji są często wypoęsto wypowiadane? wiadane?

Ponieważ temat depresji jest jednym z tematów wchodzących w skład debatypublicznej, swoje opinie wypowiada wiele osób. Jak to zwykle w takich sytuacjachbywa część opinii jest słuszna i uzasadniona, część zawiera w sobie ziarna praw-dy, a część jest zupełnie nieprawdziwa. W dalszej części przedstawię kilka popu-larnych poglądów i spróbuję się odnieść do ich prawdziwości.

1. Depresja to istna epidemia, wszyscy chorują lub będą chorować na depresję.

Jest to pogląd dość często wyrażany w mediach i nieprawdziwy. Oczywiście, jeślisłowem depresja określa się każdy smutek, każdy życiowy dyskomfort, każdą sy-tuację, kiedy ktoś nie czuje się świetnie, to z pewnością wszyscy mamy depresję,a niektórzy z nas mają ją nawet bez przerwy. Jednak takie rozumienie depresji jestabsurdem. Depresja to choroba, a nie wynik życiowych przeżyć i jako choroba z całą pewnością nie występuje u wszystkich.Wręcz przeciwnie, wydaje się, że większość ludzijest bardzo odporna na depresję i nawet bardzodramatyczne przeżycia życiowe wcale nie powo-dują u nich wystąpienia tej choroby, choć na przy-kład mogą wywoływać różne zaburzenia lękowe.Można tu przywołać przykład osób więzionychw różnego rodzaju obozach (w Gułagu, w obo-zach koncentracyjnych) - większość z nich przeja-wiało silną wolę życia i z pewnością nie miało de-presji. Depresja jest częsta, prawdopodobnieczęstsza niż była kiedyś, jednak nie jest epidemią.

Nie jest prawdą, że wszyscy mają depresję i, że jest to zjawisko o charakterzeepidemii.

2. Przyczyną depresji jest cywilizacja, w której żyjemy, nienaturalnewarunki życia, pośpiech, hałas itp.

Z pewnością nie jest to główna przyczyna depresji. Depresja występowaław przeszłości w zupełnie innych warunkach cywilizacyjnych i wydaje się, że prze-jawiała się w taki sam sposób. Ponadto nasza cywilizacja oprócz złych stron matakże liczne dobre. W rzeczywistości komfort codziennego życia olbrzymiej grupyludzi (zwłaszcza w tzw. „Świecie Zachodnim“) nigdy nie był tak wysoki jak obec-nie. Także średnia długość ludzkiego życia jest teraz największa w całej historii

16 www.lundbeck.pl


ludzkości. W rzeczywistości przyczyny depresji mają głównie charakter biologicz-ny, a nie cywilizacyjny.

To nieprawda, że depresja jest spowodowana głównie warunkami cywilizacyj-nymi, w których żyjemy.

3. Chorzy na depresję sami są sobie winni, powinni się wziąć w garść.Kiedyś nie było żadnych depresji, bo nikt się nie pieścił. To wszystkotylko wymysły.

Depresja to prawdziwa choroba. Nikt nie jest winny temu, że jest chory (choć czasem można zmniejszyć ryzyko - np. ktoś, kto ciepło się ubiera pewniebędzie się rzadziej przeziębiał). A już z całą pewnością choroba nie może wynikaćz tego, że ktoś się pieści ze sobą. W związku z tym trudno się spodziewać, że mogłoby pomóc jakieś branie się w garść. Skoro czegoś nie spowodowałem totakże nie mogę tego usunąć. Oczywiście nie oznacza to, że człowiek chory na de-presję jest zupełnie bezradny, nic nie może zrobić, powinien się położyć i czekaćna wyleczenie - tak nie jest, jednak zakresw jakim można sobie samemu pomóc niejest zbyt duży. Depresja z pewnością nie jestwymysłem, jej występowanie można udo-wodnić także przy pomocy wielu badańobiektywnych - w depresji zmienia się me-tabolizm mózgu, przepływ krwi przez mózg,wydzielanie różnych hormonów, dobowerytmy fizjologiczne itp. Można to w dużymstopniu „zmierzyć i zważyć“.

Depresja jest obiektywnie występującą chorobą. Osoba chora nie jest winnawystąpienia choroby i nie może się z niej sama wyleczyć.

4. Chorzy na depresję to symulanci, którzy chcą wyłudzić świadczeniatypu renty, zasiłki.

W pewnych środowiskach dość często wypowiada się taką bardzo krzywdzącąi zupełnie nieprawdziwą opinię. Symulowanie zaburzeń psychicznych jest niezwy-kle trudne i w praktyce zdarza się bardzo rzadko. Dość często natomiast chorzyna depresję mogą sprawiać wrażenie mniej chorych niż to jest w rzeczywistości.Już po ustąpieniu głównych objawów depresji (smutku, spowolnienia, braku zain-teresowań) często przez bardzo długi okres czasu utrzymują się zaburzenia pa-mięci i koncentracji, które mogą znacznie utrudniać, a czasem nawet uniemożli-

17


wiać wykonywanie pracy, zwłaszcza bardziej skomplikowanej pracy umysłowej.Osoby znajdujące się w takiej sytuacji mogą być rzeczywiście niezdolne do pra-cy i równocześnie sprawiać wrażenie dość zdrowych, stąd pewnie pojawia sięprzekonanie o częstych przypadkach symulacji. W rzeczywistości chorzy na de-presję często nie są zdolni do wykonywania pracy, choć mogą nie sprawiać takie-go wrażenia.

Depresja może długotrwale i wyraźnie zmniejszać możliwość wykonywaniapracy. Chorzy na depresję z całą pewnością nie są symulantami.

5. Leki przeciwdepresyjne są uzależniające i należy je jak najszybciejodstawiać.

W żadnym wypadku nie można tak powiedzieć. Leki przeciwdepresyjne nie majądziałania uzależniającego. Nie znaczy to wcale, że w każdej chwili można je od-stawić, jednak podobna sytuacja dotyczy także wielu innych środków - nikt roz-sądny nie odstawia z dnia na dzień leków przeciwnadciśnieniowych, czy też insu-liny.Wiadomo, że takie postępowanie spowodowałoby nawrót choroby. Podobniejest z lekami przeciwdepresyjnymi - zbyt szybkie ich odstawienie może być przy-czyną złego samopoczucia, ale wcale nie jest to związane z działaniem uzależnia-jącym. Zbyt szybkie odstawienie leku przeciwdepresyjnego może prowadzić i czę-sto rzeczywiście tak się dzieje do nawrotu depresji. Co gorsze, ponowne włącze-nie tego samego leku często bywa nieskuteczne. Tak więc decyzję o odstawieniuleku przeciwdepresyjnego trzeba pozostawić lekarzowi.

Leki przeciwdepresyjne nie są uzależniające, a o ich odstawieniu powinien de-cydować lekarz. Zbyt wczesne odstawienie leków stwarza poważne ryzykonawrotu choroby.

18 www.lundbeck.pl


III.III. WW jaki sposób osoba cjaki sposób osoba chorhora na depra na depresję może sobieesję może sobiesama pomóc?sama pomóc?

Często zdarza się, że bliscy osoby chorej na depresję uważają, że może ona zrobićbardzo wiele, aby sama wydobyć się z choroby. Zwykle padają przy tym słowao braniu się w garść, konieczności pozytywnego myślenia i aktywnego trybu ży-cia. Gdyby rzeczywiście chorzy na depresję byli w stanie brać się w garść, myślećpozytywnie i prowadzić w pełni aktywne życie, to z pewnością w ogóle nie mie-liby depresji i wcale nie potrzebowaliby leczenia. Udzielanie tego typu rad powo-duje, iż pacjenci czują się jedynie bardziej winni i tym bardziej zastanawiają sięnad tym, jak zawiedli swoje rodziny. W rezultacie zamiast lepiej, czują się gorzej.Przeciwną postawę prezentują często sami chorzy, którzy uważają, że ze względuna chorobę nie są zdolni do żadnego aktywnego działania i „ktoś musi z nimi cośzrobić“. Wynikiem takiej postawy bywa bierne oczekiwanie na pomoc i niechęćdo jakiegokolwiek wysiłku zmierzającego do wyleczenia. Przykładem może byćpacjentka z depresją, która mawiała zwykle, że „dałaby sobie uciąć rękę, gdybyminęła jej depresja“, ale równocześnie deklarowała, że nie jest możliwe, abywstała pół godziny wcześniej niż zwykle po to, by wziąć udział w terapii.

Obie wspomniane postawy nie sprzyjają leczeniu. Trzeba przyjąć stanowisko po-średnie - pacjent nie jest odpowiedzialny za swoją depresję i nie może jej samwyleczyć. Nie ulega także wątpliwości, że pacjent nie chce mieć depresji, z dru-giej strony pacjent nie jest całkowicie obezwładniony i może wziąć aktywnyudział w procesie terapeutycznym. Na czym polega taki aktywny udział? Zwyklejest to po prostu dążenie do wypełniania zaleceń lekarza, nawet jeśli wydaje sięto trudne. Lekarz, który ma doświadczenie w leczeniu depresji, powinien wiedziećczego można wymagać od chorego i nie prosić o zrobienie czegoś, co będzie nie-wykonalne. Oprócz regularnego przyjmowania leków, lekarz może prosić choregona depresję o utrzymanie przynajmniej podstawowej aktywności, takiej jak dba-nie o siebie, czy wychodzenie na spacery.Wydaje się, że są to bardzo drobne dzia-łania, ale w rzeczywistości wykazano, że nawet niewielka aktywność fizyczna madziałanie przeciwdepresyjne i jest z pewnością lepsza od całkowitej bierności.Trzeba sobie oczywiście zdawać sprawę, że dla chorego na depresję nawet nie-wielka aktywność może być bardzo męcząca. Pacjent nie powinien się tym jed-nak zamartwiać, ponieważ po ustąpieniu depresji z pewnością powróci dawnasprawność fizyczna i chęć do uprawiania różnych form aktywności.

Nie można samego siebie wyleczyć z depresji, można jednak i należy współ-pracować z lekarzem lub terapeutą. Taka współpraca sprawia, że skutecznośćleczenia przeciwdepresyjnego staje się wyraźnie większa.

19


IVIV.. Czy iCzy i jak mojak mogą pomóc bliscgą pomóc bliscy? y?

Oczywiście choremu na depresję mogą pomóc bliscy i rodzina. Często zresztąchęć niesienia takiej pomocy jest od początku bardzo duża. Najczęściej jednakbliscy nie bardzo wiedzą, co tak naprawdę mogliby zrobić. W zależności od wła-snych predyspozycji osobowościowych ludzie zachowują się w tego typu frustru-jących sytuacjach rozmaicie. Niektórzy pytają o zdanie fachowców, inni podej-mują różnego rodzaju dość chaotyczne działania, w dobrej wierze, ale niekoniecz-nie z pożytkiem dla pacjenta. Bliscy osoby chorej na depresję muszą przedewszystkim pamiętać, że pacjenta nie można przytłaczać nadmiarem własnychpomysłów, działań, aktywności. Depresja powoduje zwykle wyraźne spowolnieniepsychoruchowe, to oznacza między innymi, że chory może mieć znaczną trud-ność w dobrym ogarnięciu tego co się wokół niego dzieje. Jeśli w takiej sytuacjizostanie osaczony czyjąś nadmierną aktywnością, to może się przede wszystkimpoczuć zagubiony i tym bardziej bezradny. Z pewnością nie taka jest intencja oso-by, która pragnie udzielić pomocy, tak więc należy pamiętać o dostosowywaniuswoich planów pomocy do możliwości osoby, której chcemy pomóc.

Kolejna sprawa, o której należy pamiętać - pomoc i wyręczanie to nie jest to sa-mo. Jeśli nasza pomoc będzie tak intensywna, że wykluczy wszelkie działania oso-by chorej, to być może na krótką metę poprawimy komfort funkcjonowania pa-cjenta, ale w dalszej perspektywie możemy mu znacznie zakłócić proces zdrowie-nia. Ponieważ pacjentowi trudno jest podejmować jakieś działania, trzeba mu na to zostawiać wystarczająco dużo czasu - czyli nie pomagać zbyt intensywniei nie działać bez przerwy. Jest to taka sama zasada, jak w przypadku zajmowaniasię dziećmi - jeśli nie damy czasu na ujawnienie własnej aktywności dziecko ni-czego się nie nauczy i będzie jedynie oczekiwać, że wszystko zostanie zrobione zanie.

Nie należy uszczęśliwiać na siłę. Mimo, że mamy do czynienia z osobą chorą nadepresję, której działania i pomysły nie zawsze są racjonalne, nie można z góryuznawać, że osoba z depresją w ogóle nie wie co jest dla niej dobre i, że osobapragnąca udzielić pomocy powinna sama orzec co dla chorego jest dobre i wła-ściwe. Możliwe, że dla świętego spokoju pacjent zgodzi się na wszystkie naszepropozycje, wątpliwe jednak, żeby czuł się z tym później tak dobrze, jakbyśmy so-bie tego życzyli.

Trzeba być wytrwałym. Leczenie depresji to proces dość powolny i pomoc zestrony bliskich może być potrzebna przez tygodnie lub nawet miesiące. Ktoś, ktozbyt szybko się wypali może zostawić pacjenta samego właśnie wtedy, kiedy po-moc byłaby najbardziej potrzebna. Chcąc więc pomagać choremu z depresją trze-ba się zdobyć na sporą dozę autorefleksji - czy jestem wytrwały, czy poradzę so-bie? Jeśli mam wątpliwości, to trzeba od początku ograniczać zakres udzielanej

20 www.lundbeck.pl


pomocy, ponieważ znacznie lepsza będzie nawet niewielka pomoc udzielana przezdługi czas, niż pomoc bardzo intensywna, której za chwilę, być może w decydu-jącym momencie, zabraknie.

21


Podstawowe przykazania dla osoby, która chce pomagaćchoremu na depresję:

1. Nie bądź zbyt szybki, nie przytłaczaj chorego rozpędem i rozmachem swego działania.

2. Nie rób za pacjenta wszystkiego, pozostaw marginesdla jego aktywności.

3. Nie uszczęśliwiaj na siłę. Uzgadniaj z pacjentem zakres i kierunek pomocy.

4. Bądź wytrwały.

5. Unikaj łatwego pocieszania i komunałów. To bardzozraża osoby chore i sprawia, że czują się jeszcze bardziej niezrozumiane i samotne.Równocześnie nastaw się na to, że wielokrotnie trzeba będzie zapewniać - „tak, wyzdrowiejesz; tak,to ci przejdzie“ i nie tracić przy tym cierpliwości.

6. Nie podważaj autorytetu lekarza. Ważne, aby pacjentmu wierzył.

7. Nie obawiaj się informować lekarza, jeśli pacjent będzie wypowiadał myśli samobójcze, nawet gdybysam chory prosił o zachowanie tajemnicy. W takiej sytuacji nie wolno zachowywać tajemnicy, ponieważmoże to być bardzo niebezpieczne.

22 www.lundbeck.pl


Psychotest

Do broszury dołączono krótki psychotestest służący do orientacyjnej ocenywystępowania różnych objawów depresji. Nie można nigdy zapominać, że napodstawie tego typu testów w żadnym wypadku nie można rozpoznawaćdepresji. Rozpoznawaniem chorób zajmują się tylko i wyłącznie doświadczenilekarze.

Poniżej znajduje się opis jak należy interpretować wynik psychotestu.

Czy obserwujesz u siebie utrzymujące się powyżej dwóch tygodninastępujące objawy?Proszę zaznacz te pytania, na które Twoja odpowiedź brzmi: TAK.

Uczucie smutku i przygnębienia.

Spadek zainteresowań i brak odczuwania przyjemności ze spraw i zajęć,które wcześniej przynosiły Ci radość (hobby, spotkania ze znajomymi,spacery, sport, rekreacja).

Zmiany apetytu i wagi ciała (najczęściej spadek apetytu i spadek wagi,rzadziej odwrotnie).

Zaburzenia snu: najczęściej: utrudnione usypianie (ponad 30 min.), senpłytki i przerywany „jak zając pod miedzą“, wczesne budzenie się, rzadziejwzmożona senność przez całą dobą (również w dzień).

Zmniejszenie aktywności, spowolnienie, „apatia“, brak chęci dozajmowania się nawet sprawami przyjemnymi.

Ciągłe uczucie zmęczenia, znużenia, „braku energii“.

Poczucie własnej „bezwartościowości“ lub małej wartości, poczuciebeznadziejności, poczucie nieuzasadnionej winy.

Istotne trudności w koncentracji uwagi, zapamiętywaniu, podejmowaniunawet prostych, codziennych decyzji.

Powracające myśli o własnej śmierci, poczucie, że „nie ma po co żyć“,pragnienie własnej śmierci, pojawiające się myśli samobójcze.

23


Interpretacja psychotestu

Jeżeli w podanym teście Czytelnik zaznaczy bez wątpliwości dwie odpowiedziTAK, to powinien skontaktować się z lekarzem, jeśli pozytywne będą trzyodpowiedzi - kontakt z lekarzem jest konieczny, zwłaszcza jeśli opisane problemyutrzymują się przez dłuższy czas.

24 www.lundbeck.pl


Psychotest













25




26 www.lundbeck.pl


Psychotest













27




28 www.lundbeck.pl


LEX poradnik 20070524

Documents

Transcript of LEX poradnik 20070524