ABC mediacji
26
ABC MEDIACJI wydawnictwo Fika info publikacja bezplatna Fundacja "Inicjatywa Kobiet Aktywnych" FIKA w Olsztynie Opracowala Marzena Radzka-Wiśniewska
Transcript of ABC mediacji
ABC MEDIACJI
wydawnictwoFika infopublikacja bezpłatna
Fundacja "Inicjatywa Kobiet Aktywnych" FIKA w Olsztynie
Opra
cowa
ła M
arze
na Ra
dzka
-Wiśn
iewsk
a
Fundacja „Inicjatywa Kobiet Aktywnych” FIKABiuro: ul. Tarasa Szewczenki 1, 10-274 OlsztynTel. 0048 505 344 605, 0048 503 680 500www.�ka.pl, www.mamprawo.�ka.pl�[email protected], mamprawo.�[email protected]
KRS 0000208292, Regon 519617664, NIP 739 342 15 86Nr ewid. w rejestrze Instytucji Szkoleniowych WUP w Olsztynie 2.28/00054/2010
Broszurę opracowała: Marzena Radzka-WiśniewskaProjekt: maxvizual
© Copyright by Fika, Olsztyn 2011
publikacja bezpłatna
nakład: 1000 egz.
1
SpiS treści1. Wstęp 32. informacja o projekcie MAM prAWO DO prAWA 43. Kto to jest mediator? 54. Standardy szkolenia mediatorów 125. Mediacje w sprawach cywilnych 146. Mediacje w sprawch karnych 147. Gdzie szukać mediatora? 168. W jakich przypadkach potrzebujemy mediatora 169. Kiedy można oddać sprawę do mediacji i jak to zrobić? 1710. Do czego powinna doprowadzić mediacja? 1811. Z jakimi kosztami wiąże się mediacja, kto je ponosi? 1912. Jak przebiega mediacja? 2113. Jak wygląda pierwsze spotkanie z mediatorem? 2314. Jakie zasady obowiązują w mediacji? 2615. polskie akty prawne regulujące tematykę mediacji 3816. Zasady 3017. Standardy prowadzenia mediacji 3218. instytucje powiązane tematem z mediacjami 3719. Źródła 39
2 3
Pisząc pierwsze słowa i zaczynając tym samym rozmowę z każdym, kto zdecydował się wziąć broszurę do ręki
lub zupełnie w przypadkowych okolicznościach wszedł w jej posiadanie albo został nią obdarowany bądź po prostu ją
znalazł, chcę powiedzieć, dlaczego warto przeczytać i zatrzymać w pamięci tych kilka słów, a nawet przekazać je dalej
np. jako dobrą nowinę. Jak wolicie.
Zanim odpowiem na kilka pytań, podzielę się z Wami paroma spostrzeżeniami na temat mediacji w życiu
każdego człowieka. Jest to moje zadanie oraz wymaga tego formuła broszury. Każdy z nas, tak naprawdę od dziecka,
nieświadomie uczestniczy w różnego rodzaju sporach. Na początku zazwyczaj są to polemiki na płaszczyźnie My kontra
Rodzice, względnie My vs Rodzeństwo. W późniejszym czasie przychodzi nam godzić pokłócone ze sobą koleżanki
czy kolegów, kolegę z koleżanką lub na opak. Teraz niestety muszę wszystkich zmartwić - nie rodzimy się z wiedzą
i umiejętnościami w zakresie rozwiązywania konfliktów. Takich zręczności nabywa dopiero przeszkolony mediator. Bez
wyuczonej wiedzy często wpadamy w tarapaty, a dobre intencje obracają się przeciwko nam.
Pomyślcie proszę, ile razy towarzyszyło Wam „zgrzytanie zębów”, krzyki, łzy, utrata najbliższych przyjaciół
itd., itd… Ile razy próbowaliście komuś pomóc, a okazywało się, że to do Was kierowano pretensje, zupełnie nie
wiadomo, z jakiej przyczyny. Nie chcę dalej wymieniać przykładowych sytuacji - na pewno każdy z Was wie o czym
mówię i co mam na myśli. Wie, jak to bywa w trudnych sytuacjach. Nie ma co ukrywać - spory i konflikty są trudne,
nieraz nawet bardzo trudne, a jest ich co niemiara w życiu każdego człowieka.
Właśnie dlatego broszura zawiera podstawowe informacje, dotyczące rozwiązywania konfliktów za pomocą
mediacji, która jest jednym ze sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.
WStĘp
54
DlA KAżDeGO Z nAS inne pytAnie JeSt
WAżne, MOżecie SprAWDZić,
Które OKAże SiĘ iStOtne DlA WAS?
Z g o d n i e z t y m , o c z y m w s p o m i n a ł a m
na wstępie, formuła broszury oraz moje zadanie polega
na próbie odpowiedzi na kilka pytań. pytania zostały
dobrane przypadkowo, przez osoby, które nigdy nie
spotkały się z zagadnieniami dotyczącymi mediacji,
ale podejrzewam, że nieraz uczestniczyły bądź były
świadkami konfliktu, tak, jak każdy z nas. Wierzę,
że lektura rozważań podjętych podczas próby
odpowiedzi na poniższe pytania, dostarczy wiedzy
d ot yc zą cej me d i ac j i lu b s t a ni e s i ę dź w ig n i ą
uruchamiającą Wasze przemyślenia w temacie mediacji
w życiu każdego człowieka.
„Mediator to neutralna osoba trzecia,
pomagająca stronom rozwiązać spór. Jego rola –
powszechnie w polsce niezrozumiana – obarczona
jest odpowiedzialnością i olbrzymim stresem”.
www.mediacjajestemza.pl
KtO tO JeSt MeDiAtOr?
i tu nie wiem, czy pisać Wam o różnych
definicjach i próbować dokonać analizy porównawczej,
c z y też p ow i e d z i e ć k i l k a s ł ów o z a d a n i a c h ,
które stoją przed mediatorem? Może pozwolę sobie
na eksperyment. Wchodzę do internetu i wpisuję tekst
„KiM JeSt MeDiAtOr?”. Oto co mi się wyświetliło:
infOrMAcJA O prOJeKcie MAM prAWO DO prAWA
projekt MAM prAWO DO prAWA, realizowany
przez fundację „inicjatywa Kobiet Aktywnych fiKA”
w Olsztynie, finansowany ze środków Unii europejskiej,
to trz yletni program zakładając y: doradzt wo
dla organizacji pozarządowych, porady prawne
oraz otwarte spotkania tematyczne dla mieszkańców
województwa warmińsko-mazurskiego, cykl szkoleń
dla doradców i młodzieży, opracowanie i wydanie
publikacji dotyczących wolontariatu, prawa pracy,
równości kobiet i mężczyzn oraz mediacji. Broszura,
którą trzymacie w ręku, dotyczy właśnie ostatniego
punktu – czyli mediacji.
Jednym z działań projektowych jest Akademia
Mediacji. pomysł dotyczy przeprowadzenia cyklu
warsztatów, których zadaniem jest przybliżenie,
zapoznanie i przećwiczenie zagadnień dotyczących
sposobu rozwiązywania sporów i konfliktów.
celem warsztatów jest nabycie wiedz y
i umiejętności dotyczących mediacji po to, żeby móc
wykorzystać je w swojej pracy zawodowej lub w ramach
pracy społecznej. Można również traktować to po prostu
jako inwestycję w przyszłość. na warsztaty Akademii
Mediacji zapraszamy osoby początkujące, nie mające
doświadczenia w prowadzeniu mediacji, a będące
zainteresowanymi wykonywaniem zawodu mediatora.
preferowane są osoby z wykształceniem wyższym.
W zajęciach mogą brać udział również osoby z ostatniego
roku studiów, planujące pracę o charakterze socjalno –
doradczym lub pragnące pracować w innym środowisku,
w którym umiejętność rozwiązywania konfliktów
jest niezbędna. Uczestnicy Akademii zdobędą wiedzę
nt. aspektów prawnych mediacji, technik oraz procedur
mediacyjnych. Zajęcia ukierunkowane są na naukę
prowadzenia mediacji, zmierzającej do osiągnięcia
jak najbardziej efektywnego porozumienia stron
sporów.
76
„to osoba trzecia, która, pomaga
znaleźć rozwiązanie w sytuacji, w której,
przynajmniej dwie strony nie umieją
bądź nie chcą dokonać tego we własnym
zakresie”.
www.google.pl
(hasło mediacje rówieśnicze)
„Mediator jest:
- rzemieślnikiem porozumienia,
- menagerem konfliktu,
- strażnikiem procedury.
Mediator nie jest:
- sędzią - nie wydaje wyroków, opinii, nie
decyduje o końcowej treści ugody,
- doradcą, adwokatem, psychologiem dla stron-
nie doradza stronom, nie namawia ich.
M e d i a t o r j e s t l i d e re m p o s t ę p o w a n i a
mediacyjnego, a strony są właścicielami konfliktu”. www.facebook.com
„W sprawach rodzinnych mediator pomaga członkom rodziny
w przeprowadzeniu trudnej rozmowy. Dba, aby rozmowa przebiegała w sposób
bezpieczny, uporządkowany, spokojny, tak by zmierzała w kierunku odpowiadających
wszystkim stronom uzgodnień”.
www.rozwod.pl
„Mediatorzy są ochotnikami biorąc ymi udział w pogotowiu mediac yjnym.
Osoby zainteresowane przystąpieniem do pogotowia powinny zapoznać się z informacjami
dostępnymi na tej stronie. Mediator jest przede wszystkim osobą wspierającą prowadzenie dyskusji.
Jego zakres działalności obejmuje asystę w komunikacji stron zaangażowanych w konflikt”.
Wikipedia
98
cechy DOBreGO MeDiAtOrA?
O b a w i a m s i ę , ż e l i s t a b ę d z i e d ł u g a ,
ale co tam, spróbujmy. Jeśli ktoś z Was ma ochotę,
to zanim przeczyta poniższe cechy, niech sam spróbuje
pomyśleć i zapisać na kartce cechy, jakie powinna
posiadać osoba, do której gotowy byłby zgłosić
się w celu odbycia mediacji. takie ćwiczenie z kartką jest
ciekawe, sami zaraz się przekonacie dlaczego.
kompetentny – przygotowany merytorycznie
bezstronny – neutralny, nie narzucający
obiektywny, sprawiedliwy
inteligentny, mądry
komunikatywny
cierpliwy, wytrwały, opanowany
doświadczony
taktowny
otwarty
zrównoważony
sympatyczny, z poczuciem humoru
„silny wewnętrznie”, budzący zaufanie
„z charyzmą”,
schludny, kulturalny,
cechujący się sprawnością językową,
z ciepłym tembrem głosu,
refleksyjny,
optymista,
posiadający wysoką samoocenę,
odpowiedzialny, punktualny,
zdecydowany, stanowczy, konsekwentny,
precyzyjny, uporządkowany,
silny psychicznie,
zrównoważony, wyrozumiały,
akceptujący,
będący „tu i teraz”,
cechujący się „empatią mediacyjną” …itd. itp.
„Mediator kieruje rozmową podczas
mediacji. Jest on bezstronny (nie staje
po żadnej ze stron, nie faworyzuje jednej
z nich) oraz neutralny (nie podpowiada
gotowych rozwiązań, tylko wspiera strony
w poszukiwaniach). W trakcie sesji mediacyjnej
mediator zadaje pytania, aby strony, szukając
rozwiązania, wzięły pod uwagę alternatywne
rozwiązania”.
www.pozytywnazmiana.pl
to t y l e i to t y l ko z p i e r w s ze j k a r t y.
Jak widzicie, mediator nie ma łatwego zadania.
Z jednej strony pełni określoną rolę i funkcję z drugiej
jednak nie ma jednolitego określenia dotyczącego
tej osoby, choć wszystkie powyższe zawierają cechy
wspólne.
proponuję wybierzcie sobie tą, która Wam
najbardziej pasuje lub poszukajcie kolejnych,
w których odnajdziecie siebie.
Wszystkie są prawidłowe.
„Mediator to neutralna i bezstronna
osoba uczestnicząca w postępowaniu mediacyjnym,
pomagająca stronom w komunikowaniu się”.
www.facebook.com
1110
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 r., w sprawie postępowania
mediacyjnego w sprawach nieletnich (Dz. U. z dnia
6 czerwca 2001 r.) „ (…)
§ 4. Sąd może przekazać sprawę w celu
przeprowadzenia postępowania mediacyjnego osobie
godnej zaufania, która:
• ukończyła 26 lat,
• korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych,
• biegle włada językiem polskim w mowie i piśmie,
• posiada wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii, resocjalizacji lub prawa oraz ma doświadczenie w zakresie wychowania lub resocjalizacji młodzieży,
• posiada umiejętności rozwiązywania konfliktów oraz nawiązywania kontaktów międzyludzkich,
• d a j e rę ko j m i ę n a l e ż y te g o w y ko ny wa n i a obowiązków,
• odbyła szkolenie dla mediatorów, o którym mowa w § 8,
• została wpisana do wykazu, o którym mowa w § 7 ust. 1 (…)
• § 6. 1. Mediatorem nie może być czynny zawodowo:
• sędzia, prokurator, asesor i aplikant sądowy lub prokuratorski oraz inna osoba zatrudniona w sądzie, prokuraturze, policji lub w innej instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw,
• adwokat i aplikant adwokacki, radca prawny i aplikant radcowski, notariusz, asesor i aplikant notarialny,
• komornik, aplikant komorniczy i pracownik jego kancelarii,
• funkcjonariusz i pracownik Służby Więziennej,
• pracownik placówki opiekuńczo-wychowawczej, specjalnego ośrodka szkolno - wychowawczego, z a k ł a d u p o p r a w c z e g o l u b s c h r o n i s k a
dla nieletnich,
• pracownik instytucji lub członek organizacji zajmujących się świadczeniem pomocy dla ofiar przestępstw lub działalnością na ich rzecz.
Ach, jak dobrze byłoby znać kogoś takiego.
niech podniesie rękę do góry ten, kto zna choć jedną
osobę, która posiada wszystkie cechy wymienione
p r ze z Wa s n a k a r t k a c h l u b t e w y l i s t o w a n e
powyżej? pomyślcie, może jednak ktoś taki istnieje?
Właśnie dlatego doświadczenie z kar tką jest
tak ciekawe. Jeśli wejdziemy w rolę osoby zwracającej
się do mediatora, to właśnie takich cech będziemy
poszukiwać. Kiedy jednak spróbujemy sobie urealnić tę
sytuację i postawić się w roli mediatora i zweryfikujemy
oczekiwania z możliwościami, to okazuje się, zresztą nie
po raz pierwszy w życiu, że ludzie idealni nie istnieją.
te rozważania są pomocne zarówno z punktu widzenia
osób, które być może w przyszłości będą korzystać z tego
typu usług, a także z punktu wiedzenia tych, którzy
planują zajmować się mediacją.
p o d s u m o w u j ą c , m o ż n a p o w i e d z i e ć ,
że najważniejsza jest świadomość tego, jakimi cechami
powinna charakteryzować się osoba planująca pomagać
innym w rozwiązywaniu konfliktów i jakie cechy trzeba
w sobie rozwijać i udoskonalać. Z mojego punktu
widzenia, oprócz wyżej wymienionych aspektów,
jednym z ważniejszych i warunkującym pozostałe jest:
śWiADOMOść SWOich SŁABOści i OGrAnicZeŃ OrAZ
śWiADOMOść SWOich MOcnych StOn.
JAK ZOStAć MeDiAtOreM?
Analizując cechy dobrego mediatora, można by
powiedzieć, że nim trzeba się po prostu urodzić. nie jest
to wcale aż tak dalekie od prawdy. Każdy z nas posiada
jakiś zespół wrodzonych cech, które, w mniejszym bądź
większym stopniu, predysponują go do wykonywania
różnych zawodów i czynności w życiu. Myśląc o mediacji
w tym kontekście, uznajemy, że nie każdy może
zostać mediatorem. Ale chcąc odpowiedzieć stricte
na pytanie jak nim zostać, należy sięgnąć do przepisów,
które przynajmniej w jakimś stopniu regulują to.
MeDiAcJe W SprAWAch nieletnich
1312
trening umiejętności mediacyjnych w zakresie:
- prowadzenia wstępnych spotkań ze stronami
oraz opanowania wypowiedzi otwierających mediację,
- dokonania analizy i diagnozy konfliktu objętego
mediacją,
- prowadzenia sesji mediacyjnych i spotkań na osobności
z u c ze s t n i k a m i p o s tę p owa n i a m e d i a c y j n e g o
(opanowania technik mediacyjnych),
- komunikowania się z uczestnikami w sposób
umożliwiający zrozumienie problemu (aktywne
słuchanie, zadawanie pytań),
- pomocy w doprowadzeniu do satysfakcjonującej obie
strony ugody,
- opanowania terminologii umożliwiającej współpracę
i wymianę doświadczeń z innymi mediatorami.
psychologiczne mechanizmy powstawania,
eskalacji i rozwiązywania konfliktów:
- wybrane zagadnienia z psychologii społecznej,
w szczególności w zakresie praktycznego zastosowania
w i e d z y p s y c h o l o g i c z n e j o m e c h a n i z m a c h
powstawania, eskalacji i rozwiązywania konfliktów,
- procedury rozwiązywania konfliktów (negocjacje,
mediacje, arbitraż, sąd) - podobieństwa i różnice,
- s t o s o w a n i e p r o c e d u r m e d i a c y j n y c h
w polsce i na świecie (spory zbiorowe, konflikty
w społecznościach lokalnych, konflikty sąsiedzkie,
rodzinne, spory sądowe),
- różne modele mediacji pokrzywdzony-sprawca,
- wiedza o procesie mediacji (specyfika roli mediatora,
etapy mediacji, rola satysfakcji merytorycznej,
psychologicznej i proceduralnej).
2 3Mediatorem nie może być również ławnik
sądowy w czasie trwania kadencji oraz społeczny kurator sądowy.
Mediatorem w danej sprawie nie może być osoba, która w sprawie nieletniego była świadkiem, wydawała opinię, sporządzała wywiad środowiskowy lub prowadziła terapię nieletniego, a także osoba, co do której zachodzi okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jej bezstronności.
§ 7. 1. W sądzie okręgowym prowadzi się wykaz instytucji i osób godnych zaufania, uprawnionych do przeprowadzania postępowania mediacyjnego.
(…)
§ 8 . 1 . S z ko l e n i e m e d i ato rów p o l e g a na zaznajomieniu z problematyką postępowania mediacyjnego oraz uzyskaniu wiedzy potrzebnej do wykonywania czynności mediatora.
Szkolenie, o któr ym mowa w ust. 1, obejmuje
zajęcia teoretyczne i praktyczne, przeprowadza
się według standardów określonych w załączniku
do rozporządzenia. (…)”.
StAnDArDy SZKOleniA MeDiAtOróW
Zakres tematów, które powinny być objęte szkoleniem dla mediatorów.
1 p r a w n e i o r g a n i z a c y j n e a s p e k t y
funkcjonowania procedur mediacyjnych między
poszkodowanym a sprawcą czynu zabronionego:
- podstaw y prawne zastosowania procedur
mediacyjnych w sprawach nieletnich z elementami
wiedzy o mediacji w postępowaniu karnym,
- szczegółowe omówienie zasad prowadzenia
postępowania mediacyjnego,
- prawa i obowiązki mediatora,
- zagadnienia etyki zawodowej mediatorów,
- zagadnienia praktyczne związane z organizacją
postępowania mediacyjnego,
- zasady współprac y z organami w ymiaru
sprawiedliwości,
- prowadzenie dokumentacji,
15
Ustawa z dnia 6 czer wca 1997 r. Kodeks
postępowania karnego. „(…)
§ 3. postępowania mediacyjnego nie może
prowadzić osoba, co do której w konkretnej sprawie
zachodzą okoliczności określone w art. 40-42, czynny
zawodowo sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny,
a także aplikant do tychże zawodów albo inna osoba
zatrudniona w sądzie, prokuraturze lub innej instytucji
uprawnionej do ścigania przestępstw. (…)”.
Społeczna rada do spraw Alternatywnych
Metod rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy
Ministrze Sprawiedliwości, Warszawa, 29 października
2007 roku.
K w a l i f i k a c j e m e d i a t o r a u z y s k u j e
się w w yniku odbycia szkolenia o charakterze
teoretycznym i praktycznym w wymiarze co najmniej 40
godzin zegarowych, potwierdzonego zaświadczeniem
ukończenia kursu. Zgodnie z niniejszymi standardami
szkolenie mediacyjne obejmuje następujące tematy:
podstawowe zasady i składniki postępowania
mediacyjnego
psychologiczne mechanizmy powstawania,
eskalacji i rozwiązywania konfliktów
trening praktycznych umiejętności prowadzenia
mediacji
Wiedza o prawnych i organizacyjnych aspektach
funkcjonowania procedur mediacyjnych
to tyle na temat uregulowań prawnych.
Jak widzicie, poza mediacjami karnymi i w sprawach
nieletnich, w świetle prawa mediatorem może zostać
każdy z pełną zdolnością do czynności prawnych,
korzystający w pełni z praw publicznych. Dlatego
ważna jest odpowiedzialność każdego człowieka
i jego świadomość, że posiada on pewne ograniczenia.
przecież nie ma ludzi idealnych.
14
MeDiAcJe W SprAWAch cyWilnych
Kodeks postępowania cywilnego, przepisy z zakresu
mediacji w brzmieniu obowiązującym od 19 kwietnia
2010 r. „(…)
Art. 1832. § 1. Mediatorem może być osoba
fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych,
korzystająca w pełni z praw publicznych.
§ 2. Mediatorem nie może być sędzia.
nie dotyczy to sędziów w stanie spoczynku. (…)”.
MeDiAcJe W SprAWAch KArnych
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie postępowania
mediacyjnego w sprawach karnych na podstawie
art. 23a § 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks
postępowania karnego (Dz. U. nr 89, poz. 555, z późn.
zm.1) zarządza, co następuje: „(…)
§ 3. postępowanie mediacyjne może również
prowadzić osoba godna zaufania, która:
• posiada obywatelstwo polskie;
• korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich;
• ukończyła 26 lat;
• biegle włada językiem polskim;
• nie była karana za przestępstwo umyślne;
• posiada umiejętności likwidowania konfliktów
o ra z w y s t a rc z a j ą c ą d o p r ze p rowa d z a n i a
p o s t ę p o w a n i a m e d i a c y j n e g o w i e d z ę ,
w szczególności w zakresie psychologii, pedagogiki,
socjologii, resocjalizacji lub prawa;
• d a j e rę ko j m i ę n a l eż y te g o w y ko ny wa n i a
obowiązków;
• została wpisana do wykazu, o którym mowa
w § 4 ust. 1. (…)”.
1716
- potrzebna jest konstruktywna dyskusja
zamiast destruktywnej kłótni,
- jest wiele płaszczyzn sporu (merytoryczne
i emocjonalne),
- strony chcą wspólnie decydować o sposobie
rozwiązania konfliktu,
- strony chcą same wypracować wspólne
rozwiązanie, a mimo to nie są w stanie się porozumieć
KieDy MOżnA ODDAć SprAWĘ DO MeDiAcJi i JAK tO ZrOBić?
O tym, kiedy można oddać sprawę do mediacji,
odpowiedziałam już poniekąd w tej broszurze. teraz
skupię się na przedstawieniu kto i jakie sprawy zgłasza
do mediacji?
Mediacje cywilne – rodzinne, gospodarcze,
pracownicze, oświatowe, społeczne itd. - kierowane
są z sądów okręgowych i rejonowych (na podstawie
postanowienia o skierowaniu sprawy do mediacji
na wniosek strony/stron lub sędziego) lub prowadzone
są na podstawie zgłoszenia osób prywatnych, firm,
instytucji itd.
Mediacje karne – kierowane są z sądów
(na podstawie postanowienia o skierowaniu sprawy
do mediacji na wniosek strony/stron lub sędziego),
prokuratury, policji. Mediacje między nieletnim sprawcą
czynu karalnego a pokrzywdzonym – kierowane
z sądów rodzinnych na podstawie postanowienia
o skierowaniu sprawy do mediacji na wniosek strony/
stron lub sędziego.
p o d s u m o w u j ą c , m e d i a c j ę p r o w a d z i
się na podstawie umowy o mediację lub postanowienia
sądu kierującego do mediacji. W przypadku, gdy
mamy sytuację, w której strony będące w konflikcie
nie mogą sobie poradzić z dzielącymi je różnicami,
na ich prośbę (mediacja pozasądowa) lub za ich zgodą
GDZie SZUKAć MeDiAtOrA?
M e d i a t o r a n a j p r o ś c i e j s z u k a ć
w sądzie, ponieważ organizacje społeczne i zawodowe,
które zajmują się mediacją, najczęściej prowadzą listy
stałych mediatorów i przekazują je prezesowi Sądu
Okręgowego, mającemu obowiązek udostępnienia
i c h w s z y s t k i m z a i nte re s owa ny m . i n fo r m a c j i
o stałych mediatorach można również szukać na stronie
internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (www.
ms.gov.pl), na stronach internetowych stowarzyszeń
mediatorów, organizacji społecznych i zawodowych
oraz instytucji zajmujących się mediacją.
W JAKich prZypADKAch pOtrZeBUJeMy
MeDiAtOrA?
M o ż n a p o w i e d z i e ć , ż e m e d i a t o r a
potr zebujemy wszędzie tam, gdzie sami n ie
radzimy sobie z konfliktem. Można prowadzić
mediacje w sprawach cywilnych, gospodarczych
i w y n i k a j ą c yc h z p r aw a p r a c y, w s p r aw a c h
rodzinnych, w sprawach karnych oraz z udziałem
nieletnich. prowadzi się również mediacje sąsiedzkie,
które mają szczególne znaczenie - adresowane są
do osób, które się znają i na co dzień widują. prowadzą
one do wspólnego wypracowania międzysąsiedzkich
reguł postępowania. Zapobiegają powstawaniu
kolejnych sytuacji konfliktowych oraz sprzyjają
utrzymaniu dalszych relacji.
Mediacje rówieśnicze natomiast są metodą
rozwiązywania konfliktów wśród dzieci i młodzieży
na terenie szkoły, placówki opiekuńczo – wychowawczej
lub resocjalizacyjnej, w obecności mediatora rówieśnika.
Spróbuję zaproponować taki mini test.
Jeżeli jedno z poniższych twierdzeń jest tożsame
z Waszą opinią, to znaczy, że potrzebujecie mediacji:
- stronom zależy na utrzymaniu dobrych relacji
w przyszłości,
1918
porozumienie do zatwierdzenia w sądzie właściwym
danej sprawie)
J e d n a k n i e m o ż n a p o w i e d z i e ć ,
że celem mediacji jest po prostu zawarcie porozumienia,
ponieważ mediacja nie polega tylko na spisaniu takiego
dokumentu i nie zawsze do tego dochodzi. Jest jednak
ważnym procesem dla osób biorących w niej udział.
Z JAKiMi KOSZtAMi Wiąże SiĘ MeDiAcJA, KtO Je pOnOSi?
W większości sporów sprawy finansowe
odgrywają dużą rolę. Biorąc pod uwagę koszty sądowe
dotyczące postępowań w różnego rodzaju sprawach,
mediacja wydaje się być najtańszym rozwiązaniem. Ale
nie jest to jej główna zaleta. Wynagrodzenie mediatora
zawsze pokr y wają strony. Mediator otrzymuje
wynagrodzenie za zorganizowanie i przeprowadzenie
postępowania mediacyjnego, niezależnie od tego,
czy strony zawrą ugodę, czy też nie. Sąd nie ma
możliwości zwolnienia stron od kosztów mediacji,
gdyż nie stanowią one kosztów sądowych. Strony
płacą wynagrodzenie mediatorowi, na podstawie
wystawionego przez niego rachunku, bez pośrednictwa
sądu. Koszty mediacji prowadzonej na skutek
skierowania przez sąd i zakończonej ugodą znosi
się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej
(art. 104 1 k.p.c.). Zasadą jest więc, że strony pokrywają
koszty mediacji po połowie, chyba że w ugodzie ustalą,
że ponoszą je w innych częściach lub płaci je tylko jedna
ze stron. Jeżeli w postępowaniu mediacyjnym zostanie
zawarta ugoda, sąd zwraca 3/4 uiszczonego wpisu od
pozwu. Jeśli wskutek mediacji nie zostanie zawarta ugoda, koszty mediacji rozlicza się pomiędzy stronami
według następujących zasad:
- strona przegrywająca sprawę obowiązana
jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty
niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej
obrony (koszty procesu).
(mediacja sądowa) interweniuje w ten spór neutralna
osoba trzecia – czyli mediator. Z formalnego punktu
widzenia do postępowania mediacyjnego sprawę może
skierować sąd bądź każda ze stron konfliktu, podejmując
decyzję o skorzystaniu z mediacji pozasądowej. Art.
1836 Kpc stanowi, że wszczęcie mediacji przez stronę
następuje z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku
o przeprowadzenie mediacji (wraz z dostarczonym
dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie).
Wniosek ten jest obowiązkowy do sporządzenia, bez
względu na to, czy strony zawarły umowę o mediacji,
czy tej umowy nie zawarły. Oczywiście druga strona
musi wyrazić zgodę na prowadzenie mediacji –
mediacja jest bowiem dobrowolna.
DO cZeGO pOWinnA DOprOWADZić MeDiAcJA?
O d p o w i e d ź n a p y t a n i e
„do czego powinna doprowadzić mediacja?” zależna
jest od oczekiwań osób pozostających w konflikcie.
Każda osoba przychodząca do mediatora oczekuje od
procesu mediacji tego, na czym jej najbardziej zależy.
różnym osobom zależy na różnych rzeczach. Jedna
osoba pragnie pokazać, jak bardzo jest pokrzywdzona
i oczekuje współczucia, inny człowiek chce udowodnić
czyjąś winę, a kolejny szuka popleczników, aby
utwierdzić się w swojej racji. Jednak to nie są cele
mediacji. Jak się domyślacie, trudno jest jednoznacznie
odpowiedzieć na pytanie „do czego powinna
doprowadzić mediacja?”, natomiast można nakreślić
ogólne cele omawianego tu procesu mediowania. Są to:
- umożliwienie komunikacji stron będących
w konflikcie;
- w y p r a c o w a n i e p o r o z u m i e n i a
satysfakcjonującego dla każdej ze stron konfliktu;
- spisanie porozumienia, które przyjmują obie
strony (porozumienie musi być zgodne z obowiązującym
prawem; otrzymują je obie strony, duplikat pozostaje
u mediatora; mediator ma obowiązek zgłosić
2120
oraz o prawa niemajątkowe wynagrodzenie mediatora
za pierwsze posiedzenie mediacyjne, przeprowadzone
w wyznaczonym przez sąd czasie mediacji, wynosi 60
złotych, a za każde następne posiedzenie - 25 złotych.
3 . J e ż e l i s ą d u p o w a ż n i ł m e d i a t o r a
do zapoznania się z aktami sprawy, wynagrodzenie
za całość postępowania, o którym mowa w ust. 1 i 2,
podwyższa się o 10%.
§3. Zwrotowi podlegają udokumentowane
i niezbędne wydatki mediatora poniesione w związku
z przeprowadzeniem mediacji na pokrycie kosztów:
1) przejazdów - w wysokości i na warunkach
określonych w przepisach dotyczących wysokości
oraz warunków ustalania należności przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu w państ wowej
i samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu
podróży służbowej na obszarze kraju;
2) zawiadomień stron;
3) zużytych materiałów biurowych;
4) wynajmu pomieszczenia niezbędnego
do przeprowadzenia posiedzenia mediacyjnego,
w wysokości nieprzekraczającej 50 złotych za jedno
posiedzenie.
JAK prZeBieGA MeDiAcJA?
chcąc pokazać Wam pewien proces, wymienię
kolejno etapy mediacji, tak, żeby każdy z Was mógł
to sobie wyobrazić:
1 Zgłoszenie sprawy do mediacji - omówione
w innej części broszury.
2 Sesje/posiedzenia mediacyjne wstępne,
informacyjne prowadzone są z każdą ze stron osobno.
W trakcie tych spotkań mediator informuje strony
na czym polega proces mediacji, jakimi kieruje
się zasadami, jakie ma cele i jakie mogą osiągnąć
korzyści z rozwiązania konfliktu na drodze mediacji.
Do niezbędnych kosztów procesu zalicza się
m. in. koszty mediacji prowadzonej na skutek
skierowania przez sąd (art. 98 1 § 1 k.p.c.)
- jeżeli postępowanie cywilne zostało wszczęte
w ciągu trzech miesięcy od dnia zakończenia mediacji,
która nie została zakończona ugodą albo zawarta ugoda
nie została zatwierdzona przez sąd, do niezbędnych
kosztów procesu zalicza się także koszty mediacji
w wysokości nieprzekraczającej czwartej części wpisu
- niezależnie od wyniku sprawy sąd może
włożyć na stronę lub inter wenienta obowiązek
zwrotu kosztów wywołanych ich niesumiennym
lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem. Dotyczy
to również nieusprawiedliwionej odmowy poddania
się mediacji, na którą strona uprzednio wyraziła zgodę
(art. 103 § 1 k.p.c.).
Koszty mediacji pozasądowej określa
wyłącznie umowa mediatora ze stronami.
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 30 listopada 2005 r. w sprawie wysokości w ynagrodzenia i podlegając ych zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym,
na podstawie art. 981 § 4 ustawy z dnia 17 listopada
1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43,
poz. 296, z późn. zm ) zarządza, co następuje:
§ 1 . r oz p o r z ą d ze n i e o kre ś l a w y s o ko ś ć
w y n a g r o d z e n i a m e d i a t o r a z a p r o w a d z e n i e
postępowania mediacyjnego w sprawach cywilnych,
wszczętego na podstawie skierowania sądu i wydatki
mediatora podlegające zwrotowi.
§2. 1. W sprawach o prawa majątkowe
wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości
przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 złotych
i nie więcej niż 1 000 złotych za całość postępowania
mediacyjnego.
2 . W s p r a w a c h o p r a w a m a j ą t k o w e ,
w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić
2322
porozumienia. Mediator zawsze stara się pomóc
stronom w uświadomieniu sobie innych możliwości
i alternatyw. Aby ugoda zawarta przez strony przed
mediatorem mogła uzyskać moc prawną ugody
sądowej, tzn. by mogła wywoływać takie same skutki,
jak w przypadku, gdyby strony zawarły ją przed sądem,
wymaga zatwierdzenia przez sąd. niezbędne jest
złożenie w tym celu wniosku o zatwierdzenie ugody,
ponieważ sąd z urzędu nie może sam jej zatwierdzić.
Wniosek o zatwierdzenie ugody może złożyć każda ze
stron samodzielnie lub wspólnie za pomocą jednego
wniosku.
podsumowując ten punkt, koniecznie chcę
powiedzieć, że ponieważ mediacja to nie linia
technologiczna, lecz przede wszystkim ludzie, ich
problemy i związane z tym silne emocje, proces ten jest
bardzo trudny. Wymaga od mediatora ogromnej wiedzy
i umiejętności, a przede wszystkim predyspozycji,
o których rozmawialiśmy chwilę wcześniej.
JAK WyGląDA pierWSZe SpOtKAnie Z MeDiAtOreM?
pierwsze spotkanie z mediatorem wygląda
różnie. W dużej mierze zależy to od osoby, która
zgłosi się do mediatora, od rodzaju sytuacji, z którą
mamy do czynienia i emocji, jakie temu towarzyszą.
ponieważ spotkanie odbywa się na osobności, często
jest to trudna dla strony rozmowa, w której mierzy
się ona z problemem, opowiadając mediatorowi
swoją historię. Ale nie tylko na tym polega trudność.
pierwsze spotkanie wiąże się zazwyczaj z określeniem
tego, czego ja chcę, czego oczekuję od mediacji, na ile
mogę zrezygnować z celu pierwotnie obranego. Określa
się wówczas również co jest przedmiotem sporu i kto
jest prawdziwą stroną konfliktu.
St ro ny p o t w i e rd z a j ą d o b rowo l n o ś ć s wo j e g o
uczestnictwa w mediacji. Mediator dowiaduje się o tym,
co jest przedmiotem sporu oraz jaki jest punkt widzenia
stron na zaistniałą sytuację. przedstawia także jakie,
według niej, muszą zaistnieć warunki, aby było możliwe
rozwiązanie konfliktu i zawarcie satysfakcjonującej obie
strony ugody.
3 Sesje/posiedzenia mediacyjne - jeśli
strony wyrażają gotowość spotkania ze sobą „twarzą
w twarz” dochodzi do sesji wspólnej stron przy udziale
mediatora. Jeśli jedna ze stron, z ważnego dla niej
powodu, nie wyraża zgody na spotkanie bezpośrednie
z drugą stroną, jednakże dąż y do osiągnięcia
porozumienia, istnieje możliwość prowadzenia mediacji
pośredniej. Wówczas mediator spotyka się oddzielnie
z każdą ze stron, będąc pośrednikiem w przekazywaniu
punktu widzenia i wzajemnych oczekiwań. W trakcie
sesji/posiedzeń mediacyjnych, trwających zwykle
1-2 godziny, strony wyjaśniają sobie najważniejsze
dla nich kwestie oraz wspólnie poszukują rozwiązania
konfliktu. Mediatorzy podczas mediacji ułatwiają
stronom komunikację. Jeśli stronom uda się wyjaśnić
przyczyny sporu i dojść do porozumienia bądź poczynić
ustalenia na przyszłość (zależnie od rodzaju mediacji) –
podpisują ugodę. liczba sesji/posiedzeń mediacyjnych
uzależniona jest od rodzaju mediacji, ale można uznać,
że średnio jest ich od 2 do 4.
4 p o d p i s y w a n i e u g o d y s t a n o w i
odrębny, istotny etap postępowania mediacyjnego,
w którym ważną rolę odgrywa właściwe przygotowanie
mediatora. Jest on bowiem zobowiązany dopilnować
realności i konkretności podpisywanego porozumienia.
Ugoda to ustalenia, które wypracowały
w trakcie trwania mediacji same strony i które na końcu
zostały spisane w formie porozumienia. Jeśli stronom
nie udaje się wypracować satysfakcjonującego je
porozumienia, sprawa zostaje odesłana do organu, który
przesłał sprawę do mediacji, w celu rozstrzygnięcia
sprawy. W przypadku mediacji tzw. prywatnych
stronom pozostaje szukać innych sposobów osiągnięcia
2524
Jeśli DO MeDiAtOrA ZGŁOSiŁA JeDnA Z OSóB pOZOStAJących W KOnfliKcie, tO cZy MeDiAtOr nie BĘDZie pOZOStAWAŁ pO JeJ StrOnie?
Mediatora obowiązują precyzyjne zasady,
określane m.in. przez stowarzyszenia działające
w tym obszarze w dokumencie najczęściej nazywanym
kodeksem etycznym. Mediator musi być zatem
bezstronny. to jedna z podstawowych zasad, bez której
mediacja nie ma sensu. rozumiem, że takie wątpliwości
czy też obawy pojawiają się u osób pierwszy raz
uczestniczących w procesie mediacji. Myślę, że mediacja
prowadzona w profesjonalny sposób, w krótkim czasie,
rozwiewa tego typu wątpliwości. nie zmienia to jednak
faktu (w tym miejscu zwracam się do wszystkich, którzy
planują zając się mediacjami), że bardzo często strony
konfliktu przychodząc na mediację, próbują przeciągać
mediatora na swoją stronę. to jedno z wielu trudnych
wyzwań, przed którymi staja mediatorzy.
cZy MeDiAtOr pODAJe GOtOWe rOZWiąZAnie prOBleMU?
cechą charakterystyczną mediacji i zarówno
jedną z jej najsilniejszych stron, zapewniających
trwałość porozumienia, jest fakt, iż to strony same
w ypracowują roz wiązania, propoz ycje ugody
i sposoby na załagodzenie sporu. Mediator jest tylko
strażnikiem zasad, które również ustalają na wstępie
strony sporu. Jednym z zadań mediatora jest pomoc
stronom konfliktu w odnalezieniu wspólnych obszarów
oraz uświadomienie im straty, która będzie wynikiem
braku porozumienia.
Mediator nie podaje gotowych rozwiązań.
cZy MOżnA nAGryWAć MeDiAcJe?
żaden ze znanych mi mediatorów nie zgadza
sie na nagrywanie i filmowanie mediacji. Kwestia
ta nie jest uregulowana ustawą, jednak mediacje
służą porozumieniu stron, a nie zbieraniu materiałów
i na tym powinniśmy się koncentrować, decydując
się na mediacje. chęć zapisu sesji mediacyjnej może
wzbudzić podejrzenie, że oficjalny cel mediacji
różni się od ukrytego celu strony, chcącej zbierać
informacje. cały przebieg mediacji, jak i wszystko,
co zostanie wypowiedziane podczas rozmów, objęte
jest poufnością.
KOrZyści MeDiAcJi?
po pierwsze, mediacja jest skuteczniejsza i tańsza niż proces sądowy.
po drugie, w mediacji żadna decyzja nie zostaje podjęta bez zgody zainteresowanych osób.
po trzecie, osoby uczestniczące w mediacji chętniej stosują się do ustaleń, gdyż same wypracowały i uzgodniły warunki porozumienia.
po czwarte, rozpoczynając mediację niczego nie ryzykujesz, gdyż w każdej chwili możesz odstąpić od niej.
po piąte, mediacja umożliwia wyrażenie własnych uczuć i potrzeb w atmosferze spokoju i akceptacji (choć pewnie części z Was w ydaje się to nierealne).
po szóste, mediacja poz wala na lepsze zrozumienie powodów rozmaitych zachowań drugiej strony.
po siódme, niekiedy mediacja umożliwia wybaczenie doznanych krzywd, a nawet pojednanie.
po ósme, mediacja prowadzi do zawarcia ugody uwzględniającej interesy obu stron.
po dziewiąte, mediacja prowadzi do sytuacji obopólnej wygranej.
po dziesiąte, może nich każdy z Was doda własne: ………………………………………….
27
efektem pracy mediatora ze stronami jest spisana ugoda i protokół lub sprawozdanie. protokół lub sprawozdanie zawierają jedynie informacje o tym, kto brał udział w mediacji, ile było spotkań mediacyjnych, gdzie się odbywały. Mediator nie zamieszcza nigdzie informacji o przebiegu mediacji.
Akceptowalności – mediator powinien być zaakceptowany przez strony, nikt nie ma prawa narzucać wyboru mediatora. Każda ze stron ma prawo poprosić o zmianę mediatora. proces mediacji kieruje się regułami i zasadami, które zostają ustalone na początku wspólnego posiedzenia i są zaakceptowane przez wszystkich uczestników mediacji. W przypadku braku akceptacji reguł i zasad, mediacja nie może być przeprowadzona.
Bezinteresowności – mediator nie może wykorzystywać kontaktu ze stronami dla własnych korzyści, nie może mieć żadnego osobistego interesu wynikającego z faktu zawarcia lub nie zawarcia ugody.
profesjonalizmu – mediator stale poszerza
swoją wiedzę i umiejętności posługiwania się nią zgodnie z dobrem i interesem stron. Mediator powinien ukończyć specjalistyczne szkolenia z mediacji.
Szacunku – mediator szanuje godność stron i dba, żeby odnosiły się one do siebie z szacunkiem. W trakcie mediacji rozmawia się o zachowaniu i decyzjach ludzi, a nie ocenia się ludzi.
cO tO ZnAcZy, że MeDiAcJA JeSt DOBrOWOlnA?
Mediacja jest procedurą, której można poddać każdy rodzaj sporu. Jedynym warunkiem jest wyrażenie dobrowolnej zgody na udział w niej przez strony konfliktu. Oznacza to, że nikt nie może zmusić żadnej ze stron, aby w niej uczestniczyła.
Zamieściłam wstęp, zatem powinno też być zakończenie, choćby takie:
i dlatego właśnie mediacja jest ważna w życiu każdego człowieka…
26
JAKie ZASADy OBOWiąZUJą W MeDiAcJi?
W swojej pracy mediator, dbając o dobro stron,
kieruje się następującymi zasadami:
D o b rowo l n o ś c i – u c ze s t n i c y m e d i a c j i
dobrowolnie biorą udział w tym procesie. na pierwszym
spotkaniu obowiązkiem mediatora jest odebranie
od stron dobrowolnej zgody na mediację. Strony
mogą wycofać się na każdym etapie postępowania
mediacyjnego. Mediator nie może wywierać żadnej
presji, aby nakłonić strony do udziału w mediacji.
Jednocześnie wiąże się to z przystąpieniem do mediacji
w dobrej wierze i dobrowolnym wypełnianiem
wszystkich przyjętych na siebie w trakcie mediacji
zobowiązań.
Bezstronności – strony w mediacji mają
równe prawa i są jednakowo traktowane. przejawem
braku profesjonalizmu jest sytuacja, w której
mediator podejmuje się prowadzenia mediacji, będąc
spokrewnionym z jedną ze stron lub pozostając
z nią w jakichkolwiek innych związkach. Mediator, jako
strażnik procedury mediacyjnej, nie staje po żadnej
stronie i nie wyróżnia żadnej z nich. respektując
godność stron, mediator umożliwia im odnoszenie
się do siebie z szacunkiem.
neutralności – mediator jest neutralny
co do przedmiotu sporu i znalezionych rozwiązań.
Decyzja o wyborze odpowiedniego rozwiązania sporu
należy do stron. Mediator stara się te postanowienia
urealnić i ukonkretnić. nie podpowiada stronom
własnych rozwiązań, nawet gdyby uznał je za lepsze.
Mediator nie narzuca również stronom swojego
światopoglądu i wartości.
poufności – wszystko, co jest poruszane
n a s p o t k a n i u i n f o r m a c y j n y m i p o s i e d ze n i u
mediacyjnym, jest poufne. Mediator nie ujawnia
tego, co usłyszał osobom prywatnym ani instytucjom.
2928
4. rozporządzenie rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie wynagrodzeń kuratorów z a w o d o w y c h i a p l i k a n t ó w k u r a t o r s k i c h
Dz. U. nr 239, poz. 2037.
3. Regulacje cywilne
1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r., Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r., nr 43, poz. 296 z późn. zm.; mediacja została wprowadzona do k.p.c. Ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2005 r., nr 172, poz. 1438; weszła w życie 10 grudnia 2005 r.) w oparciu o załącznik - mediacja k.p.c., przepisy dotyczące mediacji w brzmieniu obowiązującym od dnia 19 kwietnia 2010 r.
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., nr 16, poz.93 z późn. zm.),
3. U s t a w a z d n i a 2 8 l i p c a 2 0 0 5 r . o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 r., nr 167, poz. 1398 ze zm.),
4. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2005 r. w sprawie wysokości w ynagrodzenia i podlegając ych z wrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym.
4. Międzynarodowe standardy dotyczące mediacji
1. Dyrektywa parlamentu europejskiego i rady
2008/52/We z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie
niektór ych aspektów mediacji w sprawach
cywilnych i handlowych (Dz. U. Ue l z dnia 24 maja
2008 r.),
2. rekomendacja rec (2002)10 Komitetu Ministrów
dla państw członkowskich w sprawie mediacji
w sprawach cywilnych z 18 września 2002 r.,
3. rekomendacja nr r (99) 19 Komitetu Ministrów
[rady europy] dla państw członkowskich o mediacji
w sprawach karnych (przyjęta przez Komitet
Ministrów 15 września 1999 r. na 679 posiedzeniu
przedstawicieli Ministrów) i Komentarz,
pOlSKie AKty prAWne reGUlUJące teMAtyKĘ MeDiAcJi
1. Regulacje karne
1. Ustawa z dnia 6 czer wc a 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz. 555 z późn. zm., aktualna regulacja mediacji w k.p.k. obowiązuje od 1 lipca 2003 r., a została wprowadzona Ustawą z 10 stycznia 2003 r., nr 17, poz. 155 ),
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 z późn. zm.),
3. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z d n i a 1 3 c z e r w c a 2 0 0 3 r. w s p r a w i e postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz. U. z 2003 r., nr 108, poz. 1020),
4. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 18 czer wca 2003 r. w sprawie w ysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu państwa w postępowaniu karnym (Dz. U, nr 108, poz. 1026 ze zm),
5. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. z 1997 r., nr 90, poz. 557 z późn. zm.; mediację wprowadzono na mocy ustawy z 24 lipca 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw Dz. U. nr 142, poz. 1380, która weszła w życie 1 września 2003 r.).
2. Regulacje dotyczące nieletnich
1. U s t a w a z d n i a 2 6 p a ź d z i e r n i k a 1 9 8 2 r.
o p o s t ę p o w a n i u w s p r aw a c h n i e l e t n i c h
(Dz. U. 2002 r., nr 11, poz. 109 z późn. zm.),
2. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania
m e d i a c y j n e g o w s p r a w a c h n i e l e t n i c h
(Dz. U. z 2001 r., nr 56, poz. 591),
3. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia
14 sierpnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad
ustalania kosztów postępowania w sprawach
nieletnich Dz. U. nr 90, poz. 1009,
3130
Mediator nie powinien prowadzić postępowania mediacyjnego, jeśli nie jest w stanie
zachować bezstronności lub usunąć wątpliwości co do swojej bezstronności.
Mediator powinien zachowywać poufność postępowania mediacyjnego, zarówno przed
jego rozpoczęciem, w trakcie, jak i po jego zakończeniu.
Mediator powinien unikać konfliktu interesów ze stronami i bezzwłocznie rozwiewać
wszelkie wątpliwości co do tej kwestii.
Mediator nie powinien przyjmować żadnych korzyści od stron z wyjątkiem uzgodnionego
wynagrodzenia. nie powinien też czerpać korzyści z kierowania stron do innych specjalistów.
Mediator w swojej działalności informacyjnej i marketingowej nie powinien wprowadzać
w błąd stron i opinii publicznej co do swoich kwalifikacji, kompetencji, doświadczenia, zakresu
usług i opłat.
Mediator powinien dostarczać stronom jasnych i jednoznacznych informacji
co do swojego wynagrodzenia i wszelkich kosztów związanych z postępowaniem, w którym
uczestniczą.
Mediator powinien pogłębiać swoje kompetencje zawodowe w celu jak najlepszego
służenia uczestnikom mediacji.
4. rekomendacja nr r (98) 1 Komitetu Ministrów
do państw członkowskich na temat Mediacji
rodzinnych oraz Memorandum Wyjaśniające,
5. europejski Kodeks postępowania Mediatorów.
5. Dokumenty uchwalone przez Społeczną Radę ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości:
1. Kodeks etyczny Mediatorów polskich,
2. Standardy prowadzenia mediacji,
3. Standardy Szkolenia Mediatorów.
Kodeks etyczny Mediatorów polskich uchwalony
przez Społeczną radę ds. Alternatywnych Metod
rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze
Sprawiedliwości, maj 2008:
ZASADy
Mediator powinien prowadzić postępowanie mediacyjne w oparciu o zasadę samodzielności i autonomii stron konfliktu.
Mediator powinien w swym postępowaniu kierować się przede wszystkim dobrem i interesami stron.
Mediator powinien dbać o zapewnienie dobrowolności udziału stron w postępowaniu mediacyjnym.
Mediator powinien tak postępować, aby wszystkie strony sporu znały i rozumiały istotę procesu mediacji, rolę mediatora i warunki ewentualnego porozumienia.
M e d i a t o r n i e p o w i n i e n p o d e j m o w a ć się pomocy w rozwiązaniu konfliktu, gdy nie ma pełnego przekonania o swoich kompetencjach, które pozwolą mu
prowadzić postępowanie rzetelnie.
3332
wątpliwości co do jego bezstronności, a w szczególności
mediator nie daje stronom, ani nie przyjmuje od stron
żadnych prezentów lub innych korzyści, z wyłączeniem
wynagrodzenia mediatora.
Mediator nie podejmuje się mediacji lub wyłącza
się z jej kontynuowania, jeżeli uzna, że istnieje konflikt
interesów o charakterze profesjonalnym lub osobistym
ze stronami lub ich pełnomocnikami.
Mediator ujawnia stronom wszelkie z nimi
związki o charakterze zawodowym lub prywatnym
i uwzględnia ich stanowisko w tym zakresie.
Standard IV
Mediator dba o poufność mediacji.
Z a ró w n o m e d i a c j a , j a k i j e j p r ze b i e g
oraz rezultaty są objęte tajemnicą. Mediator nie ujawnia
nikomu informacji, które uzyskuje podczas prowadzenia
mediacji, z wyjątkiem przestępstw wymienionych w art.
240 kodeksu karnego.
Mediator lub ośrodek mediacyjny przechowuje
dokumentację z mediacji w sposób respektujący zasadę
poufności. Dokumentacja może obejmować pisemną
zgodę stron na udział w mediacji, zarejestrowanie
sprawy mediacyjnej, podstawowe dane uzyskane
od stron (wraz z zapisem o w yrażeniu zgody
na przetwarzanie danych osobowych w celu realizacji
postępowania mediacyjnego), deklarację przestrzegania
zasady poufności przez osoby trzecie obecne na sesjach
mediacyjnych, kopię porozumienia mediacyjnego
i kopię protokołu z postępowania mediacyjnego
przekazywanego do sądu, jeśli sąd skierował sprawę
do mediacji. inne sposoby gromadzenia dokumentacji
z mediacji wymagają wyraźnej zgody stron.
Standard V
Mediator rzetelnie informuje strony o istocie
i przebiegu mediacji.
p r z e d r o z p o c z ę c i e m p o s t ę p o w a n i a
mediac yjnego mediator przedstawia stronom
StAnDArDy prOWADZeniA MeDiAcJi WArSZAWA, 26 cZerWcA 2006 rOKU
Standard I
Mediator dba o dobrowolność uczestniczenia
w mediacji i zawierania porozumienia.
Mediator nie zmusza stron ani do podjęcia
mediacji, ani do osiągnięcia porozumienia.
przed rozpoczęciem mediacji strony uzyskują
informację o możliwości wycofania się na każdym jej
etapie oraz o możliwości wybrania innego mediatora.
Mediator powinien być zaakceptowany przez
strony.
Standard II
Mediator jest neutralny wobec przedmiotu
sporu.
Mediator nie narzuca stronom rozwiązań.
J e s t r ze c z n i k i e m r ze te l n e j p ro ce d u r y,
sprzyjającej osiągnięciu dobrowolnego porozumienia.
Standard III
Mediator jest bezstronny wobec uczestników
mediacji.
Mediator nie przychyla się do racji żadnej ze
stron; prowadzi mediację w taki sposób, aby ewentualna
nierównowaga między stronami nie wpły wała
na przebieg mediacji, ani na jej ostateczny rezultat.
Jeśli mediator nie jest w stanie prowadzić
mediacji w bezstronny sposób, jest zobowiązany
do wycofania się z postępowania mediacyjnego.
M e d i ato r w y s t r ze g a s i ę s t ro n n i c zo ś c i
lub okazywania uprzedzeń i oceniania stron ze
względu na ich pochodzenie, wykształcenie, wiek, płeć
lub zachowanie podczas mediacji.
W związku z prowadzoną mediacją mediator
nie nawiązuje takich relacji, które mogą budzić
3534
Standard VII
Mediator współpracuje z innymi specjalistami
dla dobra postępowania mediacyjnego.
Mediator może zaproponować stronom
skorzystanie z pomocy odpowiedniego specjalisty.
Decyzja o skorzystaniu z usług specjalisty pozostaje
w rękach stron.
W trakcie mediacji mediator nie wchodzi w rolę
innego specjalisty, nawet pomimo posiadania wiedzy
z danej dziedziny.
Mediator, współpracując ze specjalistami, nie
narusza zasady poufności.
Standard VIII
przerwanie lub zakończenie postępowania
mediacyjnego.
Mediator przerywa lub kończy postępowanie
mediacyjne przed zawarciem porozumienia, kiedy
uzna, że co najmniej jedna strona postępowania nie
jest zdolna do uczestniczenia w mediacji lub z innego
ważnego powodu, na przykład:
- gdy strona z powodu swego stanu fizycznego
lub psychicznego nie może efektywnie uczestniczyć
w mediacji, na przykład jest pod wpływem alkoholu
lub środków odurzających;
- gdy strony chcą zawrzeć porozumienie,
którego skutków nie są świadome;
- gdy strony używają mediacji dla osiągnięcia
nieuczciwych korzyści;
- gdy mediator nabiera przekonania, że traci
bezstronność.
Mediacja może zakończyć się zawarciem
porozumienia obejmującego całość sporu lub zawarciem
porozumienia obejmującego część negocjowanych
problemów. Zadaniem mediatora jest upewnienie
się, czy strony wiedzą, jak wprowadzić porozumienie
w życie.
zasady, przebieg, cele i możliwe rezultaty mediacji,
a w szczególności:
- informuje strony, że jest bezstronny
i neutralny;
- informuje strony, że ewentualne porozumienie
zawarte w wyniku mediacji będzie sprawdzone
przez sąd pod kątem zgodności z prawem i zasadami
współżycia społecznego (w przypadku nadania klauzuli
wykonalności lub zatwierdzenia przez sąd);
- informuje strony o możliwości spotkań
na osobności, a w szczególności wyjaśnia zasady
przestrzegania poufności podczas tych spotkań;
- informuje strony o ewentualnej obecności
innych osób podczas postępowania mediacyjnego
i uzyskuje na to zgodę stron;
- opisuje swoje obowiązki, a w szczególności
przestrzeganie zasady poufności;
- uprzedza strony, w jakich okolicznościach
mediator może przerwać lub zakończyć postępowanie
mediacyjne oraz że strony mogą przerwać lub zakończyć
mediację w dowolnym momencie.
Mediator odbiera od stron zgodę na udział
w postępowaniu mediacyjnym.
Mediator informuje strony, że w trakcie
postępowania mediacyjnego mogą korzystać z wiedzy
i porady specjalistów.
Mediator wyraźnie odróżnia swoją rolę, jako
mediatora, od innych ról zawodowych, które pełni
i upewnia się, że strony są świadome tej różnicy.
Standard VI
Mediator dba o w ysoki poziom swoich
kwalifikacji zawodowych.
Mediator stale pogłębia i doskonali swoje
umiejętności, a także dba o wysoki poziom etyki
zawodowej.
36
Standard X
Mediator rzetelnie informuje o swoich usługach.
Mediator promuje swoje usługi w sposób
profesjonalny, uczciwy i godny.
Mediator może informować o instytucji
mediacji, o korzyściach z niej płynących oraz jej kosztach.
taka informacja powinna być rzetelna i wyczerpująca.
Mediator jest odpowiedzialny za przestrzeganie tej
zasady przez wszystkich reklamujących jego usługi
i działających w jego imieniu.
Mediator nie obiecuje ani nie gwarantuje
osiągnięcia określonych wyników postępowania
mediacyjnego.
Mediator rzetelnie informuje o swoich
kwalifikacjach i o przynależności do stowarzyszeń,
związków lub innych organizacji zawodow ych
oraz o funkcjach w nich pełnionych. Mediator może
powoływać się na posiadane stopnie naukowe,
certyfikaty i inne formy potwierdzonych kwalifikacji.
Mediator powinien rozważyć możliwość
ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej.
Warszawa, 26 czerwca 2006 r.
inStytUcJe pOWiąZAne teMAteM Z MeDiAcJAMi
O ś ro d e k M e d i a c j i G o s p o d a rc z yc h p r z y
Okręgowej izbie radców prawnych w Olsztynie,
ul. Kopernika 10, 10 – 511 Olsztyn,
Ośrodek Mediacji, Kształcenia i porad prawnych,
ul. Gałczyńskiego 1, lok. 30, 10- 089 Olsztyn,
Ośrodek Mediacji i pomocy psychologiczno-
pedagogicznej „porozumienie” 10-687 Olsztyn,
ul. leyka 7
Ośrodek prawno -Mediac yjny fundacja
„inicjatywa Kobiet Aktywnych”, ul. tarasa Szewczenki 1,
10-274 Olsztyn,
37
Ośrodek Mediacji Gospodarczych przy
Okręgowej izbie radców prawnych w Olsztynie,
ul. Kopernika 10, 10 – 511 Olsztyn,
Ośrodek Mediacji, Kształcenia i porad
prawnych, ul. Gałczyńskiego 1, lok. 30, 10- 089
Olsztyn,
Ośrodek Mediacji i pomocy psychologiczno-
pedagogicznej „porozumienie” 10-687 Olsztyn,
ul. leyka 7
Ośrodek prawno-Mediacyjny fundacja
„inicjatywa Kobiet Aktywnych”, ul. tarasa Szewczenki
1, 10-274 Olsztyn,
W przypadku częściowego porozumienia
mediator może zaproponować przedyskutowanie
dostępnych procedur umożliwiających rozwiązanie
pozostałych kwestii przy pomocy innych specjalistów.
Mediacja może zostać przerwana zarówno przez
strony, jak i przez mediatora. Mediator informuje strony
o ich prawie do wycofania się z mediacji w dowolnym
momencie z jakichkolwiek powodów. przerwanie
lub zakończenie mediacji przez mediatora następuje
w szczególności, gdy:
- mediator jest przekonany, że osiągnięcie
porozumienia nie jest możliwe;
- uczestnic y mediacji osiągną w ocenie
mediatora impas nie do pokonania; mediator nie
powinien przedłużać nieproduktywnej dyskusji,
gdyż naraziłoby to strony na niepotrzebne koszty
emocjonalne i finansowe;
- strony nie mogą uczestniczyć w mediacji,
nie są zdolne do mediacji lub nie chcą w autentyczny,
zaangażowany sposób uczestniczyć w procesie
mediacji. Jeśli inicjatywa przer wania mediacji
wychodzi od mediatora, powinien on poinformować
strony o możliwości profesjonalnej pomocy właściwej
dla danego przypadku.
Standard IX
Mediator zapewnia stronom odpowiednie
miejsce do prowadzenia mediacji.
Miejsce prowadzenia mediacji powinno być
neutralne i gwarantować stronom i mediatorowi
poczucie bezpieczeństwa.
Miejsce, w którym prowadzi się mediację,
powinno posiadać co najmniej dwa pomieszczenia
gwarantujące zachowanie prywatności stronom
i poufności postępowania mediacyjnego. powinno także
zapewniać możliwość korzystania z podstawowych
wygód.
3938
Ministerstwo Sprawiedliwości
Mediacje w polskim Systemie prawa Warszawa 2009
Mediacja w sprawach:
gospodarczych - adwokat Sylwester pieckowski
rodzinnych - dr Agata Gójska
karnych i nieletnich - prof. dr hab. ewa Bieńkowska
cywilnych - dr rafał Morek
Mediacja Jestem ZA
polskie Stowarzyszenie Mediacji Gospodarczych e-book
informator o alternatywnych sposobach rozwiązywania sporów
redakcja Agnieszka rękas Warszawa 2010
ŹróDŁA
Strony internetowewww.ms.gov.pl
www.mediator.org.pl
www.mediator.elbląg.pl
www.mediacjajestemza.pl
www.rozwod.pl
www.pozytywnazmiana.pl
Koordynator ds. mediacji w Sądzie Okręgowym w Olsztynie: Sędzia Sądu Okręgowego w Olsztynie
Waldemar pałka podyplomowe Studia Mediacji i innych Alternatywnych form rozwiązywania Sporów UWM
elbląskie centrum Mediacji i Aktywizacji Społecznej Stefczyka 7-8 lok. 6, 82-300 elbląg
śWiĘtO MeDiAcJi
Dzień Mediacji obchodzony jest na świecie od 2005 roku. święto przypadające w trzeci czwartek
października służy przede wszystkim pogłębianiu społecznej świadomości, dotyczącej pokojowych metod
rozwiązywania konfliktów.
2 października - Międzynarodowy Dzień Bez przemocy. Właśnie tego dnia przypada rocznica urodzin
Mahatmy Gandhiego, przywódcy indyjskiego ruchu niepodległościowego, pioniera filozofii i strategii działania
bez przemocy. Dzień ten został uchwalony na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego A/61/271 z dnia 15 czerwca
2007 r. i jest on okazją do „rozpowszechnienia przesłania o unikaniu przemocy poprzez edukację i zwiększanie
świadomości społecznej”
5 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Wolontariusza
4140
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
nOtAtKi
4342
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
44
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Publikacja projektu MAM PRAWO DO PRAWA realizowanego przez Fundację „Inicjatywa Kobiet Aktywnych” FIKA w Olsztynie w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013. Poddziałanie 5.4.2 "Rozwój dialogu obywatelskiego".
Projekt współ�nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
ISBN 978-83-933636-1-2
mam prawo do prawa
autorka: Sandra Kołodziejska
WOLONTARIAT
Fundacja "Inicjatywa Kobiet Aktywnych" FIKA w Olsztynie
publikacja bezpłatna
Komiks
Fiwydawnictwo Fika info
ABC Wolontariatu
wydawnictwoFika infopublikacja bezpłatna
Fundacja "Inicjatywa Kobiet Aktywnych" FIKA w Olsztynie
Opra
cowa
ła M
onika
Falej
publikacje wydane publikacje planowane
