Fisko odyn z kraszczych kosmicznych romaniw wydatnoho polkohofantasta Stanisawa Lema.

Na Tytani bezwisty propao kilka subowciw, a zhodom i sawnozwisnyjkosmicznyj nawigator Pirks. Za zbihom obstawyn, na Tytan ne za swojeju woejupotraplaje moodyj piot Angus Parwis, jakyj wczywsia lotnoji majsternosti u Pirksa.Angus odrazu zhooszujesia pity na poszuky swoho wczytela.

Sprawa ce nadzwyczajno ryzykowana, bo wsi znykay w tajemnyczomu rajonidepresij Tytana, de bezlicz gejzeriw zatwerdioho hazu wytworyy chymerni dun-gli biosninych, krychkych, nemow sko, derew gigantkych i nebezpecznych

Z polkoji perekay esia Woronina ta Dmytro Andruchiw WSESWIT. 1990. 25.

Wy nepohano pryzemyysia.Kontroer, jakyj skazaw ce piotowi, we ne dywywsia na nioho. Piot postojaw u

skafandri, trymajuczy pid pachwoju szoom. Todi pidijszow do sklanoji stiny kruhohozau z pidkowoju pultiw poseredyni j poczaw rozhladaty kri neji cylindr swoho korabla,obpawenoho bila sope. Z nych use szcze chlupaa na beton czorna bluwotyna. Nawi ztakoji widstani korabel wraaw swojimy rozmiramy. Druhyj kontroer, kremeznyj, unatiahnutomu na ysyj czerep bereti, poczaw odmotuwaty pliwku iz zapysom, pokypliwka widmotuwaasia, win krajeczkom oka kosuwaw na prybulcia. Kontroer buw unawusznykach, a pered oczyma w nioho chaotyczno bymaw riad monitoriw.

Ta jako ue wyjszo, kynuw piot.Win udaw, szczo neodminno maje spertysia na pult, aby widstebnuty waki ruka-

wyci z podwijnymy zastibkamy. Pisla takoho pryzemennia w nioho j dosi tremtiy ko-lina.

Szczo ce buo?Korotun z myszaczym nehoenym obyczcziam, u wytertij szkirianij kurtci, stojaw

bila wikna j laskaw sebe po kyszeniach, a poky namacaw sygarety. Tymczasowa wtrata tiahy, burknuw piot, trochy rozhubenyj bajduoju zu-

striczcziu. Ae czomu? Wy ne znajete?Ni, chotiw odkazaty piot, ae zmowczaw, bo wwaaw, szczo maw by znaty.

Pliwka skinczyasia, jiji kine opotiw, obertajuczy razom z barabanom. Wysokyj pid-wiwsia, zniaw nawusznyky, ysze teper kywnuw piotowi j chrypko widrekomenduwaw-sia:

Mene zwaty ondon. A joho Gosse. My radi witaty was na Tytani. Czohowypjemo? Kawy czy wiski?

Moodyj piot znijakowiw. Win czuw pro cych ludej, ae nikoy dosi ne baczyw. Buwpewen, szczo wysokoho zwaty Gosse, ae pomylawsia. Rozmirkowujuczy pro ce, win po-prosyw kawy.

Jakyj u was wanta? Karborundowi hoowky? spytaw ondon, koy wonywtrioch siy do stoyka, szczo wysunuwsia zi stiny.

Na stoyku paruwaa kawa u sklankach, schoych na menzurky. Gosse zapyw ka-woju owtu piguku, perewiw podych, rozkaszlaw i wysiakawsia z takoju syoju, szczoa slozy nabihy jomu na oczi.

I wyprominiuwaczi te prywezy? zapytaw win piota.Toj znowu rozhubywsia, bo spodiwawsia na bilszyj interes do swoho podwyhu, to

tilky chytnuw hoowoju u widpowi. Ade ne szczodnia w raketi pid czas posadky zny-kaje tiaha. Zamis zwitu pro dostawenyj wanta, win woliw by rozpowisty, jak, ne na-mahajuczy produwaty sopa, ani zbilszuwaty hoownu tiahu, win odrazu wymknuwawtomatyku j siw z rucznym uprawlinniam, ysze na manewrowych dwyhunach. Fokus,jakoho ne robyw nikoy, chiba szczo na trenaeri. I to dawno. Ae tut cikawyysia zowsiminszym.

Prywiz, akoniczno skazaw win i nawi widczuw zadowoennia, bo ce prozwu-czao nepohano.

Taka strymanis pisla pereytoji nebezpeky. Prywezy, ae ne tudy, kudy treba, posmichnuwsia korotun Gosse.Piot ne zrozumiw howory win serjozno czy artuje. Jak ce, ne tudy?.. Wy mene pryjniay. Wirnisze, wykykay, poprawywsia

win. Buy zmuszeni. Ne rozumiju. Ade wy may sisty na Graali. To czomu wy mene perechopyy?Jomu zrobyosia hariacze, jichnia wymoha pryzemlatysia na Tytani zwuczaa ka-

tegoryczno. Szczoprawda, wtraczajuczy szwydkis, win perechopyw radidonesenniapro jaku awariju, prote mao szczo zrozumiw zawaay szumy w eteri. Win pidohiwsiudy z boku Saturna, szczob joho grawitacijeju pryhasyty szwydkis i cym zaoszczadytypaywo. Oto i ternuwsia korabem ob magnitosferu Tytana tak, szczo a zatriszczaona wsich dipazonach chwyl. I odrazu poczuw nakaz iz tutesznioho kosmodromu sidaty.Nawigator musy pidkoriatysia nakazam kontroeriw. A ci nawi ne day jomu skynutyskafandra widrazu poczay dopytuwaty. Dumkamy win szcze perebuwaw u rubciuprawlinnia, j dosi widczuwaw remeni, szczo luto wpjaysia jomu w peczi j hrudy, koyraketa wdaryasia we rozczepirenymy apamy w beton, ta manewrowi dwyhuny ne wy-horiy do kincia i, burchajuczy wohnem, konwulsywne szarpay we korpus rakety.

W czomu ricz? To de ja, wreszti, maw pryzemytysia? Wasz dribjazok naey Graalu, pojasnyw korotun, wytyrajuczy nis, poczer-

woniyj od neyti. A my perechopyy was nad orbitoju j wykykay siudy, bo nam po-triben Killian. Wasz pasayr.

Killian? zdywuwawsia moodyj piot. Joho na bortu nemaje. Zi mnoju yszeSinko, druhyj piot.

Ti dwoje ostowpiy. A de Killian? Zaraz, napewno, we w Monreali. Joho druyna maje rodyty. Win wyetiw szcze

peredi mnoju wantanym korabem. Z Marsa? Jasna ricz, a to zwidky? A w czomu sprawa? Kosmicznyj rozhardijasz niczym ne postupajesia zemnomu, zauwayw on-

don.Win nabywaw tiutiunom lulku z takoju syoju, niby chotiw jiji roztowkty. Hniwaw-

sia. I piot tako. A w mene spytaty wy ne mohy?

Ta my buy pewni, szczo win ety z wamy. Tak skazano w ostannij radigrami.Gosse znowu wyter nosa j zitchnuw. Startuwaty wy we odnakowo ne zmoete, ozwawsia win ureszti. A Marlin

nijak ne doczekajesia wyprominiuwacziw. Teper win use zway na mene. Tak u mene e! Piot chytnuw hoowoju za wikno, de kuboczywsia tuman i

temnio wereteno joho korabla. Zdajesia, szis sztuk. I dwa gigadouewi. Wonywmy rozenu bu-jakyj tuman czy chmaru.

Ne wimu ja jich na peczi j ne potiahnu Marlinowi, ohryznuwsia Gosse,dedali bilsze serdiaczy.

Piota obrazyy nedbalstwo j swawola kontroeriw z druhoriadnoho kosmodromu,jaki perechopyy joho pisla trioch tyniw rejsu, zazdaehi ne pereswidczywszy, czy jena bortu potribnyj jim pasayr. Teper chaj sami daju radu joho wantaewi, podumawwin, ae zmowczaw, bo nawriad czy zmih by sam widremontuwaty swoju raketu.

Wam dowedesia zayszyty tut.Za cymy sowamy ondon dopyw kawu, pidwiwsia z aluminijewoho stilcia, wey-

czeznyj, mow bore wakoji wahy, j pidijszow do sklanoji stiny. Pejza Tytana, mertweszaenstwo hir, nezemni barwy w rudomu merechtinni, temno-rudi chmary, prytysnutido chrebtiw, prawyy doskonaym tom dla postati ondona. Pidoha wei e wibru-waa. Pewno, staryj transformator, podumaw piot. Win te pidwiwsia, szczob ohla-nuty swij korabel. Toj styrczaw wertykalno, niby majak sered chwyl tumanu. Poduwwitru rozihnaw imu. Plam wid perehriwu na sopach ue ne buo wydno. Moe, czerezwiddal i napiwtemriawu, a moe, wony prosto ochooy.

Majete tut gamma-defektoskopy? spytaw piot.Korabel buw dla nioho waywiszyj za jichni kopoty. Sami w usiomu wynni! Majemo. Ta ja ne dozwolu wam pidijty do rakety u zwyczajnomu skafandri,

ozwawsia Gosse. Hadajete, poszkodeno reaktor? spytaw uraeno piot. A wy jak hadajete?Mayj Gosse te pidwiwsia j pidijszow do nych. Zi szcziyn u pidozi wzdow opu-

kych szyb powiwao pryjemnym tepom. Koy ja poczaw sidaty, temperatura pidstrybuwaa ponad normu, prote liczyl-

nyky Gejgera mowczay. Mabu, ce prosto szczo u sopach. Moywo, z kamery zhorian-nia powytikaa keramika. W mene buo take wraennia, niby ja szczo hublu.

Keramika, moe, j rozpawya, ae buw i radicijnyj wykyd, upewneno mo-wyw Gosse.

Keramika ne pawysia, zawwayw ondon. A szczo to za kalua? zdywuwawsia piot.Wony stojay pered podwijnymy szybamy. Pid kormoju j sprawdi roztekasia

czorna kalua. Pasma tumanu, hnani witrowijem, szczochwyli obmitay korpus korabla. Szczo w reaktori? Waka woda czy natrij? spytaw ondon.Win buw wyszczyj wid piota na ciu hoowu. Z radi doynuo popyskuwannia.

Gosse kynuwsia tudy, naczepyw nawusznyky z aryngofonom i poczaw stycha z kymohoworyty.

Ta kalua ne moe buty z reaktora, rozhubeno promowyw piot. U reaktoriwaka woda, czysta mow sloza. A ce czorne jak dioho.

Nu, todi, pewno, prorwao truby ochoodennia sopa, zhodywsia ondon. I keramika potriskaasia.

Win howoryw pro ce, nacze pro neznacznu dribnyczku, zowsim ne perejniawszyawarijeju, jaka uwjaznya piota z korabem u cij diri.

Mabu, wasza prawda pidtwerdyw piot. Najbilszyj tysk u muftach pryhalmuwanni. Jakszczo keramika trisne w odnomu misci, to hoownyj strumi wymete jresztu. Wse powytikao z sopa prawoho bortu.

ondon ne ozwawsia. Piot dodaw newpewneno: Mabu, ja siw zanadto byko. Durnyci. Dobre, szczo wy wzahali siy.Piot czekaw, szczo joho pochwala, ta ondon obernuwsia do nioho j uwano ohla-

nuw od rozkujowdenoji switoji czupryny do nih, uzutych u bili czerewyky skafandra. Zawtra poszlu technika zrobyty defektoskopiju Wy pryhuszyy reaktor?

spytaw win nespodiwano. Ni, zowsim wymknuw. Jak dla remontu, widpowiw ondon. Ce dobre.Piot we zrozumiw, szczo nikomu ne zmoe rozpowisty pro swij dwobij z raketoju

nad samym kosmodromom. Kawa kawoju, ta czy ne powynni hospodari, jaki mao nesyomi zatiahy joho w hosti, daty jomu kimnatu z wannoju? Win mrijaw pro hariaczyjdusz. Gosse wse szcze buboniw szczo u mikrofon. ondon schyywsia nad nym. Sytua-cija bua nepewna. Piot ue widczuwaw dumky cych dwoch zajniati czymo way-wiszym za joho pryhodu j use ce powjazane iz sygnaamy z Graala. Iszcze koy win etiw,to czuw urywky rozmowy: jszosia pro maszyny, jaki ne dijszy do miscia pryznaczennia.

Gosse powernuwsia razom iz krisom, i napnutyj sznur stiah joho nawusznyky naszyju.

To de toj wasz Sinko? Na bortu. Ja skazaw, szczob win perewiryw reaktor. ondon i dali zapytalno

dywywsia na swoho keriwnyka. Toj pochytaw hoowoju j proburmotiw: Niczoho nowoho. A jichni wertoloty? Powernuysia. Wydymis nul. Ty spytaw pro jichniu wantaopidjomnis? Ne dadu rady. Skilky way gigawyprominiuwacz? zwernuwsia win do pi-

ota, jakyj prysuchawsia do rozmowy. Toczno ne znaju. De, pewno, ton sto. Szczo wony robla? wiw swojeji ondon. Na koho czekaju? Na Killiana, widpowiw Gosse j brutalno wyajawsia.ondon wytiah zi stinnoji szafy plaszku, pokootyw jiji, niby perewiriajuczy, czy ne

dopomoe w takij sytuaciji, i znowu postawyw na poyciu. Piot wyczikuwaw, ue newidczuwajuczy wahy skafandra.

U nas propao dwoje ludej, ozwawsia Gosse. Ne dijszy do Graala. Ne dwoje, a troje, ponuro zapereczyw ondon. Misia tomu, wiw dali Gosse, my otrymay transport nowi digatory.

Szis sztuk dla Graala. Graal ne mih pryjniaty korabli, bo ne wstyh znowu zabetonu-waty kosmodrom. Koy pryzemywsia perszyj kontejnerowoz Achies wahoju w dewja-nosto tysiacz tonn, pyty potriskaysia, chocz jich pryjniaa komisija. Szcze dobre, szczone perewernuwsia korabel. Joho wytiahay z prowau j perewozyy do werfi dwi doby.Terminowo zayy prowa cementom, wykay wohnetrywkoju osnowoju i widkryy port.Ae ci digatory yszyysia w nas. Eksperty wyznay, szczo perewozyty raketoju jich newarto, ta j, zresztoju, kapitan Achiesa Ter eoni. De tam jomu buo perewozytydewjanostotysiacznyk za sto myl z Graala siudy. Take hromaddia! Marlin prysawdwoch najkraszczych wodijiw. Mynuoho tynia wony perewezy dwi maszyny do Gra-ala. Digatory we tam praciuju. A pozawczora ti sami ludy powernuysia do nas wer-tolotom, szczob zabraty inszi maszyny. Wyruszyy na switanku, wde promynuy We-ykyj Szpyl i, koy poczay spuskatysia z nioho, zwjazok urwawsia. My wytratyy bahatoczasu, bo suprowoduwaty maszyny wid Szpylu maje sam Graal. Oto wony dumay,niby wodiji ne widpowidaju, tomu szczo opynyy u naszij raditini.

Gosse rozpowidaw pro ce spokijno j monotonno. ondon stojaw spynoju do wikna.Piot suchaw.

Tym samym wertolotom pryetiw z operatoramy j Pirks. Posadyw swoho Gulli-wera na Graali j chotiw zustritysia zi mnoju. My z nym dawno znajomi. Wertolit mawzabraty joho wweczeri, ae ne pryetiw, bo Marlin usi maszyny wysaw na poszuky. Pirksne chotiw czekaty. Abo ne mih. Maw zawtra startuwaty j chotiw sam buty prysutnij pryperewirci korabla. Oto ja j musyw dozwoyty jomu powernutysia do Graala odnym zdigatoriw. Ja wziaw z nioho sowo, szczo win ityme piwdennoju trasoju, chaj dowszoju,ae bez prowayn. Win daw sowo, ae ne dotrymaw joho. Ja baczyw na OPS, jak winspuskaw u krater!

A szczo ce take OPS? ozwawsia piot.Win buw blidyj, na czoli w nioho wystupyy krapli potu: win czekaw na widpowi. Orbitalnyj patrulnyj suputnyk. Prolitaje nad namy szczo wisim hodyn, same

todi ja otrymaw wid nioho zobraennia. Pirks zijszow unyz i znyk. Pirks? Piot popootniw. Komandor Pirks? Tak. Wy z nym znajomi? Czy my znajomi?! skryknuw piot. Ja prochodyw subu pid joho keriwnyc-

twom. Suyw u nioho staerom. Win pidpysaw moho dypoma Skilky rokiw Pirkswychodyw ywyj z najhirszych Piot ne dohoworyw. Joho tipao. Win obirucz ucho-pyw szooma, niby chotiw poburyty nym u Gosse. Jak wy dozwoyy jomu jty samomuw digatori? Jak wy mohy? Ade win komandor dalnich polotiw, a ne jakyj wodij

Pirks dobre znaw ci maszyny, koy wy szcze piszky pid sti chodyy, zapere-czyw Gosse.

Win, mabu, chotiw zachystytysia wid zwynuwacze.ondon z kamjanym wyrazom obyczczia pidijszow do monitoriw, pered jakymy z

nawusznykamy na szyji sydiw Gosse, j wytrusyw u nioho pid nosom popi z lulky doporonioho aluminijewoho baku. Neporozumio ohlanuwszy lulku, win stys jiji z takojusyoju, szczo wona trisnua nawpi, wykynuw uamky, powernuwsia do wikna j zaklak,spliwszy ruky za spynoju.

Ja ne mih jomu widmowyty widhuknuwsia Gosse.Buo zrozumio, szczo win zwertajesia do ondona, kotryj, nacze ne czujuczy joho,

dywywsia kri wikno na minywe kubja rudoho tumanu. We tilky nis rakety wyrynawczasom z joho chwyl.

Gosse, raptom ozwawsia piot, dajte meni maszynu. Ne dam! Maju prawa operatora tysiacznykiw.Oczi Gosse na my spaachnuy, prote win powtoryw: Ne dam. Wy nikoy ne praciuway na Tytani.Ne kauczy j sowa, piot poczaw skydaty skafandr. Widkrutyw szyrokyj metaewyj

komir, powidstibaw haczky na peczach, rozpustyw zmijku, siahnuw u pazuchu i wytiahdobre zimakanyj szkirianyj hamane. Napliczni segmenty rozijszysia, mow rozrizani.Win pidstupyw do Gosse i poczaw po czerzi wykadaty pered nym papery:

Ce z Merkurija. Ja wodyw tam biganta. Japonka model. Wisimsot ton. A odozwi na uprawlinnia tysiacznykamy. Ja swerdyw na Antarktydi materykowyj lodo-wyk szwedkym lodochodom, kriperatorom. A o fotokopija dypoma z Grenandiji:druhe misce u zmahanniach. A ce z Wenery.

Piot kydaw papirci ta fotografiji, mow kozyrni karty. Ja buw na Weneri z ekspedycijeju Choeja. Oce mij termoped, a ce moho

koegy, zminnyka. Obydwi modeli nepohani. Tilky reym klimatyzaciji ne trymawsia.Gosse pidwiw na nioho oczi. Ae wy piot? Perekwalifikuwawsia. Same w komandora Pirksa. Suyw na joho Gulliweri.

Spoczatku komanduwaw buksyrowozom Skilky wam rokiw?

Dwadcia dewja. Koy wy wse ce wstyhy? Koy zachoczesz, to wstyhnesz. Zresztoju wodij panetarnych maszyn opanuje

bu-jakyj nowyj typ protiahom hodyny. Ce te same, szczo peresisty z mopeda na mo-tocyk. Piot zamowk.

Maw iszcze paczku fotografij, ae ne wytiahaw jich. Zibrawszy z pulta rozkydanipapery, zasunuw jich nazad u haman i schowaw do wnutrisznioji kyszeni. Stojaw bilaGosse rozpasziyj, u rozchrystanomu skafandri. Na monitorach odna za odnoju bihysmuhy swita bez bu-jakoji informaciji. Prymostywszy na kruhomu poruczczi pid szy-bamy, ondon mowczky sposterihaw ciu scenu.

Nu, prypustimo, ja daw by wam digator. Prypustimo. Szczo b wy robyy? Piotusmichnuwsia. Na joho czoli byszczay krapelky potu. Na switlij czupryni wydniw slidwid timjanych poduszok szooma.

Ja wziaw by wyprominiuwacz i piszow tudy. Gigadouewyj, sporiadenyj. Wer-toloty Graala takoho wyprominiuwacza ne pidnimu, a dla digatora nawi sto ton dribjazok. Ja piszow by j rozwidaw, szczo tam i do czoho Marlinu, moe, ne wartomoroczyty sobi hoowu poszukamy z powitria. Ja znaju, skilky tam hematydiw. I tu-manu. Z wysoty niczoho ne rozhedysz.

A wy razom z maszynoju odrazu pidete na dno.Piot posmichnuwsia szyrsze a bysnuy bili zuby. Gosse pobaczyw, szczo u

cioho chopcia (ce j sprawdi buw iszcze chope ysze masywnyj skafandr dodawawjomu rokiw) taki oczi jak u Pirksa. Moe, trochy switliszi. Piot mruywsia, czerez tejoho pohlad buw mow u weykoho kota, jakyj dywysia na sonce, beznewynnyj i ho-stryj wodnoczas.

Win chocze wwijty u zapadynu i trochy rozdywytysia, zwernuwsia Gosse doondona, czy to pytajuczy, czy to wystawlajuczy na posmich moodoho zuchwalcia.

ondon ne poworuchnuw. Gosse pidwiwsia, zniaw nawusznyky, pidijszow do kar-tografa i, mow sztoru, opustyw weyku kartu piwnicznoji piwkuli Tytana. Dwi szyrokismuhy zmijiysia na zootawo-liowomu tli, porizanomu izolinijamy.

My perebuwajemo o tut. Po priamij do Graala sto desia myl. Cym starym mar-szrutom, czornym, sto sorok szis. Na niomu my wtratyy czotyrioch ludej, szcze todi,koy Graal betonuway i jedynyj posadocznyj majdanczyk buw u nas. Todi korystuway-sia pedypulatoramy na dyzelach, kerowanych hipergoamy. Jak na miscewi umowy, po-hoda stojaa czudowa. Dwi partiji maszyn dijszy do Graala bez bu-jakych pryhod. Apotim, za odyn de, znyko czotyry weykochody. U Weykij Zapadyni. O u ciomu za-sztrychowanomu krueczku. Znyky bez slidu.

Znaju, widkazaw piot. Ja ce wywczaw. Znaju imena tych ludej.Gosse torknuwsia palcem toho miscia, w jakomu czerwonoju farboju buo nakre-

seno krunyj szlach piwdennisze wid czornoji trasy. Dorohu prodowyy, ae nichto ne znaw, jak daeko siahaje pidstupna dilnycia.

Widriadyy tudy geoogiw. Z takym samym uspichom mohy b widriadyty j dantystiw: tite znajusia na dirkach. Na odnij paneti nemaje ruchomych gejzeriw, a tut je. O ciahouba plama na piwnoczi to More Hinikum. I my, j Graal perebuwajemo w hybynimateryka. Ce hubka. More Hinikum ne zatopluje zapadyny mi namy i Graaem, bo wseuzbereia ce poskohirja. Geografy twerdyy, szczo cej, tak zwanyj kontynent, podib-nyj do batijkoho szczyta fenoskandiji.

Wony pomyyy, perepynyw joho piot.Ce poczynao skydatysia na ekciju. Win postawyw szoom u kutok i, widkynuw-

szy u krisli, skaw ruky, jak zrazkowyj ucze. Ne rozumiw, czoho chocze Gosse: ozna-jomyty joho z marszrutom czy widhoworyty wid dalszoji podoroi, ae sytuacija jomupodobaasia.

Oto bo j wono. Pid skelamy zalahaje hidrokarbonowa merzota. Ce paskudstwo

wyjawyy pry hybokomu swerduwanni. Wiczna merzota, ae ne sprawnia, a z wuhe-wodnewych polimeriw. Wona ne tane nawi pry nuli gradusiw Celsija, a w nas tut nikoyne buwaje teplisze za minus dewjanosto. Wseredyni zapadyny nikudy stupyty czerezstari dochli gejzery. Eksperty wwaaju jich zayszkamy wukanicznoji aktywnosti. Koyci gejzery oyy, do nas zawitay hosti fachiwci wyszczoji kwalifikaciji. Za dopomohojusejsmoakustyky wony hyboko pid skelamy wyjawyy nyzku peczer, takych rozhaue-nych, jakych swit ne baczyw. Zrobyy speeoogicznu ekspertyzu, bo hynuy ludy, a zanych treba buo wypaczuwaty strachowku. Oto, zresztoju, konsorcim rozszczedryw-sia. A todi szcze j astronomy doday: koy suputnyky Saturna opyniajusia mi Tytanomi Soncem, grawitacijnyj prypyw dosiahaje maksymumu, materykowyj szczyt deformu-jesia i wytyskaje z-pid mantiji magmu. Tytan i dosi maje rozpeczene jadro. Magmazastyhaje szcze w nadrach, ae pidihriwaje wsiu Orandiju. More Hinikum jak woda,bo osnowa Orandiji jak hubka. Zakorkowani pidzemni riczyszcza widkorkowujusia,i todi zjawlajusia gejzery. Tysk siahaje tysiaczi atmosfer. Nikoy ne znajesz, de ce swy-nstwo wyjde na powerchniu. To wy j sprawdi bu-szczo choczete tudy?

Awe, tak samo newymuszene widpowiw piot. Win ochocze pokaw by nohuna nohu, ta w skafandri ne mih cioho zrobyty. Dobre pamjataw, jak joho towarysz koypry takij sprobi poetiw szkereber razom zi stoykom. Wy majete na uwazi Bir-namkyj lis? utocznyw piot. Meni we bihty czy ja mou z wamy pohoworyty ser-jozno?

Nezwaajuczy na kpyny, Gosse wiw swojeji: Nowa doroha obijszasia straszenno doroho. Ade treba buo prohryzaty cej wa

awy tut same hoownyj wytok Gorgony. Nawi hora Olimp na Marsi, moywo, po-stupajesia weyczcziu pered Gorgonoju. Dynamit ne braw. Buw tut u nas takyj sobiHarenstin moe, wy czuy pro nioho? win proponuwaw ne probywaty wa, a wyru-baty w niomu schody. Mowlaw, ce obijdesia deszewsze. Konwencijeju OON slid zaboro-nyty dopusk do astronawtyky iditam. Wa Tifona Korotsze kauczy, wydowbawszytunel, zakay w nioho specilni termojaderni bomby. Gorgona, Tifon sprawnie szcza-stia, szczo w hrekij mitoohiji stilky bohiw i jichni imena teper mona zapozyczaty.Nowu dorohu widkryy rik tomu. Wona peretynaje najbilsz wysunutu na piwde cza-stynu zapadyny. Eksperty zapewnyy nas, szczo cia doroha bezpeczna Tym czasompidzemni peczery wsiudy pid usijeju Orandijeju. Ce jak try czwerti Afryky! Ostyha-juczy, Tytan krulaw po due wydowenij orbiti. Nabyawsia do sfery Rosza, w jakuwwijsza sya-syenna menszych suputnykiw. Saturn peremoow jich i utworyw kilcia.Tytan i dali choonuw i na niomu u perisanturnimi wynykay weyki bulbaszky, jaki waposaturnimi zamerzay, a potim zjawyy osadkowi porody, lodowyky, szczo wkryyciu puchyrczastu, hubczastu amorfnu skelu i zipchnuy whyb. To neprawda, niby MoreHinikum wypywaje tilky pry widpowidnomu pooenni wsich suputnykiw Saturna. Ciwtorhnennia i wywerennia gejzeriw nemoywo peredbaczyty. W zahalnych rysach proce znaju usi, chto tut praciuje: i perewiznyky, j pioty. Chocza cia doroha obijsza umiljard, waki maszyny tudy ne mona puskaty. Wsi my, jak koy kazay, perebuwa-jemo na nebi. Chiba ne pro ce swidczy sama nazwa szachty Graal? Ot tilky nebowyjawyosia do bisa dorohe. Mona buo b hospodariuwaty j kraszcze. Usi pany sputaabuchhaterija. Wypaty za zahybych czymali, chocza j menszi za ti kapitaowkadennia,jaki slid buo b uhatyty, szczob zmenszyty nebezpeku Ja we maje zakinczyw.Moywo, tym ludiam poszczasty jako wriatuwatysia, nawi jakszczo jich zatopyo. Po-czynajesia widpyw, a bronia digatora wytrymuje sto atmosfer na diujm. Kysniu wonymaju na trysta hodyn. Marlin wysaw zwyczajni wsiudychody na poduszkach i szczedwa superwaki dla remontu. Chocz by szczo wy mohy zrobyty, odnak ne warto ry-zykuwaty. Digator naey do najwaczych

Spodiwaju, wy we skinczyy, perebyw joho piot. Mene cikawy odne: wyzhodni? A Killian? Gosse zakaszlawsia i siw.

Ade same dla cioho ja maw joho prywezty siudy, dodaw piot. Chiba netak?

Gosse potiah za riok karty, j wona, zaszarudiwszy, zhornuasia. Potim uziaw sy-garetu i promowyw, dywlaczy na wohnyk zapalnyczky:

Ce joho sprawa. Win znaje miscewis. A krim toho, pidpysaw kontrakt. Ja nemou zaboronyty operatoram ukadaty uhody z Graaem. A ot u widstawku podaty moui mabu-taky podam. I czchaw ja todi na wsich na switi herojiw.

Wy daste meni maszynu, spokijno powtoryw piot. Ja mou zaraz domo-wytysia z Graaem. Marlin pidskoczy siudy, das rozporiadennia j po wsiomu. Awam perepade. Marlinowi odnakowo chto Killian czy ja. A instrukciji ja znaju napa-mja. Szkoda czasu, pane Gosse. Proszu, dajte meni czoho popojisty, wypyty, a todiobhoworymo detali.

Gosse bezporadno hlanuw na ondona. Rozrachowuwaw na pidtrymku, ae johoczekao rozczaruwannia.

Win pide, ozwawsia zastupnyk. Ja pro nioho czuw od toho speeooga, szczobuw ulitku na Graali. Win takyj samisikyj, jak i twij Pirks. Tyszko. Ot tilky lulkyszkoda. Idy mytysia, druziako. Dusz unyzu. I odrazu powertajsia, szczob ne zachoowsup.

Wdiaczno wsmichnuwszy do ondona, piot wyjszow. Win pidniaw swoho biohoszooma tak rwuczko, a jazyczky zmijok na skafandri zabriaczay. edwe piot zaczy-nyw za soboju dweri, jak ondon poczaw poratysia koo pidihriwacziw, podzekujuczyposudom.

Szczo ce das? serdyto spytaw Gosse. Ty te dobryj! Zate ty u nas, druziako, alisywyj. Nawiszczo daw Pirksowi maszynu? Ja buw zmuszenyj. Win klawsia.ondon powernuwsia do nioho z kastrueju w rukach. Chopcze, lasny sebe po obi! Klawsia. Jakszczo takyj poklanesia strybnuty

za toboju u wodu, to strybne. A poklanesia tilky dywytysia, jak ty tonesz, to j todistrybne. Nu szczo, ja ne maju raciji?

Raci i racinalizm ce rizni reczi, Gosse szcze probuwaw boronytysia, aerobyw ce nepewno. Jak win moe jim dopomohty?

Widszukaje slidy. Wime wyprominiuwacz. Obysz! Kraszcze ja posuchaju Graal, buwa wony szczo znajszy?Do weczora buo szcze daeko, ae we posutenio, bo chmary osiday nawkoo oswi-

tenoho hryba wei. ondon porawsia bila stou, a Gosse, smalaczy sygaretu za sygare-toju, sydiw u nawusznykach i suchaw poroni baaczky bazy Graala iz wsiudychodamy,kotrych wysay na poszuky pisla powernennia wertolotiw. Wodnoczas Gosse dumawpro dwadciatydewjatyricznoho piota. Czy ne zanadto pokwapywo, ne rozibrawszy, tojzminyw kurs i pryzemywsia tut? Dypomowanyj komandyr takoho korabla maje butynepochytnym i zawziatym. Moodych i zawziatych waby nebezpeka. A sam win, Gosse,jakszczo w czomu i wynen, to ysze w nedohladi. Treba buo utocznyty szczodo Killiana,todi korabel poetiw by na Graal. Bo Gosse, jakyj ne spaw dwadcia hodyn, podumkyue pochowaw prybulcia, chocz i ne pryznawawsia w ciomu. A jak, wasne kauczy, johozwu? Znaw, ae zabuw; pewno, nasuwajesia staris. Gosse dotorknuwsia do liwoho mo-nitora, zamyhotiy riadky zeenych liter:

HELIOS SUDNO II KASU DLA PEREWEZENNIA DRIBNYCHWANTAIW

PORT PRYPYSKY-WEYKYJ SIRTKOMANDYR-PIOT ANGUS PARWISDRUHYJ PIOT ROMAN SINKOWANTA CZY TREBA PODATY SPYSOK TOWARIW?

Gosse wymknuw monitor. Uwijszy prybulci, wdiahneni w swetry i sportywnisztany. Sinko prywitawsia, chudyj, kuczeriawyj i rozhubenyj: wyjawyo, u reaktoritaky stawsia wykyd. Obydwa wziaysia za konserwowanyj sup. Gosse ne dawaa spokojudumka pro te, szczo cej zabijaka, jakomu win zbyrajesia dowiryty maszynu, maw byzwatysia ne Parwisom, a Parsifaem, ce pasuwao b do Graala. Odnak buo ne doartiw, i Gosse poyszyw hru w anagramy. Pisla korotkoji supereczky, szczo wony ro-bla obidaju czy weczeriaju (ce nemoywo buo wyznaczyty czerez riznyciu czasu-bortowoho, zemnoho j tytanowoho), Sinko zjichaw unyz, szczob obhoworyty z techni-kom podrobyci majbutnioji defektoskopiji, jiji treba buo prowesty w kinci tynia, koyreaktor ochoone i triszczyny w korpusi czastkowo zatiahnusia. A piot Angus Parwisrazom z Gosse j ondonom sproektuway u wilnij czastyni zau digramu Tytana. Zob-raennia, utworene goograficznymy proektoramy, trywymirne, kolorowe, z poznacze-nymy marszrutamy, ochopluwao wsiu piwkulu wid polusa do tropikiw. Joho monabuo zbilszuwaty czy zmenszuwaty, i Parwis oznajomywsia z usijeju terytorijeju, szczowiddilaa jich wid Graala.

Kimnata dla hostej bua maeka, ae zatyszna, z dwopowerchowym likom, po-chyym pymowym stoom, krisom, szafkoju i duszowoju, takoju tisnoju, szczo koy winnamyluwawsia, to wwe czas bywsia liktiamy ob stiny. Parwis lih na kowdru j poczawwywczaty towstyj pidrucznyk tytanografiji, jakyj wziaw u ondona. Sperszu poszukawu zmisti nazwu Birnamkyj lis, odnak jiji ne buo ni pid literoju A, ni pid B. Naukaciu nazwu zignoruwaa. Parwis hortaw knyku, a poky natrapyw na gejzery. Koy wi-ryty awtorowi, ne wse buo tak, jak rozpowiw Gosse. Zastyhajuczy szwydsze, ni Zemlaj reszta wnutrisznich panet, Tytan schowaw u swojich nadrach weyczezni masy sty-snutych haziw, jaki napyraju u misciach triszczyn na osadky starych wukaniw, a takona mereu jichnich magmatycznych y, rozhauenych na sotni kiometriw, i pry pewnijkonfiguraciji synklinaej ta antyklinaej mou probywatysia w atmosferu potunymyfontanamy etkych spouk. Cia sumisz misty dwookys wuheciu, win umy zamerzaje iperetworiujesia na snih, jakyj towstym szarom ukrywaje riwnyny i horby.

Angusowi Parwisu szwydko nabryd suchyj naukowyj wykad. Win pohasyw swito,wkrywsia, zdywuwawszy, szczo ni kowdra, ni poduszka ne pidlitaju, bo za misia ne-wahomosti zwyk do cioho, i odrazu zasnuw. Ta szczo rozbudyo joho tak nespodi-wano, szczo win siw u liku, a todi rozpluszczyw oczi, hotowyj kudy bihty. Angus bez-tiamno rozzyrnuwsia, poter pidboriddia j zawdiaky ciomu ruchowi zhadaw, szczo jomusnyosia. Boks. Win bywsia z profesinaom, peredczuwajuczy porazku, i wpaw, nokau-towanyj, jak kooda. Sydiw, szyroko rozpluszczywszy oczi, kimnata obertaasia j pywaw nioho pered oczyma, nemow rubka uprawlinnia pry rizkomu poworoti. Nareszti An-gus otiamywsia pownistiu. Spaachom powernuasia zhadka pro wczoraszniu awariju,supereczku z Gosse, naradu bila diramy. Kimnata bua maeka, mow kajuta na paro-pawi. Ce nahadao jomu ostanni sowa Gosse: szczo koy win buw moriakom kytobij-noho sudna Angus hoyw, obmirkowujuczy pryjniate riszennia. Koy b ne Pirks, winby dobre podumaw, persz ni tak bezohladno domahatysia dozwou na cej poszuk. Sto-jaczy pid strumeniamy nawpereminu to hariaczoji, to kryanoji wody, win sprobuwawzaspiwaty, ae jako newpewneno. Angus rozhubywsia. Win rozumiw, szczo wlapawsiaw durnu istoriju, jaka zahrouje ne prosto ryzykom. Strumeni wody byy jomu wpidniate obyczczia, a win dumaw, czy mona szcze widmowytysia. Ae rozumiw, szczoce nemoywo. Tak mih by wczynyty chiba szmarkacz. Win dobre wytersia, zasteywliko, odiahsia j ruszyw na poszuky Gosse. Teper chotiosia jaknajszwydsze wziatysiado dia. A szcze musyw oswojitysia z neznajomoju modellu, trochy potrenuwaty, wid-nowyty neobchidni nawyczky.

Gosse nide ne buo. Wid kontrolnoji wei dwoma riadamy tiahysia budiwli, zjed-

nani z neju tunelamy. Kosmodrom buw roztaszowanyj tut czerez nedohlad czy zwy-czajnu pomyku. Zhidno z poperednioju auskultacijeju, prowedenoju robotamy, w na-drach cijeji koysznioji wukanicznoji doyny may mistytysia rodowyszcza korysnychkopayn. Tocznisze ce buw krater staroho wukana, dno jakoho wypnuy sejsmicznikorczi Tytana. Oto, same siudy w perszu czerhu buo napraweno ludej i maszyny, jakij poczay montuwaty schoi na boczky ytowi prymiszczennia dla personau. A tut na-dijsza informacija: bukwalno za kilka sot myl zwidsy poczynajusia nejmowirno bahatii zruczni dla ekspuataciji uranowi rodowyszcza. Hoosy keriwnyctwa todi rozdiyy.Odni chotiy likwiduwaty cej kosmodrom i poczaty wse zanowo na piwnicznomu schodi,inszi zatiaysia, dowodiaczy, szczo buduwaty slid tilky tut, bo chocza rodowyszcze po tojbik zapadyny sprawdi roztaszowane miko, ae wono maopotune, a ote j maoproduk-tywne. Prychylnykiw likwidaciji perszoji poszczadky kosmodromu chto nazwaw szu-kaczamy swiatoho Graala, i nazwa Graal pryypa do rodowyszcza. A kosmodrom nelikwiduway, ae j ne rozszyryy. Piszy na aluhidnyj kompromis, wykykanyj brakomkosztiw. Chocz ekonomisty dowey, szczo wyhidnisze bude zakryty kosmodrom u sta-romu krateri, a robotu zoseredyty w odnomu misci na Graali, peremoha ogika mo-mentu. Zresztoju Graal dowho ne mih pryjmaty waki korabli, todi jak krater Roemb-dena (to buo imja geooga, jakyj joho widkryw) ne maw wasnoho remontnoho doku,portalnych rozwantauwalnych kraniw, najnowiszoji aparatury. Oto i trywaa neskin-czenna supereczka, chto komu pidporiadkowanyj i chto szczo z cioho bude maty.

Czastyna keriwnyctwa j dali wirya w rodowyszcza uranu pid kraterom, buo nawizrobeno kilka probnych swerdowyn. Odnak robota jsza mlawo, bo tilky-no siudy zaky-day chocza trochy ludej i techniky, Graal odrazu jich perechopluwaw, budiwnyctwoznowu zawmyrao, a maszyny spyniaysia sered pochmurych schyliw Roembdena. Par-wis, jak i reszta perewiznykiw, ne wtruczawsia w konflikt, chocza j znaw u zahalnychrysach su sprawy. Graal use szcze domahawsia likwidaciji kosmodromu, osobywo pislatoho, jak joho wasnyj port rozszyryy. Chocz by jak tam buo, Roembden staw u pryhodi,koy dywo-armatura Graala poczaa osidaty.

Angus Parwis dotrymuwaw dumky, szczo ci neskinczenni czwary maju skoriszepsychoogicznyj, a ne finansowyj charakter. Ade wynyko dwa okalnych, woroychodne odnomu patrityzmy Roembdena i Graala, ta pro ce marno buo howoryty ztymy, chto praciuwaw na Tytani.

Tuneli, szczo wey do kontrolnoji wei, nahaduway pidzemne misto, i prostoszkoda buo dywytysia, skilky tut zmarnowano materiliw. Odnoho razu, szcze koy buwpomicznykom nawigatora, Angus sidaw na Roembdeni. Ae todi wony tak pospiszay,szczo win nawi ne wyjszow z korabla, bo steyw za rozwantaenniam na skadi. Teperjomu prykro buo dywytysia na nerozpakowani, ba nawi nerozpeczatani kontejnery,sered jakych upiznaw i swoji. Cia pustka tak joho rozdratuwaa, szczo win poczawhukaty, jak u lisi, ta tilky mertwa una zahua jomu u widpowi. Win pidniawsia liftomnahoru. U zali kontrolu polotiw znajszow ondona, ae j toj ne znaw, kudy podiwsiaGosse. Nijakych nowych powidome z Graala ne nadchodyo. Bymay monitory, szyry-ysia pachoszczi smaenoji hrudynky: ondon priayw jajeszniu, kydajuczy szkaraupyw rakowynu.

U was tut je jajcia? zdywuwawsia piot. A ty dumaw!ondon we buw z nym na ty. Odyn eektronszczyk prywiz siudy klitku z kurmy, maw dotrymuwatysia dijety,

bo w nioho bua wyrazka szunku. Sperszu dechto protestuwaw mowlaw, niczym budedychaty, wony wse tut prosmerdia, czym my jich hoduwatymemo. Ta win zayszywdwoch kuroczok i piwnia, i teper my nawi zadowoeni. Swii jajeczka asoszczi wcych krajach. Sidaj, Gosse sam znajdesia.

Angus widczuw hood. Zapychajuczy jajeszneju, win podumky wyprawdowuwaw-sia, mowlaw, maje zapastysia kaorijamy pered nastupnoju podoroiu.

Zaderenczaw teefon. Gosse wykykaw joho do sebe. Oto Angus podiakuwaw on-donowi za wyszukane hoszczennia, naszwydku dopyw kawu i zjichaw powerchom ny-cze. Keriwnyka win znajszow u korydori, we odiahnutoho w kombinezon.

Czas nastaw. Angus zbihaw do swojeji kimnaty po skafandr. Zwyczno wliz u nioho,zjednaw kysnewyj baon iz szangom, ae, ne widkrutywszy kapana, wdiah szoom, ne buw pewen, czy wony widrazu wyjdu z hermetycznych prymiszcze.

Wantanym liftom spustyysia do pidzemella. Tam te buw skad, zawaenyj kon-tejneram., schoymy na jaszczyky harmatnych snariadiw. Z nych styrczay kysnewi ba-ony, niby snariady weykoho kalibru. Skad buw prostoryj, ae takyj zacharaszczenyj,szczo dowodyosia awiruwaty pomi kontejneramy z riznomownymy napysamy. Wan-tai z usich zemnych kontynentiw. Piotowi doweosia czekaty na Gosse: toj piszow pe-rewdiahatysia, i potim Angus ne wraz upiznaw joho u wakomu roboczomu skafandri,zabrudnenomu mastyom, z pryadom nicznoho baczennia, nasunutym na sko szooma.

Szluzowoju kameroju wony wybraysia nazowni. Teper budiwla nawysaa nadnymy, nahadujuczy gigantkyj hryb iz zaskenym kapeluchom-dachom. Nahori metu-szywsia ondon, zatulajuczy zeene merechtinnia monitoriw. Obijszy pidniia wei.Wona bua kruha, bez wikon, jak morkyj majak sered burchywych chwyl. Gosse roz-sunuw pofarbowani zalizni worota haraa. Stycha zahuy luminescentni ampy. U po-roniomu prymiszczenni, bila zadnioji stiny, porucz iz pidjomnykom stojaw wsiudychid,podibnyj do starowynnych amerykankych misiacechodiw: ysze rama na koesach,kermo i zakryta zzadu batareja akumulatoriw. Gosse wyjichaw na szczebinku, szczoneriwne wstelaa nynij powerch wei, i zahalmuwaw bila Angusa. Wony ruszyy krirudyj tuman do prysadkuwatoji budiwli z paskym dachom. Daeko za chrebtamy hirmerechtiy stowpy swita, schoi na promeni zenitnych proektoriw, chocz i ne may ztijeju staroytnistiu niczoho spilnoho. Sonce Tytana, osobywo u chmarni dni, dawaomao swita, to pid czas robit nad Graaem wywodyy na stacinarnu orbitu weyczezniehki dzerkaa seektory. Wony koncentruway soniaczne swito na dilanci uranowojirozrobky. Korys wid nych bua sumniwnoju. Wzajemowpyw mas Saturna ta joho su-putnykiw wyjawywsia fatalnym: popry zusylla astroineneriw, stowpy swita czasomwidchylay a do kratera Roembdena. Ce ne tilky rozwaao miscewych samitnykiw,ae j prynosyo pewnu korys. Osobywo, koy wyrwanyj z nicznoji temriawy krater po-kazuwaw usiu swoju hriznu krasu. Obmynajuczy wsiudychodom bezformni bryy, Gossete pomityw choodne merechtinnia switlanych stowpiw i burknuw:

Nachylajusia do nas. Ce nepohano. Za kilka chwyyn tut mona bude wse ba-czyty, mow u teatri. I dodaw ue iz neprychowanoju zlistiu: Nu j moodczaha, cejMarlin!

Angus zrozumiw hirku ironiju: szczob oswityty Roembden, treba buo zanuryty wjehypetku pimu Graal. Wychody, Marlin ue zdyraje persona seektoriw z liok i na-kazuje jim spriamuwaty kosmiczni dzerkaa siudy? Dwa switowi stowpy pidchodyyszczoraz bycze, i o ue zbysnua u jichniomu switli werchiwka schidnoho schyu.Szcze odnoju dywowyeju Tytana bua nejmowirna prozoris atmosfery u krateri Ro-embdena. Ce dawao zmohu tyniamy myuwatysia owtym kilcem Saturna na wkry-tomu zirkamy neboschyli. Nowaczkiw zawdy wraao, koy nad obrijem schodyw wee-tenkyj Saturn, chocza win i buw roztaszowanyj u pja raziw dali, ni Misia wid Zemli.Z kratera mona buo bez binokla rozhedity riznobarwni smuhy na powerchni Saturnaj czorni plamy tinej jich widkydaw bykyj suputnyk pid czas zatemne. Taka wydy-mis bua moywa zawdiaky piwdennomu witru, jakyj wdyrawsia czerez horowynuskel z takoju szaenoju szwydkistiu, szczo stworiuwaw efekt fena. A krim toho, nide naTytani ne buo tak tepo, jak u Roembdeni.

Mabu, persona szcze ne nawczywsia jak slid uprawlaty seektoramy, a moe, cze-rez ohooszenu trywohu ne buo komu cym zajniaty, ae zresztoju soniacznyj potik di-staw kratera. Zrobyosia wydno, jak ude. Wsiudychid mih by wymknuty fary.

Piot rozhediw siru betonnu smuhu nawkoo swoho Heliosa. Hen tam, za riwny-noju, kudy wony prostuway, nemow skamjanili stowbury fantastycznych derew, stry-miy wukaniczni czopy, jaki wyrwaysia z triszczyn i zastyhy miljony rokiw tomu. De-formowani perspektywoju, wony skydaysia na zrujnowanu koonadu chramu, a jichniruchywi tini zdawaysia strikamy soniacznych hodynnykiw, szczo pokazuju szaenyjet czasu. Wsiudychid promynuw cej czastoki. Kotyw neriwno, joho eektryczni motorytoneko schypuway. Paska budiwla bowwania szcze daeko w napiwmoroci, ta wemona buo rozriznyty dwa czorni kontury, schoi na syuety hotycznych soboriw, jichnijsprawnij rozmir Angus ocinyw ysze todi, koy razom z Gosse pidijszow do nych.

Takych weetiw jomu szcze ne dowodyosia baczyty. Win nikoy ne uprawlaw di-gatoramy, chocza j ne pryznawsia u ciomu. Jakby komu spao na dumku wbraty takehromaddia w woochatu szkuru, ce buw by wykapanyj King-Kong. Joho proporcijibuy ne ludki, skorsze ludynopodibni. Nohy monstra wertykalno strymiy z karkasu,szczob perejty w potuni, nemow tanky, stupni, neruchomo zastyhli u szczebinci osypu.Basztopodibni stehna perechodyy w tazowu opuklis, a na nij spoczywaw metaewyjkorpus. Staewo stysnuti kuaky Angusowi poszczastyo rozdywytysia ysze todi, koywin zader hoowu. Wony bezwadno zwysay wzdow tuuba, nemow opuszczeni pid-jomni krany. Obydwa koosy buy bezhoowi, a te, szczo zdaeku zdaosia buo neweycz-kymy basztamy, wyjawyo antenamy, jaki strymiy z peczej gigantiw na tli neba. Zaperszym digatorom, mao ne torkajuczy joho broni zihnutym liktem, stojaw druhyj,tocznisika joho kopija. Tak, niby chotiw szturchonuty perszoho w bik i znenakazawmer. Czerez te, szczo win stojaw trochy dali, poseredyni joho mohutnich hrudejmona buo pomityty siajucze wikonce kabinu wodija.

Ce Kastor, a to Pouks, widrekomenduwaw weetniw Gosse. Win ko-wznuw po gigantach lichtarykom. Swito wyuszczyo z napiwmoroku pancyri nakolin-nykiw, zachysni okruhli szczyty tuuba, jaki ysniy, mow czorni tuszi kytiw. Cej bow-dur Haarc nawi ne spromihsia zawesty jich do angara, mowyw Gosse. Win nawpo-macky szukaw u sebe na hrudiach rehulator mikroklimatu. Widdych e zatumanywsko joho szooma. Nasyu wstyh zahalmuwaty pered cym urwyszczem!

Piot zrozumiw, naszczo toj Haarc uwipchnuw oboch weetniw u sklanyj proom iczomu wyriszyw jich tut zayszyty. Czerez inertnis masy. Samochidna maszyna, taksamo jak morkyj korabel, pidkoriajesia wodijewi to wacze, szczo bilsza jiji masa. Nakinczyku jazyka w Angusa we krutyosia zapytannia, skilky way digator, ta winne chotiw pokazaty swoho newihastwa. Oto uziaw u Gosse lichtaryk i ruszyw nawkoostopy, wodiaczy promenem po stali. Jak i spodiwawsia, znajszow zawodku tabyczku,pryhwynczenu nariwni oczej. Maksymalna potunis dosiahaa 14000 kiowat, dopu-styma potunis perewantae doriwniuwaa 19000 kiowat, masa spokoju 1680 tonn,bahatodyskowyj reaktor Tokamak z tepoobminnykom fukota, hidrawlicznyj prywidhoownoji peredaczi i dyferenciliw ros-rojsa, szasi szwedkoho wyrobnyctwa. Winspriamuwaw snip swita whoru, wzdow nohy, ta ne mih ochopyty pohladom uwekorpus. Promi edwe okresyw kontur czornych bezhoowych peczyk.

Angus obernuwsia do Gosse, ae toj znyk. Pewno, piszow uwimknuty obihriwalneobadnannia posadocznoho pola, bo nadzemni truby poczay rozporoszuwaty ridkyj tu-man, szczo nyko steywsia nad zemeju. Bukajuczyj snip soektora, mow pjanyj, ko-wzaw po uohowyni, wyrywajuczy z temriawy to kuby skadiw, to hryb kontrolnoji weiiz zeenoju oblamiwkoju wasnoho oswitennia, to wykreszuwaw myttiewi spaachy zobedenioji powerchni widdaenych skel, niby sykuwawsia zbudyty mertwyj pejza,oywyty joho swojim ruchom.

Wraz promi powernuwsia, kowznuw po szyrokych betonnych pytach i, peresko-czywszy czerez hryb kontrolnoji wei, czastoki stowpiw ta prysadkuwatyj skad, oswi-tyw piota. Angus zatuywsia rukawyceju i szwydko zader hoowu, szczob, korystujuczynahodoju, ochopyty pohladom uwe digator. Toj zamerechtiw nad nym, nemow dwono-hyj, wkrytyj czornoju antykorozijnoju poywoju, pancernyk, szczo staw dybky. Nacze po-zuwaw pered fotografom u spaachach magniju. Zagratowani nagrudni pyty, kruhaoblamiwka stehon, jichni stowpy j prywodni way, kruhli zachysni szczyty kolinnychsuhobiw, karkas homiok slipucze wybyskuway, pokazujuczy, szczo wony nikoy nebuy w robsti.

Angusa ochopyy rsdis i chwyluwannia. Horo jomu styso, win kowtnuw synu iwe w promeniach, szczo widdalaysia, zajszow za spynu weetnia. Zalizna pjata, do ja-koji win nabyzywsia, sperszu wydaa karykaturoju na ludku pjatu, ae potim, bilapidoszwy, whruzoji w kamjane kryszywo, ce wraennia znyko. Angus stojaw, jak pidportalnym kranom, kotryj niczoho we ne zmoe pidniaty. Broniowanyj pidbor gigantamih suyty stanynoju hidrawlicznoho presa. Tarannyj suhob zatyskay stryni, jakhrebni hwynty, a kolino, szczo wypynaosia na wysoti czy ne trypowerchowoho budynku,buo sprawnim mynom. Pjastuky weeta, bilszi wid ekskawatornych kowsziw, zwysayneruchomo, mow zastyhy za komandoju strunko.

Gosse szcze ne buo, ta piot ne zbyrawsia hajaty. Win pomityw schody j poru-czczia, szczo wystupay z pjaty, j poczaw pidijmatysia whoru. Mayj wystup otoczuwawnadpjatkowo-homikowyj suhob, a we z nioho po centru zagratowanoji ytky tiahawertykalna drabynka. Spynatysia jiji szczablamy buo ne te szczo wako, ae nezruczno.Wona prywea joho do luka, szczo zmiszczuwawsia nad prawym stehnom. Ce buo takynezruczno. Te misce, de joho roztaszuway sperszu, buo najracinalniszym, ae wonosuyo dereom neskinczennych kpyniw, zresztoju welmy nedouhych. Szczoprawda,proektanty perszych pedypulatoriw na taki arty ne zwaay, ta piznisze may wziatyce do uwahy, bo wyjawyosia, szczo znajty kandydatiw u wodiji cych maszyn due wako,jim dopikay, natiakajuczy na misce, jakym wony may proazyty wseredynu swojichAtantiw.

Tilky-no Angus widkryw luk, uwimknuysia hirlandy maekych luminescentnychampoczok. Spiralnymy schidciamy win distawsia do kabiny. Wona nahaduwaa weykusklanu boczku czy trubu, wmontowanu u hrudy digatora, ae ne poseredyni, a z liwohoboku. Nacze ineneram chotiosia rozmistyty ludynu tam, de u ywoho weetnia mohob buty serce. Angus obwiw pohladom oswitenu kabinu, z poehkistiu wpiznaw zwycznisystemy uprawlinnia j widczuw sebe jak udoma. Win pospichom skynuw szoom, potimskafandr i wwimknuw systemu mikroklimatu, bo yszywsia w samomu trykotanomuswetri i eastycznych sztaniach. A szczob uprawlaty cym gigantom, maw rozdiahtysiadohoa.

Poky kabinu napowniuwao tepe powitria, win stojaw bila wyhnutoji peredniojiszyby i wdywlawsia wdaeczi. Poczynawsia ponuryj de, bo na Tytani zawdy panu-waa niby peredhrozowa napiwtemriawa. Nenacze z wikna wysotnoho budynku win ba-czyw skelni rujiny hen tam za kosmodromom ade opynywsia na wysoti dewjatohopowerchu. Nawi na hryb kontrolnoji wei win pozyraw zhory. Skilky siahao oko, a dohirkych chrebtiw na wydnokoli, tilky nis Heliosa buw wyszczyj za joho digatora.

Kri biczni, te wyhnuti szyby win zahlanuw u hybynu temnoji szachty, sabooswitenoji ampamy. W nij buo powno wsilakych mechanizmiw, i wona riwnomirnohua j zitchaa, niby rozbudena z etargicznoho snu. U kabini ne buo odnych rozpodil-nych pultiw, waeliw uprawlinnia, ekraniw niczoho, krim odiahu dla wodija, szczoeaw zimakanyj na pidozi, niby poronia szkira z metaewym poyskom, i mozajikyczornych kubykiw, prykripenych do perednioji szyby. Wony skydaysia na dytiacziciaky, bo na stinkach tych kubykiw wydniy obrysy maekych niok ta ruczok pra-wych z prawoho, a liwych z liwoho boku. Koy koos ruchawsia i wse u niomu praciuwao

normalno, ci neweyczki malunky horiy spokijnym jasno-zeenym switom. Pry perebo-jach barwa zminiuwaasia na siro-zeenu, jakszczo rozad buw neznacznyj, i perechodyau purpurowu w razi serjoznoji awariji.

U cij czornij mozajici, podienij na segmenty, buo sproektowano wsiu weetenkumaszynu. U tepych strumeniach klimatyzaciji piot rozdiahsia, zapchaw swij trykota-nyj kostium u kutok i poczaw natiahaty kostium operatora. Eastycznyj materi ocho-pyw joho bosi stupni, stehna, ywit, peczi, ohornuw szyju. Stojaczy u cij eektronnijzmijinij szkuri, Angus staranno, pae za palcem, wstromyw dooni w rukawyci. Koy win jedynym ruchom znyzu whoru, zatiah zamok-zmijku, dosi czorna mozajika za-bymaa kolorowymy wohnykamy. Angus kynuw pohlad na schemu, perewiriajuczy, czyjich roztaszuwannia take , jak u serijnych morozochodiw, kotri win wodyw na Antark-tydi. Chocza morozochodam buo daeko do masy digatora. Win distaw z-pid skepinnialamky, schoi na zbruju, pidperezawsia nymy i micno zastebnuw na hrudiach. Koypriaka zakacnuasia, zbruja, ahidno pruyniaczy, pidchopya joho, tak szczo win po-wys, ochopenyj pid pachwamy, jak u dobre prypasowanomu korseti, i mih wilno ruchatynohamy. Perekonawszy, szczo j rukamy ruchaje tak samo ehko, win poszukaw hoow-nyj wymykacz, prostiah ruku sobi za spynu, znajszow wail i powernuw do uporu. Wsiwohnyky na kubykach zabyszczay wdwiczi jaskrawisze. I wodnoczas win poczuw, jaku hybyni pid nym zapraciuway motory kinciwok. Wony praciuway na choostomuchodu, stycha cmokajuczy: z szatuniw tudy natikao zabahato mastya, jake nakaczayw obertalni pidszypnyky iszcze w zemnij werfi, szczob zapobihty koroziji.

Pylno wdywlajuczy wnyz, szczob ne zaczepytysia za stinu skadu, Angus zrobywperszyj oberenyj, maekyj krok. U pidkadci joho kostiuma strymiy tysiaczi eektro-diw, wszytych hnuczkymy spiralkamy. Prytueni do googo tia, wony pryjmay impulsynerwiw i mjaziw, szczob peredawaty jich weetowi. Konomu suhobowi ludkoho ki-stiaka widpowidaw zbilszenyj u tysiaczu raziw hermetyczne zamknenyj suhob ma-szyny. Tak samo konij grupi mjaziw, jaki zhynay j wyprostuway kinciwky, widpowi-day woistynu harmatni cylindry. W nych chodyy porszni, na jakji tyso mastyo, szczozakaczuway nasosy. Ae pro wse ce operator ne musyw ni dumaty, ni znaty. Ruchatysiawin maw tak, niby chody po zemli, a rukoju moe wziaty bu-jakyj potribnyj predmet.

Slid buo pamjataty tilky pro dwi rozbinosti. Po-persze massztab: odyn ludkyjkrok doriwniuwaw dwanadciatymetrowomu krokowi maszyny. Te same widbuwaosiaz konym ruchom. I chocza, zawdiaky nejmowirnij tocznosti datczykiw, maszyna mohaza baanniam wodija pidnesty nawi naytyj po wincia keych zi stou j pidniaty joho nawysotu trynadciatoho powerchu, ne rozchlupnuwszy j krapyny, i ne rozczawyty sklanuczarku w palciach-eszczatach, ce bua b ysze demonstracija wprawnosti operatora, chy-zuwannia majsternistiu. Ade koos maw pidijmaty ne keychy, a bahatotonni trubopro-wody, trawersy, kamjani bryy, a koy jomu do eszczat-ruk pryjednuway specilni pry-stroji, win robywsia burowoju wyszkoju, buldozerom, pidjomnym kranom, jakyj pojed-nuje maje newyczerpni syy z ludkoju wprawnistiu.

Weetochody stay wtienniam koncepciji ekzoskeetu, kotryj, jak zownisznij pidsy-luwacz ludkoho tia, buw widomyj u bahatioch prototypach dwadciatoho stolittia. Procej wynachid zabuy, bo todi na Zemli ne znajszosia dla nioho zastosuwannia. Idejuwidrodyy pid czas oswojennia Soniacznoji systemy. Zjawyysia maszyny, prystosowanido umow panet, na jakych wony may praciuwaty. Oto, chocza wahoju ci maszyny ri-znyysia, ta inertna masa w nych bua skri odnakowa, i w ciomu polahaa druhanajstotnisza widminnis mi nymy ta lumy.

Wytrywalis budiwelnoho materiu, jak i ruszijna sya, maju swoji mei. Isnuju-cza inertnis masy nawi widmeowuje jich wid usich ti, pidwadnych syli tiainnia.Weetochid ne moe robyty szwydkych ruchiw, tak, jak ne mona byskawyczno zupy-nyty na mori krejser, abo krutyty strioju krana, mow propeerom. Jakby chto sprobu-waw prorobyty ce z digatorom, to poamaw by jomu kinciwky. To, aby wberehtysia wid

takych awarij, konstruktory wmontuway w usi widhauennia prywodiw zapobinyky,ce bokuwao bu-jakyj manewr, szczo zahrouwaw awarijeju. Odnak wodij mih widklu-czyty koen z cych bokiratoriw okremo abo j usi razom, koy potraplaw u bezwychi.ertwujuczy maszynoju, win maw prawo wyskoczyty z-pid hirkoho obwau czy z inszojichaepy. A jakby i ce joho ne wriatuwao, maw ostannij szans ultium refugium witryfikator.

Ludynu zachyszczaw zownisznij pancyr weetochoda, wnutriszni szczyty kabiny,w nij e nad pultom uprawlinnia widkrywawsia otwir witryfikatora, podibnyj dodzwona. Cej pryad mih myttiewo zamorozyty ludynu. Szczoprawda, medycyna szcze newmia oywlaty zwitryfikowani ludki tia: ertwy katastrof, jaki zberihay u jemko-stiach z ridkym azotom, oczikuway u wicznomu spokoji majbutnioho woskresinnia.

Ce widkadannia likarkoji dopomohy na newyznaczene majbutnie wydawaosiabahatiom ludiam achywym dezertyrstwom, obiciankoju poriatunku bez bu-jakychgarantij. Odnak u medycyni to buw precedent i unikalnyj, i poszyrenyj wodnoczas. Adeperszi transpantaciji mawpjaczych serde smertelno chworym ludiam te wykykaypodibnu reakciju oburennia j achu.

Zresztoju analiz dumok wodijiw widnosno cioho pytannia pokazaw, jaku mau na-diju pokadaju wony na witryfikacijnu aparaturu, jichnia profesija bua nowoju, asmer, szczo w nij pryczajiasia, staroju, jak usi ludki poczynannia. Oto i Angus Par-wis, peresuwajuczy wakymy krokamy po powerchni Tytana, zowsim ne dumaw proczornu ciamrynu nad hoowoju, szczo swityasia czerwonoju knopkoju wseredyni prozo-roho kowpaczka. Z nadmirnoju oberenistiu win wybrawsia na betonni pyty kosmo-droma, szczob wyprobuwaty tam digator. W tu my do nioho powernuosia znane zdawnich-dawen widczuttia, szczo win odnoczasno j nejmowirno ehkyj i wakyj, wilnyj iskutyj, zahajnyj i prudkyj jedyne, z czym mona buo poriwniaty takyj stan, ce wid-czuttia wodoaza, jakoho pidjomna sya wody pozbawlaje wahy tia, ae seredowyszczeskadaje jomu opir to bilszyj, szczo szwydsze win chocze ruchaty. Prototypy panetar-nych maszyn amaysia pisla kilkoch hodyn roboty wony szcze ne may bokiratoriwruchywosti.

U nowaczka, kotryj zrobyw kilka krokiw weetochodom, skadaosia wraennia,niby we fokus dytynno prostyj, i tomu, koy win chotiw wykonaty proste zawdannia,naprykad, prokasty riad trawersiw na stinach budynku, szczo zwodysia, to rozwalu-waw stinu i hnuw zaliznu armaturu, persz ni ce dochodyo do joho swidomosti.

Ae j maszyna iz zapobinykamy moe pidwesty newprawnoho wodija. Proczytatycyfry krajnich nawantae tak samo prosto, jak perehornuty pidrucznyk z ynohosportu, prote nichto szcze ne staw majstrom saomu zawdiaky takomu pidrucznykowi.Angus, dobre znajuczy tysiacznyky, widczuw ue pry neznacznomu pryskorenni, szczopidwadnyj jomu weet maje maje podwijnu masu. Wysiaczy u zaskenij kabini, nemowpawuk u chymernij pawutyni, win odrazu pohamuwaw ruchy nih i nawi spynywsia,szczob w upowilnenomu tempi zajniatysia himnastykoju na misci. Win perestupaw znohy na nohu, zhynaw tuub u boky i ysze pisla cioho kilka raziw obijszow nawkooswojeji rakety.

Serce w nioho byosia pryskoreno, odnak use jszo bez pomyok. Pered nymprostiahasia bezplidna bura doyna u nykych chwylach tumanu, daeki promeni pro-ektoriw wyznaczay kordony kosmodromu, a pid kontrolnoju weeju wydnia maekaposta Gosse, zdaeku schoa na muraszku. Dowkoa panuwaw tychyj, nenabrydywyjszum. Wucha z konoju chwyynoju czitkisze rozrizniay widhoosy, rozpiznaway ba-sowe to osnownych dwyhuniw, jake perechodyo u dokirywe burkotinnia pry riz-komu halmuwanni stotonnych nih, szczo win jich wykydaw upered. Win ue wowluwawchoralnyj pokyk hidrawliky, bo mastyo biho tysiaczamy trub u cylindry, szczobporszni mohy riwnomirno pidnimaty, zhynaty j stawyty konu nohu, wzutu w tank, nabeton. Angus dosuchawsia do delikatnoho pryspiwu hiroskopiw, jaki dopomahay jomu

utrymuwaty riwnowahu. Koy odnoho razu sprobuwaw wykonaty rizkiszyj poworot, we-et wyjawywsia nedostatnio poworotkym dla moywostej motoriw, i chocza motorysuchniano rewy na wsiu potunis, win zahojdawsia, ta ne wyjszow z-pid kontrolu, boAngus umy pomjakszyw poworot, zbilszywszy joho radis.

Potim win poczaw bawytysia, pidnimajuczy bahatotonni kamjani bryy za krajembetonowanoho majdanczyka, j koy w nych whryzaysia czipki eszczata, z bry wykre-szuwaysia iskry, czuwsia skrehit i chruskit. Ng mynuo j hodyny, a win ue: iwsimoswojiw digator. Do nioho powernuwsia znajomyj stan, jakyj doswidczeni operatoryzwu wrostanniam ludyny u weetochid. Bo kordony mi nym i weetom styraysia, iruchy weeta staway we joho wasnymy ruchamy. Szczob skinczyty trenuwannia, An-gus zdersia dosy wysoko na szczebenewyj osyp. Dosiah takoji wprawnosti, szczo po hur-kotu bry, rozczawenych joho nohamy, widczuwaw, skilky mona wymahaty wid koosa,jakoho we wstyh polubyty. I ysze todi, jak zijszow do miano oswitenych smuh kosmo-dromu, w perepownenu samowdowoenniam swidomis hokoju wpjaasia dumka promajbutniu ekspedyciju razom z dumkoju pro te, szczo Pirks ta szcze dwoje, uwjazneniw takych samych weetniach, ne ysze zastriay, a j znyky u ciomu neosianomu pro-walli Tytana. Sam ne rozumijuczy naniszczo, czy to dla dodatkowoho trenuwannia, czyszczob poproszczaty, obijszow korabel, jakym pryetiw siudy, i peremowywsia sowomz Gosse. Keriwnyk ue stojaw bila ondona za sklanymy szybamy wei. Angus jichdobre baczyw. Gosse skazaw, szczo pro dolu znykych dosi niczoho ne widomo. Angus naproszczannia wysoko pidnis zaliznu prawyciu. Moywo, komu by cej ruch wydawsiapatetycznym czy nawi bazenkym, odnak dla Angusa win zaminyw usi sowa. Zrobyw-szy pawnyj poworot nazad, Angus zakaw do jedynoho monitora, rozmiszczenoho pidsteeju, goograficznyj znimok miscewosti majbutnioho marszrutu, wwimknuw poka-czyk azymutu razom iz proekcijeju szlachu i dwanadciatymetrowymy krokamy ruszywu dorohu.

Dwa wydy pejzaiw charakterni dla najbyczych panet Soniacznoji systemy. Do-cilno wporiadkowanyj koen andszaft Zemli panety, jaka porodya yttia, bo wniomu wse maje swoje pryznaczennia. Napewno, tak buo ne zawdy, odnak miljardy litorganicznoho yttia zrobyy swoju sprawu: oto barwy kwitiw isnuju same dla toho,szczob prywabluwaty komach, a chmary potribni, szczob zroszuwaty doszczem lisy j pa-sowyka. Kona forma j kona ricz maju prynosyty komu korys. A taki woczewyzbytkowi utworennia, jak lodowyky Antarktydy czy hirki pasma, szczo stanowla wy-niatok z prawya, dykyj, chocz, moe, j harnyj nepotrib, te, moywo, potribni. Lu-dyna, jaka beresia obihriwaty polusy abo zminiuwaty tecziji rik, szczob oywyty bez-wodnu pustelu, za oswojennia odnych terytorij rozpaczujesia wtratoju inszych, poru-szujuczy klimatycznu riwnowahu bisfery, zbaansowanu tiakoju praceju ewoluciji.Oberihajuczy temriawoju pidwodnych istot, a pry potrebi oswitlujuczy jichnij ruch lu-minescencijeju, ne okeanki hybyny prystosowuwaysia do nych, a nawpaky: ciatemriawa wykykaa do yttia same taki stworinnia. Na panetach, de szcze ne wynykoyttia, de ysz u pidzemnomu carstwi, w peczerach i horach, nesmiywo probywajesiatworcza sya pryrody, ne ujarmena, ne pidporiadkowana odnym cilam, ne obtesana uborobi za isnuwannia, wona miljardy rokiw z bezmenoju terplaczistiu twory iz krapelsolanych rozczyniw fantasmahoryczni lisy staaktytiw i staagmitiw. Ae taki widchy-ennia ne je pomykoju w panetarnij roboti, chocza, zatysnuti kamjanymy skepin-niamy, panety ne mou pokazaty rozmachu. Tym-to j stworiujesia wraennia, szczowse te ne dowerszene jawyszcze pryrody, a ysz inkubacijnyj perid jiji nastupnychdywowy.

Wodnoczas bezwodni panety, taki jak Mars abo Merkurij, zakruczeni w soniacz-nomu witri, szczo bezupynno dme, pustelni j bezywni, bo wsi pidwyszczennia tamrozjidaje ar, peretworiujuczy jich na poroch i wypowniujuczy nym kraterni czaszi. Iysze na panetach, de panuje smer, wiczna i spokijna, de ne praciuju orna j syta

pryrodnoho widboru, formujuczy konu ricz za zakonamy wyywannia, widkrywa-jesia prostir dla hidnych podywu wytworiw materiji. Nikoho ne naslidujuczy, nikomune pidwadna, wona wychody, na ludkyj pohlad, za mei ujawy.

Wasne, same czerez ce fantastyczni krajewydy Tytana tak wrazyy joho perszychdoslidnykiw. Ludy ototoniuway poriadok iz yttiam, a bezad z nudnoju mertwotni-stiu. Treba buo pobuwaty na zownisznich panetach, szczob zrozumity wsiu chybniscioho kategorycznoho wysnowku. Dywowyi Tytana, bezpeczni j pidstupni wodnoczas,wydajusia chaotycznymy rujinamy, jakszczo dywytysia na nych zdaeku. Odnakzowsim insza kartyna postaje, koy zijdesz na powerchniu cijeji panety. Strachitywyjchood. Sonce tut chocz i swity, ta ne hrije, ae ce wyjawyosia ne halmom, a szwydszestymuom tworennia. Szczoprawda, takyj stymu deszczo upowilnyw procesy, ta,moywo, same cym win rozkryw pryrodi poe dla dijalnosti. Paneti, de ne wynykoyttia, a Sonce ne wyjawyo swojeji rujniwnoji syyy, paneti, spriamowanij u wicznis,win daw ton neobchidnyj wymir, szczo staw peredumowoju tworczosti. Daw jij czas, ujakomu odyn czy dwa miljony rokiw prosto niczoho ne waa.

Materiom tworennia pryrody tut je ti sami chimiczni eementy, szczo j na Zemli.Ae na Zemli wony piszy, tak by mowyty, w rabstwo biogicznij ewoluciji, szczob dy-wuwaty ludynu dowerszenistiu zaputanych zwjazkiw, jaki pojednujusia w organizmyj cili ijerarchiji wydiw. Same tomu wyznano, szczo wysoka skadnis wastywa ne konijmateriji, a ysze ywij, bo neorganicznyj chaos ne moe stworyty niczoho, krim slipychwukanicznych korcziw, jaki wywerhaju potoky awy j sirczanystyj popi.

Koy krater Roembdena trisnuw z piwnicznoho schodu. Zhodom cijeju triszczy-noju wypowz lodowyk iz zamerzoho hazu. Szcze czerez miljon rokiw lodowyk szczez,yszywszy na pooranij powerchni mineralni osady, szczo prywodyy w zachwat krysta-ografiw ta inszych naukowciw. Tut i sprawdi buo na szczo podywyty. Piot Angus,teper ue wodij weetochoda, pobaczyw otoczenu daekymy horamy pooystu riwnynu.To buo chymerne wydowyszcze. Nad usim prostorom nemow rozkryysia szluzy nezem-nych muzejiw i mineraogicznych koekcij, zwidusiudy kaskadom posypaysia kistiaky,resztky dawno widmerych potwor, nejmowirnych, fantastycznych. Uamky istot, jakymczomu ne doweosia wziaty uczasti w yttiewych kruhowertiach. Angus baczyw wee-tenki rebra zakamjaniych pawukiw, jaki sudomno zdawluway w obijmach krywawopociakowani chymerni ertwy, baczyw szczeepy, szczo sami w sebe wpjaysia kryszta-ewymy ikamy; tut i tam walaysia chrebci, nacze jich rozhubyy weetenki dynozawry.Z wysokoji kabiny digatora buo czudowo wydno ce szaenstwo pryrody. Meszkanci Ro-embdena nazyway ci miscia kadowyszczem krajewyd i sprawdi nahaduwaw pred-kowiczne bojowyszcze, cwyntar nejmowirno zbilszenych struchlawiych kistiakiw. An-gus baczyw niby odszlifowani staewo-siri czerepy gigantkych poczwar. Na nych nawiwydniy irawijuczi resztky suchoyl, a porucz rozipjati szkury z rajdunoju szerstiu,jaku ahidno rozczisuwaw witer, ukadajuczy jiji merechtywymy chwylamy. Hen uda-yni majacziy zczepeni w smertelnomu dwoboji zawbilszky jak bahatopowerchowi bu-dynky kistiaky czenystonohych istot. Wid hranczastych dzerkalnych bry odkoluway-sia taki slipuczi minywi rohy, skri eay bezadno rozkydani homikowi kistky j cze-repy brudno-bioho koloru.

Angus use ce baczyw, ae znaw, szczo to ysze iluzija, omana wraenoho boewil-noju dijsnistiu zoru. Koy b win dobre pokopyrsawsia w pamjati, to pryhadaw by, z ja-kych same chimicznych spouk utworiuway u pryrodi same taki formy, szczo teper,poplamowani hematytamy, zdawaysia zakrywawenymy kistkamy, abo inszi, kotri na-bahato perewerszywszy skromni zemni azbesty, utworyy rajdunyj puch najniniszohoruna.

Odnak proanalizuwaty j ocinyty use pobaczene za zwycznymy mirkamy buo ne-moywo. I czerez te, szczo tut niczoho nikoy niczomu ne suyo, szczo tut ne praciu-waa bezalna hiljotyna ewoluciji, jaka amputuje w konoji dyczky te, szczo ne spryjaje

rozwytkowi, zawdiaky tomu, szczo pryroda, ne pryborkana ni narodenym neju samojuyttiam, ani neju zaprogramowanoju smertiu, moha robyty te, szczo chotia, wonapokazuwaa wastywu jij marnotratnis, bezdumne hajnuwannia, odwiczne tworenniabez mety, potreby j sensu. I cia prawda, szczo powoli zapooniaa sposterihacza, buanezriwnianno zaenisza wid osobystoho wraennia, niby nawkoysznij krajewyd cekosmicznyj panoptykum trupnoji mimikriji, niby tut, pid ocym hrozowym neboschyom,i sprawdi zibrano ostanky newidomych istot. To treba buo postawyty z hoowy na nohypryrodne i zdatne jty tilky w odnomu napriamku mysennia: ce wse nahaduje kistky,rebra, czerepy ta ika ne tomu, szczo koy suyo yttiu nikoy bo cioho ne buo, a kistiaky zemnych istot, jichnia szers, chitynowi pancyri komach i czerepaszky molu-skiw czerez te widznaczajusia takoju architektonikoju, symetrijeju, gracijeju, szczo pry-roda wmije stworyty ce tako tam, de ni yttia, ni wastywoji jomu docilnosti nikoy nebuo j ne bude.

Zanurywszy u taki fiosofki rozdumy, moodyj piot a zdryhnuwsia, bo raptompryhadaw, de win tut uziawsia, w szczo wputaw i jake maje zawdannia. A joho zaliznapodoba, suchniano pomnoywszy na tysiaczu raziw wahannia swoho wodija, zdryhnu-asia, zojknua transmisijamy j zatremtia wsijeju masoju, prywodiaczy Angusa dotiamy i wodnoczas prymuszujuczy zasoromyty.

Win zoseredywsia j poprostuwaw dali. Sperszu Angusowi buo nezruczno stupaty,bo nohy weetochoda, mow parowi mooty, hupay po imitacijach kistiakiw, odnaksproby awiruwaty mi nymy wyjawyy i kopitnymy, j marnymy. Angus ysze odnohorazu zawahawsia, koy dorohu jomu perehorodyo osobywo weyke nagromadenniauamkiw. Szukaw obchodu tilky todi, koy bukaty u cych zawaach i prodyraty krinych stawao neposylno nawi joho pokirnomu weetniu. Zresztoju wraennia, niby wintopczesia po kistkach i rozczawluje hory czerepiw, orebrennia kry i rohy, widkoeni odobiw, postupowo znykao. Inodi Angusowi zdawaosia, niby win ide po resztkach wee-tenkych monstriw, hibrydiw, szczo wynyky wnaslidok schreszczennia yttia z mer-twotnistiu, sensu z bezhuzdiam. Todi wydawaosia, nacze win troszczy irydijewymyczerewykamy weetochoda nejmowirni rozsypy kosztownoho j napiwkosztownoho ka-minnia, jake czastkowo wkryosia poudoju wzajemopronykne i metamorfizmiw.Oskilky iz wysoty swojeji kabiny jomu dowodyo pylnuwaty, kudy j pid jakym kutomstawyty weu nohy, cej perszyj etap perechodu buw spowilnenyj i trywaw dobru hodynu.Zate daw moywis use detalno rozhedity, j teper joho rozbyraw smich, koy pryhadu-waw, jakych zusyl dokaday zemni chudonyky, namahajuczy wyjty za mei ludkoji,tobto nadienoji sensom fantaziji.

Jak ti bidoachy borsay u wukych korydorach swojeji ujawy i jak nedaeko wid-chodyy od banalnosti! Jak suszyy sobi hoowy, koy tut na konomu akri bujaa takaszaena oryginanis, kotroji hodi szukaty j na tysiaczach kartyn, narodenych u mu-kach tworczosti.

Prote nemaje w switi takych dywowy, do jakych by ludyna ne pryzwyczajia, tonewdowzi Angus prostuwaw kadowyszczamy chakocytiw, spineej, ametystiw, pa-hikaziw, tocznisze jichnich daekych nezemnych rodycziw tak, niby stupaw po zwy-czajnij szczebinci. Win peretworiuwaw jich na sklanyj py ne dobrochi, a wymuszeno,bo inkoy taky buo szkoda rujnuwaty osobywo prekrasni wytwory wikowicznoji pracipryrody. Odnak usi wony powrostay odne w odne j perepeysia takymy neschodymymychaszczamy, a joho poczao chwyluwaty ysz odne dywne widczuttia, szczo cia misce-wis nahaduje son, asocijujesia z krajem miraiw, bezumstwom pronyzywoji krasy.

Z hubiw zrywaysia sowa pro te, szczo splacza pryroda wyczarowuje ci prekrasniczudyka, ci rozburchani marennia prosto tak, ni dla czoho, aby ysze wyyty jich uczitku formu. I same tak, jak uwi sni, wse baczene wydawaosia wodnoczas i zowsimczuym, i cikom swojim, wykykao neskinczenni asociciji, szczo wperto wysyzay zi

swidomosti, nacze buy strasznoju nisenitnyceju. Ae w cij nisenitnyci chowawsia hy-bokyj, iluzorno-rozdwojenyj tonkyj zmist, bo na paneti odwiczno wse niby z dywowy-noju rozmirenistiu tilky poczynao, ae nikoy ne moho nabyzytysia do kincia, zawer-szyty, nawaytysia na fina tobto wykonaty swoje pryznaczennia.

Taki dumky wykykaw nawkoysznij krajewyd, i Angus buw pryhoomszenyj usimpobaczenym ta wasnymy refeksijamy, bo fiosofki rozdumy buy jomu zowsim ne wa-stywi. Sonce we wysio za spynoju, j teper ti weetochoda biha popered nioho. Angusaochopyo dywne widczuttia, bo w ruchach cijeji neokowyrnoji tini, szczo temnia daekopoperedu, projawlaa i maszynna i wodnoczas ludka pryroda to buw syuet bezho-owoho robota, jakyj chytawsia, mow korabel na chwylach, maw pry ciomu ysze jomu,Angusowi, prytamanni ruchy, ae wykonuwaw jich karykaturno.

Podibne Angus ue pereywaw, prote dwohodynnyj perechid rozburchaw i okryywjoho ujawu. Win ne szkoduwaw za tym, szczo, widchyywszy trochy ducze na zachid,utratyw zwjazok z meszkanciamy Roembdena. Wyjty z raditini maw na trydciatij myli.Ote, yszaosia we nebahato. Ta w ciu my Angus chotiw yszytysia na samoti, szczobne czuty stereotypnych zapyta i ne dawaty trafaretnych widpowidej.

Na owydi zjawyy temni obrysy hir. Sperszu Angus nawi ne mih rozibraty horyce czy szapky chmar. Angus Parwis prostuwaw do Graala i, nezwaajuczy na bujanniafantaziji, odnoho razu ne powjazaw swoje imja z Parsifaem, ludyni tak samo wakowyjty zi swojeji rozumowoji identycznosti, jak i wylizty z wasnoji szkiry, ta najwaczeototonyty sebe z herojem mitu. Angus ue ne zwertaw uwahy na chymernyj pejza, tymbilsze, szczo nawkoyszni dekoraciji panetarnoho anatomicznoho teatru mineraliw bla-ky. Angus promynuw ci pidstupni siajuczi miscia, szczo jich nemowby chto newydymyjpidsunuw jomu pid nosa z udawanoju bajduistiu. Z tijeji myti, jak pryjniaw riszennia,win zaboronyw sobi dumaty pro toho, chto sztowchnuw joho na cej krok. Ce buo ne-wako.

Jak astronawt, win zwyk podowhu zayszatysia naodynci z soboju. Koychawsiarazom iz digatorom, koos musyw perechylatysia to w toj, to w toj bik, ae ce wid-czuttia buo Angusowi dobre znajome.

Pryad pokazuwaw maje trydcia myl na hodynu. achni kartyny tanku smertihadiw i zemnowodnych postupyysia miscem ahidnym skelnym pahorbam, ukrytymwukanicznym tufom, dribniszym i ehszym za pisok. Angus mih zbilszyty szwydkis,ae todi zrosa b zahroza wsilakych nespodiwanok. Poperedu buw bahatohodynnyjmarsz, i szczodali doroha stawaa waczoju. Zazubreni kontury na obriji we ne masku-waysia pid chmary. Angus nabyawsia do nych, a nezhrabna ti weetochoda strybaapoperedu. Pry joho weyczeznij masi mechaniczni nohy doriwniuway tretyni dowynykorpusa, i koy dowodyosia zbilszuwaty szwydkis, tobto podowyty krok, koos musywpo czerzi wykydaty wpered konu kinciwku razom iz stehnom. Ce robyosia zawdiakypersnewydnij osnowi kripennia nih, swojeridnomu szasi, szczo wykonuwao rol stehon.To buw weyczeznyj kowzkyj dysk, jakyj trymaw korpus. Oto ruchajuczy, weetochidpoczynaw ne tilky pochytuwatysia, a j pidstrybuwaty, zatoczuwatysia, i krajewyd chy-tawsia pered oczyma wodija, nemow pjanyj. Do bihu taki waki maszyny buy nepry-datni. W umowach Tytana dla nych wakym wwaawsia nawi strybok z wysoty dwochmetriw. Na menszych panetach i na zemnomu Misiaci wony peresuwaysia ehsze.Prote konstruktory cych maszyn i ne dbay pro weyku szwydkis. Weetochody pryzna-czaysia ne dla perechodiw, a dla wykonannia wakych robit. A wminnia peresuwatysiabuo druhoriadnoju wastywistiu j robyo ci praciowyti koosy nezaenymy.

Maje hodynu Angus pereywaw najriznomanitniszi widczuttia: to jomu zdawao-sia, szczo win zastriaje w sklanomu chaosi, to wyriszuwaw, szczo azymut nakresenoprosto genilno, a to, koy nabyawsia do czerhowoho nagromadennia kamjanych bry,jaki edwe trymaysia na strimkych schyach, win buw pewen koen poduw witerciumoe spryczynyty hurkitywu awynu. Ta w krytycznu my, koy jomu we zdawaosia,

niby wychodu nemaje, zjawlawsia zrucznyj prochid i ne dowodyo ni awiruwaty, anizadkuwaty z huchoho kuta.

Szczoprawda, newdowzi Angus wyznaw, szczo najkraszczym wodijem na Tytanibua b zyzooka ludyna, ade dowodyosia prymudriatysia wodnoczas ozyraty z wysotymiscewis i steyty za myhotywym pokaczykom napriamku, szczo tremtiw, mowstrika zwyczajnoho kompasa, na tli piwprozoroji karty.

Odnak dosi wse jako iszo, nawi nepohano, bo win pokadaw i na wasni oczi, jna kompas. Widrizanyj od usioho switu szumom syowych agrehatiw i rezonansowymdzyczanniam (wono ne prypyniaosia pid czas usioho cioho wakoho perechodu), Angususe-taky baczyw swit Tytana kri soncezachysni szyby swoho sklanoho prymiszczennia.Chocz by kudy win powertaw hoowu, a win robyw ce szczorazu, koy bua zmoha, Angus baczyw nad chwylamy tumaniw hirki chrebty, nazubeni wukanamy, szczo neprokydaysia dowhi wiky. Iduczy szerechatoju kryhoju, win pomiczaw plamy hybokowmerzych u neji wukanicznych bomb i szcze jaki tajemnyczi tini, schoi na morkychzirok czy sprutiw, neruchomych, nacze komachy w bursztyni.

Potim miscewis zminyasia-wona yszaasia tak samo hriznoju, ae po-inakszomu.Zdawao, paneta pereya perid bombarduwa i wybuchiw, jaki slipymy wyweren-niamy bazaltu zdybyysia u wysoczi, szczob zastyhnuty dyko j mertwo.

Angus uwijszow do wukanicznoji uszczeyny. Daeki stiny kratera wydawaysiazwidsy czymo nejmowirnym, pro szczo hodi buo rozpowisty mowoju zemlanyna, synabilsz idylicznoji panety. Akumulacija mertwotnosti wukanicznych zhustkiw prostowraaa. Zahubenij u ciomu abirynti ludyni nawi krokujuczyj weete perestaw zda-watysia weetnem. Win dribniw poriad z cymy zastyhymy masywamy awy. Koy ko-smicznyj chood skuwaw jich sered kiometrowych wohnespadiw, a poky wony ostyhay,stikajuczy w prowalla, roztiah jich u gigantki priamowysni burulky cykopiczni ko-onady. Sered takoho andszaftu digator zdawawsia komaszynoju, kotra powze popidskepinniam budiwli, pokynutoji weetenkymy meszkanciamy. Odnak sprawni pro-porciji buy szcze raziucziszi.

Wasne, w cij dykosti, w ciomu carstwi chaosu, czuomu ludkym oczam, na dumkune spadao odne poriwniannia z zemnymy horamy. Tut wyjawlaasia orstoka krasapusteli, wywerenoji z panetnych hybyn i peretworenoji czuym Soncem z rozpeczenojiawy u kami. Czuym, bo Sonce tut ne buo poumjanym dyskom, jak na Misiaci czy naZemli, a choodnym byskuczym cwiachom, ubytym u rudyj neboschy. Wono dawaomao swita i szcze mensze tepa. Za stinamy weetochoda buo minus 90 gradusiw temperatura naproczud ahidna dla cijeji pory roku.

Na wychodi z uszczeyny Angus pobaczyw zagrawu wona pidijmaasia szczorazwyszcze, a poky ohornua czwer nebokraju, i win ne widrazu zrozumiw, szczo ce neschid Soncia j ne promi seektora, a woodar Tytana, otoczenyj czysennymy kilciamy,owtyj, jak med, Saturn.

Rizkyj kren kabiny, pronyzywyj zojk motoriw, na jakyj hiroskopy zreaguwayszwydsze, ni win sam, nahaday jomu, szczo teper ne czas na spohladannia. Pokirywoschyywszy oczi dodou, Angus naraz uswidomyw uwe komizm swoho stanowyszcza.Wysiaczy w zbruji, win sowaw i sipaw nohamy, niby dytyna, szczo rozwaajesia na hoj-daci, ta pry ciomu widczuwaw koen hromowyj krok digatora. Dno uszczeyny stawaodedali strimkiszym. I chocza win skorotyw krok, maszynnyj widdi spownywsia nadsad-nym wyttiam turbin. Weetochid opynyw u hybokij tini, j poky Angus uwimknuw pro-ektor, edwe wstyh obmynuty wystup skeli.

Inercija majatnykowe rozihnanych waeznych kinciwok, niby skoriajuczy per-szomu zakonowi jutona, tiaha digator po priamij liniji, chocza dowodyosia robytypoworot. Ce pryzweo do krajnioho perewantaennia dwyhuniw. Usi pokaczyky, jakidosi swityysia spokijnym zeenym switom, uraz spaachnuy purpurom. Turbiny roz-paczywo zawyy, wytyskajuczy iz sebe wse, na szczo buy zdatni. Generator tachometra

hoownoho hiroskopa zabymaw ote, mohy perehority zapobinyky. Sydiaczy u ka-bini zahrozywo nachyenoho digatora, Angus Parwis obywawsia choodnym potom,ujawlajuczy, jak bezhuzdo roztroszczy dowirenu jomu maszynu. Na szczastia, yszeliwyj liktiowyj kowpak zaczepywsia za skelu, skrehotnuwszy, mow korabel, szczo siw naryfy. Z-pid stali bryznuo skakamy j snopamy wykresanych iskor, i weetochid, zdryha-juczy, powernuw sobi riwnowahu.

Piot stripnuw hoowoju, radyj, szczo w uszczeyni wtratyw zwjazok iz Gosse, bosamodijuczyj peredawacz pokazaw by na monitori wsiu joho pryhodu. Angus wyjszow zhybokoji tini i podwojiw uwahu. Jomu zrobyosia soromno sprawa bua eementarnaj stara, jak swit. Ade zruszyty z miscia okremo tepowoz i zruszyty joho, koy do niohopryczepeno werweczku wahoniw, ce absolutno rizni reczi. Wysiaczy w zbruji, Angusimituwaw marszowyj krok, i koos buw znowu naproczud suchnianyj. Piot u szybkubaczyw, jak sabkyj poruch joho ruky w tu my staje zmachom kliszczuwatoji apy, akoy win roby krok, basztopodibna noha zbyskuje dyskom kolina, wysuwajuczy upe-red.

Angus widijszow od kosmodromu we na pjatdesiat wisim myl. Ce win znaw z fo-tografij, zrobenych suputnykom, i z karty, wykonanoji u massztabi 1:800 (wywczaw jichnaperedodni wweczeri), szczo doroha do Graala podilajesia na try osnowni czastyny.Persza ochopluwaa tak zwane kadowyszcze j wukanicznu uszczeynu, jaku winszczojno pomynuw. Druhu szczojno pobaczyw to bua wyrwa w masywi zastyhojiawy, zrobena serijeju termojadernych wybuchiw. Ce buw najbilszyj masyw zastyhychwywere orandkoho wukana, i ranisze nichto ne mih joho podoaty inaksze, ni zder-szysia strimkymy schyamy. Jaderni wybuchy wjiysia w sejsmicznyj barjer, szczo dotyzatulaw prochid, i rozrizay joho nawpi tak, jak rozihrityj ni rozrizaje szmat masa. Nakarti, szczo swityasia pered Angusom u kabini, ce mihirja buo he obmalowane zna-kamy okyku; wony nahaduway, szczo tut ni w jakomu razi ne mona wychodyty z ma-szyny.

Radicija pisla termojadernych wybuchiw bua j dosi nebezpeczna dla ludyny, ne-zachyszczenoji pancyrom weetochoda. Wychid z uszczeyny widdilaa wid wchodu wmihirja riwnyna zawdowky z mylu, he czorna, nacze prytruszena saeju. A tut An-gus poczuw Gosse. Niczoho ne skazaw jomu pro te zitknennia zi skeeju, a Gosse powi-domyw, szczo po toj bik zworu Weykoho Szpyla, na piwdorozi, radinahlad za nym zdij-sniuwatyme we Graal.

I same tam poczynaasia tretia, ostannia czastyna dorohy czerez zapadynu. Czor-nyj py, szczo wkrywaw riwnynu mi dwoma krutoschyamy, oblipyw nohy digatora zakolina, Angus szwydko j upewneno prostuwaw u nykych kubach kuriawy do majepriamowysnych stin rozkoyny. Win probrawsia do neji kri uamky skel, opawenycharom wybuchiw. Ci skeli, twerdi mow dimant, rozsypajuczy pid irydijewymy pido-szwamy digatora, rozlitaysia nawsibicz iz swystom kul. Ae dno uszczeyny buohadeke, jak sti.

Angus opynywsia mi obsmaenych stin u wylaskach krokiw. Win uris u maszynu,jaka mowby staa joho wasnym, zbilszenym do gigantkych rozmiriw, tiom. Uwijszowu temnu hybi, taku nespodiwanu j neprohladnu, szczo musyw zaswityty fary. Jichniertutne prominnia zmahaosia z kubjam moroku, szczo borsaosia mi stowpamy zworu,ne puskajuczy tudy rude, choodne, pochmure swito neba, szczo jasnio w bramimihirja. Za konym krokom weetochoda cia swita plama robyasia wse bilszoju j bil-szoju. Nareszti stiny maje zijszy, nenacze ne baay wypuskaty joho weetochid Po-uks, namahaysia stysnuty joho nezhrabni peczi w swojich kamjanych obijmach.Prote ce bua iluzija: obabicz maszyny yszaosia po kilka metriw.

I wse-taky Angus musyw upowilnyty chid, bo Pouks, nabyrajuczy szwydkosti,znowu poczaw zahrozywo chytatysia, mow kaczka. Ce zumowluwaosia zakonom pry-skorennia ineneram ne poszczastyo pryborkaty joho pownistiu.

Ostanni trysta metriw Angusowi doweosia derty krutym schyom, obereno pro-macujuczy koen krok. Win nawi prychylawsia do samoji szybky, szczob kraszcze ba-czyty, kudy stawyty basztopodibni nohy Pouksa. Angus tak pylno wdywlawsia wgrunt pid soboju, szczo, raptom pidwiwszy hoowu, a zastyh wid nespodiwanky:dowkoa wse tonuo w dywnomu switli

Weykyj Szpyl wysocziw nad bio-rudym okeanom chwylastych chmar, samotniostrymiw na tli neba, priamowysnyj i czornyj. Angus a teper zrozumiw, czomu dechtonazywaw Szpyl Boym palcem. Potrochu styszywszy kroky j zatrymawszy na zrucznijdla ohladu miscyni, win sprobuwaw uowyty w styszenomu spiwi turbin hoos Graala,niczoho ne poczuw i zachodywsia wykykaty Gosse. Odnak i toj ne ozywawsia. Digatori dosi perebuwaw u raditini.

I todi staasia dywna ricz. Wzahali radikontakt iz kosmodromom buw dla Angusanepryjemno nadokuczywym, nemowby zawaaw jomu. Mabu, czerez te, szczo piotwidczuwaw chaj ne w sowach, a w hoosi Gosse prychowanu sturbowanis, a moe, jnedowiru. W tij trywozi buo baannia opikuwatysia nym, a cioho Parwis prosto ne zno-syw. Teper e, koy win i sprawdi yszywsia sam, bo ni ludkyj hoos, ani awtomatyczniimpulsy radimajaka z Graala ne doynay do nioho w cij bezkrajij bilij pusteli, win za-mis poehszennia widczuw sebe nepewno, jak ludyna u paaci dyw, jaka ne majeodnoho baannia pokynuty joho, doky ne pobaczy, szczo brama, dosi nawsti widczy-nena, sama soboju zamykajesia pered neju. Angus wyajaw sebe za nepotribnyj nastrij,schoyj na perelak, i poczaw schodyty do zabooczenoho schyu moria. Chocza j nekrutyj,schy buw podekudy obedeniyj, i Angus orijentuwawsia prosto na czornyj WeykyjSzpyl, szczo siahaw neba i zihnuwsia tak, nemow i sprawdi buw palcem, szczo pidma-niuje do sebe.

Raz i wdruhe pyta pidoszwy weetochoda sporsnua z tupym skrehotom, skydaju-czy donyzu hromaddia uamkiw iz kryanoho pancyra, ae ce kowzannia ne zahrouwaopadinniam. Treba buo tilky stawyty nohy, wbywajuczy stupni szypamy w zaszkarubyjnast, a ce spowilniuwao ruch. Weete schodyw wyhnutym schyom mi dwoma uszcze-ynamy, wperto hupajuczy nohamy tak, szczo a fontany kryynok obsypay jomu nako-linnyky j dysky kolin. Angus baczyw szczoraz dali whyb doyny, dno jakoji we wydniokri tuman. Digator spuskawsia nycze j nycze, a czornyj pae Weykoho Szpyla, wy-zyrajuczy z-nad mooczno-biych chmar, zdawawsia szcze hrizniszym.

Tak weetochid dosiah zony tych chmar, jaki pywy riwno j powilno, mow newydy-moju rikoju. Chmary obijniay joho stehna, tuman zatuyw kabinu, ae znyk umy, naczejoho zdmuchnuy. Szcze kilka chwyyn Czornyj Pae bowwaniw nad perystoju biynoju jak kamjanyj stowp sered piny i kryhy arktycznoho okeanu. Potim Pae znyk, Angusspynyw i prysuchawsia, bo raptom jomu zdaosia, niby czuje sabkyj urywczastyj pysk.Powertajuczy digator to liworucz, to praworucz, win czekaw, szczob cej paksywyj spiw,ue cikom wyraznyj, zazwuczaw odnakowo w oboch wuchach.

Peeng wychodyw z Palcia, podajuczy wirnyj napriamok. Angus piszow prosto nanioho. Koy b widchyyw, urywczastyj sygna staw by hoosniszym i trywonym. Kro-komir pokazaw sotu mylu. Bilsza czastyna dorohy yszyasia pozadu. Mensza, pidstup-nisza, rozkynuasia pered nym, ohornuta imoju. Waki chmary teper temniy wysokonad nym, wydymis siahaa kilkasot metriw. Anerojid pokazuwaw, szczo tut poczyna-jesia najbilsza zahybyna, ae z micnym gruntom.

Angus iszow, pokadajuczy i na such, i na zir, bo stao wydnisze, czerez snih oczewydno, to buw dwookys zamerzoho wuheciu j angidrydy inszych zastyhych haziw.Zridka z-pid nych wyhladaa morena slid lodowyka, jakyj utysnuwsia koy u rozpa-dynu wukanicznoho masywu, prooraw jiji pazujuczoju tuszeju, skuwaw kryhoju skelniuamky, a potim, widstupajuczy abo tanuczy wid magmy w hybynach Tytana, yszywmorenu w chaotycznomu bezadi.

Krajewyd zminyw, mow zymowoho poudnia. Znyk jedynyj suputnyk Pouksa

joho wasna ti. Weet stupaw upewneno, hruznuczy metaewymy czerewykamy wsnihu, w dzerkaach zadnioho baczennia Angusowi buo wydno wasni slidy, hidni tyra-nozawra najbilszoho z-pomi dwonohych chyakiw mezozoju. Za cym slidom Angusperewiriaw napriamok.

Z pewnoho czasu joho poczao peresliduwaty nejmowirne widczuttia, niby win nesam u kabini, a za joho spynoju je insza ludyna, win a czuw jiji dychannia. To buahalucynacija, szczo wynyka, mabu, wid perewtomy suchu monotonnymy radisygna-amy. Angus ce znaw, ae wona tak jomu dopeka, szczo win zatrymaw widdych. Todidruhyj protiaho zitchnuw. Newe ne halucynacija, a szczo insze?.. Piot zbywsia zrytmu, koos zatoczywsia. edwe wtrymaw joho j poczaw halmuwaty, a poky zowsimspynyw.

Toj druhyj perestaw dychaty. Newe ce buw widhomin z maszynnych koodia-ziw digatora? Stojaczy na misci, Angus wdywlawsia w nawkoysznij prostir, a pokypobaczyw na bezmenych snihowych pokrywaach czornu rysku, znak okyku, namalo-wanyj tuszsziu na biyni horyzontu. Zwidsy hodi buo rozibraty, czy to taka skela, czyskupczennia chmar. I chocza win zrodu ne baczyw weetochoda u zymowij obstanowcita szcze j z widstani myli, joho ochopya wpewnenis, szczo to digator Pirksa.

I win ruszyw do nioho, nawi ne zwernuwszy uwahy na sygna, jakyj rizaw wuchadedali sylnisze. Angus dodaw kroku. Czorna wertykalna plama dwojiasia na biomu tli,bo digator zdryhawsia wid konoho kroku. Czerez kilkanadcia chwyyn we monabuo zrozumity sprawni rozmiry plamy. Tudy buo z piwmyli, moe, trochy bilsze. TeperAngus i sam dywuwawsia, czomu ne posaw u toj bik radisygnaliw. Czomu ne zwau-wawsia. Do sliz udywlajuczy u posta zaliznoho weeta, Angus pomityw za szybkoju, wserci koosa, maekoho czoowiczka, jakyj, wysiaczy posered kabiny, ruchawsia nibypawuczok u pawutynni. Angus iszow za nym, i jichni weety yszay po sobi dowhi chwo-sty kuriawy, nacze korabli spinenu boroznu wody na mori.

Angus nazdohaniaw joho, wodnoczas ne zwodiaczy oka z dorohy poperedu. A tambuo na szczo podywytysia. Widdalik kuboczyasia zawiriucha, u proswitach jakoji zby-skuwaa szcze slipuczisza za snih biyna. To bua zona choodnych gejzeriw.

Todi Angus pokykaw toho, za kym hnawsia. Pokykaw raz, udruhe, wtretie, aetoj ne widpowiw, a nawpaky dodaw kroku, niby namahajuczy utekty wid swoho ria-tiwnyka. Angus peresliduwaw utikacza, szczoraz bilsze rozchytujuczy tuub swoho ko-osa, wymachujuczy joho mohutnimy rukamy, pospiszaw do zahybeli, bo strika kroko-mira tremtia bila czerwonoji podiky 48 myl na hodynu. Angus dowho kryczaw za-chrypym wid chwyluwannia hoosom, ta raptom jomu zacipyo, bo czorna posta poczaarozszyriatysia, spuchajuczy, jiji kontur utratyw czitkis, i win baczyw u inszomu diga-tori we ne ludynu, a weyku ti, jaka rozmywaa u bezformnu plamu, a poky rozwi-jaasia j znyka.

Angus ysze teper zbahnuw, szczo hnawsia sam za soboju. To buw dosy ridkisnyj,odnak widomyj i na Zemli, w Alpach, fenomen pid nazwoju Prywyd Brokena. Wasnewidobraennia na tli jasnych chmar.

Wraenyj cym widkryttiam, pryhoomszenyj orstokym rozczaruwanniam, Angusnapruyw usi mjazy, sudomno chapajuczy powitria, spaachnuw luttiu j rozpaczem, a-den spynyty widrazu, bez zatrymky. Ta nutroszczi koosa nacze wybuchnuy, joho szar-ponuo i kynuo wpered. Optymetry chlupnuy czerwinniu, jak rozpanachani yy kro-wju. Digator zadwyhtiw usim korpusom, nacze korabel, szczo naporowsia na pidwodnyjryf, i poczaw chyyty. Jakby Angus ne schamenuwsia j ne perewiw joho na powilniszyjkrok, weetochid zawaywsia b.

Bahatohoosyj protest raptowo perewantaenych agrehatiw zaspokojiwsia, Anguspowysnuw z rozczepirenymy nohamy, dychajuczy tak wako, niby sam probih oci wakiostanni myli. Slozy rozczaruwannia j hniwu stikay joho rozpasziym obyczcziam. Tro-chy zaspokojiwszy, win wyter mjakoju pidkadkoju rukawyci spitnili browy, tymczasom

jak gigantka apa weetochoda, powtoriujuczy cej joho ruch, pidniaasia whoru, zatu-ya wikno kabiny peredpliczcziam i z hurkotom udarya w wyprominiuwacz, roztaszo-wanyj na bezhoowych peczach. Angus zabuw widkluczyty prawyciu z konturu!

Cej czerhowyj iditkyj wczynok ostatoczno prywiw joho do tiamy. Angus rozwer-nuwsia, szczob wasnym slidom pity nazad, bo zwuky peenga zowsim rozadnaysia.Musyw staty na dorohu i jty neju, doky bude zmoha, a jakszczo joho zaslipy zawiriuchaw zoni gejzeriw, win rozhaniatyme jiji wyprominiuwaczem.

Wreszti Angus widszukaw te misce, de joho zbya z panteyku fatamorhana dzerkao z chmar ta haziw. A moe, win zduriw szcze ranisze, koy piddawsia ne naoptycznyj, a na akustycznyj obman i perestaw zistawlaty peeng iz kartoju? Misce, kudyjoho zaneso, wyjawyo ne due daeko wid dorohy, za krokomirom jakycho dewjamyl. Ae na karti tam ne buo nijakych gejzeriw wony tiahysia dali na piwnicz; cedowodya rozwidka OPS. Czerez te Marlin i poradyw ity z Roembdena do Graala kru-nym szlachom z piwdnia, bramoju zahybyny, jaku nikoy dosi ne zatopluwao, chocza jzasypao snihom gejzeriw. Marudno, ae bezpeczno. W najhirszomu razi zapadynumohy perehorodyty diuny dwookysowoho snihu, odnak digator maw dostatniu potu-nis, szczob podoaty nawi pjatymetrowi kuczuhury, a koy b zastriaw, Graal wysawby buldozery z dystancijnym uprawlinniam, zniawszy jich z robit u szachti.

Ae nichto ne znaw, de same propay oti try weetochody. Bo bezpererwnyj ra-dizwjazok ne dijaw u zahybyni, na staromu szlachu. Joho pisla tych katastrof poky-nuy. Krim toho, do piwdennoji zapadyny ne dochodyy j korotki chwyli, ta j retranslu-waty jich ne mona buo ade Tytan ne maje inosfery. Dowodyosia wykorystowu-waty satelitarni radiperedawaczi, odnak Saturn chwostom swojeji burchywoji magni-tosfery huszyw bu-jake wyprominiuwannia, krim azernoho. Chocza azery Graala,probywajuczy naszaruwannia chmar, dosiahay patrulnych suputnykiw, odnak ti su-putnyky, ne osnaszczeni peretworiuwaczamy chwyl takoho szyrokoho dipazonu, buynespromoni perekoduwaty switowi impulsy na radisygnay. Mohy, szczoprawda, po-syaty spaachy w zahybynu, ta ce, na al, niczoho ne dao b. Podoaty gejzerowi burimih tilky azer takoji potunosti, jaka rozpawya b dzerkaa suputnykiw. Wywedeni naorbity, koy Graal iszcze tilky rozbudowuwawsia, dzerkaa we zaznay pewnoji korozijii pohynay nadto bahato promenewoji energiji, chocza may b widbywaty jiji na 99 wid-sotkiw. U cej kubok nedohladiw, rozbazariuwannia zasobiw, pospichu, neczitkoji robotytransportu ta zwyczajnoji durosti, prytamannych ludiam skri, a ote i w kosmosi, odynpo odnomu wtiaho j oti weetochody, za jakymy j slid zapawsia. yszaa ostannia na-dija na micnyj grunt zapadyny. Ta czy takyj win twerdyj? Angus newdowzi maw pe-reswidczytysia w ciomu. Jakszczo win sperszu spodiwawsia wyjty na slid swojich pope-rednykiw, to teper ue wtratyw na ce nadiju. Jszow za azymutom, bo doroha tiahasiawhoru, a poky wywea joho z tijeji kuriawy. Liworucz wysocziy zanureni w chmarystrimczaky dawnioji magmy, z jakoji witer poobmitaw snih. Angus rozwaywo obmy-nuw ce misce. Piszow kamenoomneju wpoperek obedeniych uszczeyn, u kryzi buowydno bulbaszky nezamerzoho hazu. Koy zalizni stupni raz i wdruhe proamay kry-anu szkaraupu, zapadajuczy w poronynu, zniawsia takyj hurkit i trisk, jakyj czuje,mabu, ysze kapitan kryhoama, taraniaczy polarni torosy.

Persz ni ruszyty dali, Angus dbajywo ohlanuw nohy weetochoda. Potim szczedowho moroczywsia, poky poczuw urywczastyj zumer odnakowoho tonu. Trochy zhodomsygna u prawomu nawusznyku zaswystiw, a w liwomu zahuw basom. Oto Angus ter-placze obertawsia, poky zumery zazwuczay w unison.

Poperedu mi nagromadenymy kryanymy pytamy widkrywsia dosy szyrokyjprochid, to bua ne wodiana kryha, a zastyhli wuhewodni. Dodou Angus zijszow hru-bozernystym suchym szczebenem, szczosyy strymujuczy szwydkis, bo tysiacza wisim-sot tonn weetochoda tiahy zi schyu wnyz. Wkryti chmaramy wukaniczni stiny kra-tera rozstupyysia, j pered oczyma postaa uohowyna. Win spodiwawsia j tut pobaczyty

miscynu, zabarwenu wsima koloramy rajduhy, ae pobaczyw Birnamkyj lisZ tisnych otworiw bya dobra tysiacza gejzeriw, wykydajuczy w otrujnu atmosferu

kyplaczi strumeni amonijewych rozczyniw. Derea pid strachitywym tyskom wystrilu-way ridynu w temne nebo, peretworiujuczy joho na kaamutnyj chaos.

Angus buw pewen do nioho strumeni ne doberusia, eksperty day garantiju, todumaw ne pro ce. Slid buo abo widrazu powernutysia do Roembdena, abo prosuwatysiadali, suchajuczy beznewynni zwuky w nawusznykach, mow pidstupnyj spiw Odisseje-wych syren. Brudno-owti chmary, waki j edaczi, rozpywaysia nad usijeju zapady-noju, aby spadaty dodou dywnym ypkym snihom, szczo, zastyhajuczy, peretworiuwaw-sia na sprawni zarosti Birnamkoho lisu, chymernoho j woruszkoho.

Wasne, ce dywo ysze z weykoji widdali czymo nahaduwao zasypanu snihompuszczu. Zapeka hra agresywnych chimicznych spouk, jaku we czas pidywluwaynowi prypywy, bo okremi grupy gejzeriw byy bezperestanu w nepohamowne rozmire-nomu rytmi. Stworiuway amki, mowby porcelanowi dungli, szczo siahay czwermyl-noji wysoty. Ciomu spryjaa j sabka grawitacija.

Bili skysti chaszczi nakaday odna na odnu, a koy nyni we ne mohy utrymatymasywu mereanych rozhaue, szczo bez upynu pnuy u nebo, to osypaysia j zawa-luway iz protiahym hurkotom, jak wseenkyj skad porcelany w chwyynu zeme-trusu. Zresztoju, same porcelanotrusom chto ehkowano j nazwaw ci obway bir-namkych lisiw.

Pryhoomszywe j wodnoczas beznewynne wydowyszcze obwau mona buo ohla-nuty ysze z wertolota.

Otakyj buw lis Tytana; zbyka win zdawawsia netrywkoju konstrukcijeju, biopin-noju j mereywnoju, prote ne tilky weetochid, a j ludyna w skafandri moha prodertysiakri joho chaszczi. Ne prosto zahybyty u taku ehszu wid pemzy, zastyhu pinu, czymoserednim mi skryanioju mazziu i mereywom, spetenym z najtonszych porcelano-wych wookon. Nichto ne zmih by ruchatysia tam szwydko, a wse prosuwawsia b upe-red, bo toj bezmir nahaduwaw sprawniu chmaru z drahystoji pawutyny usich widtin-kiw bioho wid peramutrowo-opaowoho do slipuczo-moocznoho.

Uwijty do lisu buo moywo, ta nichto