Leki ratownika medycznego · 2016-07-06 · Komorowe zaburzenia rytmu serca zagrażające życiu,...
Transcript of Leki ratownika medycznego · 2016-07-06 · Komorowe zaburzenia rytmu serca zagrażające życiu,...
2
ACIDUM ACETYLSALICLIUM
tabletki 300 mg
Substancja czynna przejawia działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe oraz
antyagregacyjne. Lek jest pochodną kwasu salicylowego i należy do grupy połączeń niesteroidowych. Jego
działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne jest oparte na hamowaniu biosyntezy prostaglandyn poprzez
hamowanie aktywności enzymów biorących udział w ich powstawaniu. Enzymy te to cyklooksygenazy
COX-1 i COX-2 — białka działające na kwas arachidonowy, który jest substratem do biosyntezy
prostaglandyn. Oba białka enzymatyczne charakteryzują się podobną budową i różnią się tylko niewielkimi
fragmentami struktury. Mają natomiast różne własności: COX-1 występuje w organizmie człowieka stale i
jest zwana cyklooksygenazą konstytutywną, natomiast COX-2 pojawia się po wystąpieniu stanu zapalnego
i jest zwana cyklooksygenazą indukowaną. Kwas acetylosalicylowy działa na ten drugi enzym w mniejszym
stopniu niż na COX-1.
Działanie przeciwgorączkowe i napotne pojawia się po zastosowaniu dawki 1,0-1,5g/dobę, natomiast
działanie przeciwzapalne po kilkudniowym stosowaniu leku w w/w dawkach. Przy stosowaniu dawek
powyżej 1g/dobę preparat działa fibrynolitycznie (rozpuszczanie skrzepów) i obniża krzepliwość krwi.
Działanie antyagregacyjne lek realizuje poprzez zmniejszenie wydzielania z płytek krwi tromboksanu A2
oraz kwasu adenozynodwufosforowego, w wyniku stosowania niskich dawek 30-150 mg, przyjmowanych
raz na dobę.
Kwas acetylosalicylowy wchłania się z przewodu pokarmowego w 80-100%. W osoczu krwi łączy się z
białkami (albuminy) w 50-90%, a następnie podlega hydrolizie do metabolitu aktywnego, którym jest kwas
salicylowy, powstający po odszczepieniu z cząsteczki leku reszty acetylowej. Metabolit czynny ma
zdolność przenikania przez barierę łożyska i do mleka matki karmiącej piersią. Podlega metabolizmowi w
wątrobie, przekształcając się w nieaktywny kwas salicylurowy i inne metabolity. Produkty metabolizmu są
wydalane z organizmu z moczem, podobnie jak 10% formy niezmienionej (acetylopochodna). Czas
połowicznego rozpadu (t1/2) dla kwasu acetylosalicylowego wynosi ok. 2-3 godz., natomiast dla kwasu
salicylowego t1/2 = ok. 6 godz. Dawka śmiertelna leku wynosi 20-30g substancji.
Wskazania:
Bóle o małym lub umiarkowanym nasileniu różnego pochodzenia, nerwobóle, gorączka w przebiegu
zaziębienia, choroba reumatyczna i gośćcowa, zapobiegawczo przed zawałem serca, w zakrzepicy naczyń
krwionośnych, w udarze niedokrwiennym serca, w przewlekłej chorobie wieńcowej.
Przeciwwskazania:
Czynna choroba wrzodowa, III trymestr ciąży i okres karmienia piersią, w okresie przedoperacyjnym (5-7
dni przed zabiegiem), w przebiegu chorób wirusowych u dzieci do 12 roku życia oraz w przypadkach
nadwrażliwości na lek.
Działania niepożądane:
Dolegliwości dyspeptyczne (niestrawność, zgaga, nudności, wymioty), uszkodzenie błony śluzowej żołądka
z krwawieniem, uczynnienie choroby wrzodowej, małopłyt- kowość, uszkodzenie nerek (zwłaszcza w
przypadkach stosowania dawek toksycznych lub długotrwałego stosowania dużych dawek), odczyny
alergiczne skórne (rumień, pokrzywka) i uogólnione (np. astma aspirynowa), zawroty głowy, szum w
3
uszach, zaburzenia słuchowe i wzrokowe. Przy większych dawkach lub w przewlekłym stosowaniu mogą
wystąpić zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej w formie zasadowicy, a następnie kwasicy
metabolicznej, przyspieszenie oddechu, niewydolność krążenia, stany zamroczenia, pobudzenia, omamy,
drgawki, zapaść krążeniowa, zaburzenia rytmu serca, sinica i żółtaczka.
Interakcje:
Kwas acetyloalicylowy nasila działanie leków przeciwzakrzepowych (np. heparyny), trombolitycznych (np.
streptokinazy) oraz doustnych leków przeciwcukrzycowych (z grupy sulfonylomocznika), nasila toksyczny
wpływ metotreksatu na szpik, nasila działanie kwasu walproinowego (a ten ostatni podwyższa aktywność
antyagregacyjną leku), osłabia działanie leków zwiększających wydalanie kwasu moczowego,
hipotensyjnych z grupy IACE, moczopędnych (w przypadku furosemidu nasila ototoksyczność). Stosowany
łącznie z alkoholem etylowym nasila krwawienia z przewodu pokarmowego. Barbiturany i propranolol
zmniejszają siłę jego działania, a leki z grupy antacida (zobojętniające kwas solny) zmniejszają wchłanianie
leku.
Dawkowanie:
Dorośli przeciwbólowo i przeciwgorączkowo zazwyczaj do 2,0 g/dzień w dawkach podzielonych;
reumatoidalnym zapaleniu stawów: 2,5-5,0 g/dzień; świeży zawał serca, udar i napad niedokrwienny
mózgu: 160-325 mg/dzień. Dzieci przeciwbólowo i przeciwgorączkowo wiek 4-7 lat: 250 mg/dzień 3 razy
na dobę; 8-14 lat: 250 mg/dzień 3-4 razy na dobę; po 15 roku życia 500 mg/dzień 3-4 razy na dobę. Leku
nie podaje się dzieciom w 1-ym roku życia.
Preparaty:
- Ampirina tabl. 325 mg
- Anopyrin tabl. 400 mg, 100 mg i 30 mg
- Aspi tabl. dojelitowe tabl. 325 mg
- Aspirin tabl. 325 mg i 500 mg
- Bestpirin tabl. dojelitowe 325 mg, 75 mg i 30 mg
- Encopirin tabl. dojelitowe 325 mg
- Miraspryn tabl. 325 mg
- Novasen tabl. dojelitowe 325 mg i 650 mg
- Novaspryn tabl. powl. dojelitowe 325 mg
- Polopiryna tabl. powl. dojelitowe 500 mg
- Polopiryna S tabl. rozpuszczalne 300 mg
- Salpirin tabl. dojelitowe 500 mg
- Togal ASS tabl. 400 mg
- Upsarin tabl. musujące 325 mg.
4
ADENOSINUM
ampułka 3 mg/ml (2 ml)
Naturalny endogenny nukleozyd purynowy występujący we wszystkich komórkach organizmu,
wykazujący działanie przeciwarytmiczne. Otwiera kanał potasowy, powodując hiperpolaryzację błony
komórkowej, uniemożliwiając w ten sposób osiągnięcie potencjału błonowego, powodujące otwarcie
wolnego kanału wapniowego, jest więc pośrednim antagonistą wapnia. W efekcie zwalnia przewodzenie
w węźle przedsionkowo-komorowym (AV) oraz hamuje czynność węzła zatokowego. Czasowo blokując
przewodzenie w węźle AV, przerywa nawrotny częstoskurcz węzłowy i częstoskurcz przedsionkowo-
komorowy. Lek nie wpływa na migotanie i trzepotanie przedsionków. Nie przywraca rytmu zatokowego
w niemiarowościach komorowych. Poprzez spowolnienie przewodzenia w węźle AV ułatwia ocenę
aktywności elektrycznej przedsionków w EKG i różnicowanie częstoskurczów nadkomorowych. W
większych dawkach zmniejsza opór obwodowy i może spowodować niedociśnienie. Może wywołać skurcz
oskrzeli. Adenozyna podana i.v. jest natychmiast wychwytywana przez erytrocyty i komórki śródbłonka
naczyń, a następnie metabolizowana (deaminacja, fosforylacja) do nukleotydów adenylowych. Wątroba i
nerki nie uczestniczą w jej degradacji. t1/2 wynosi 10–20 s. Początek działania występuje natychmiast po
podaniu, a efekt szczytowy pojawia się po 20–30 s.
Wskazania:
Lek pierwszego rzutu do szybkiego przerwania nawrotnej tachyarytmii, w której uczestniczy węzeł
przedsionkowo-komorowy, tzn. częstoskurczu węzłowego nawrotnego i częstoskurczu nawrotnego
przedsionkowo-komorowego. Diagnostyka: różnicowanie tachyarytmii nadkomorowych z zaburzeniami
przewodnictwa śródkomorowego od częstoskurczu komorowego, ustalenie miejsca powstania bloku AV,
wykrycie dodatkowej drogi przewodzenia. Lek stosowany również w ostrej porfirii przerywanej.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na adenozynę, blok AV II lub III stopnia (z wyjątkiem osób z wszczepionym rozrusznikiem),
niewydolność węzła zatokowego (z wyjątkiem osób z wszczepionym rozrusznikiem), astma oskrzelowa.
Ostrożnie u osób z: POChP, wydłużonym odstępem QT (możliwość wystąpienia torsade de pointes),
trzepotaniem lub migotaniem przedsionków z dodatkową drogą przewodzenia (może dojść do nasilenia
przewodzenia tą drogą), z niedociśnieniem tętniczym oraz ciężką niewydolnością serca. Stosować
ostrożnie u osób otrzymujących digoksynę lub digoksynę z werapamilem albo dipirydamol.
Działania niepożądane:
Bardzo często: zaczerwienienie twarzy, bradykardia, asystolia, zahamowanie zatokowe, blok
przedsionkowo-komorowy, dodatkowe skurcze przedsionkowe, uczucie nieregularnego bicia serca,
zaburzenia pobudliwości komór, duszność. Często: ucisk w klatce piersiowej, nudności, bóle i zawroty
głowy, lęk, uczucie pieczenia. Niezbyt często: poty, kołatanie serca, ból głowy, uczucie ucisku w głowie,
uczucie ciężkości ramion, ból kończyn, szyi i pleców, zaburzenia widzenia, metaliczny smak w ustach,
hiperwentylacja, częstoskurcz zatokowy. Bardzo rzadko występuje przemijające, szybko i samoistnie
ustępujące zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego, ciężka bradykardia niereagująca na atropinę,
migotanie przedsionków, torsade de pointes, migotanie komór, skurcz oskrzeli, uczucie dyskomfortu,
reakcje w miejscu wstrzyknięcia. W czasie przechodzenia do rytmu zatokowego mogą się pojawić różnego
5
typu zaburzenia rytmu. Opisano wystąpienie nasilonej bradykardii, bloku AV I–III stopnia, asystolii.
Bradykardia może wywołać zaburzenia pobudliwości komór prowadzące do torsade de pointes. U chorych
na astmę lub POChP może wystąpić skurcz oskrzeli. Działania niepożądane są zazwyczaj bardzo
krótkotrwałe i niezbyt nasilone, co wiąże się z wyjątkowo krótkim t1/2 leku. Objawy przedawkowania: nie
odnotowano ich, gdyż lek jest natychmiast eliminowany z organizmu; antagonistami adenozyny są
pochodne metyloksantyny (aminofilina lub teofilina).
Interakcje:
Pochodne metyloksantyny (np. aminofilina, teofilina, kofeina) są inhibitorami konkurencyjnymi
adenozyny, która w ich obecności może być nieskuteczna (należy zwiększyć dawkę). Dipirydamol jest
inhibitorem wychwytu adenozyny (hamuje transport wewnątrzkomórkowy) i może nasilić jej działanie
nawet 4-krotnie; nie zaleca się równoległego stosowania, a jeżeli jest to konieczne, należy zmniejszyć
dawkę adenozyny. Karbamazepina zwiększa ryzyko wystąpienia bloku po podaniu adenozyny. Nikotyna
prawdopodobnie nasila działanie adenozyny. Inne leki działające na serce i układ krążenia (β-adrenolityki,
antagoniści wapnia, inhibitory ACE, chinidyna, atropina) mogą być stosowane łącznie z adenozyną. Może
nasilać działanie leków upośledzających przewodnictwo przedsionkowo-komorowe, ostrożnie stosować u
chorych leczonych glikozydami naparstnicy – opisywano przypadki wystąpienia migotania komór.
Dawkowanie:
Lek podaje się w szybkim wstrzyknięciu i.v. (bolus) trwającym 1–2 s, najlepiej do żyły centralnej lub
cewnika żylnego, który następnie należy natychmiast przepłukać 20 ml 0,9% roztw. NaCl. Dorośli. Pierwsza
dawka wynosi 3 mg, jeżeli w ciągu 1–2 min nie ma efektu, podać drugą dawkę 6 mg; jeżeli nadal nie ma
efektu, po 1–2 min można podać trzecią dawkę – 12 mg. Nie zaleca się stosowania dalszych dawek ani
dawek >12 mg. Wskazane jest ułożenie chorego z uniesionymi kończynami. U osób w podeszłym wieku,
pacjentów z niewydolnością nerek i wątroby nie ma konieczności modyfikacji dawkowania. W diagnostyce
i.v. wg powyższego schematu do chwili uzyskania wystarczających danych diagnostycznych. Dzieci.
Ograniczone dane kliniczne wskazują na skuteczność dawek 0,0375–0,25 mg/kg mc. Ze względu na
możliwość wystąpienia groźnych zaburzeń rytmu wymagany jest intensywny nadzór kardiologiczny. Jeżeli
po podaniu pierwszej dawki wystąpi blok AV, należy przerwać stosowanie. Fosforan adenozyny nie ma
zastosowania przeciwarytmicznego, podaje się go w niewydolności naczyń żylnych i limfatycznych.
Preparaty:
- Adenocor roztwór do wstrzykiwań 3 mg/ml (6 mg/2 ml) 6 fiol. 2 ml
6
AMIODARONI HYDROCHLORIDUM
ampułka 50 mg/ml (3 ml)
Lek antyarytmiczny, należący do III grupy wg klasyfikacji Vaughana-Williams`a. Preparat stosuje się
w formie rozpuszczalnego w wodzie chlorowodorku. Główne działanie preparatu to wydłużanie czasu
trwania potencjału czynnościowego i okresu refrakcji w komórkach mięśnia sercowego. Amiodaron
zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen, działa ujemnie chronotropowo (zmniejsza
częstość skurczów mięśnia sercowego), zmniejsza napięcie mięśni gładkich naczyń i w ten sposób obniża
opór obwodowy krwi. Działanie leku po podaniu dożylnym jest powolne, a czas połowicznego rozpadu
t1/2 wynosi ok. 14-30 dni. Lek jest metabolizowany w wątrobie i wydalany z żółcią. Posiada zdolność
pokonywania bariery krew-łożysko i przechodzi do mleka matki karmiącej piersią. Po całkowitym
odstawieniu lek pozostaje przez pewien czas w organizmie, a jego obecność stwierdzono nawet po ponad
100 dniach od momentu podania. Lek podany doustnie wchłania się z przewodu pokarmowego powoli,
średnio w 50%, a maksymalne stężenie osiąga po 3-7 godz. od momentu przyjęcia pojedynczej dawki.
Wiąże się w 96% z białkami osocza i kumuluje się w tkance tłuszczowej i w organach silnie ukrwionych jak
wątroba, śledziona i płuca.
Wskazania:
Komorowe zaburzenia rytmu serca zagrażające życiu, nawracające migotanie i trzepotanie przedsionków,
u dzieci w leczeniu zaburzeń rytmu serca, nie reagujących na inne leki.
Przeciwwskazania:
Bradykardia zatokowa, blok przedsionkowo-komorowy, zaburzenia czynności tarczycy, porfiria,
hipokaliemia, ciąża i okres karmienia piersią, nadwrażliwość na jod lub amiodaron.
Działania niepożądane:
Amiodaron należy do leków o wysokiej toksyczności i należy go stosować wyłącznie w przypadku
zaistnienia bezwzględnych wskazań. Najgroźniejszym działaniem niepożądanym jest uszkadzanie tkanki
płucnej, prowadzące do śródmiąższowego zapalenia płuc i zwłóknienia tkanki płucnej. Poza tym
obserwuje się objawy neurologiczne: złe samopoczucie, drżenie kończyn, ruchy mimowolne,
polineuropatia obwodowa oraz objawy ze strony przewodu pokarmowego: brak łaknienia, nudności,
wymioty i zaparcia. Rzadziej obserwuje się nasilanie istniejących zaburzeń rytmu serca, objawy
dermatologiczne i zaburzenia czynności tarczycy (zaleca się kontrolę czynności tarczycy podczas leczenia
amiodaronem).
Interakcje:
Podany z innymi lekami przeciwarytmicznymi (beta-blokery i blokery kanału wapniowego) może nasilać
ich działanie kardiodepresyjne i zwiększać ujemny efekt chronotropowy. Jego stężenie w surowicy krwi
wzrasta pod wpływem cimetydyny, indinawiru oraz soku z grejpfruta. Podany wraz z digoksyną podwyższa
jej stężenie w surowicy krwi. Nasila działania leków przeciwzakrzepowych np. pochodnych warfaryny, co
może być powodem powikłań krwotocznych.
7
Dawkowanie:
Dożylnie we wlewie w roztworze 5% glukozy w czasie 20-120 min. w ilości 5 mg/kg masy ciała/dobę
(maksymalnie 1,2 g/dobę) pod kontrolą EKG.
Preparaty:
- Amiokordin amp. 3 ml (1 ml zaw. 50 mg), tabl. 200 mg;
- Cordarone amp. 3 ml (1 ml zaw. 50 mg), tabl. 200 mg;
- Sedacoron amp. 3 ml (1 ml zaw. 50 mg), tabl. 200 mg;
- Opacorden tabl. 200 mg.
ATROPINUM SULFURICUM
ampułka 1 mg/ml (1 ml), ampułka 0,5 mg/ml (1 ml).
Siarczan atropiny jest rozpuszczalną w wodzie solą naturalnego alkaloidu - atropiny. Lek wchłania się
dobrze z przewodu pokarmowego, łatwo pokonuje barierę krew-mózg. Atropina jest lekiem
parasympatykolitycznym, blokującym receptory muskarynowe (pozazwojowe receptory cholinergiczne) i
tym samym jest antagonistą acetylocholiny. Blokuje selektywnie receptory rozmieszczone w mięśniu
sercowym, w ośrodkowym układzie nerwowym, w gruczołach ślinowych i w mięśniach gładkich różnych
układów. Nie blokuje receptorów nikotynowych, również pobudzanych przez acetylocholinę. Wynikiem
działania atropiny jest tachykardia, niekiedy po podaniu pojawia się przejściowo bradykardia, po czym
następuje przyspieszenie pracy serca. Poza tym zmniejsza wytwarzanie śliny, potu i substancji śluzowych
w oskrzelach, a także wydzieliny z nosa, łez i kwasu solnego w żołądku. Zmniejsza też perystaltykę
przewodu pokarmowego i wstrzymuje mikcję. Wpływa na częstość pracy serca — po podaniu dożylnym
po 2-4 min. wpływa na szybkość przewodnictwa między przedsionkami i komorami oraz przyspiesza rytm
zatokowy. Po podaniu domięśniowym maksymalne stężenie leku pojawia się po ok. 30 min. Z białkami
osocza wiąże się w 50%, a t1/2 = 2-5 godz. Lek jest metabolizowany w wątrobie i wydalany przez nerki z
moczem w ok. 50% w postaci niezmienionej. Najsilniejszy wpływ na pracę mięśnia sercowego obserwuje
się u osób młodych, z dużym napięciem nerwu błędnego. Małe dzieci i osoby starsze słabiej reagują na
działanie atropiny. Ponadto atropina działa słabo miejscowo znieczulająco, rozszerza oskrzela, ma
działanie przeciwwymiotne i nasila podstawową przemianę materii. Lek poza podaniem dożylnym i
domięśniowym można stosować w inhalacji, dotchawiczo, podskórnie i doszpikowo.
Wskazania:
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa, bradykardia zatokowa, arytmia, premedykacja, zatrucie
substancjami fosforoorganicznymi, grzybami zawierającymi muskarynę i lekami cholinomimetycznymi, w
stanach spastycznych mięśniówki gładkiej jamy brzusznej oraz w celu długotrwałego rozszerzenia źrenicy
i porażenia akomodacji oka.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na lek, jaskra, zaburzenia drożności dróg moczowych i przewodu pokarmowego oraz ciąża.
Przeciwwskazania nie odnoszą się do przypadków zagrożenia życia.
8
Działania niepożądane:
Przy mniejszych dawkach leku zmniejsza się wydzielanie śliny, potu i wydzieliny oskrzelowej, może pojawić
się bradykardia; stosując większe dawki pojawia się rozszerzenie źrenic, zaburzenie akomodacji oka,
zahamowanie nadmiernej stymulacji nerwu błędnego i w następstwie pojawienie się tachykardii
z możliwością wystąpienia migotania i trzepotania przedsionków, a także dodatkowych skurczów
komorowych. Poza tym mogą pojawić się omamy, bóle i zawroty głowy, zaburzenia smaku, nerwowość,
senność i zmęczenie, nudności, wymioty, wzdęcia oraz zatrzymanie moczu.
Interakcje:
Działanie atropiny wzrasta pod wpływem leków przeciwdepresyjnych z grupy trójpierścieniowych, leków
neuroleptycznych pochodnych fenotiazyny, leków przeciwhistaminowych, benzodiazepin i inhibitorów
MAO. Atropina działa antagonistycznie wobec Metoklopramidu i inhibitorów cholinoesterazy, a także
wobec glikozydów nasercowych, które osłabiają jej działanie.
Dawkowanie:
Pozajelitowo lek podaje się dożylnie, domięśniowo, podskórnie, dotchawiczo i doszpikowo. Dorośli i dzieci
powyżej 12 roku życia w bradykardii zatokowej i w arytmii: 0,3-0,6 mg co 4-6 godz. do uzyskania dawki 2,0
mg. W reanimacji 0,5 mg w odstępach 5 min., aż do ustabilizowania rytmu serca. W przypadku
zatrzymania akcji serca – dawka jednorazowa 3,0 mg dożylnie. Jeśli podanie tą drogą jest niemożliwe – lek
można podawać dotchawiczo przez rurkę w dawce 2-3 razy wyższej niż dożylna. W premedykacji lek
podaje się domięśniowo lub podskórnie w dawce 0,3-0,6 mg na 30-60 min. przed zabiegiem, lub w tej
samej dawce dożylnie bezpośrednio przed zabiegiem. W zatruciach (opisane we wskazaniach) stosuje się
dawkę 1-2 mg domięśniowo lub dożylnie co 5-60 min., aż do zaniku objawów zatrucia. Nie należy
przekraczać dawki maksymalnej 100,0 mg w ciągu pierwszej doby. Doustnie w stanach skurczowych
i w kolkach, w chorobie lokomocyjnej i w nadmiernej potliwości podaje się 0,25-0,5 mg 2-3 razy na
dobę. W okulistyce zwykle 1 kroplę roztworu 1% do worka spojówkowego do 3 razy na dobę.
Przedawkowanie:
Pojawiają się objawy suchości w jamie ustnej i gardle, podwójne widzenie, fotofobia, podwyższona
temperatura ciała, rozszerzenie źrenic, podniecenie, omamy, dezorientacja, zaburzenia mowy. W ciężkim
zatruciu zaburzenia świadomości, zapaść krążeniowa i śpiączka. Przy zatruciu polegającym na przyjęciu
leku drogą doustną stosuje się płukanie żołądka. W pozostałych przypadkach podaje się Fizostygminę
w dawce 1-2 mg i prowadzi się leczenie objawowe.
Preparaty:
- Atropinum sulfuricum – roztwór do wstrzykiwań, amp. 1 ml (0,5 mg/ml oraz 1,0 mg/ml); krople do oczu
1% (10 mg/ml);
- Bellapan tabl. 0,25 mg.
9
BUDESONIDUM
zawiesina do nebulizacji 0,5 mg/ml
Syntetyczny glikokortykosteroid niehalogenowy o bardzo silnym miejscowym działaniu
przeciwalergicznym i przeciwzapalnym. Wpływa objawowo na rozwój zapalenia, nie działając na
przyczynę. Zmniejsza gromadzenie się leukocytów i ich adhezję do śródbłonka, hamuje proces fagocytozy
i rozpad lizosomów, zmniejsza liczbę limfocytów, eozynofili, monocytów, blokuje wydzielanie histaminy
i leukotrienów zależne od IgE. Hamuje syntezę i uwalnianie cytokin: interferonu-γ, interleukin IL-1, IL-2,
IL-3, IL-6, TNF-α, GM-CSF. Hamując aktywność fosfolipazy A2 poprzez lipokortynę, nie dopuszcza do
uwalniania kwasu arachidonowego, a w konsekwencji do syntezy mediatorów zapalenia (leukotrienów
i prostaglandyn). Hamuje przepuszczalność naczyń kapilarnych, zmniejsza obrzęk. W reakcjach
alergicznych typu natychmiastowego i późnego powoduje zmniejszenie skurczu oskrzeli, a także
reaktywności oskrzeli na histaminę i metacholinę u osób nadwrażliwych. Po podaniu p.o. wykazuje
miejscowe działanie przeciwzapalne. Podawanie wziewne pozwala na istotne zmniejszenie dawki
terapeutycznej leku, co ogranicza występowanie działań niepożądanych. Budezonid jest mieszaniną
dwóch diastereoizomerów: 22R i 22S. Po podaniu wziewnie w postaci proszku do inhalacji tmax wynosi ok.
30 min, w postaci zawiesiny do inhalacji z nebulizatora – ok. 1 h. Dostępność biologiczna podawanego
wziewnie leku jest różna w zależności od preparatu oraz sposobu pomiaru i wynosi 15–73%. Działanie
lecznicze preparatu rozpoczyna się po ok. 6 h, a pełne działanie farmakologiczne można uzyskać po ok. 10
dniach regularnego stosowania. Po podaniu donosowo tmax wynosi ok. 0,7 h, dostępność biologiczna ok.
33%. Po podaniu p.o. tmax wynosi 3–5 h, dostępność biologiczna – 9–13%. W 85–90% wiąże się z białkami
osocza. W 90% ulega biotransformacji w wątrobie z udziałem izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 do
metabolitów o małej aktywności. Aktywność głównych metabolitów, tj. 6-β-hydroksybudezonidu i 16-α-
hydroksyprednizolonu, wynosi <1% aktywności związku macierzystego. t1/2 – ok. 4 h. Wydalany w postaci
metabolitów głównie przez nerki.
Wskazania:
Wziewnie. Profilaktyka i leczenie zaostrzeń różnych postaci astmy oskrzelowej (u dorosłych i u dzieci) oraz
POChP. W nebulizacji także zespół krupu (ostre zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli) niezależnie od
przyczyny, związany z istotnym zwężeniem górnych dróg oddechowych, dusznością lub „szczekającym”
kaszlem, prowadzący do zaburzeń oddychania. Donosowo. Całoroczny i sezonowy alergiczny nieżyt nosa,
naczynioruchowy nieżyt nosa, leczenie polipów nosa (przed zabiegiem chirurgicznym i w profilaktyce po
ich usunięciu). P.o. w leczeniu choroby Leśniowskiego i Crohna o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu,
obejmującej jelito kręte i/lub okrężnicę wstępującą oraz kolagenowym zapaleniu jelita grubego.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu. Występowanie chrypki przed leczeniem wymaga
ścisłej kontroli, gdyż może się ona nasilić w czasie leczenia. Glikokortykosteroidy podawane wziewnie nie
przerywają ostrego skurczu oskrzeli i nie są lekami z wyboru w stanie astmatycznym lub ostrych napadach
astmy. Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku gruźlicy lub grzybicy płuc i stosować zawsze
w skojarzeniu z odpowiednim leczeniem przyczynowym. Ostrożnie u osób z grzybiczymi lub wirusowymi
zakażeniami dróg oddechowych. Podczas długotrwałego leczenia dzieci glikokortykosteroidami
niezależnie od drogi podania należy kontrolować ich wzrost. W przypadku postaci p.o. przeciwwskazanie
10
do stosowania stanowią zakażenia bakteryjne, grzybicze lub wirusowe. Należy zachować ostrożność
u chorych na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, osteoporozę, wrzody trawienne, psychozy, niewydolność
serca, jaskrę, zaćmę, po niedawno wykonanych zabiegach zespoleń jelitowych, z dodatnim wywiadem
rodzinnym w kierunku cukrzycy lub jaskry, z innymi chorobami, w których podanie glikokortykosteroidów
może wywierać niekorzystny wpływ. Szczególnej uwagi wymagają chorzy, u których zamienia się leczenie
glikokortykosteroidami o silnym działaniu na budezonid, ponieważ może u nich wystąpić zahamowanie
czynności kory nadnerczy. Po długotrwałym stosowaniu budezonid należy odstawiać stopniowo. Przed
planowymi zabiegami chirurgicznymi lub w innych sytuacjach stresowych zaleca się podanie dodatkowych
dawek glikokortykosteroidów o działaniu ogólnym. Ospa wietrzna i odra mogą mieć cięższy przebieg
u osób leczonych glikokortykosteroidami podawanymi p.o., dlatego chorzy, którzy nie chorowali na te
choroby lub u których odporność na nie wygasła, powinni unikać kontaktu z chorymi na ospę wietrzną lub
odrę. Należy unikać równoległego stosowania budezonidu p.o. i inhibitorów izoenzymu CYP3A4
cytochromu P-450 (np. ketokonazol, sok grejpfrutowy), ponieważ zwiększają one dostępność biologiczną
budezonidu. Zaburzenia czynności wątroby wpływają na eliminację budezonidu i mogą zwiększać
dostępność biologiczną leku. Budezonid nie działa rozkurczowo na oskrzela, w związku z czym nie należy
go stosować w celu przerwania napadu astmy oskrzelowej.
Działania niepożądane:
Wziewnie. Przemijające pieczenie błony śluzowej nosa lub gardła, chrypka, kandydoza jamy ustnej
i gardła, krwawienie z nosa, skurcz oskrzeli, osutka, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, niepokój,
depresja, nadpobudliwość nerwowa, zaburzenia zachowania; rzadko ogólnoustrojowe działania
glikokortykosteroidów (zaburzenie czynności nadnerczy). P.o. Często: kołatanie serca, zahamowanie
wydzielania endogennego ACTH i kortyzolu, objawy zesopołu Cushinga, dyspepsja, osutka, pokrzywka,
skurcze mięśni, drżenia, zaburzenia ostrości wzroku, upośledzenie odporności na zakażenia, zaburzenia
miesiączkowania. Inne: obrzęki, nadciśnienie tętnicze, zaniki skóry, zaburzenia gojenia się ran,
hipokaliemia, retencja sodu, zwiększona glukoneogeneza, osteoporoza, zanik mięśni, opóźn ienie wzrostu
u dzieci, zaburzenia gospodarki węglowodanowej, uczynnienie zakażeń (np. gruźlicy), zaostrzenia
zaburzeń psychicznych, jaskra, zaćma, łagodne nadciśnienie wewnątrzczaszkowe.
Interakcje:
Inhibitory izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 (np. ketokonazol, itrakonazol, sok grejpfrutowy) mogą
zwiększać stężenie w osoczu budezonidu podanego p.o. W przypadku równoległego stosowania
budezonidu p.o. z substancjami zwiększającymi aktywność izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 (np.
karbamazepina) może zmniejszać się stężenie budezonidu w osoczu. Zwiększenie stężenia budezonidu
obserwowano u pacjentek przyjmujących estrogeny lub doustne środki antykoncepcyjne (z wyjątkiem
środków zawierających małe dawki hormonów). Nie można wykluczyć interakcji budezonidu
przyjmowanego p.o. z cholestyraminą lub środkami zobojętniającymi – zaleca się przyjmowanie
budezonidu 2 h przed tymi lekami lub 2 h później.
Dawkowanie:
Wziewnie; dawki do 0,4 mg można podawać 1 ×/d. W astmie dorośli początkowo 0,2–0,8 mg/d w 2–4
daw. podz., w razie potrzeby do 1,6 mg/d; dzieci po 6. rż.: 0,1–0,8 mg/d w 2–4 daw. podz.; w leczeniu
podtrzymującym zaleca się stosowanie najmniejszej skutecznej dawki. Pacjenci z hipersekrecją w drogach
11
oddechowych: przez pierwsze 7–10 dni celowe jest podawanie jednocześnie z doustnymi lekami
steroidowymi. Pacjenci zależni od steroidów lub stosujący przewlekle doustne leki steroidowe: leczenie
budezonidem – zwykle w dawce 0,4–0,8 mg 1 ×/d lub w 2 daw. podz. – rozpocząć, gdy stan chorego jest
stabilny. Przez pierwsze 10 dni utrzymać stosowane doustne leki steroidowe, a następnie stopniowo
zmniejszać ich dawkę (nie szybciej jednak niż o dawkę równoważną 2,5 mg prednizonu/d). U chorych
leczonych budezonidem konieczne może być podanie dodatkowo doustnych leków steroidowych w takich
sytuacjach, jak uraz, zabieg operacyjny, ciężkie zakażenie. POChP. 0,2–0,4 mg 2 ×/d; u chorych leczonych
doustnymi glikokortykosteroidami ich dawkę zmniejszać tak, jak w przypadku chorych na astmę.
W postaci zawiesiny do inhalacji z nebulizatora w astmie oskrzelowej. Dorośli oraz chorzy w podeszłym
wieku początkowo 1–2 mg/d. Dawka podtrzymująca 0,5–4 mg/d. Jeśli objawy są bardzo nasilone, dawkę
można zwiększyć. Jeśli dawka wynosi 0,25–1 mg, stosuje się ją 1 ×/d rano lub wieczorem. W przypadku
stosowania dawki >1 mg/d lek należy przyjmować w 2 daw. podz. Dzieci po 6. mż. Początkowo 0,25–0,5
mg/d. U dzieci przyjmujących glikokortykosteroidy p.o. w razie konieczności dawkę można zwiększyć do 1
mg/d. Dawka podtrzymująca 0,25–2 mg/d. W zespole krupu u niemowląt i dzieci podawać w nebulizacji 2
mg jednorazowo lub w 2 daw. podz. po 1 mg podanych w odstępie 30 min. Powtarzać co 12 h przez maks.
36 h lub do uzyskania poprawy. P.o., kapsułki połykać w całości, popijając wodą. W chorobie
Leśniowskiego i Chrona u dorosłych 9 mg 1 ×/d rano (w przypadku preparatów o przedłużonym
uwalnianiu) lub w 3 daw. podz. przez 8 tyg., następnie dawkę można zmniejszyć do 6 mg/d lub zaprzestać
podawania leku. U chorych w podeszłym wieku dawkowanie jest identyczne. U dzieci po 8. rż. >25 kg mc.
9 mg/d; pełny efekt występuje zwykle po 2–4 tyg.; nie stosować dłużej niż 8 tyg. W kolagenowym
zapaleniu jelita grubego 9 mg 1 ×/d rano na czczo. Donosowo. Dorośli i dzieci po 6. rż. w zależności od
preparatu początkowo zwykle 0,1–0,2 mg/d (1 ×/d lub w 2 daw. podz.) lub początkowo 0,256 mg/d (1 ×/d
lub w 2 daw. podz.); po uzyskaniu odpowiedniego efektu klinicznego dawkę zmniejszyć. Złagodzenie
objawów może wystąpić u niektórych chorych już 5–7 h po rozpoczęciu leczenia, natomiast pełne
działanie leku po kilku dniach, w rzadkich przypadkach po 2 tyg. leczenia.
Preparaty:
- Nebbud zawiesina do nebulizacji 0,125 mg/ml 2 ml,
- Nebbud zawiesina do nebulizacji 0,25 mg/ml 2 ml,
- Nebbud zawiesina do nebulizacji 0,5 mg/ml 2 ml,
- Pulmicort zawiesina do nebulizacji 0,125 mg/ml 2 ml.
- Pulmicort zawiesina do nebulizacji 0,25 mg/ml 2 ml.
- Pulmicort zawiesina do nebulizacji 0,5 mg/ml 2 ml.
CAPTOPRILUM
tabletki 12,5 mg, 25 mg
Lek obniżający ciśnienie tętnicze krwi. Należy do grupy leków blokujących enzym konwertazę
angiotensyny II (ACE). Enzym ten hamuje powstawanie substancji odpowiedzialnej za wzrost ciśnienia
tętniczego. Lek ten, hamując jej powstawanie, doprowadza do rozszerzenia naczyń krwionośnych,
zmniejszenia oporu naczyniowego i tym samym obniża ciśnienie. Jest preparatem dobrze tolerowanym.
W przełomach nadciśnieniowych zalecane jest podawanie leku drogą podjęzykową, ponieważ wówczas
12
Captopril działa szybko. Preparat nie wpływa na zwiększenie częstości akcji serca. U osób po przebytym
zawale serca kaptopril zmniejsza obszar zawału, zapobiega zaburzeniom rytmu i niewydolności krążenia,
wpływa korzystnie na krążenie krwi. Zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen. W
niewydolności krążenia Captopril zmniejsza obciążenie wstępne i następcze, napięcie w układzie
adrenergicznym i syntezę aldosteronu. Powoduje zwiększenie wewnątrzkomórkowego i
zewnątrzkomórkowego stężenia jonów potasu i magnezu, co przyczynia się do antyarytmicznego działania
leku. U osób z niewydolnością nerek Captopril zalecany jest w zapobieganiu dalszemu uszkodzeniu nerek.
Preparat ten wchłania się bardzo dobrze z przewodu pokarmowego.
Wskazania:
Nadciśnienie tętnicze pierwotne, łagodne umiarkowane, ciężkie, a także w fazie złośliwej. Zastoinowa
niewydolność krążenia, szczególnie w przypadkach opornych na leczenie glikozydami naparstnicy i
diuretykami, nagłe zwyżki ciśnienia tętniczego, nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą (jako lek z
wyboru hamujący białkomocz i zagrożenie nefropatią cukrzycową), nefropatia na tle autoagresji
Przeciwwskazania:
Ciąża i okres karmienia piersią. Uczulenie na jakikolwiek składnik preparatu Captopril bądź inne leki z
grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny, zaburzenia w układzie krwiotwórczym, zwężenie tętnicy
jedynej nerki lub obustronne zwężenie tętnic nerkowych.
Działania niepożądane:
Podczas stosowania preparatu może się pojawić kaszel, wysypka, świąd, zaczerwienienie skóry,
nadwrażliwość na światło, obrzęki, nudności, brak łaknienia, zaburzenia bądź osłabienie smaku, suchość
w ustach, spadki ciśnienia tętniczego spowodowane nagłą zmianą pozycji ciała, zwłaszcza przy
jednoczesnym stosowaniu leków moczopędnych, tachykardia, zaburzenia gospodarki wodno-
elektrolitowej, wzrost stężenia potasu we krwi, zmniejszenie stężenia sodu. Objawy niepożądane ustępują
po zmniejszeniu dawki lub przerwaniu leczenia. Przyjmowanie Captoprilu w ciąży może spowodować
ciężkie zaburzenia rozwojowe, a nawet śmierć płodu.
Interakcje:
Niesteroidowe leki przeciwzapalne zmniejszają efekt działania Captoprilu, a środki stosowane do
znieczulenia ogólnego, glikozydy nasercowe, azotany, leki hipotensyjne, antagoniści wapnia i beta-blokery
- wzmagają działanie leku. Leki oszczędzające potas i heparyna nasilają zwiększenie stężenia potasu we
krwi. Preparat nasila działanie alkoholu, wydłuża czas wydalania preparatów litu. Kaptopril można
stosować łącznie z glikozydami nasercowymi, azotanami, antagonistami wapnia, beta-blokerami oraz
lekami moczopędnymi.
Dawkowanie:
Preparat Captopril powinien być spożywany godzinę przed posiłkiem. W leczeniu nadciśnienia tętniczego
zwykle stosuje się początkowo 12,5 mg do 25 mg 2 razy dziennie. Następnie dawkę można zwiększyć
stopniowo w odstępach dwutygodniowych do maksymalnej dawki150 mg/d., podawanej po 50 mg 3 razy
dziennie. W przełomach nadciśnieniowych lek podaje się podjęzykowo w dawce 25 mg.W niewydolności
krążenia rozpoczyna się od dawek 6,25-12,5 mg, podawanych 2 lub 3 razy dziennie. W razie potrzeby
13
dawki zwiększa się stopniowo, do dawki maksymalnej nieprzekraczającej zwykle 75-100 mg/d.,
podawanej 3 razy lub 4 razy w ciągu doby. W uszkodzeniach nerek pochodzenia cukrzycowego (nefropatia
cukrzycowa) dobowa dawka wynosi 25 mg/d. U osób po przebytym zawale serca i u osób leczonych
fibrynolitycznie terapię należy rozpocząć w 2. dobie po leczeniu fibrynolitycznym w dawce 18,75 mg
preparatu Captopril na dobę. U dzieci lek podaje się wyłącznie w przypadku nieskuteczności innych
preparatów. Terapię należy rozpoczynać u noworodków od 0,05 do 0,1 mg/kg mc. podawanych
jednorazowo, a w razie konieczności 3 razy w ciągu doby (co 8 h). Jednorazową dawkę można zwiększyć
do 0,5 mg/kg mc. i podawać maksymalnie 4 razy w ciągu doby (co 6 h). U niemowląt i dzieci starszych
stosuje się 0,3 mg/kg mc. podawanych jednorazowo. Dawkę tę można stopniowo zwiększyć do 3 mg/kg
mc./d.
Preparaty:
tabletki, 0,0125 g, 20 tabl.
tabletki, 0,0125 g, 60 tabl. fiolka
tabletki, 0,05 g, 20 tabl.
tabletki, 0,0125 g, 60 tabl. blistry
tabletki, 0,025 g, 60 tabl.
tabletki, 0,0125 g, 30 tabl. fiolka
tabletki, 0,025 g, 30 tabl.
tabletki, 0,05 g, 60 tabl.
tabletki, 0,0125 g, 30 tabl. blistry
tabletki, 0,025 g, 20 tabl.
tabletki, 0,05 g, 30 tabl.
CLEMASTINUM
ampułka 1 mg/ml (2 ml)
Klemastyna to lek przeciwhistaminowy, zaliczany do I generacji antagonista konkurencyjny receptorów
histaminowych H1. Na rynku występuje jako sól z kwasem fumarowym. Konkurując z histaminą o dostęp
do jej receptora powoduje zahamowanie rozszerzenia ścian naczyń włosowatych i ograniczenie ich
przepuszczalności. W wyniku tych działań lek zmniejsza obrzęki powstające na skutek nadmiernego
wydzielania histaminy. Ponadto hamuje skurcz mięśni gładkich, działa przeciwświądowo, cholinolitycznie
i hamuje czynności ośrodkowego układu nerwowego działając uspokajająco. Po podaniu wchłania się
wolno, lecz całkowicie. Jego działanie może trwać do 10 godz. Lek jest metabolizowany w wątrobie
i wydalany z moczem (67%) oraz z kałem (18%).
Wskazania:
Wstrząs anafilaktyczny, obrzęk naczynioruchowy, choroby alergiczne (katar sienny, zapalenie kontaktowe
skóry, świąd i pokrzywka).
14
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na substancję czynną, jaskra, zaburzenia w oddawaniu moczu, kuracja za pomocą
inhibitorów MAO, astma oskrzelowa, nadczynność tarczycy, choroby układu krążenia. W ciąży lek
stosować jedynie w przypadkach konieczności. W okresie karmienia piersią leku nie powinno się
stosować.
Działania niepożądane:
Znużenie, senność, suchość w jamie ustnej, zaburzenia koordynacji, zawroty głowy, zgaga, nudności
wymioty, ból brzucha, biegunka, zwiększenie gęstości wydzieliny w drogach oddechowych, hipotonia,
zaburzenia rytmu serca, zatrzymanie moczu, nadwrażliwość na światło.
Interakcje:
Inhibitory MAO nasilają działanie leku i wydłużają jego aktywność przeciwhistaminową. Lek nasila
działanie barbituranów, pochodnych trójpierścieniowych o działaniu przeciwdepresyjnym, leków
przeciwparkinsonowych i alkoholu etylowego. Ponadto wzmaga aktywność innych leków
przeciwhistaminowych. W trakcie kuracji nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych; kilka dni przed
wykonaniem testów skórnych lek należy odstawić.
Dawkowanie:
We wstrząsie anafilaktycznym oraz w obrzęku naczynioruchowym dożylnie lub domięśniowo ampułka 2
mg/2 ml 2 razy na dobę. Dzieci – domięśniowo 25 µg/kg masy ciała. Doustnie dorośli 1 mg 2 razy dziennie,
dzieci do 12 roku życia 0,5-1,0 mg 2 razy dziennie. Przy podaniu pozajelitowym lek należy rozcieńczyć
(w stosunku 1:5) za pomocą 0,9% roztworu soli fizjologicznej lub 5% roztworu glukozy.
Preparaty:
- Clemastinum amp. 2 mg/2 ml; tabl. 1 mg; syrop 10 ml zaw. 1 mg klemastyny;
- Tavegil amp. 2 mg/5 ml; tabl. 1 mg; żel 0,03% w opak. 20 g i 50 g.
CLONOZEPAMUM
ampułka 1 mg/ml (1 ml)
Długo działająca pochodna benzodiazepiny wykazująca silne działanie przeciwdrgawkowe. a także
działanie uspokajające, nasenne, anksjolityczne i miorelaksacyjne. Bezpośrednio hamuje korowe i
podkorowe ogniska padaczkorodne. zapobiega uogólnianiu się napadu drgawkowego. Skraca czas trwania
drgawek. W OUN wzmaga pre- i postsynaptyczne działanie hamujące GABA. W ten sposób
hiperkompensacyjne procesy pobudzenia tłumione są przez ujemne sprzężenie zwrotne, bez istotnego
naruszenia fizjologicznej czynności neuronalnej. Mechanizm działania pochodnych benzodiazepiny nie
został dokładnie wyjaśniony; miejscem ich działania jest makromolekularny kompleks, obejmujący
receptory GABAa, receptory benzodiazepinowe i kanały chlorkowe. Receptory benzodiazepinowe przez
allosteryczną interakcję z receptorami GABA^ powodują otwarcie kanałów chlorkowych i zwiększają
przenikanie jonów chlorkowych do wnętrza neuronów. Pochodne benzodiazepiny, działając poprzez układ
GABA-ergiczny. nasilają hamujące działanie GABA w OUN, głównie na układ limbiczny, podwzgórze i
15
wzgórze. Klonazepam szybko i całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego. Po podaniu p.o. tmgx
wynosi h. Dostępność biologiczna wynosi ok. 90%. W 85% wiąże się z białkami osocza. Po podaniu p.o. 2
mg klonazepamu działanie rozpoczyna się w ciągu 30-60 min i utrzymuje się u dzieci przez 6-8 h, a u
dorosłych przez 8-12 h. Po podaniu i.v. działanie występuje natychmiast i utrzymuje się przez 2-3 h.
t 1 w y n o s i 30-60 h. Metabolizowany jest w wątrobie. Główny metabolit - 7-amino-klonazepam - w
badaniach doświadczalnych wykazuje niewielkie działanie przeciwdrgawkowe. W ciągu 4-10 dni 50-70%
dawki podanej p.o. wydalane jest z moczem. 10-30% z kałem w postaci wolnych lub sprzężonych
metabolitów, tylko 0,5% występuje w moczu w postaci niezmienionej. Eliminacja leku z osocza może
przebiegać wolniej u noworodków, osób w podeszłym wieku, u chorych z zaburzeniami czynności nerek
lub wątroby. Przenika przez łożysko i do pokarmu kobiecego.
Wskazania:
Pozajelitowo. i.v. lub, w sytuacjach nagłych, gdy dostęp do żyły jest utrudniony, i.m. Przerywanie
wszystkich postaci stanu padaczkowego. P.o. Padaczka u dorosłych i dzieci - napady uogólnione:
akinetyczne. miokloniczne, toniczno-kloniczne. nieświadomości oraz napady częściowe (ogniskowe).
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na pochodne benzodiazepiny lub którykolwiek składnik preparatu, ostra niewydolność
płuc, ciężka niewydolność oddechowa, niezależnie od przyczyny, zespół bezdechu sennego, myasthenia
gravis. Ze względu na zawartość alkoholu benzylowego leku w postaci do podawania pozajelitowego nie
stosować u noworodków i wcześniaków. Leku w postaci tabletek nie stosować u osób z ostra porfirią,
ciężką niewydolnością wątroby lub w przypadku zatrucia alkoholem. U osób w podeszłym wieku stosować
mniejsze dawki leku, ze względu na ryzyko nasilenia działań niepożądanych, głównie zaburzeń orientacji i
koordynacji ruchowej (urazy, upadki). Należy zachować szczególną ostrożność u osób z przewlekłą
niewydolnością oddechową, z powodu hamowania ośrodka oddechowego przez pochodne
benzodiazepiny. Zachować ostrożność i zmniejszyć dawkę leku u osób z niewydolnością wątroby lub
nerek. Nie zaleca się stosowania pochodnych benzodiazepny u osób z ciężką niewydolnością wątroby,
ponieważ mogą one przyspieszać rozwój encefalopatii wątrobowej, a niewydolność wątroby może nasilać
działania niepożądane leków. Nie zaleca się stosowania u chorych z psychozami Zachować ostrożność u
pacjentów z jaskrą, ataksją móżdżkową i rdzeniową oraz u osób z uzależnieniem od alkoholu, narkotyków
lub leków w wywiadzie. Ponieważ u niemowląt i małych dzieci lek może powodować zwiększenie
wytwarzania śliny lub wzmożenie wydzielania oskrzelowego, podczas leczenia należy kontrolować
drożność dróg oddechowych.Zachować ostrożność u chorych z objawami depresji endogennej, ze względu
na możliwość wystąpienia tendencji samobójczych; z powodu możliwości celowego przedawkowania, lek
należy przepisywać w możliwie najmniejszej dawce; pochodnych benzodiazepiny nie należy stosować w
monoterapii depresji lub lęku związanego z depresją. Stosowanie pochodnych benzodiazepiny przez kilka
tygodni może prowadzić do rozwoju tolerancji i zmniejszenia skuteczności działania. Podobnie,
stosowanie tych leków długotrwale lub w dużych dawkach, wiąże się z ryzykiem uzależnienia psychicznego
i fizycznego, ryzyko to jest większe u osób uzależnionych od alkoholu lub narkotyków. Zaprzestanie
podawania pochodnych benzodiazepiny wiąże się często z wystąpieniem zespołu „odbicia" objawiającego
się trwającymi przez 1-2 dni bezsennością i stanem niepokoju. Objawy abstynencyjne (m in. lęk,
zaburzenia snu. drażliwość, depresja, bóle i skurcze mięśni, brak łaknienia) występują często po nagłym
zaprzestaniu stosowania pochodnych benzodiazepiny, czasem (w przypadku krótko działających
16
pochodnych benzodiazepiny) już w okresach między dawkami lub podczas zmniejszania dawki. Pochodne
benzodiazepiny mogą powodować następczą niepamięć. Mogą również powodować wystąpienie reakcji
paradoksalnych (niepokój ruchowy, pobudzenie, drażliwość, agresywność, wrogość, koszmary senne,
omamy, psychozy, somnambulizm. zaburzenia osobowości, nasilona bezsenność); dotyczy to szczególnie
chorych w podeszłym wieku lub uzależnionych od alkoholu; w przypadku ich pojawienia się należy
przerwać leczenie. Klonazepam u pacjentów z porfirią może prowokować napady padaczki. Lek w postaci
tabl. zawiera laktozę; nie stosować u osób z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją laktozy,
pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. W trakcie
długotrwałego leczenia zaleca się wykonywanie okresowych badań morfologii i testów czynnościowych
wątroby. W trakcie leczenia i 3 dni po jego zakończeniu nie należy spożywać alkoholu. Podczas podawania
i.v. należy wybrać żyłę odpowiedniej wielkości, podawać lek monitorując ciśnienie tętnicze i czynność
oddechową; zbyt szybkie podanie lub do zbyt małej żyły może skutkować wystąpieniem zakrzepicy żylnej.
Działania niepożądane:
Bradykardia, ból w klatce piersiowej, nieprawidłowa morfologia krwi, senność, spowolnienie reakcji, ból i
zawroty głowy, nadwrażliwość na światło, stany splątania i dezorientacji, ataksja, niekiedy dyzartria z
mową zamazaną i nieprawidłowym wymawianiem, zaburzenia pamięci, zaburzenia widzenia (niewyraźne,
podwójne widzenie, oczopląs), rzadko depresja ośrodka oddechowego (szczególnie podczas stosowania
innych leków działających depresyjnie na ośrodek oddechowy), rzadko zaburzenia ze strony układu
pokarmowego (nudności, dolegliwości żołądkowe, uczucie suchości w jamie ustnej, niesmak), zatrzymanie
moczu, mimowolne oddawanie lub nietrzymanie moczu, bolesne oddawanie moczu, pokrzywka,
wypryski, wypadanie włosów, zaburzenia pigmentacji, osłabienie mięśni, drżenie mięśni, bóle mięśniowe,
brak apetytu, nieznaczne obniżenie ciśnienia tętniczego, ogólne osłabienie, omdlenia, w niektórych
przypadkach padaczki podczas długotrwałego stosowania może zwiększyć się częstość napadów, reakcje
nadwrażliwości (bardzo rzadko), alergiczne reakcje skórne (wysypka, świąd, pokrzywka), niewielkie
zwiększenie aktywności aminotransferaz, zaburzenia czynności wątroby z wystąpieniem żółtaczki,
zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia libido, reakcje paradoksalne (niepokój psychoruchowy,
bezsenność, zwiększona pobudliwość, agresja, drżenie mięśniowe, drgawki; reakcje te występują częściej
po spożyciu alkoholu, u osób w podeszłym wieku i u pacjentów z chorobami psychicznymi). Podczas
leczenia klonazepamem w dawkach terapeutycznych może rozwinąć się uzależnienie psychiczne i
fizyczne; ryzyko uzależnienia wzrasta w miarę zwiększania dawki i wydłużaniem czasu leczenia;
szczególnie narażeni są chorzy z chorobą alkoholową lub innymi uzależnieniami w wywiadzie. Nagłe
przerwanie leczenia może spowodować wystąpienie zespołu odstawiennego. Podczas leczenia może
ujawnić się wcześniej niezdiagnozowana depresja. W pojedynczych przypadkach: przedwczesny rozwój
płciowy u dzieci z pojawieniem się drugorzędowych cech płciowych. W przypadku podawania i.v., niekiedy
zapalenie żyły. Przedawkowanie może objawiać się sennością, zaburzeniami świadomości, koordynacji
ruchowej, osłabieniem odruchów, niewyraźną mową. jak również tachykardią. niedociśnieniem oraz
zahamowaniem czynności ośrodka oddechowego, utratą przytomności, śpiączką. U pacjentów, u których
w ciągu 4 h od przedawkowania nie wystąpiły żadne objawy zatrucia, istnieje duże prawdopodobieństwo,
że nie wystąpią one w ogóle. Leczenie: monitorowanie oddechu, tętna i ciśnienia tętniczego, płukanie
żołądka, podawanie węgla aktywowanego (jeśli przyjęto klonazepam w dawce większej niż 0.4 mg/kg mc.,
a od przyjęcia nie upłynęła godzina) oraz odpowiednie leczenie objawowe. Jeśli przedawkowano sam
klonazepam. płukanie żołądka może nie być konieczne. W przypadku znacznego obniżenia ciśnienia
17
tętniczego należy stosować leki wazopresyjne. Odtrutką jest flumazenil - wybiórczy antagonista
receptorów benzodiazepinowych - jego podawanie chorym na padaczkę leczonym pochodnymi
benzodiazepiny nie jest wskazane, ponieważ może to wyzwolić napad padaczkowy.
Interakcje:
Równoległe stosowanie klonazepamu z innymi lekami przeciwpadaczkowymi, szczególnie pochodnymi
hydantoiny lub fenobarbitalem. może powodować nasilenie działań niepożądanych. Klonazepam można
podawać równolegle z jednym lekiem lub kilkoma innymi lekami o działaniu przeciwdrgawkowym po
odpowiednim zmodyfikowaniu dawki stosowanych leków. Równoległe stosowanie klonazepamu i kwasu
walproinowego zwykle jest bezpieczne i skuteczne, ale może wywołać napad padaczkowy typu absence.
Fenytoina, karbamazepina.fenobarbital, ryfampicyna. prymidon indukują izoenzymy cytochromu P-450 i
mogą zmniejszać stężenie klonazepamu w osoczu, osłabiając jego działanie Kofeina i w mniejszym stopniu
teofilina mogą osłabiać działanie klonazepamu. W trakcie równoległego stosowania obserwowano
zwiększenie stężenia fenytoiny lub prymidonu. Cymetydyna. disulfiram.erytromycyna, ketokonazol,
rytonawir i inne inhibitory cytochromu P450 mogą hamować metabolizm klonazepamu i nasilać jego
działanie depresyjna na OUN. Depresyjne działanie klonazepamu na OUN wzmagają m.in. opioidowe leki
przeciwbólowe, leki psychotropowe, leki przeciwdepresyjne. leki przeciwhistaminowe, leki hipotensyjne
o działaniu ośrodkowym, środki znieczulające. Klonazepam przedłuża i nasila działanie leków
zwiotczających mięśnie prążkowane. Alkohol nasila działanie depresyjne klonazepamu na OUN i może
prowadzić do wystąpienia reakcji paradoksanych. takich jak: pobudzenie psychoruchowe czy agresywne
zachowanie; nasileniu ulega również działanie sedacyjne. włącznie z zaburzeniami koordynacji ruchowej i
utratą przytomności, może wystąpić napad padaczki. Amiodaron może nasilać toksyczność pochodnych
benzodiazepiny. Należy zachować ostrożność w przypadku stosowania pochodnych benzodiazepiny u
chorych przyjmujących lewodopę. ponieważ mogą one zmniejszać jej skuteczność. Palenie papierosów
może zmniejszać działanie sedatywne pochodnych benzodiazepiny.
Dawkowanie:
Pozajelitowo. I.v., wyłącznie po rozcieńczeniu, we wstrzyknięciu lub wlewie kroplowym; w sytuacjach
nagłych, gdy dostęp do żyły jest utrudniony - i.m. Dorośli. 1 mg, w razie konieczności dawkę powtórzyć;
maks. 20 mg/d. Dzieci i niemowlęta. Zwykle 0.5 mg w powolnym wstrzyknięciu i.v. Zachować ostrożność
u osób w podeszłym wieku albo z zaburzeniami czynności wątroby i/lub nerek. Czas leczenia należy
ograniczyć do minimum. Lek należy odstawiać stopniowo, nawet w przypadku krótkotrwałego leczenia.
P.o. Tabletki można dzielić na 2 lub 4 części. Dorośli. Początkowo 1,5 mg/d w 3 daw. podz., następnie
dawkę zwiększać stopniowo o 0,5-1 mg co 3 dni w ciągu 2-4 tyg. do uzyskania odpowiedniego efektu
terapeutycznego; jeśli niemożliwe jest podanie równych dawek, większą dawkę należy podać przed snem;
w leczeniu podtrzymującym zwykle 4-8 mg/d w daw. podz.; dawka maks. 20 mg/d. Po ustaleniu skutecznej
dawki podtrzymującej lek można podawać 1 */d wieczorem, przed snem. Dzieci. Stosować w 3-4 daw.
podz. podawanych w równych odstępach czasu Dzieci 1.-5. rż. początkowo 0,25 mg/d, w leczeniu
podtrzymującym 1-2 mg/d; 6.-16. rż. początkowo 0.5 mg/d. w leczeniu podtrzymującym 2-4 mg/d.
Zachować ostrożność u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i/lub nerek; konieczne może być
zmniejszenie dawki leku. Dawka początkowa u osób w podeszłym wieku nie powinna przekraczać 0.5
mg/d. Lek odstawiać stopniowo.
18
Preparaty:
- Clonazepamum - roztwór do wstrzykiwań 1 mg/ml 10amp.
- Clonazepamum - tabl. 0,5 mg 30 tabl.
- Clonazepamum - tabl. 2 mg 30 tabl.
CLOPIDOGRELUM
tabletki powlekane 75 mg
Pochodna tienopirydyny, inhibitor agregacji płytek krwi indukowanej przez ADP. W nieodwracalny sposób
modyfikuje strukturę płytkowego receptora ADP (prawdopodobnie poprzez wytworzenie mostka
disiarczkowego między reaktywną grupą tiolową czynnego metabolitu klopidogrelu a resztą cysteinową
receptora dla ADP), bezpośrednio i wybiórczo hamując wiązanie się ADP z receptorem i hamując
wywoływaną przez ADP aktywację kompleksu glikoprotein GPIIb/IIIa. Hamuje również agregację płytek
indukowaną przez innych agonistów, blokując wzmożenie aktywacji płytek przez uwolniony ADP. Od
pierwszego dnia stosowania klopidogrelu następuje znaczne zahamowanie indukowanej przez ADP
agregacji płytek; zjawisko to narasta stopniowo i osiąga stan równowagi między 3. a 7. dniem stosowania
leku. W stanie równowagi czynność płytek jest zahamowana w 40–60%. Agregacja płytek i czas
krwawienia w ciągu 5 dni po odstawieniu leku powracają stopniowo do wartości wyjściowych. Po podaniu
p.o. klopidogrel szybko się wchłania z przewodu pokarmowego, a spożywane jednocześnie posiłki nie
mają istotnego wpływu na dostępność biologiczną leku. Klopidogrel jest ekstensywnie metabolizowany
w wątrobie, a jego główny nieaktywny metabolit jest pochodną kwasu karboksylowego (stanowi ok. 85%
związku występującego w osoczu). Czynny metabolit, związek tiolowy odpowiedzialny za działanie
farmakologiczne leku, powstaje przez utlenienie klopidogrelu do 2-oksy-klopidogrelu i następnie jego
hydrolizę. Etap utlenienia jest regulowany przede wszystkim przez izoenzymy 2B6 i 3A4 cytochromu P-
450, w mniejszym stopniu również przez izoenzymy 1A1, 1A2 i 2C19. Związek ten nie jest wykrywany
w osoczu. Klopidogrel i główny (nieaktywny) metabolit występujący we krwi wiążą się odwracalnie
z białkami osocza (odpowiednio w 98% i 94%). Lek wydalany jest w ok. 50% z moczem i w 46% z kałem.
t1/2 głównego, nieaktywnego metabolitu wynosi 8 h. U chorych z ciężką niewydolnością nerek (klirens
kreatyniny 5–15 ml/min) stężenie głównego metabolitu występującego we krwi jest mniejsze, podobnie
jak hamowanie indukowanej przez ADP agregacji płytek; wydłużenie czasu krwawienia jest jednak
zbliżone do tego, które się obserwuje u osób zdrowych. U chorych z niewydolnością wątroby (klasy A i B
wg Childa i Pugha) cmax się zwiększa, natomiast stężenie głównego metabolitu, wpływ klopidogrelu na
indukowaną przez ADP agregację płytek i czas krwawienia nie różnią się znamiennie w porównaniu
z osobami zdrowymi.
Wskazania:
Profilaktyka przeciwzakrzepowa u dorosłych w objawowej miażdżycy u chorych z zawałem serca (w
okresie od kilku dni po zawale do mniej niż 35 dni), z udarem niedokrwiennym (w okresie od 7 dni do
mniej niż 6 mies.) lub z rozpoznaną chorobą tętnic obwodowych oraz u chorych z ostrym zespołem
wieńcowym bez uniesienia odcinka ST (niestabilna dławica piersiowa lub zawał serca bez załamka Q),
w tym u pacjentów, którym wszczepia się stent podczas przeskórnej angioplastyki wieńcowej (w
19
skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym), oraz u osób ze świeżym zawałem serca z uniesieniem odcinka
ST leczonych zachowawczo i kwalifikujących się do leczenia trombolitycznego (w skojarzeniu z kwasem
acetylosalicylowym). Profilaktyka powikłań zakrzepowych w miażdżycy i zakrzepowo-zatorowych
w migotaniu przedsionków u dorosłych pacjentów z migotaniem przedsionków i przynajmniej jednym
czynnikiem ryzyka powikłań naczyniowych, u których leczenie antagonistami witaminy K nie może być
zastosowane, a ryzyko krwawienia jest niewielkie; lek stosuje się w skojarzeniu z kwasem
acetylosalicylowym.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, ciężkie zaburzenia czynności wątroby, czynne
krwawienia (związane z występowaniem wrzodu trawiennego, krwawienie wewnątrzczaszkowe).
W przypadku objawów klinicznych wskazujących na wystąpienie krwawienia w czasie leczenia należy
niezwłocznie oznaczyć morfologię krwi obwodowej. Ze względu na brak odpowiednich danych nie zaleca
się stosowania leku w ciągu 7 dni po ostrym udarze niedokrwiennym. Należy zachować szczególną
ostrożność u chorych z upośledzeniem czynności nerek oraz u chorych z umiarkowanie nasilonymi
chorobami wątroby – u chorych tych może występować skłonność do krwawień. Należy zachować
ostrożność, stosując klopidogrel u pacjentów, którzy mogą być obciążeni ryzykiem wystąpienia większego
krwawienia z powodu urazu, zabiegu chirurgicznego lub innych zmian chorobowych, i u pacjentów
otrzymujących kwas acetylosalicylowy, NLPZ, w tym inhibitory COX-2, heparynę, antagonistów receptora
glikoproteinowego IIb/IIIa. Jeśli chory ma być poddany planowemu zabiegowi chirurgicznemu, a działanie
przeciwpłytkowe jest tymczasowo niepożądane, leczenie klopidogrelem należy przerwać 7 dni przed
operacją. Nie określono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania klopidogrelu u osób do 18. rż.
Klopidogrel wydłuża czas krwawienia i powinien być stosowany ostrożnie u pacjentów ze zmianami
chorobowymi usposabiającymi do krwawień (zwłaszcza żołądkowo-jelitowych i wewnątrzgałkowych).
Bardzo rzadko po leczeniu klopidogrelem donoszono o występowaniu potencjalnie śmiertelnej
zakrzepowej plamicy małopłytkowej, charakteryzującej się małopłytkowością i mikroangiopatyczną
niedokrwistością hemolityczną, skojarzoną albo ze zmianami neurologicznymi, albo z zaburzeniami
czynności nerek lub gorączką. Pacjenci, którzy mają problemy z dziedziczną nietolerancją galaktozy,
pierwotnym niedoborem laktazy lub zaburzeniami wchłaniania glukozy-galaktozy, nie powinni
przyjmować leku.
Działania niepożądane:
Często: krwiak, krwawienie z nosa, krwotok żołądkowo-jelitowy, biegunka, bóle brzucha, niestrawność,
siniak, krwawienie w miejscu wkłucia. Niezbyt często: małopłytkowość, leukopenia, eozynofilia,
krwawienie wewnątrzczaszkowe (w tym zakończone zgonem), bóle i zawroty głowy, parestezje,
krwawienia do oka, wrzód żołądka lub dwunastnicy, zapalenie żołądka, wymioty, nudności, zaparcie,
wzdęcie z oddawaniem wiatrów, wysypka, świąd, plamica, kwiomocz, wydłużenie czasu krwawienia,
zmniejszenie liczby neutrofilii lub płytek krwi. Rzadko: neutropenia (w tym ciężka), zawroty głowy
pochodzenia błędnikowego, krwotok pozaotrzewnowy. Bardzo rzadko: zakrzepowa plamica
małopłytkowa, niedokrwistość aplastyczna, pancytopenia, agranulocytoza, ciężka małopłytkowość,
granulocytopenia, niedokrwistość, choroba posurowicza, reakcje rzekomoanafilaktyczne, omamy, stan
splątania, zaburzenia smaku, ciężki krwotok, krwotok z ran operacyjnych, zapalenie naczyń,
niedociśnienie, krwawienie z dróg oddechowych, skurcz oskrzeli, śródmiąższowe zapalenie płuc, krwotok
20
żołądkowo-jelitowy i pozaotrzewnowy z zejściem śmiertelnym, zapalenie trzustki, zapalenie jelita
grubego, zapalenie jamy ustnej, ostra niewydolność wątroby, zapalenie wątroby, nieprawidłowe wyniki
testów czynnościowych wątroby, pęcherzowe zapalenie skóry, obrzęk naczynioruchowy, wysypka
rumieniowa, pokrzywka, wyprysk, liszaj płaski, krwawienia mięśniowo-szkieletowe, zapalenie i ból
stawów, ból mięśni, kłębuszkowe zapalenie nerek, zwiększenie stężenia kreatyniny we krwi, gorączka.
W przypadku przedawkowania przedłużenie czasu krwawienia. Brak swoistego antidotum. Jeśli konieczna
jest szybka korekcja przedłużonego czasu krwawienia, przetoczenie masy płytkowej może odwrócić efekty
działania klopidogrelu.
Interakcje:
Nie zaleca się równoległego stosowania klopidogrelu i doustnych leków przeciwzakrzepowych, ponieważ
może to zwiększać intensywność krwawień. Antagoniści receptora glikoproteinowego IIb/IIIa mogą
zwiększać ryzyko krwawienia – zachować ostrożność u chorych obciążonych ryzykiem wystąpienia
większego krwawienia (np. po urazie lub zabiegu chirurgicznym). Kwas acetylosalicylowy nie modyfikuje
hamowania agregacji płytek krwi indukowanej przez ADP, którego mediatorem jest klopidogrel, natomiast
klopidogrel nasila wpływ kwasu acetylosalicylowego na indukowaną kolagenem agregację płytek.
Jednoczesne stosowanie 500 mg kwasu acetylosalicylowego 2 ×/d w ciągu jednego dnia nie przedłuża
znamiennie czasu krwawienia indukowanego przez przyjmowanie klopidogrelu. Możliwa jest jednak
farmakodynamiczna interakcja między klopidogrelem i kwasem acetylosalicylowym, która może
prowadzić do zwiększenia ryzyka krwawienia. Stosowanie klopidogrelu nie wymaga modyfikowania dawki
heparyny i nie zmienia wpływu heparyny na krzepnięcie krwi, a jednoczesne podawanie heparyny nie
wpływa na hamowanie agregacji płytek indukowane przez klopidogrel. Możliwa jest jednak
farmakodynamiczna interakcja między klopidogrelem i heparyną, która może prowadzić do zwiększenia
ryzyka krwawienia. Bezpieczeństwo równoległego stosowania klopidogrelu, leków trombolitycznych
i heparyn oceniano u osób ze świeżym zawałem serca; częstość występowania krwawień była podobna
jak u osób otrzymujących leki trombolityczne i heparyny z kwasem acetylosalicylowym. W badaniu
klinicznym jednoczesne podawanie klopidogrelu i naproksenu zwiększało utratę utajonej krwi z przewodu
pokarmowego. Nie wiadomo, czy stosowanie innych NLPZ zwiększa ryzyko krwawienia z przewodu
pokarmowego. Nie stwierdza się interakcji farmakodynamicznych klopidogrelu z nifedypiną i atenololem.
Na aktywność klopidogrelu nie wpływa stosowanie fenobarbitalu, cymetydyny ani estrogenów.
Klopidogrel nie wpływa na farmakokinetykę digoksyny i teofiliny. Leki zobojętniające sok żołądkowy nie
wpływają na wchłanianie klopidogrelu. Metabolit klopidogrelu może hamować aktywność izoenzymu
CYP2C9, co może prowadzić do zwiększenia stężenia w surowicy fenytoiny, tolbutamidu i NLPZ; dane
kliniczne wskazują jednak, że klopidogrel można bezpiecznie stosować w skojarzeniu z fenytoiną lub
tolbutamidem. Równoległe stosowanie leków hamujących aktywność izoenzymu CYP2C19 może
zmniejszać stężenie aktywnych metabolitów klopidogrelu i ograniczać jego kliniczną skuteczność; nie
zaleca się równoległego stosowania tych leków. Należy unikać równoległego podawania inhibitorów
pompy protonowej, z wyjątkiem sytuacji, gdy jest to bezwzględnie konieczne. Brak jest danych
wskazujących na to, czy inne leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego, takie jak antagoniści
receptora H2 lub leki zobojętniające kwas żołądkowy, wpływają na działanie klopidogrelu. Nie
przeprowadzono badań interakcji z klopidogrelem takich leków, jak diuretyki, β-adrenolityki, inhibitory
ACE, antagoniści wapnia, leki zmniejszające stężenie cholesterolu, leki rozszerzające naczynia wieńcowe,
leki przeciwcukrzycowe, w tym insulina, leki przeciwpadaczkowe, antagoniści receptora
21
glikoproteinowego IIb/IIIa, jednak pacjenci włączani do badań klinicznych stosowali te leki równolegle
z klopidogrelem bez klinicznie znaczących interakcji.
Dawkowanie:
Dorośli (także chorzy w podeszłym wieku). P.o. 75 mg 1 ×/d, niezależnie od posiłków. U chorych z ostrym
zespołem wieńcowym bez uniesienia odcinka ST (niestabilna dławica piersiowa oraz zawał serca bez
załamka Q) leczenie należy rozpocząć od pojedynczej dawki nasycającej 300 mg, a następnie kontynuować
podawanie dawki 75 mg/d w skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym w dawce 75–325 mg/d. Większe
dawki kwasu acetylosalicylowego mogą zwiększać ryzyko krwawienia, dlatego zaleca się, aby nie
przekraczały 100 mg. Nie ustalono jednoznacznie optymalnego czasu leczenia. Leczenie należy rozpocząć
jak najwcześniej; dane z badań klinicznych wskazują na stosowanie leku do 12 mies., a maks. korzystny
efekt obserwowano po 3 mies. Chorzy ze świeżym zawałem serca z uniesieniem odcinka ST. Leczenie
należy rozpocząć od dawki nasycającej 300 mg, a następnie podawać dawkę 75 mg 1 ×/d w skojarzeniu
z ASA i lekami trombolitycznymi lub bez leków trombolitycznych. U chorych po 75. rż. leczenie należy
rozpocząć bez dawki nasycającej. Leczenie skojarzone należy rozpocząć jak najszybciej po wystąpieniu
objawów i kontynuować co najmniej 4 tyg. U osób z migotaniem przedsionków 75 mg 1 ×/d w skojarzeniu
z kwasem acetylosalicylowym w dawce 75–100 mg/d.
Preparaty:
- Agregex tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.
- Carder tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.
- Clopidogrel tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.
- Plavix tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.
- Plavix tabl. powlekane 300 mg 30 tabl.
- Trombex tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.
- Zyllt tabl. powlekane 75 mg 28 tabl.
DEXAMETHASONI PHOSPHAS
ampułka 4 mg/ml (2 ml)
Syntetyczny glikokortykosteroid, fluorowana pochodna prednizonu o długotrwałym i silnym działaniu
przeciwzapalnym, przeciwalergicznym, immunosupresyjnym. Przeciwzapalnie działa 6,5 razy silniej niż
prednizon i 30 razy silniej niż hydrokortyzon, nie działając na przyczynę. Zmniejsza gromadzenie się
leukocytów i ich adhezję do śródbłonka, hamuje proces fagocytozy i rozpad lizosomów, zmniejsza liczbę
limfocytów, eozynofili, monocytów, blokuje zależne od IgE wydzielanie histaminy i leukotrienów. Hamuje
syntezę i uwalnianie cytokin: interferonu γ, interleukin IL-1, IL-2, IL-3, IL-6, TNF-α, GM-CSF. Hamując
aktywność fosfolipazy A2 poprzez lipokortynę, nie dopuszcza do uwalniania kwasu arachidonowego, a w
konsekwencji do syntezy mediatorów zapalenia (leukotrienów i prostaglandyn). Hamuje przepuszczalność
naczyń kapilarnych, zmniejsza obrzęk. Praktycznie nie wykazuje działania mineralokortykosteroidowego,
dlatego może być stosowany, gdy w przewlekłym leczeniu prednizonem występuje nadciśnienie tętnicze
lub obrzęki. Wpływa na gospodarkę węglowodanową, białkową (zwiększa katabolizm, stężenie glukozy,
mocznika i kwasu moczowego we krwi), nasila lipolizę i wpływa na redystrybucję tłuszczu w ustroju.
22
Stosowany długotrwale prowadzi do centralnego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej. Zmniejsza
wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego oraz zwiększa wydalanie z moczem jonów wapnia. Nasila
resorpcję i upośledza tworzenie kości. Wykorzystywany w diagnostyce endokrynologicznej z uwagi na
specyficzną zdolność hamowania czynności kory nadnerczy. Po podaniu p.o. jego dostępność biologiczna
wynosi 78%. Po podaniu i.v. osiąga stężenie maks. w surowicy po 10–30 min, a po podaniu i.m. po 60 min.
Wiąże się z białkami osocza w 68%. t1/2 wynosi ok. 190 min. Stosowany miejscowo prawie nie wchłania się
do krwi.
Wskazania:
Wstrząs, obrzęk mózgu, niektóre przypadki ostrej niedoczynności kory nadnerczy. Przewlekła
kortykoterapia pozasubstytucyjna: wrodzony przerost nadnerczy (głównie u osób po zakończeniu
wzrastania), zapalenie tarczycy, ostre RZS, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne kolagenozy,
nerczyca lipidowa, zaostrzenia w astmie o ciężkim przebiegu, ostry obrzęk naczynioruchowy, białaczka
limfatyczna i szpikowa, agranulocytoza, zespoły toksyczne w chorobach zakaźnych. Okulistyka: ostre
i przewlekłe alergiczne i zapalne choroby gałki ocznej – zapalenie przedniego odcinka (spojówek,
twardówki, rogówki bez uszkodzenia nabłonka, tęczówki i ciała rzęskowego), zapalenie tylnego odcinka
(naczyniówki, siatkówki, nerwu wzrokowego), zapalenie współczulne błony naczyniowej oraz po
zabiegach operacyjnych i urazach (nie wcześniej niż 7 dni po urazie lub operacji). W przypadku oparzeń
termicznych lub chemicznych oczu – w późniejszym terminie. W postaci implantu do ciała szklistego
stosowany również w obrzęku plamki spowodowanym niedrożnością gałązki żyły środkowej siatkówki lub
niedrożnością żyły środkowej siatkówki. Dermatologia: pęcherzyca, rumień wysiękowy wielopostaciowy,
erytrodermia, niektóre postacie łuszczycy, choroby alergiczne skóry, pokrzywka, ostry wyprysk,
dermatozy kontaktowe, liszaj pokrzywkowy, odczyny po ukąszeniach owadów. Diagnostyczne: test
hamowania deksametazonem (różnicowanie postaci nadczynności kory nadnerczy), diagnostyka
hipogonadyzmu u mężczyzn, różnicowanie pochodzenia wirylizacji u kobiet.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zespół
Cushinga, osteoporoza, opryszczka lub inne wirusowe choroby spojówek i rogówki, gruźlica, ostre stany
wysiękowe, choroby wirusowe, grzybicze, psychozy. Ostrożnie w nadciśnieniu tętniczym, niewydolności
nerek i u chorych na cukrzycę. Nie stosować 8 tyg. przed szczepieniami ochronnymi i 2 tyg. po nich. Nie
stosować na skórę twarzy. W przypadku kropli do oczu: bakteryjne lub grzybicze choroby gałki ocznej,
choroby rogówki, w przebiegu których występują ubytki nabłonka, jaskra, zaćma. W przypadku implantu
do ciała szklistego: czynne lub podejrzewane zakażenie oka lub jego okolicy, zaawansowana jaskra, której
nie można w wystarczającym stopniu kontrolować wyłącznie lekami.
Działania niepożądane:
Leczenie krótkotrwałe: zwiększenie ryzyka krwawień z przewodu pokarmowego, obniżenie tolerancji
glukozy, większa podatność na zakażenia. Leczenie długotrwałe (>2 tyg.): twarz „księżyca w pełni”,
sylwetka cushingoidalna, osłabienie siły mięśniowej, osteoporoza, nadciśnienie tętnicze, hiperglikemia,
zaburzenia miesiączkowania, hirsutyzm, impotencja, rozstępy skórne, trądzik posteroidowy, wylewy
krwawe, opóźnienie gojenia ran, jaskra, zaćma, depresja lub euforia, owrzodzenia błony śluzowej
przewodu pokarmowego, zapalenie trzustki, aseptyczne zapalenie kości, zaburzenia wodno-elektrolitowe,
23
zahamowanie czynności hormonalnej i zanik kory nadnerczy, zakrzepica, zaburzenia immunologiczne,
zapalenie naczyń. Szczegółowe informacje – patrz: zarejestrowane materiały producenta.
Interakcje:
Deksametazon osłabia działanie leków przeciwzakrzepowych i hipoglikemizujących. Nasila działanie
toksyczne glikozydów naparstnicy, w skojarzeniu z lekami moczopędnymi zwiększa utratę potasu
z moczem. Równoczesne stosowanie NLPZ powoduje zwiększenie ryzyka wystąpienia krwawień
z przewodu pokarmowego. Barbiturany, glutetimid, leki przeciwpadaczkowe i przeciwhistaminowe,
ryfampicyna oraz efedryna osłabiają działanie deksametazonu, a estrogeny je nasilają.
Dawkowanie:
P.o. Dawkowanie indywidualne, w zależności od przebiegu choroby i stanu chorego. Dorośli: 0,5–16 mg/d
w 2–3 daw. podz. z zachowaniem naturalnego rytmu dobowego wydzielania glikokortykosteroidów.
Dzieci do 1. rż.: 0,25–1 mg/d, 1.–12. rż.: do 2 mg/d. Po uzyskaniu zadowalającej odpowiedzi klinicznej
dawkę stopniowo zmniejszać do najmniejszej dawki skutecznej. W leczeniu wstrząsu przez 2–3 dni,
w leczeniu obrzęku mózgu 5–7 dni. W ostrych chorobach alergicznych po pierwszej dobie terapii
pozajelitowej zastępuje się ją terapią doustną. Leczenie paliatywne nowotworów: 8–16 mg/d p.o.,
stopniowo zmniejszać do 4–12 mg/d. Zapobieganie wymiotom i ich leczenie w przypadku stosowania
cytostatyków: dzień przed chemioterapią podać 8 mg p.o., w czasie podawania cytostatyków 8–12 mg i.v.,
a następnie przez 2 dni 16–24 mg w 3 daw. podz. p.o., i.v. lub głęboko i.m. w postaci soli sodowej
fosforanu deksametazonu 0,5–9 mg/d. W ciężkich stanach do 20 mg/d. We wrodzonym przeroście kory
nadnerczy 0,5–1,5 mg/d (łącznie z mineralokortykosteroidami). Dostawowo lub okołostawowo:
w reumatologii 0,2–6 mg w odstępach 3–5 dni do 2–3 tyg. Dzieci od 2. mż. 0,1 mg/kg mc./d i.m. lub i.v., 1
×/d lub w 2–4 daw. podz. przez 2–4 dni. Miejscowo: leczenie okulistyczne w ostrych stanach zapalnych do
worka spojówkowego 1–2 krople 4–5 ×/d przez 2 dni, a następnie 3–4 ×/d przez 4–6 dni; w leczeniu
przewlekłym 2 ×/d przez 3–6 tyg. Czas leczenia nie może przekraczać 6 tyg. Po operacjach lub urazach oka:
w dniu operacji lub następnego dnia po operacji przeciwjaskrowej filtrującej; od 8. dnia po operacji
usunięcia zaćmy, operacji zeza, odwarstwionej siatkówki, po urazie. W zależności od nasilenia objawów
zapalnych 1–2 krople 2–4 ×/d przez 2–4 tyg. Do ciała szklistego: 1 implant do zmienionego chorobowo
oka, nie zaleca się jednoczesnego podawania do obu oczu; podanie kolejnych dawek rozważać
indywidualnie. Dermatologia: w postaci aerozolu 2–4 ×/d na zmiany chorobowe na skórze.
Preparaty:
- Demezon roztwór do wstrzykiwań 4 mg/ml 10 amp. 1 ml
- Demezon roztwór do wstrzykiwań 4 mg/ml (8 mg/2 ml) 10 amp. 2 ml
- Demezon roztwór do wstrzykiwań 8 mg/ml 1 amp. 5 ml
- Dexafree krople do oczu, roztwór 1 ml zawiera 1 mg fosforanu deksametazonu w postaci soli
sodowej 20 poj. jednodawkowych 0,4 ml
- Dexaven roztwór do wstrzykiwań 4 mg/ml 10 amp. 1 ml
- Dexaven roztwór do wstrzykiwań 4 mg/ml (8 mg/2 ml) 10 amp. 2 ml
24
DIAZEPAMUM
ampułka 5 mg/ml (2 ml), wlewka doodbytnicza 10 mg/2,5ml
Pochodna benzodiazepiny o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym i przeciwdrgawkowym.
Zmniejsza napięcie mięśniowe i ma działanie nasenne. Lek działa poprzez pobudzanie receptorów
benzodiazepinowych, powiązanych z układem GABA-ergicznym, regulującym funkcjonowanie kanałów
chlorkowych. Podany doustnie wchłania się szybko i całkowicie po ok. 90 min. Lek można podawać
również domięśniowo, dożylnie i we wlewkach doodbytniczych. Posiada zdolność przechodzenia bariery
krew-mózg, łożyska i przenika do mleka matki karmiącej piersią. Jest metabolizowany w wątrobie –
przekształca się w metabolity również aktywne farmakologicznie: nordazepam, oksazepam, temazepam.
Lek w 97% wiąże się z białkami osocza, a jego metabolity wykazują długi okres półtrwania nawet do 5 dni.
Wskazania:
Drgawki padaczkowe i gorączkowe, w tężcu przeciw wzmożonemu napięciu mięśniowemu, ciężkie stany
lękowe i pobudzenia, zespół abstynencji alkoholowej, bezsenność oraz w premedykacji.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na lek i jego metabolity, miastenia, jaskra, ciężka niewydolność oddechowa, niewydolność
wątroby, ciąża i okres karmienia piersią.
Działania niepożądane:
Zmęczenie, senność, osłabienie napięcia mięśniowego, nudności, zawroty głowy, podwójne widzenie,
zaburzenia pamięci, spowolnienie mowy, drżenia, depresja, hipotonia, ból i zapalenie żył po podaniu
dożylnym. Niekiedy obserwowano reakcje paradoksalne ze strony leku: pobudzenie psychoruchowe,
agresję, euforię, omamy i splątanie. Zbyt szybkie podanie może spowodować depresję oddechową. Lek
wywołuje przyzwyczajenie – czas jego stosowania powinien być ograniczony. W trakcie kuracji nie
powinno się prowadzić pojazdów mechanicznych ani spożywać napojów alkoholowych.
Interakcje:
Nasila działanie leków wpływających depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy (neuroleptyki, inhibitory
MAO, leki nasenne, przeciwbólowe i inne) oraz alkoholu. Cimetydyna, omeprazol, izoniazyd i doustne
środki antykoncepcyjne wydłużają działanie diazepamu, natomiast teofilina i palenie tytoniu przyspieszają
jego metabolizm. Flumazenil znosi większość objawów działania leku.
Dawkowanie:
Dawki ustala się indywidualnie w zależności od wieku, masy ciała i obrazu choroby. Przeciętna dawka dla
dorosłych: 0,25-0,5/kg masy ciała; dzieci 10-15 kg – wlewka 5 mg; dzieci powyżej 15 kg – 2 wlewki po 5
mg lub 1 wlewka 10 mg; dorośli 2 wlewki po 10 mg lub 4 wlewki po 5 mg. Zazwyczaj lek stosowany jest
doraźnie, jednak przy dłuższym użyciu należy stosować zmniejszające się dawki leku w trakcie jego
odstawiania. Osoby w podeszłym wieku i pacjenci osłabieni mogą otrzymywać połowę dawki dorosłych.
Przedawkowanie leku może wywołać śpiączkę lub depresję oddechową. W takim przypadku antidotum
stanowi Flumazenil.
25
Preparaty:
- Diazepam RecTubes – roztwór doodbytniczy 5 mg/2,5 ml oraz 10 mg/2,5 ml;
- Diazepam Lipuro amp. 10 mg/2 ml;
- Diazerekt roztwór doodbytniczy 5 mg/2,5 ml oraz 10 mg/2,5 ml;
- Relanium tabl. 2 mg i 5 mg; amp. 2 ml (5 mg/ml); zawiesina – 2 mg/5 ml;
- Relsed mikrowlewki 2,5 ml (2 mg/ml oraz 4 mg/ml).
DROTAVERYNI HYDROCHLORIDIUM
ampułka 20 mg/ml (2 ml)
Syntetyczna pochodna papaweryny o działaniu rozkurczającym na mięśnie gładkie. Działanie
rozkurczające nie zależy od rodzaju unerwienia oraz lokalizacji mięśni gładkich (przewód pokarmowy,
układ moczowo- płciowy, układ krążenia oraz drogi żółciowe) i jest silniejsze, niż wykazywane przez
papawerynę. W mechanizmie działania drotaweryny odgrywa rolę hamowanie aktywności
fosfodiesterazy. co prowadzi do zwiększenia stężenia cAMP oraz zwiększenia napływu wapnia do
komórek. Jest stosowana w przypadku skurczu mięśni gładkich zarówno pochodzenia nerwowego, jak i
mięśniowego. Drotaweryna łatwo się wchłania z przewodu pokarmowego (w ciągu 1 h ulega wchłonięciu
90% podanej dawki), w mniejszym niż papaweryna odsetku wiąże się z białkami osocza. Jest
metabolizowana w wątrobie, wydalana z żółcią i moczem.
Wskazania:
Stany skurczowe mięśni gładkich związane z chorobami dróg żółciowych (kamicą dróg żółciowych,
zapaleniem pęcherzyka żółciowego, zapaleniem o koło pęcherzykowym, zapaleniem przewodów
żółciowych, zapaleniem brodawki Vatera), stany skurczowe mięśni gładkich dróg moczowych (kamica
nerkowa, kamica moczowodowa, zapalenie miedniczek nerkowych, zapalenie pęcherza moczowego,
bolesne parcie na mocz); wspomagająco: stany skurczowe mięśni gładkich przewodu pokarmowego
(choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie żołądka, zapalenie jelit, zapalenie okrężnicy, stany
skurczowe wpustu i odźwiernika żołądka, zespół jelita drażliwego, zaparcie na tle spastyczym i wzdęcie,
zapalenie trzustki). Ginekologia: bolesne miesiączkowanie, zagrażające poronienie. Ból głowy
pochodzenia naczyniowego.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, ciężka niewydolność nerek, wątroby lub serca, blok
przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia. Preparatów zawierających laktozę nie stosować u osób z
dziedziczną nietolerancją galaktozy, pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania
glukozy- galaktozy. U chorych z nietolerancją laktozy mogą wystąpić dolegliwości ze strony przewodu
pokarmowego. Nie należy podawać w postaci wstrzyknięć osobom z nadwrażliwością na pirosiarczyn
sodu.
26
Działania niepożądane:
Rzadko: ból. zawroty głowy, bezsenność, obniżenie ciśnienia tętniczego, nudności, zaparcia, kołatanie
serca, reakcje alergiczne (przeważnie po podaniu pozajelitowym).
Interakcje:
Osłabia działanie lewodopy. Atropina i jej pochodne nasilają działanie przeciwskurczowe drotaweryny.
Może być stosowany w ciąży jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności. Stosowanie w okresie
karmienia piersią nie jest zalecane.
Dawkowanie:
Dorośli: p.o. 40-80 mg 2-3 */d. s.c.. i.m. 40-80 mg 1-3 */d (40-240 mg/d), w stanach skurczowych wpustu
i odźwiernika żołądka i.m. 80 mg; powolne (ok. 30 s) wstrzyknięcie i.v. w pozycji leżącej w ostrych stanach
skurczowych (ostry napad kamicy żółciowej lub nerkowej) 40-80 mg. Dzieci p.o. - dawkowanie ustala się
indywidualnie: 3.-6. rż. 40-120 mg/d w 2-3 daw. podz.. dzieci po 6. rż. 80-200 mg/d w 2-5 daw. podzielone.
Preparaty:
- Galospa - tabl. 40 mg, 20 tabl.
- No-Spa - tabl. 40 mg, 20 tabl., 10 tabl., 40 tabl.
- No-Spa - roztwór do wstrzykiwali s.c., i.m. lub i.v. 20 mg/ml (40 mg/2 ml) 5 amp. 2 ml
- No-Spa Comfort - tabl. powl. 40 mg, 20 tabl.
- No-Spa forte - tabl. 80 mg, 20 tabl., 50 tabl.
- No-Spa Max - tabl. 80 mg, 20 tabl.
ADRENALINA
Epinefryna
ampułka 1 mg/ml (1 ml)
Adrenalina jest naturalną aminą pobudzającą układ współczulny za pośrednictwem receptorów
adrenergicznych. Jest ona wytwarzana przez komórki chromochłonne rdzenia nadnerczy oraz przez
zakończenia neuronów pozazwojowych układu współczulnego. Dla celów leczniczych jest produkowana
syntetycznie pod międzynarodową nazwą Epinefryna. Pobudzenie receptorów α-adernergicznych przez
adrenalinę prowadzi do zwężenia naczyń krwionośnych i zmniejszenia wydzielania się płynu
międzykomórkowego, w efekcie ciśnienie tętnicze skurczowe krwi ulega podwyższeniu, a ciśnienie
rozkurczowe obniża się. W większych dawkach (powyżej 4 µg) lek powoduje wzrost zarówno
skurczowego, jak i rozkurczowego ciśnienia krwi, a także zmniejszenie pojemności minutowej serca.
Adrenalina pobudza silniej receptory α2 niż α1. Natomiast pobudzenie receptorów β-adrenergicznych
powoduje rozszerzenie oskrzeli i złagodzenie duszności oraz zmniejszenie nasilenia objawów wstrząsu
anafilaktycznego (m.in. pokrzywka, świąd, obrzęk naczynioruchowy). Receptory β2 są pobudzane silniej
przez adrenalinę niż receptory β1. Pobudzenie tych ostatnich za pomocą większych dawek leku powoduje
wystąpienie zaburzeń rytmu i zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego. W osoczu lek wiąże się
z białkami w 50%, a jego okres półtrwania wynosi 2-3 min. Krótki czas aktywności leku jest skutkiem
działania enzymów metabolizujących epinefrynę: MAO (monoaminooksydaza) oraz COMT (katecholo – O-
27
metylotransferaza). Lek wydalany jest z moczem, głównie w formie nieczynnych farmakologicznie
metabolitów.
Wskazania:
Lek jest stosowany w stanach zagrożenia życia (resuscytacja oddechowo-krążeniowa), w przypadku
zatrzymania krążenia oraz w ciężkim wstrząsie anafilaktycznym, w napadzie astmy oskrzelowej (przerywa
skurcz oskrzeli), w okulistyce (jaskra) oraz jako dodatek do leków miejscowo znieczulających w celu
zwolnienia ich wchłaniania po podaniu.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na preparat, przełom nadciśnieniowy, choroba niedokrwienna serca, guz nadnerczy,
zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze.
Działania niepożądane:
Tachykardia, kołatanie serca, pocenie się, nudności, wymioty, trudności z oddychaniem, drżenia
mięśniowe, zawroty głowy, niepokój, rozszerzenie źrenic, zaburzenia rytmu serca.
Interakcje:
Nasila działanie arytmogenne leków z grupy anestetyków wziewnych (np. halotanu), osłabia działanie
doustnych leków przeciwcukrzycowych i zmniejsza wydzielanie insuliny. Działanie epinefryny jest nasilają
leki z grupy trójpierścieniowych przeciwdepresyjnych, inhibitory MAO i COMT, hormony tarczycy,
lewodopa oraz alkohol etylowy.
Dawkowanie:
Lek nie może być podawany doustnie ponieważ jest rozkładany i traci aktywność farmakologiczną. Podaje
się go drogą iniekcyjną: podskórnie, dożylnie, domięśniowo lub doszpikowo oraz dotchawiczo. W nagłym
zatrzymaniu krążenia (resuscytacja oddechowo-krążeniowa) dorośli 0,5-1 mg dożylnie lub dotchawiczo;
dzieci 10 µg/kg m. c. dożylnie lub dotchawiczo zwykle po 10-krotnym rozcieńczeniu 0,9% roztworem NaCl,
lub bez rozcieńczania, podając następnie bolus 10 ml 0,9% roztworu NaCl. W razie konieczności, podanie
leku należy powtarzać co 3-5 min. Po przywróceniu rytmu serca lek należy podawać dożylnie w małych
dawkach: dorośli 50-100 µg; dzieci 0,05-1,0 µg/kg m. c./min. do uzyskania właściwego ciśnienia krwi.
Wstrząs anafilaktyczny i ostre reakcje alergiczne: dorośli 0,3-0,5 mg (maksymalnie 1 mg); dzieci 10 µg/kg
m. c. (maksymalnie 0,5 mg). W przypadku napadu ataku astmy oskrzelowej: dorośli 0,3 mg (maksymalnie
1 mg); dzieci 10 µg/kg m. c. (maksymalnie 0,5 mg) podając domięśniowo lub podskórnie. Dawki można
powtarzać u dorosłych 3-krotnie, a u dzieci 2-krotnie co 20 min., a następnie – w razie konieczności – co
4 godz. W stanach zagrożenia życia i niemożności podania leku dożylnie, należy zastosować preparat
drogą doszpikową w dawkach stosowanych dożylnie lub dotchawiczo.
28
Preparaty:
- Injectio Adrenalini 0,1% amp. (1 mg/ml);
- FastJekt – ampułkostrzykawki do wstrzyknięć domięśniowych (1 mg/ml).
FENTANYLUM
ampułka 0,1 mg/ml (2 ml)
Silnie działający syntetyczny lek przeciwbólowy z grupy opioidów, agonista receptorów opioidowych µ.
Działa ok. 100 razy silniej niż morfina (0,1 mg fentanylu odpowiada pod względem działania
przeciwbólowego w przybliżeniu 10 mg morfiny), co wynika z lepszej rozpuszczalności w tłuszczach
i łatwiejszego przenikania przez barierę krew–mózg. Stopień znieczulenia zależy od zastosowanej dawki
oraz stężenia osoczowego. Podanie i.v. 2 ml (0,1 mg) fentanylu dorosłym pacjentom, niepoddanym
premedykacji powinno zapewnić skuteczne zniesienie bólu na 10–20 min w czasie zabiegu powodującego
niewielkie dolegliwości bólowe. Podanie 4–10 ml (0,2–0,5 mg) fentanylu w szybkim wstrzyknięciu i.v.
(bolus) powoduje zniesienie bólu na ok. 1 h. Wywołana analgezja jest skuteczna w zabiegach ze średnim
nasileniem bólowym. Podanie dawki 0,05 mg/kg mc. i.v. znosi ból na 4–6 h w czasie operacji o dużym
nasileniu bólu. Korelacja między działaniem farmakologicznym a stężeniem fentanylu w osoczu jest
następująca: działanie analgetyczne występuje przy stężeniu osoczowym 0,3–1,5 ng/ml, zwiększenie
częstości występowania działań niepożądanych – po przekroczeniu stężenia 2 ng/ml, stłumienie
oddychania może wystąpić przy stężeniu 1–5 ng/ml, znieczulenie i ciężka niewydolność oddechowa – przy
stężeniu 10–20 ng/ml. Śródoperacyjnym zwyżkom ciśnienia tętniczego w odpowiedzi na bodźce
chirurgiczne zapobiega utrzymanie stężenia nie mniejszego niż 15 ng/ml. Fentanyl umożliwia prowadzenie
znieczulenia ze stabilnym krążeniem, nie wpływa depresyjnie na m. sercowy, nie powoduje uwolnienia
histaminy, a w większych dawkach zmniejsza wywołane przez stres zmiany hormonalne. Po podaniu i.v.
zaczyna działać po ok. 2 min, tmax wynosi 3–5 min, czas działania jest krótki – 30 min. Po podaniu i.m.
odpowiednio: początek działania po 7–15 min, tmax wynosi 20–30 min, a czas działania 1–2 h. Po podaniu
w postaci przezskórnego systemu terapeutycznego stężenie fentanylu w osoczu stopniowo zwiększa się
przez 12–24 h, a następnie jego wartości utrzymują się w trakcie stosowania plastra. Przezskórny system
terapeutyczny zapewnia ciągłe podawanie leku przez 72 h. Po usunięciu plastra stężenie osoczowe
fentanylu zmniejsza się o 50% średnio po 17 h (13–22 h). Po podaniu na błonę śluzową jamy ustnej
fentanyl jest szybko wchłaniany, dostępność biologiczna wynosi 65% (50% dawki wchłania się z błony
śluzowej, 50% jest połykane, przy czym 30% połkniętej dawki przenika również do krwi); tmax wynosi
wówczas ok. 1 h. Po podaniu i.v. stężenie osoczowe fentanylu zmniejsza się gwałtownie (szybka
redystrybucja do tkanki tłuszczowej, mięśniowej i płucnej), t1/2 poszczególnych faz dystrybucji wynoszą
odpowiednio: ok. 1 min i 18 min, a t1/2 eliminacji ok. 17 h. Po podaniu podpoliczkowym t1/2 w fazie
eliminacji wynosi ok. 22 h. U chorych poddawanych operacjom na aorcie brzusznej z jej zaciskaniem
obserwuje się wydłużenie t1/2 eliminacji. Fentanyl w 80–85% wiąże się z białkami osocza, głównie
z albuminami i α1-glikoproteiną. Metabolizowany jest w wątrobie. Ok. 75% dawki wydalane jest w postaci
nieczynnych metabolitów w ciągu 24 h, z moczem i żółcią, jedynie 10% z moczem w postaci
niezmienionej.
29
Wskazania:
Zniesienie bólu i odpowiedzi hemodynamicznej na intubację podczas indukcji znieczulenia ogólnego oraz
utrzymanie efektu analgetycznego podczas podtrzymywania znieczulenia. Uzupełnienie działania
analgetycznego podczas znieczulenia ogólnego i miejscowego. Analgezja podczas znieczuleń
ambulatoryjnych – zabiegi diagnostyczne lub małe zabiegi operacyjne (stosowane małe dawki). Składnik
analgetyczny premedykacji i neuroleptoanalgezji. Znieczulenie chorych z grup zwiększonego ryzyka
poddawanych dużym zabiegom operacyjnym (w dużych dawkach, w skojarzeniu z tlenem oraz środkiem
zwiotczającym). Analgosedacja chorych na oddziałach intensywnej opieki medycznej. Leczenie bólu
pooperacyjnego oraz bólu występującego w zawale serca. W postaci przezskórnego systemu
terapeutycznego leczenie bólów przewlekłych i opornych na leczenie (np. nowotworowych). W postaci
tabletek podpoliczkowych w leczeniu bólów przebijających u dorosłych z chorobą nowotworową, którzy
w ramach leczenia przewlekłego bólu nowotworowego poddawani są opioidowej terapii podtrzymującej.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub opioidy, depresja oddychania (z wyjątkiem chorych
sztucznie wentylowanych lub znieczulonych ogólnie), choroby układu oddechowego przebiegające
z obturacją, równoległe stosowanie inhibitorów MAO oraz 14 dni po ich odstawieniu. Preparatu w postaci
tabletek podpoliczkowych nie należy również stosować u osób nieotrzymujących leczenia
podtrzymującego opioidami, osób do 18. rż. Nie stosować fentanylu zewnątrzoponowo ani
podpajęczynówkowo u osób z przeciwwskazaniami do tych rodzajów znieczulenia. Należy zmniejszyć
dawkę u chorych w podeszłym wieku, z hipowolemią i/lub wyniszczonych. Należy zachować ostrożność
u chorych z niewyrównaną niedoczynnością tarczycy, z chorobami płuc, zmniejszoną rezerwą oddechową,
chorobą alkoholową, upośledzoną czynnością wątroby i/lub nerek. Należy zachować ostrożność u chorych
ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym, zaburzeniami świadomości, w stanie śpiączki – spadek
ciśnienia tętniczego może zmniejszyć przepływ mózgowy, zwolnienie oddechu i następowa retencja CO2
może doprowadzić do narastania obrzęku mózgu. Lek należy stosować bardzo ostrożnie u chorych
z bradyarytmią – fentanyl może wywołać bradykardię lub asystolię, jeśli nie podano wystarczającej ilości
środków cholinolitycznych lub jeśli jest stosowany równocześnie ze środkami zwiotczającymi mięśnie,
które nie wykazują działania wagolitycznego. Duże dawki fentanylu mogą spowodować zatrzymanie
oddechu, sztywność mięśni. Podawanie fentanylu w okresie porodu może spowodować niewydolność
oddechową u noworodka. Po podaniu fentanylu do przestrzeni zewnątrzoponowej lub
podpajęczynówkowej chorych należy monitorować przez 24 h ze względu na ryzyko wystąpienia depresji
ośrodka oddechowego. Fentanyl należy stosować ostrożnie u osób otrzymujących leki wpływające na
serotoninergiczny układ neuroprzekaźnikowy; zespół serotoninowy może wystąpić podczas stosowania
z lekami serotoninergicznymi, np. inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny, inhibitorów zwrotnego
wychwytu serotoniny i noradrenaliny, leków wpływających na metabolizm serotoniny (m.in. inhibitory
MAO). W razie podejrzenia wystąpienia zespołu serotoninowego należy przerwać stosowanie fentanylu.
Długotrwałe leczenie fentanylem może doprowadzić do uzależnienia się pacjenta lub rozwoju tolerancji.
W przypadku przezskórnego systemu terapeutycznego leku nie należy stosować do leczenia bólu ostrego
lub pooperacyjnego u chorych gorączkujących(może dojść do zwiększenia stężenia osoczowego fentanylu
o 1/3), u dzieci do 2. rż. Przezskórny system terapeutyczny należy stosować wyłącznie na nieuszkodzoną
skórę, nie stosować plastrów uszkodzonych lub rozciętych.
30
Działania niepożądane:
Depresyjny wpływ na ośrodek oddechowy (zwolnienie oddychania lub bezdech) może się ujawnić
z pewnym opóźnieniem w stosunku do czasu trwania znieczulenia ogólnego oraz do 24 h po podaniu do
przestrzeni zewnątrzoponowej albo podpajęczynówkowej (przy prawidłowym dawkowaniu u chorych
z bólem przewlekłym przyjmujących fentanyl w postaci przezskórnego systemu terapeutycznego ryzyko
wystąpienia tego objawu jest zminimalizowane). Sztywność mięśni (w tym również oddechowych) –
działanie to można zminimalizować, podając w premedykacji pochodne benzodiazepiny oraz wstrzykując
powoli i.v. dawkę fentanylu, drżenia mięśniowe. Bradykardia, zaburzenia rytmu serca, niedociśnienie,
nudności, wymioty, zaparcia, senność, nerwowość, osłabienie, depresja pooperacyjna, nadmierne
pobudzenie, zawroty głowy. Rzadziej: skurcz krtani, skurcz moczowodów, wzrost ciśnienia w drogach
żółciowych, zaburzenia widzenia, dreszcze. Sporadycznie: reakcje alergiczne (reakcja anafilaktyczna,
skurcz oskrzeli, pokrzywka, świąd), asystolia. Rzadko występowała wtórna depresja oddychania po
operacji. Stosowany w położnictwie może powodować depresję oddechową u noworodka. Podczas
stosowania skojarzonego z droperydolem obserwowano odczucie chłodu, dreszcze, niepokój, zwłaszcza
ruchowy, a po operacji – omamy, zespoły pozapiramidowe. Podczas stosowania przezskórnego systemu
terapeutycznego sporadycznie mogą wystąpić skórne odczyny alergiczne w postaci osutki, rumienia
i świądu (ustępują 24 h po odklejeniu plastra). W przypadku stosowania w postaci tabletek
podpoliczkowych mogą wystąpić działania w miejscu podania leku – ból, owrzodzenie, podrażnienie,
parestezje, zaburzenia czucia, rumień, obrzęk, opuchlizna, pęcherze. Długotrwałe stosowanie fentanylu
może prowadzić do rozwoju tolerancji oraz uzależnienia psychicznego i fizycznego. W przypadku
przedawkowania depresja oddechowa (od spowolnienia oddechu do bezdechu), uczucie zimna, wilgotna
skóra, senność, osłabienie, zawroty głowy, ale również nerwowość, niepokój, szpilkowate źrenice.
W przypadku hipowentylacji lub bezdechu należy podać tlen oraz wspomagać oddychanie i/lub wdrożyć
oddech kontrolowany. Swoisty antagonista – nalokson. Jeśli depresja oddechowa wiąże się ze sztywnością
mięśni, konieczne może być podanie leków hamujących przewodnictwo nerwowo-mięśniowe w celu
ułatwienia oddychania wspomaganego i kontrolowanego. Szczegółowe informacje dotyczące działań
niepożądanych i postępowania w przypadku przedawkowania – patrz: zarejestrowane materiały
producenta.
Interakcje:
Synergizm działania z innymi lekami wpływającymi depresyjnie na OUN, zwłaszcza z barbituranami,
pochodnymi benzodiazepiny, neuroleptykami, anestetykami halogenowymi, lekami blokującymi
przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, opioidami, alkoholem, lekami przeciwhistaminowymi o działaniu
sedatywnym; podczas skojarzonego stosowania z tymi lekami należy zmniejszyć dawkę fentanylu
i zachować szczególną ostrożność ze względu na działanie depresyjne na oddychanie. Droperydol
stosowany równocześnie z fentanylem może wywołać hipotensję, mogą także wystąpić objawy
pozapiramidowe. Leki zwiotczające niewykazujące działania wagolitycznego stosowane jednocześnie
z fentanylem zwiększają ryzyko wystąpienia bradykardii i asystolii. Silne inhibitory CYP3A4 cytochromu P-
450 (rytonawir, ketokonazol, itrakonazol, troleandomycyna, klarytromycyna, nelfinawir, nefazodon)
mogą zwiększać stężenie fentanylu we krwi. 2 tyg. przed zabiegiem chirurgicznym lub znieczuleniem
wskazane jest przerwanie podawania inhibitorów MAO. Ogólne lub dospojówkowe stosowanie β-
adrenolityków przed zabiegiem, podczas którego stosuje się fentanyl, zwiększa ryzyko wystąpienia
bradykardii.
31
Dawkowanie:
Dawki fentanylu powinny być dostosowane do ogólnego stanu pacjenta, wieku, masy ciała, chorób
towarzyszących, rodzaju znieczulenia i zastosowanych leków. Fentanyl można podawać i.m., i.v. –
w szybkim wstrzyknięciu (bolus), we wlewie ciągłym lub metodą PCA (patient controlled anesthesia), s.c.
– we wstrzyknięciu, we wlewie ciągłym, zewnątrzoponowo – podając dawkę jednorazową, we wlewie
ciągłym lub metodą PCA, podpajęczynówkowo – podając dawkę jednorazową lub we wlewie ciągłym,
a także w postaci przezskórnego systemu terapeutycznego i w postaci tabletek podpoliczkowych.
Premedykacja dorosłych: 0,05–0,1 mg i.m. 45 min przed znieczuleniem lub i.v. 5–10 min przed indukcją
znieczulenia. Znieczulenie ogólne złożone z oddechem własnym chorego: dawka wprowadzająca dla
dorosłych średnio 0,05–0,2 mg i.v., dla dzieci 3–5 µg/kg mc.; dawki podtrzymujące dla dorosłych 0,05–0,1
mg powtarzane co 30–50 min, dla dzieci 1 µg/kg mc. Znieczulenie ogólne złożone z oddechem
kontrolowanym: dawka wprowadzająca dla dorosłych 0,3–3,5 mg i.v., dla dzieci 15 µg/kg mc.; dawki
podtrzymujące: dla dorosłych 0,1–0,2 mg lub większe, dla dzieci wlew ciągły 1–3 µg/kg mc./h.
W kardiochirurgii: dawka wprowadzająca dla dorosłych przed intubacją 15–40 µg/kg mc., dawki
podtrzymujące 3–5 µg/kg mc. lub wlew ciągły 0,3–1 µg/kg mc./min (do dawki całkowitej 50–100 µg/kg
mc.), dawka wprowadzająca dla dzieci 25–50 µg/kg mc. Dawkowanie fentanylu dobiera się także do
rodzaju zabiegu, w zależności od czasu trwania i ciężkości zabiegu stosuje się różne dawki: krótkie zabiegi
ambulatoryjne: małe dawki – 2 µg/kg mc.; większe zabiegi chirurgiczne: średnie dawki – 2–20 µg/kg mc.;
długotrwałe i bolesne zabiegi z koniecznością wentylacji po operacji: duże dawki – 20–50 µg/kg mc.;
u dzieci producent zaleca stosowanie dawki 2–3 µg/kg mc. Wlew ciągły i.v. U pacjentów z oddechem
kontrolowanym: dawka nasycająca w szybkim wlewie lub szybkim wstrzyknięciu i.v. (bolus) wynosi ok. 1
µg/kg mc./min przez pierwsze 10 min, a następnie we wlewie ok. 0,1 µg/kg mc./min. Chorym
z zachowanym spontanicznym oddechem 0,05–0,08 µg/kg mc./min. W kardiochirurgii podaje się większe
dawki (do 3 µg/kg mc./min). Jako samodzielny lek znieczulający w połączeniu z tlenem i środkiem
zwiotczającym (u chorych z grupy dużego ryzyka, np. w kardioanestezji) 50–150 µg/kg mc.
W neuroleptoanalgezji (NLA) – 3–5 µg/kg mc. fentanylu z 5 mg droperydolu i.v. Leczenie silnego bólu. I.v.
dawka początkowa 0,05 mg fentanylu w czasie 1 min. Jeśli ból nie ustąpi, powyższą dawkę można
powtarzać co 10 min aż do jego ustąpienia lub zmniejszenia jego nasilenia, lub do podania dawki łącznej
0,2 mg. S.c. u dorosłych wlew ciągły dostosowany do stanu pacjenta. Dzieci >50 kg mc.: początkowo 25–
75 µg co 1 h. Dzieci <50 kg mc.: początkowo 0,5–2 µg/kg mc./h we wstrzyknięciu s.c. lub we wlewie
ciągłym. Dzieci <6. mż. początkowo 1/4–1/3 dawki stosowanej u dzieci <50 kg mc., następnie dawkę
należy modyfikować zależnie od efektu. W zawale serca 0,1 mg w postaci wolnego wstrzyknięcia i.v.
Zewnątrzoponowo 50–100 µg (1–2 µg/kg mc.) (zapewnia analgezję na 1–3 h) lub wlew do cewnika
zewnątrzoponowego 25–100 µg/h. Metoda PCA: nasycenie – 75–100 µg; wlew zasadniczy 30–75 µg/h;
dawka na żądanie 10–15 µg; czas blokady pompy – 6 min. Podpajęczynówkowo w odcinku lędźwiowym
dawka jednorazowa 5–25 µg lub wlew ciągły 0,8 µg/kg mc./h. Bardzo ostrożnie stosować u dzieci <15 kg
mc. U osób po 65. rż. konieczne jest zmniejszenie dawek. W przypadku podawania w postaci
przezskórnego systemu terapeutycznego u chorych niestosujących do tej pory opioidów należy
zastosować małą dawkę fentanylu (12,5 µg/h lub 25 µg/h). U chorych leczonych opioidami należy ocenić
zapotrzebowanie dobowe na analgetyk, obliczyć dobową dawkę morfiny, którą następnie przelicza się na
dawkę fentanylu podawaną w postaci przezskórnego systemu terapeutycznego. Do czasu wystąpienia
działania przeciwbólowego pierwszy raz przyłożonego plastra (efekt występuje po kilkunastu godzinach,
a stałe stężenie osoczowe fentanylu ustala się w ciągu 36–48 h) należy kontynuować podawanie
32
dotychczas stosowanych analgetyków opioidowych lub roztworu wodnego morfiny do stosowania p.o.
Plaster należy zmieniać co 72 h. Jeżeli działanie przeciwbólowe jest niewystarczające, dawkę należy
zwiększyć po 3 dobach o 12,5–25 µg/h. U chorych stosujących dawki >100 µg/h konieczne może być
okresowe podawanie krótko działających leków przeciwbólowych. W razie przekroczenia dawki fentanylu
300 µg/h należy stosować także inne opioidowe leki przeciwbólowe. W razie konieczności odstawienia
przezskórnego systemu terapeutycznego należy stopniowo zastępować go innymi preparatami
opioidowymi, rozpoczynając od małej, stopniowo zwiększanej dawki, ponieważ stężenie fentanylu
w osoczu zmniejsza się stopniowo, osiągając 50% po upływie co najmniej 17 h od odklejenia plastra.
W postaci tabletek podpoliczkowych początkowo zwykle 100 µg, dawkę zwiększa się w zależności od
potrzeby w zakresie dostępnych mocy tabletek (100–800 µg); u osób otrzymujących wcześniej preparaty
zawierające fentanyl dawka początkowa może być większa; szczegółowe informacje dotyczące
dostosowania dawkowania – patrz: zarejestrowane materiały producenta. Po ustaleniu dawki
w przypadku wystąpienia bólu przebijającego stosuje się 1 tabletkę nie częściej niż co 4 h. Tabletkę
natychmiast po delikatnym wyjęciu z blistra należy umieścić między dziąsłem a policzkiem powyżej
górnego tylnego zęba trzonowego i trzymać do czasu rozpuszczenia (zwykle 15–25 min), po 30 min
ewentualne resztki tabletki można połknąć i popić wodą; tabletek nie należy kruszyć, dzielić, ssać ani żuć,
a w trakcie rozpuszczania się leku nie należy jeść ani pić. Osoby z suchością jamy ustnej powinny przed
przyjęciem leku zwilżyć jamę ustną wodą.
Preparaty:
- Fantanyl roztwór do wstrzykiwań 0,5 mg/ml (100 mg/2 ml) 50 amp. 2 ml
- Fantanyl roztwór do wstrzykiwań 0,5 mg/ml (1000 mg/10 ml) 50 amp. 2 ml
FLUMAZENILUM
ampułka 0,1 mg/ml (5 ml)
Lek należy do pochodnych benzodiazepiny o działaniu antagonistycznym wobec receptora
benzodiazepinowego. Podany dożylnie blokuje działanie uspokajające, nasenne, przeciwlękowe
i depresyjne (w stosunku do układu oddechowego) benzodiazepin, a także odwraca reakcje paradoksalne
wywoływane przez tę grupę leków. Lek wiąże się z białkami osocza w 50%, jest metabolizowany
w wątrobie i wydalany przez nerki (ok. 95%) oraz z kałem (ok. 5%) w formie metabolitów. Czas
biologicznego półtrwania leku wynosi ok. 40-80 min.
Wskazania:
Znoszenie działania agonistycznego benzodiazepin, skierowanego na receptory benzodiazepinowe
(zarówno diagnostycznie jak i terapeutycznie), wyprowadzanie ze znieczulenia ogólnego (wywołanego lub
podtrzymywanego benzodiazepinami), znoszenie sedacji po zastosowaniu benzodiazepin, w intensywnej
terapii – w celu przywrócenia czynności oddechowej po zatruciu benzodiaepinami.
33
Przeciwwskazania:
Długotrwałe leczenie benzodiazepinami, drgawki (w wywiadzie), zatrucie lekami przeciwdepresyjnymi
z grupy trójpierścieniowych, okres karmienia piersią. Stosuje się wyłącznie w sytuacji gdy przewidywane
korzyści dla matki przewyższają ryzyko dla płodu (kat. C).
Działania niepożądane:
Nudności, wymioty, drgawki, pobudzenie, suchość w jamie ustnej, zaburzenia mowy, hipotensja, reakcje
alergiczne i ból w miejscu wstrzyknięcia. U pacjentów długo leczonych benzodiazepinami, lek może
wywołać objawy zespołu odstawienia: napięcie, pobudzenie, omamy, splątanie, drgawki.
Dawkowanie:
Dożylnie w szybkim wstrzyknięciu (do dużego naczynia): 0,2-1,0 mg. Dawkę można powtarzać co 20 min.
nie przekraczając 1 mg na dawkę lub 3 mg na godzinę. Roztwór sporządza się z 3 mg flumazenilu i 50 ml
rozpuszczalnika izoosmotycznego: 5% glukozy lub 0,9% chlorku sodu.
Preparaty:
- Anexate ampułki 0,5 mg/5 ml i 1 mg/10 ml;
- Flumazenil Kabi roztwór do wstrzyknięć, koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji (0,1 mg/ml) 5
ampułek 5 ml.
FUROSEMIDUM
ampułka 10 mg/ml (2 ml)
Jest preparatem z grupy leków moczopędnych pętlowych (posiada punkty uchwytu w obrębie pętli
nefronu). Nasila wydalanie kationów sodowych (Na + ) poprzez zahamowanie resorpcji zwrotnej chlorku
sodu głównie w ramieniu wstępującym pętli nefronu. Poza jonami sodowymi, furosemid zwiększa
wydalanie jonów: wapniowego, magnezowego, potasowego, chlorkowego i fosforanowego. Ponadto
przez zmniejszenie objętości krwi obniża ciśnienie tętnicze. Jednocześnie osłabia reakcję mięśni gładkich
naczyń na bodźce wywołujące skurcz. Podany dożylnie wywołuje diurezę już po 15 min., a działanie leku
utrzymuje się ok. 3 godz. Po podaniu doustnym lek rozpoczyna działanie moczopędne po 30-60 min.
Z białkami osocza wiąże się w 98%, a jego okres półtrwania wynosi ok. 1,0 godz. Posiada zdolność
przenikania bariery łożyska i do mleka matki karmiącej. Wydala się głównie z moczem w postaci
niezmienionej.
Wskazania:
Obrzęki pochodzenia krążeniowego, wątrobowego i nerkowego, obrzęk płuc, skąpomocz, przełomy
nadciśnieniowe, wspomagająco w obrzęku mózgu i w leczeniu zatruć.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na substancję czynną oraz sulfonamidy, śpiączka wątrobowa, bezmocz, hiperkaliemia
(zbyt wysoki poziom potasu), hiponatremia (zbyt niski poziom sodu). Ostrożnie stosować u pacjentów
z przerostem prostaty oraz przyjmujących glikozydy nasercowe. Leku nie należy stosować w okresie
34
karmienia piersią. Stosuje się wyłącznie w sytuacji gdy przewidywane korzyści dla matki przewyższają
ryzyko dla płodu (kat. C).
Działania niepożądane:
Zasadowica metaboliczna, hipowolemia (zmniejszenie objętości krwi w łożysku naczyniowym), zapaść,
skłonność do tworzenia się zakrzepów, uszkodzenie nerwu słuchowego, napady dny moczanowej, suchość
błony śluzowej jamy ustnej, nudności, wymioty, uczucie zmęczenia i zawroty głowy.
Interakcje:
Wzmaga toksyczne działanie antybiotyków aminoglikozydowych, cefalosporyn, glikozydów nasercowych
i soli litu. Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne o budowie niesteroidowej (NLPZ) oraz sukralfat obniżają
aktywność moczopędną furosemidu. Lek osłabia działanie insuliny i doustnych leków
przeciwcukrzycowych, natomiast nasila aktywność pochodnych kumarynowych o działaniu
przeciwzakrzepowym. Leki obniżające ilość lipidów we krwi (np. Kolestipol) obniżają biodostępność
furosemidu.
Dawkowanie:
Dożylnie lub domięśniowo początkowo 20-40 mg, a następnie co 2 godz. kolejne 20 mg, aż do uzyskania
efektu moczopędnego. Przy podaniu dożylnym nie należy przekraczać dawki 4,0 mg/min. Przy podaniu
doustnym 20-40 mg, do 80 mg dziennie. Dzieci doustnie 2 mg/kg masy ciała, maksymalnie 40 mg dziennie.
Preparaty:
- Furosemidum (sól sodowa) amp. 20 mg/2 ml; tabletki 40 mg;
- Furosemide Kabi roztwór do wstrzyknięć 20 mg/2 ml (5 lub 50 amp. 2 ml).
GLUCOSUM
ampułka 20% 200 mg/ml (10 ml)
flakon 50 mg/ml (100 ml, 250 ml, 500 ml)
Glukoza – sześciowęglowy cukier prosty (monosacharyd) – jest podstawowym substratem energetycznym
organizmu człowieka. Zwiększa ilość glikogenu (polisacharydu) w wątrobie, wzmacnia skurcze mięśnia
sercowego oraz zapobiega ketonemii i kwasicy. Roztwór izotoniczny glukozy podany dożylnie jest
stosowany w hipowolemii jako substancja wypełniająca łożysko naczyniowe w przypadku utraty krwi,
w oparzeniach, w przebiegu silnej biegunki lub wymiotów. 5% roztwór glukozy jest szeroko
wykorzystywany jako rozpuszczalnik dla licznych leków parenteralnych, jako produkt
odżywczy w żywieniu pozajelitowym, roztwory 10 i 20% są stosowane jako uzupełnienie cukru
w hipoglikemii (np. wskutek przedawkowania insuliny), w niedoborze cukru i w niedoborach
energetycznych (1 g glukozy dostarcza 4 kcal) oraz w stanach odwodnienia organizmu. Okres półtrwania
leku wynosi ok. 41 godz.
35
Wskazania:
Niedobory cukru, długotrwały wysiłek fizyczny, odwodnienie organizmu, leczenie wstrząsu
hipowolemicznego po krwotokach, wstrząsie i silnych biegunkach.
Przeciwwskazania:
Hiperglikemia, hipokaliemia, kwasica, przewodnienie, cukrzyca.
Działania niepożądane:
Jeśli jest podawana jako płyn może wywołać hipoosmolarność i dyselektrolitemię, zakrzepicę i zapalenie
żyły w miejscu podania.
Interakcje:
Leku nie podaje się łącznie z witaminą B12, sulfonamidami, hydrokortyzonem, barbituranami
i aminofiliną.
Dawkowanie:
Roztwory 5% i 10% w iniekcjach do żył obwodowych (zwykle do 2000 ml/dobę z prędkością 150
kropli/min.), roztwory 20% i 40% we wlewach do żyły głównej w dawkach ustalanych indywidualnie;
dzieci: noworodki i do 2 roku życia: do 15,0 g/kg m. c./dobę, dzieci starsze od 12,0 do 8,0 g/kg m. c. zgodnie
z instrukcją producenta. Roztwór 5% można podawać także podskórnie i domięśniowo.
Preparaty:
- Glucosum roztwór do wlewu: 5% (50 mg/ml); 10% (100 mg/ml); 20% (200 mg/ml); 40% (400 mg/ml);
50% (500 mg/ml);
- Glukoza (proszek kryst.) torebki: 50 g, 80 g, 100 g, 200 g, 500 g, 1 kg, 2,5 kg, 5,0 kg, 10 kg, 20 kg.
GLUKAGONI HYDROCHLORIDIUM
fiolka 1 mg/ml (1 ml)
Glukagon jest hormonem peptydowym, produkowanym przez komórki trzustki, zwane wysepkami
Langerhansa typu α. Posiada silne działanie hiperglikemizujące (podwyższa poziom glukozy we krwi),
uwalniając ją z glikogenu (polimeru zapasowego, magazynowanego w wątrobie). Nie wpływa natomiast
na glikogen występujący w mięśniach szkieletowych. Poza uwalnianiem glukozy lek podwyższa poziom
amin katecholowych i zmniejsza napięcie i hamuje czynności motoryczne mięśni gładkich przewodu
pokarmowego, uwalnia zwiększone ilości kwasów tłuszczowych i pozwala na szybsze ich utlenianie,
a także podwyższa diurezę. Po podaniu dożylnym rozpoczyna działanie farmakologiczne już po 1 min.,
okres półtrwania leku wynosi ok. 6 min., a jego aktywność utrzymuje się do ok. 20 min. w zależności od
dawki. Po podaniu domięśniowym początek działania leku obserwuje się po ok. 15 min., a jego czas
działania wynosi do 40 min. Glukagon podlega metabolizmowi – głównie w wątrobie i w nerkach.
36
Wskazania:
Ciężka hipoglikemia poinsulinowa, przedawkowanie leków β-adrenolitycznych oraz diagnostycznie –
hamowanie czynności motorycznej przewodu pokarmowego.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na preparat, guz nadnerczy, hipoglikemia wywołana pochodnymi sulfonylomocznika
i etanolem.
Działania niepożądane:
Nudności, wymioty, reakcje alergiczne, bardzo rzadko wstrząs anafilaktyczny, śpiączka hipoglikemiczna,
tachykardia lub bradykardia.
Interakcje:
Insulina działa antagonistycznie do glukagonu. Indometacyna zmniejsza jego aktywność farmakologiczną,
lek podwyższa działanie przeciwzakrzepowe pochodnych kumaryny.
Dawkowanie:
W hipoglikemii – roztwór liofilizatu w dołączonym do leku rozpuszczalniku, sporządzony ex tempore:
podskórnie, domięśniowo lub dożylnie 1 mg/kg m. c.; dzieci 10-20 µg/kg m. c. Przy braku reakcji ze strony
organizmu pacjenta, dawkę można powtórzyć po 10-15 min. W zatruciu lekami β-adrenolitycznymi 5-10
mg w powolnym wstrzyknięciu dożylnym.
Preparaty:
GlucaGen HypoKit – proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzyknięć (1,0 mg +
strzykawka).
GLYCEROLI TRINITRATS
areosol 0,4 mg/dawka
Lek działa rozszerzająco na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, szczególnie skutecznie w stosunku do
naczyń żylnych. Mechanizm działania leku i łagodzenie objawów dławicy piersiowej polega na
zmniejszeniu przez serce zapotrzebowania na tlen w wyniku wytwarzania jonu NO2-, który w komórkach
jest przekształcany do tlenku NO i działając bezpośrednio na ścianki naczyń powoduje ich rozkurcz.
Ponadto skurcz naczyń następuje pod wpływem cGMP, który w odpowiednio wyższym stężeniu (po
pojawieniu się tlenku NO) zapoczątkowuje interakcję miozyny z aktyną i powoduje zmniejszenie stężenia
jonów wapnia w cytozolu. W efekcie krew gromadzi się w naczyniach żylnych, jej ilość w mięśniu
sercowym zmniejsza się i zmniejsza się objętość komorowa. Zmniejszenie rozciągnięcia ściany serca
obniża jego zapotrzebowanie na tlen i ból wynikający z ataku dławicy piersiowej ustępuje. Lek działa
szybko lecz krótko. Podany podjęzykowo w postaci aerozolu rozpoczyna działanie po ok. 1 min., które trwa
ok. 30 min. Lek niemodyfikowany działa ok. 2 godz., natomiast w formach
37
o przedłużonym działaniu aktywność preparatu wydłuża się do 10 godz. Lek obniża ciśnienie tętnicze krwi,
natomiast podnosi ciśnienie śródczaszkowe i śródgałkowe.
Wskazania:
Zapobieganie i leczenie ostrych napadów dławicy piersiowej, zawał mięśnia sercowego, kolka nerkowa
i pęcherzyka żółciowego, obrzęk płuc, skurcz przełyku, ostre zatrucie kokainą.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na nitroglicerynę, wstrząs z niskim ciśnieniem tętniczym, kardiomiopatia, jaskra. Stosować
ostrożnie po urazach czaszki.
Działania niepożądane:
Hipotonia, odczyny skórne, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego: nudności i wymioty oraz
nadmierna potliwość, sinica, niewydolność krążeniowa i oddechowa.
Interakcje:
Nitrogliceryna nasila działanie leków hipotensyjnych, a alkohol etylowy i sildenafil (Viagra) nasilają
działanie leku, co prowadzi do niedociśnienia tętniczego, a nawet zgonu.
Dawkowanie:
Podjęzykowo w leczeniu napadu bólu wieńcowego i w zawale mięśnia sercowego: dawka próbna 0,25 mg,
a następnie 1-2 tabl. Dożylnie we wlewie zazwyczaj 0,75-8,0 mg/godz. (maks. 10,0 mg). Aerozol – jedno
rozpylenie na śluzówkę jamy ustnej zawiera dawkę 0,4 mg leku. Miejscowo – maść wcierać w skórę okolicy
podsercowej 3-4 razy dziennie.
Preparaty:
- Nitracor amp. 2,5 i 10,0 mg/5 ml;
- Nitro Mack 5,0 mg/5 ml;
- Nitronal amp. 5 ml i fiolki 50,0 ml;
- Nitroglycerinum Lek tabl. podjęzykowe 0,5 mg;-
- Nitroglycerinum prolongatom – tabl. o przedłużonym działaniu 2,6 mg oraz 6,4 mg;
- Nitrocard maść 2%;
- Nitroderm TTS plastry przez skórne: 25 mg/10 cm2 i 50 mg/20 cm2 odpowiadające dawkom 5,0 i 10,0
mg w czasie 24 godz.;
- Nitromint aerozol do stosowania podjęzykowego 200 dawek po 0,4 mg.
38
HEPARYNUM NATRICUM
ampułka 5000 j.m./ml (5 ml)
Mieszanina kwaśnych mukopolisacharydów anionowych, sulfonowanych glikozaminoglikanów. Cząsteczki
heparyny są liniowymi polimerami o różnej długości, zbudowanymi z podjednostek monosacharydowych,
o średniej masie cząsteczkowej 15 000 Da (3000–30 000 Da), co odpowiada ok. 45 jednostkom cukrowym.
Heparyna hamuje proces krzepnięcia krwi głównie przez aktywację antytrombiny (AT), która jest silnym
inhibitorem trombiny i słabszym innych osoczowych czynników krzepnięcia (Xa, IXa, XIa, XIIa). Za wiązanie
heparyny z AT odpowiedzialna jest specyficzna sekwencja pentasacharydowa, obecna tylko w ok. 1/3
cząsteczek heparyny. Ponadto heparyna uwalnia z komórek śródbłonka inhibitor drogi krzepnięcia
zależnej od czynnika tkankowego, hamuje aktywację czynnika stabilizującego włóknik i może się wiązać
z płytkami krwi, nasilając lub hamując ich agregację. W dużych stężeniach (większych niż uzyskiwane
zwykle w trakcie leczenia) katalizuje działanie antytrombinowe kofaktora heparyny II. Nie wykazuje
działania fibrynolitycznego, nie wchłania się po podaniu p.o. Podaje się ją s.c. i i.v., stosowana jest również
miejscowo. Po podaniu i.v. działanie heparyny pojawia się po kilkunastu sekundach, maks. działanie
przeciwzakrzepowe występuje po 10 min; po podaniu s.c. maks. działanie przeciwzakrzepowe występuje
po 2–4 h. Heparyna wiąże się z lipoproteinami o małej gęstości, globulinami i fibrynogenem. Jest
metabolizowana w wątrobie oraz układzie siateczkowo-śródbłonkowym i wydalana przez nerki w postaci
nieczynnej (podczas stosowania dużych dawek część dawki przenika do moczu w postaci aktywnej). t1/2
zwiększa się wraz ze zwiększeniem zastosowanej dawki i wynosi 30–120 min. W niewydolności nerek t1/2
nie ulega zmianie. Po podaniu miejscowym działa przeciwzakrzepowo i przeciwzapalnie; nie wpływa
w istotny sposób na aktywność czynników krzepnięcia.
Wskazania:
Zapobieganie żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej i jej leczenie (z wyjątkiem aloplastyki stawu
biodrowego i kolanowego, gdzie zaleca się stosowanie heparyn drobnocząsteczkowych), zatorowości
płucnej, wybranych przypadków DIC, tętniczych powikłań zatorowo-zakrzepowych, niestabilnej dławicy
piersiowej, świeżego zawału serca, u chorych poddanych operacji naczyniowej, angioplastyce tętnic
wieńcowych, chorych z wszczepionymi stentami w tętnicach wieńcowych. Profilaktyka aktywacji
krzepnięcia krwi podczas stosowania krążenia pozaustrojowego i dializy oraz w naczyniach
laboratoryjnych. Zapobieganie nawykowym poronieniom u kobiet z przeciwciałami antyfosfolipidowymi
(wskazanie niezarejestrowane w Polsce). Preparaty do stosowania miejscowego: zakrzepowe zapalenie
żył powierzchownych, urazy tkanek miękkich, żylaki kończyn dolnych.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na heparynę. Niepoddające się kontroli krwawienie, skaza krwotoczna (z wyjątkiem
wybranych przypadków DIC), immunologiczna małopłytkowość w wywiadzie, krwawienie z przewodu
pokarmowego, choroby przewodu pokarmowego związane z dużym ryzykiem krwawienia, objawowe
nadciśnienie wrotne, rozwarstwiający tętniak aorty, udar krwotoczny lub pourazowy krwiak
śródczaszkowy (<2 mies.), operacja lub uraz głowy (<20 dni), nowotwory lite OUN, do 24 h po zabiegu
operacyjnym, biopsji narządu lub nakłuciu tętnicy (do 4 dni, jeśli były trudności z hemostazą w trakcie
zabiegu), do 24 h po nakłuciu lędźwiowym, ciężkie nadciśnienie tętnicze (>200/110 mm Hg), retinopatia
cukrzycowa, ciężka niewydolność wątroby i/lub nerek z tendencją do krwawień, ostre zapalenie osierdzia.
39
Należy zachować ostrożność u chorych, u których wykonano nakłucie kanału kręgowego lub umieszczono
cewnik w przestrzeni zewnątrzoponowej w celu znieczulenia regionalnego. Zaleca się kontrolę liczby
płytek krwi co najmniej 1 ×/tydz., rozpoczynając od 5. dnia stosowania heparyny lub wcześniej, jeżeli chory
w przeszłości leczony był heparyną. Należy zachować ostrożność u chorych w podeszłym wieku,
szczególnie u kobiet. W trakcie leczenia oprócz badania parametrów krzepnięcia należy okresowo
oznaczać liczbę płytek krwi, hematokryt oraz wykonywać badania na krew utajoną w kale.
Działania niepożądane:
Krwawienia (mogą wystąpić w obrębie wszystkich narządów, krwawienia do nadnerczy z ostrą
niewydolnością nadnerczy, do ciałka żółtego w jajnikach lub krwawienia zaotrzewnowe są często trudne
do rozpoznania), ból, zaczerwienienie, rzadko martwica skóry w miejscu wstrzyknięcia, reakcje alergiczne,
często zwiększenie aktywności AST, ALT, długotrwały, bolesny wzwód (priapizm), supresja wydzielania
aldosteronu, hiperkaliemia, przejściowa utrata włosów, małopłytkowość immunologiczna zależna od
heparyny (może wystąpić do kilku tyg. po zakończeniu stosowania heparyny i spowodować zespół białego
zakrzepu, mogący prowadzić do zgorzeli kończyn, martwicy skóry, zawału serca, zatoru tętnicy płucnej,
udaru), w przypadku długotrwałego stosowania – osteoporoza, po odstawieniu heparyny –
hiperlipidemia. W przypadku przedawkowania, którego głównym objawem jest krwawienie, należy
przerwać podawanie heparyny, a jeśli to konieczne, podać i.v. siarczan protaminy, którego 1 mg
unieczynnia działanie ok. 100 j.m. heparyny. Maks. jednorazowa dawka protaminy wynosi 50 mg. Jeśli
heparyna była podawana i.v., to całą dawkę protaminy podaje się w trwającym co najmniej 10 min wlewie
i.v. w dawce dostosowanej do ilości heparyny, którą należy zneutralizować. Jeśli heparyna była podawana
s.c., to małą część dawki protaminy podaje się i.v., natomiast resztę i.m.
Interakcje:
Równoczesne stosowanie doustnych antykoagulantów, NLPZ, dekstranu, dipirydamolu, niektórych
cefalosporyn (latamoksef, cefamandol, cefoperazon), aprotyniny, dihydroergotaminy, antytrombiny III
nasila działanie przeciwzakrzepowe heparyny. Nitrogliceryna, glikozydy naparstnicy, tetracykliny,
nikotyna i leki przeciwhistaminowe mogą osłabiać jej działanie. Penicylina, tetracyklina, erytromycyna,
gentamycyna, kanamycyna, kolistyna, nowobiocyna, wankomycyna, chlordiazepoksyd, hydroksyzyna,
prochlorpromazyna, wodorobursztynian hydrokortyzonu, morfina i jej pochodne, doksorubicyna,
droperydol, cyprofloksacyna, mitoksantron wykazują niezgodność z heparyną.
Dawkowanie:
Profilaktycznie: 5000 j.m. co 8–12 h s.c. Leczniczo. Dorośli. I.v. dawka nasycająca 80 j.m./kg mc. (5000 j.m.)
we wstrzyknięciu i.v. (bolus), a następnie 18 j.m./kg mc./h (32 000 j.m./d) we wlewie ciągłym i.v. lub
głęboko s.c. 35 000–40 000 j.m. 1 ×/d; można również podawać 250 j.m./kg mc. co 12 h s.c. Dalsze
dawkowanie należy dobierać indywidualnie, tak aby APTT wynosił 1,5–2,5 wartości referencyjnej. Podczas
stosowania profilaktycznego nie ma konieczności kontroli parametrów krzepnięcia krwi. Dzieci. Dawka
nasycająca 75 j.m./kg mc. i.v. w ciągu 10 min, początkowa dawka podtrzymująca: 28 j.m./kg mc./h u dzieci
<1. rż. oraz 20 j.m./kg mc./h u dzieci >1. rż. Dawki należy dobierać tak, by utrzymać APTT w przedziale 60–
85 s (aktywność anty-Xa 0,3–0,7 j.m./ml). U chorych w podeszłym wieku może być konieczne zmniejszenie
dawki heparyny. U chorych z upośledzeniem czynności nerek nie ma konieczności modyfikacji
dawkowania. Miejscowo wg zaleceń producenta.
40
Preparaty:
- Coaparin roztwór do wstrzykiwań 25 000 j.m./ml (5000 j.m./0,2 10 amp. 0,2 ml
- Heparin-Hasco żel 250 j.m./g 35 g
- Heparin-Hasco Forte żel 1000 j.m./g 35 g
- Heparinum GSK krem 300 j.m./g 20 g
- Heparinum WZF roztwór do wstrzykiwań i.v. 5000 j.m./ml (25 000 j.m./5 ml) 10 fioł. 5 ml
- Heparizen 1000 żel 1000 j.m./g 100 g
- Heparizen 1000 żel 1000 j.m./g 50 g
- Lioton żel 8,5 mg/g (1000 j.m./g) 100 g
- Lioton żel 8,5 mg/g (1000 j.m./g) 30 g
- Lioton żel 8,5 mg/g (1000 j.m./g) 50 g
- Lioven Max żel 1000 j.m./g 30 g
- Lioven Max żel 1000 j.m./g 50 g
- Parin-POS maść do oczu 1 g zawiera 1300 j.m. heparynianu sodu 5 g
HYDROCORTISONUM
fiolka 100 mg/ml (rozpuszczalnik 2 ml)
Jest naturalnym hormonem sterydowym, wydzielanym przez korę nadnerczy, obecnie otrzymywanym
syntetycznie. Przede wszystkim jest wykorzystywany w leczeniu niewydolności kory nadnerczy, przejawia
działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Lek hamuje wytwarzanie przeciwciał i działa hamująco na
układ immunologiczny. Poza tym pobudza tworzenie się i odkładanie w wątrobie cukru zapasowego
glikogenu. Po podaniu doustnym wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego, osiągając stężenie
maksymalne po ok. 1 godz. Okres półtrwania leku wynosi ok. 1,5 godz., a działanie lecznicze utrzymuje się
w organizmie przez ok. 6 godz. Nie przenika przez barierę łożyska, ani krew – mózg, jest wydalany głównie
z moczem.
Wskazania:
Pierwotna i wtórna niedoczynność kory nadnerczy, wrodzony przerost kory nadnerczy, choroby alergiczne
(astma oskrzelowa, nieżyt nosa, zapalenie skóry, polekowe reakcje alergiczne), ostra faza lub zaostrzenie
chorób reumatoidalnych, gruźlica opon mózgowych, rozległe, gruźlicze zapalenie płuc (z jednoczesnym
podawaniem leków przeciwgruźliczych), zachłystowe zapalenie płuc, reumatyczne zapalenie mięśnia
sercowego. W przypadku zawiesiny: hydrokortyzon + lidokaina – wstrzyknięcia dostawowe lub
okołostawowe w okolicy stanów zapalnych stawów lub kolagenoz.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na lek, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, osteoporoza, infekcje wirusowe
(opryszczka, półpasiec, ospa wietrzna), grzybice układowe, jaskra, nadciśnienie, karmienie piersią.
41
Działania niepożądane:
Zmiany skórne: rozstępy, wybroczyny, trądzik steroidowy, upośledzenie gojenia ran, osteoporoza,
osłabienie siły mięśni, jaskra, zaćma, zapalenie trzustki, przybór masy ciała, zatrzymywanie sodu
i wydalanie potasu z organizmu, zasadowica hipokaliemiczna, obrzęki, opóźnienie wzrostu u dzieci,
zaburzenia wydzielania hormonów płciowych, zapalenie naczyń krwionośnych, zwiększona podatność na
zakażenia.
Interakcje:
Obniża aktywność doustnych leków przeciwcukrzycowych i przeciwzakrzepowych. Ryfampicyna,
fenytoina i barbiturany obniżają aktywność leku.
Dawkowanie:
Doustnie 15-18 mg/m2 powierzchni ciała, dożylnie (w powolnej iniekcji lub we wlewie) 100-150 mg
jednorazowo, maksymalnie 1,5 g/dobę. W stanach zagrożenia życia 100-500 mg jednorazowo w iniekcji
30-sekundowej. Lek stosuje się także miejscowo w rozmaitych formach farmaceutycznych: aerozol,
krople, pianka, zawiesina, krem, maść. Natomiast hydrokortyzon w postaci wodorobursztynianu znalazł
zastosowanie w przezskórnej jonoforezie w roztworach o stężeniu 1-2%.
Preparaty:
- Hydrocortisonum solubile – fiolki z liofilizatem 250 mg + rozpuszczalnik – amp. 2 ml;
- Hydrocortisonum 1% krem, 0,5% maść, proszek 5 i 10 g oraz zawiesina do wstrzyknięć 5 ml (125 mg
octanu hydrokortyzonu z dodatkiem 25 mg lidokainy)
- Laticort 0,1% lotion, krem i maść;
- Locoid krem, krem tłusty i emulsja.
HYDROXYZYNUM
ampułka 50 mg/ml (2 ml)
Lek uspokajający i przeciwlękowy, pochodna piperazyny. Mechanizm działania jest prawdopodobnie
związany z zahamowaniem aktywności ośrodków w warstwie podkorowej OUN. Hydroksyzyna nie hamuje
czynności kory mózgowej. Zmniejsza stan napięcia wewnętrznego, niepokój, napięcie lękowe i napięcie
mięśniowe. Wykazuje właściwości przeciwhistaminowe, cholinolityczne, przeciwbólowe
i przeciwwymiotne. Podana p.o. wchłania się szybko z przewodu pokarmowego i wykazuje działanie
farmakologiczne już po ok. 15–30 min; dostępność biologiczna wynosi ok. 80%. tmax wynosi ok. 2 h.
Hydroksyzyna przenika do skóry po podaniu doustnym, a jej stężenie w skórze jest większe niż w surowicy,
zarówno po pojedynczym, jak i po wielokrotnym podaniu. Hydroksyzyna przenika przez barierę krew-
mózg oraz przez barierę łożyskową, osiągając większe stężenia w organizmie płodu niż matki. Działanie
utrzymuje się przez 6–8 h. t1/2 u dorosłych wynosi 7–20 h, u dzieci w wieku 1 roku 4 h, u dzieci w wieku 14
lat 11 h, u osób w podeszłym wieku 29 h, u pacjentów z niewydolnością wątroby 37 h. Hydroksyzyna jest
w znacznym stopniu metabolizowana. W powstawaniu głównego metabolitu – cetyryzyny (45% dawki
p.o.; metabolit o istotnym działaniu blokującym na obwodowe receptory H1) bierze udział dehydrogenaza
alkoholowa. Zidentyfikowano również kilka innych metabolitów, w tym N-dealkilowany oraz O-
42
dealkilowany. W postaci metabolitów hydroksyzyna jest wydalana przez nerki, tylko 0,8% podanej dawki
wydalane jest w postaci niezmienionej.
Wskazania:
P.o. Objawowe leczenie lęku. Objawowe leczenie świądu. W premedykacji i w okresie pooperacyjnym jako
lek uspokajający. I.m. Zaburzenia lękowe uogólnione, niepokój i pobudzenie psychoruchowe w przebiegu
zaburzeń nerwicowych, a także w chorobach organicznych. Premedykacja przed zabiegami chirurgicznymi
oraz leczenie wspomagające w okresie pooperacyjnym. Lek w postaci pozajelitowej stosuje się w nagłych,
ciężkich przypadkach oraz w sytuacji, gdy podanie doustne jest utrudnione.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, inne pochodne piperazyny, cetyryzynę, aminofilinę
lub etylenodiaminę, porfiria, ciąża, okres karmienia piersią. Nie stosować u noworodków. Ze względu na
działanie cholinolityczne należy zachować ostrożność lub nie stosować u osób z jaskrą, utrudnionym
odpływem moczu z pęcherza, osłabioną perystaltyką przewodu pokarmowego, otępieniem lub
myasthenia gravis. Zachować ostrożność u osób z czynnikami ryzyka wystąpienia zaburzeń rytmu serca,
w tym zaburzeniami elektrolitowymi lub przyjmujących leki mogące wywoływać zaburzenia rytmu serca;
u osób z wydłużeniem odstępu QT w wywiadzie należy rozważyć inny sposób leczenia. Stosować ostrożnie
u osób z obniżonym progiem drgawkowym. Małe dzieci są bardziej podatne na działania niepożądane ze
strony OUN, a ryzyko wystąpienia u nich drgawek podczas stosowania hydroksyzyny jest większe niż
u dorosłych. Podczas równoległego stosowania leków działających depresyjnie na OUN lub leków
o działaniu cholinergicznym konieczne może być dostosowanie dawkowania.. U osób z niewydolnością
nerek lub wątroby oraz osób w podeszłym wieku zachować ostrożność; konieczne może być również
dostosowanie dawki. Zachować ostrożność u chorych z astmą oskrzelową. Hydroksyzyna może wpływać
na wyniki testów alergicznych oraz testu prowokacji oskrzelowej z metacholiną; należy przerwać jej
stosowanie 5 dni przed wykonaniem takich testów. U osób w podeszłym wieku może wystąpić
pogorszenie funkcji poznawczych. Preparatu przeznaczonego do podawania i.m. nie należy podawać inną
drogą. Preparatów zawierających laktozę nie stosować u osób z dziedziczną nietolerancją galaktozy,
pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. Podczas leczenia
należy unikać spożywania alkoholu. Preparatów zawierających sacharozę nie stosować u pacjentów
z rzadkimi dziedzicznymi zaburzeniami związanymi z nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania
glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy. Preparaty zawierające benzoesan sodu mogą
zwiększać ryzyko wystąpienia żółtaczki u noworodków. Niewielką (0,1%) zawartość alkoholu w preparacie
w postaci syropu należy uwzględnić, podając go kobietom w ciąży, dzieciom, osobom z chorobą
alkoholową i innym pacjentom z grup zwiększonego ryzyka.
Działania niepożądane:
Bardzo często: senność; często: suchość błony śluzowej jamy ustnej, ból głowy, uspokojenie, uczucie
zmęczenia i znużenia; niezbyt często: nudności, bezsenność, zawroty głowy, drżenie, pobudzenie,
splątanie, złe samopoczucie, gorączka; rzadko: tachykardia, zaburzenia akomodacji, nieostre widzenie,
zaparcia, wymioty, reakcje nadwrażliwości, drgawki, dyskineza, dezorientacja, omamy, zatrzymanie
moczu, zapalenie skóry, świąd, wysypka, pokrzywka, hipotensja; bardzo rzadko: wstrząs anafilaktyczny,
skurcz oskrzeli, nadmierne pocenie się, obrzęk naczynioruchowy; częstość nieznana: zaburzenia
43
hemopoezy (może wystąpić małopłytkowość i zaburzenia krzepnięcia), uczucie pustki w głowie,
rozdrażnienie, niezborność ruchów, pogorszenie czynności poznawczych u osób w podeszłym wieku,
zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych. W przypadku przedawkowania mogą wystąpić:
wymioty, tachykardia, gorączka, nadmierne uspokojenie, senność, bóle głowy, suchość w jamie ustnej,
upośledzenie koordynacji ruchów, ruchy mimowolne, drżenia, dezorientacja lub halucynacje, a w
następstwie ciężkiego przedawkowania – zaburzenia świadomości, zaburzenia oddechowe, drgawki,
niedociśnienie, zaburzenia rytmu serca, śpiączka i zapaść krążeniowa. Należy wdrożyć leczenie objawowe,
z częstą kontrolą czynności życiowych; w przypadku niedociśnienia można zastosować wlew płynów
infuzyjnych i podać norepinefrynę lub metaraminol, nie stosować epinefryny, gdyż hydroksyzyna znosi jej
działanie presyjne. Brak swoistego antidotum; korzyści ze stosowania hemodializy są wątpliwe.
Interakcje:
Hydroksyzyna nasila działanie leków działających depresyjnie na OUN (opioidowe i nieopioidowe leki
przeciwbólowe, barbiturany, leki uspokajające i nasenne); należy zmniejszyć ich dawki podczas
równoległego stosowania. Może nasilać również działanie alkoholu oraz leków przeciwzakrzepowych.
Może nasilać antycholinergiczne działanie leków przeciwhistaminowych, przeciwdepresyjnych czy
neuroleptyków. Stosowana równolegle z trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi może nasilać
ich działanie kardiotoksyczne. Nie zaleca się stosowania inhibitorów MAO oraz leków działających
cholinolitycznie równolegle z hydroksyzyną. Hydroksyzyna może osłabiać działanie fenytoiny. Może
również ograniczać skuteczność działania leków adrenergicznych.Hydroksyzyna działa antagonistycznie
do betahistyny i inhibitorów cholinoesterazy oraz osłabia zwiększające ciśnienie krwi działanie adrenaliny.
Cymetydyna znacznie zmniejsza ekspozycję na hydroksyzynę i jej metabolit cetyryzynę. Jednoczesne
stosowanie z lekami powodującymi zaburzenia rytmu serca może zwiększać ryzyko wydłużenia odcinka
QT lub wystąpienia zaburzeń rytmu serca typu torsade de pointes. Leki hamujące enzymy wątrobowe
mogą zwiększać stężenie hydroksyzyny we krwi. Nie wpływa na działanie atropiny, glikozydów
naparstnicy, leków hipotensyjnych, antagonistów receptora H2. Hydroksyzyna jest inhibitorem izoenzymu
CYP2D6 i stosowana w dużych dawkach może powodować interakcje z lekami będącymi substratami dla
tego enzymu; hamuje również inne izoenzymy cytochromu P-450: 2C9, 2C19 i 3A4, jednak dopiero
w stężeniach znacznie większych, niż maksymalne stężenia jakie osiąga w osoczu, w związku z czym jest
mało prawdopodobne by wpływała na metabolizm leków będących substratami dla tych enzymów.
Cetyryzyna (metabolit hydroksyzyny) nie wykazuje działania hamującego na cytochrom P-450 (izoenzymy:
1A2, 2A6, 2C9, 2C19, 2D6, 2E1 i 3A4), ani izoenzymy UDP-glukuronylotransferazy. Ponieważ hydroksyzyna
jest metabolizowana przez dehydrogenazę alkoholową oraz izoenzym CYP3A4/5, jej stężenie może się
zwiększać w wyniku równoległego stosowania z inhibitorami tych enzymów; w przypadku hamowania
tylko jednego ze szlaków metabolicznych, drugi może częściowo go kompensować. Hydroksyzyna może
powodować fałszywie zawyżone wyniki oznaczeń stężenia 17-hydroksysteroidów w moczu.
Dawkowanie:
Dawkowanie indywidualne w zależności od stanu chorego. P.o. tabletki przyjmować w całości. Objawowe
leczenie lęku. Dorośli. 50 mg/d w 2–3 daw. podz., w ciężkich przypadkach do 300 mg/d. Objawowe
leczenie świądu. Dorośli. Początkowo 25 mg przed snem, dawkę zwiększać w zależności od potrzeby do
25 mg 2–4 ×/d. Dzieci. Od 12. mż. do 6. rż. 1–2,5 mg/kg mc./d w daw. podz.; po 6. rż. 1–2 mg/kg mc./d
w daw. podz. Premedykacja i jako lek uspokajający w okresie pooperacyjnym. Dorośli. Jednorazowo 50–
44
100 mg. Dzieci. Jednorazowo 0,6 mg/kg mc. We wszystkich wskazaniach pojedyncza dawka maks. p.o.
u dorosłych wynosi 100 mg, maks. dawka dobowa – 400 mg. I.m. stosować w nagłych i ciężkich
przypadkach lub gdy podanie p.o. jest utrudnione.Objawowe leczenie lęku. Dorośli. 50–100 mg do 4 ×/d;
jako lek uspokajający jednorazowo 50 mg u dorosłych, 0,6 mg/kg mc. u dzieci. W premedykacji i w okresie
pooperacyjnym 25–100 mg u dorosłych, 1 mg/kg mc. u dzieci. U osób w podeszłym wieku stosować
w początkowym okresie leczenia 1/2 dawki. Ponieważ u pacjentów z umiarkowaną i ciężką
niewydolnością nerek wydalanie cetyryzyny (metabolit hydroksyzyny) jest zmniejszone, należy u nich
stosować mniejsze dawki leku. U pacjentów z niewydolnością wątroby zaleca się zmniejszenie dawki
dobowej o 1/3–1/2.
Preparaty:
- Atarax syrop 2 mg/ml 200 ml
- Atarax tabl. powl. 10 mg 25 tabl.
- Atarax tabl. powl. 25 mg 25 tabl.
- Hydroxyzinum Aflofarm syrop 2 mg/ml 200 ml 250 g;
- Hydroxyzinum Biogened syrop 1,6 mg/g 250 g
- Hydroxyzinum Espefa syrop 2 mg/ml (10 mg/5 ml) 250 g
- Hydroxyzinum Espefa tabl. powl. 10 mg 30 tabl.
- Hydroxyzinum Espefa tabl. powl. 25 mg 30 tabl.
- Hydroxyzinum Teva roztwór do wstrzykiwań 50 mg/ml (100 mg/2 ml) 5 amp. 2 ml
- Hydroxyzinum VP syrop 2 mg/ml 120 ml
- Hydroxyzinum VP syrop 2 mg/ml 200 ml
- Hydroxyzinum VP tabl. powl. 10 mg 30 tabl.
- Hydroxyzinum VP tabl. powl. 25 mg 30 tabl.
IBUPROFENUM
tabletki 200 mg
Niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ), pochodna kwasu propionowego o działaniu przeciwzapalnym,
przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz:
(1) konstytutywnej (COX-1), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne;
(2) indukowalnej (COX-2), odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn prozapalnych w miejscu zapalenia.
Hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy). Aktywnym enancjomerem jest
S(+) ibuprofen (deksibuprofen), R(-) ibuprofen stanowi prolek in vivo przekształcany częściowo do
czynnego związku. W lecznictwie stosuje się mieszaninę racemiczną lub deksibuprofen, co pozwala na
zmniejszenie dawki. Z przewodu pokarmowego wchłania się bardzo szybko, częściowo w żołądku i w
większym stopniu w jelicie cienkim. tmax wynosi 1–2 h po podaniu tabletki, a 1 h po podaniu zawiesiny.
Metabolizm zachodzi w wątrobie. t1/2 we krwi wynosi 2 h. W 99% wiąże się z białkami osocza. Wydalany
z moczem w postaci nieczynnych metabolitów. Eliminowany całkowicie z krwi 24 h po podaniu ostatniej
dawki.
45
Wskazania:
Leczenie objawowe dolegliwości bólowych o różnej etiologii, o małym i średnim nasileniu, w tym bóle
głowy (migrenowe, napięciowe), zębów, mięśniowe, kostne i stawowe, bóle okolicy lędźwiowo-
krzyżowej. Bolesne miesiączkowanie. Gorączka. Jako lek przeciwbólowy i przeciwzapalny w RZS, chorobie
zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa oraz innych chorobach reumatycznych. W leczeniu
zmian pourazowych, przeciążeniowych i zapalnych tkanek okołostawowych: ścięgien, więzadeł, mięśni,
torebek stawowych, kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na ibuprofen i inne NLPZ, objawy nadwrażliwości na kwas acetylosalicylowy lub inne NLPZ
w wywiadzie (katar, napad astmy oskrzelowej, pokrzywka), czynna lub przebyta choroba wrzodowa
żołądka i dwunastnicy, ciężka niewydolność wątroby, nerek lub serca, III trymestr ciąży, skaza krwotoczna.
Ostrożnie u chorych na astmę oskrzelową, nadciśnienie tętnicze, osób z niewydolnością nerek, wątroby
lub serca oraz u dzieci do 12. rż., a szczególnie u chorych ciężko odwodnionych w następstwie biegunki,
chorych bezpośrednio po dużych zabiegach operacyjnych. Ostrożnie u osób z toczniem rumieniowatym
układowym lub innymi chorobami tkanki łącznej, z chorobami przewlekłymi układu pokarmowego oraz
przewlekłymi chorobami zapalnymi jelit (wrzodziejące zapalenie jelit, choroba Leśniowskiego i Crohna).
U osób w podeszłym wieku ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest większe. W przypadku
wystąpienia zaburzeń widzenia należy odstawić ibuprofen i przeprowadzić badanie okulistyczne. Podczas
długotrwałego stosowania zaleca się okresową kontrolę czynności wątroby i nerek. Stosowanie
ibuprofenu w dawce ≥2,4 g/d lub deksibuprofenu w dawce ≥1,2 g/d w niewielkim stopniu zwiększa ryzyko
zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca oraz udar. Należy unikać podawania ibuprofenu
w dawce ≥2,4 g/d lub deksibuprofenu w dawce ≥1,2 g/d pacjentom z ciężkimi chorobami układu sercowo-
naczyniowego (np. niewydolność serca, zaburzenia czynności serca i układu krążenia) lub osobom
z przebytym zawałem serca lub udarem. Przed rozpoczęciem długotrwałego leczenia, w szczególności jeśli
konieczne jest podawanie dużych dawek (≥2,4 g/d ibuprofenu lub ≥1,2 g/d deksibuprofenu), powinno sie
dokładnie ocenić czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (palenie tytoniu, zbyt wysokie ciśnienie
tętnicze krwi, cukrzyca, duże stężenie cholesterolu we krwi). Krótkotrwałe stosowanie NLPZ w leczeniu
ostrego bólu prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu
sercowo-naczyniowego, zwłaszcza jeżeli lek jest stosowany w małej dawce; nie zaleca się jednak
stosowania w leczeniu bólu pooperacyjnego u chorych po operacji pomostowania tętnic aortalno-
wieńcowych. U osób otrzymujących NLPZ poważne działania niepożądane ze strony przewodu
pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia i perforacja żołądka i jelit) mogą wystąpić w każdym momencie
podczas leczenia i mogą ich nie poprzedzać żadne objawy; ryzyko wystąpienia krwawienia zwiększa się
wraz z wydłużaniem czasu leczenia. NLPZ mogą niekorzystnie wpływać na płodność u kobiet; działanie to
jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii.
Działania niepożądane:
Często nudności, wymioty, zgaga, niestrawność, wzdęcia, biegunka, zaparcie, bóle w nadbrzuszu,
duszność, zaostrzenie astmy oskrzelowej, bóle i zawroty głowy, nadpobudliwość, świąd, pokrzywka,
plamica, wysypka, zatrzymywanie płynów i obrzęk. Niezbyt często nadciśnienie, zaburzenie odczuwania
smaku, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych (AST i ALT). Rzadko krwawienie z przewodu
pokarmowego, senność, bezsenność, zaburzenia krzepnięcia, małopłytkowość. Bardzo rzadko zmiany
46
martwicze w obrębie brodawek nerkowych mogące prowadzić do niewydolności nerek, niedokrwistość
hemolityczna, granulocytopenia i małopłytkowość, dermatoza pęcherzowa (w tym złuszczające zapalenie
skóry, martwica toksyczna rozpływna naskórka, rumień wielopostaciowy), nieswoiste reakcje alergiczne,
anafilaksja, zaburzenia słuchu. W przypadku doraźnego stosowania działania niepożądane występują
rzadko. W przypadku stosowania deksibuprofenu możliwe jest zmniejszenie częstości występowania
niektórych działań niepożądanych. Przedawkowanie: nie daje typowego obrazu klinicznego. Brak
antidotum i leczenia swoistego. Należy kontrolować czynności życiowe pacjenta, zwłaszcza ciśnienie
tętnicze, EKG, obserwować pod kątem objawów krwawienia do światła przewodu pokarmowego, kwasicy
metabolicznej i zaburzeń OUN. Stosować leczenie objawowe oraz płukanie żołądka i podawanie węgla
aktywowanego.
Interakcje:
Nie zaleca się stosowania z kwasem acetylosalicylowym i innymi NLPZ (w tym inhibitorami COX-2) ze
względu na zwiększenie ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. NLPZ mogą zmniejszać skuteczność
działania leków przeciwnadciśnieniowych i moczopędnych. Równoległe stosowanie kortykosteroidów
zwiększa ryzyko wystąpienia owrzodzeń lub krwawień z przewodu pokarmowego. U pacjentów
przyjmujących zydowudynę i ibuprofen obserwowano wydłużenie czasu krwawienia. Podczas
równoległego stosowania cyklosporyny lub takrolimusu zwiększa się ryzyko nefrotoksyczności. Ibuprofen
przyjmowany równolegle z kwasem acetylosalicylowym w dawkach kardioprotekcyjnych może hamować
działanie przeciwzakrzepowe kwasu acetylosalicylowego. Przyjmowanie NLPZ w ciągu 24 h przed
podaniem lub po podaniu metotreksatu może prowadzić do zwiększenia stężenia metotreksatu w osoczu
i nasilenia jego toksyczności. NLPZ zwiększają stężenie litu w osoczu; w przypadku konieczności
równoległego stosowania należy zachować szczególną ostrożność i monitorować stężenie litu w osoczu.
NLPZ mogą nasilać działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryny). NLPZ mogą
zwiększać stężenie digoksyny w osoczu i nasilać jej toksyczne działanie. Równoległe stosowanie leków
przeciwpłytkowych lub niektórych selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
zwiększa ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego. Kwas acetylosalicylowy zmniejsza stężenie
ibuprofenu we krwi i osłabia jego działanie. Ibuprofen zmniejsza klirens aminoglikozydów i może nasilać
ich działanie nefrotoksyczne i ototoksyczne. Osłabia działanie sulfinpirazonu i probenecydu. Zwiększa
ryzyko wystąpienia hipoglikemii w przypadku równoległego stosowania z pochodnymi sulfonylomocznika.
Ograniczone dane kliniczne wskazują, że NLPZ mogą zwiększać stężenie fenytoiny w osoczu i nasilać jej
toksyczność. Istnieją doniesienia, że NLPZ zwiększają stężenie potasu w osoczu; z tego względu należy
zachować ostrożność w przypadku równoległego stosowania innych leków zwiększających stężenie
potasu (np. diuretyki oszczędzające potas, inhibitory ACE, antagoniści receptora AT1 angiotensyny II).
Ibuprofen nie wpływa na stężenie alkoholu we krwi; spożywanie alkoholu podczas leczenia ibuprofenem
nieznacznie zwiększa ryzyko uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Leki zobojętniające sok
żołądkowy zawierające wodorotlenek glinu mogą zaburzać wchłanianie ibuprofenu i opóźniać początek
jego działania; leki zawierające wodorotlenek magnezu mogą przyspieszyć i zwiększyć jego wchłanianie.
Cholestyramina ogranicza wchłanianie ibuprofenu, działania tego nie stwierdzono w przypadku
kolestypolu.
47
Dawkowanie:
Indywidualnie w zależności od stopnia ciężkości choroby i tolerancji na lek. Podane dawki odnoszą się do
ibuprofenu w postaci racematu, w razie stosowania deksibuprofenu powinny być zmniejszone o 25% (100
mg mieszaniny racemicznej odpowiada 75 mg deksibuprofenu). Dorośli. W chorobach reumatycznych
200–800 mg 3 ×/d. Przeciwbólowo 200–400 mg 4–6 ×/d. W bolesnych miesiączkach 400 mg 4 ×/d. Maks.
dawka dobowa 3,2 g, jednak zwykle nie zaleca się stosowania dawek >1,2 g/d. Dzieci. 3. mż.–12. rż.
przeciwgorączkowo i przeciwbólowo maks. 20–30 mg/kg mc./d w 3–4 daw. podz.; w młodzieńczym
przewlekłym RZS 2.–15. rż. 20–40 mg/kg mc./d w 3–4 daw. podz. Miejscowo u osób po 12. rż.: 4–10 cm
kremu lub żelu nałożyć i wcierać w chorobowo zmienione miejsca; w przypadku dużych krwiaków
i skręceń można stosować pod opatrunkiem okluzyjnym.
Preparaty:
- Ibuprofen tabl. powlekane 200 mg 20, 60 tabl.
- Ibuprofen tabl. powlekane 400 mg 20, 60 tabl.
- Ibum kapsułki miękkie 200 mg 10, 30 ,60 kaps.
ISOSORBIDI MONONITRAS
tabletki 10 mg
Organiczny azotan, czynny metabolit diazotanu izosorbidu, lek o silnym działaniu rozszerzającym naczynia
krwionośne. Mechanizm działania polega na uwalnianiu tlenku azotu (NO) i rozszerzaniu naczyń
krwionośnych, głównie żylnych i tętniczych (w tym wieńcowych) oraz w mniejszym stopniu obwodowych
naczyń przedwłosowatych. Zmniejsza obciążenie lewej komory serca, zwłaszcza wstępne (preload).
Zmniejszeniu ulega rozmiar komór serca i napięcie mięśnia komór. W konsekwencji zmniejsza się
zapotrzebowanie m. sercowego na tlen oraz poprawia przepływ krwi i utlenowanie mięśnia. Prowadzi to
do przywrócenia równowagi tlenowej m. sercowego i zmniejszenia dolegliwości dławicowych. Po podaniu
p.o. jest prawie całkowicie wchłaniany. Nie podlega efektowi „pierwszego przejścia” w wątrobie,
dostępność biologiczna wynosi prawie 90–100%. Działanie leku w postaci o natychmiastowym uwalnianiu
rozpoczyna się w ciągu 20 min po jego przyjęciu. Maks. stężenie w surowicy osiąga mniej więcej 1 h po
podaniu. Całkowicie metabolizowany w wątrobie do nieczynnych metabolitów, które są wydalane przez
nerki. t1/2 wynosi 4–5 h. Preparaty o zmodyfikowanym uwalnianiu charakteryzują się odmienną
farmakokinetyką, w zależności od dawki i preparatu.
Wskazania:
Zapobieganie napadom dławicy piersiowej.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub inne azotany, jaskra z zamykającym się kątem
przesączania, uraz głowy, krwotok mózgowy, znaczna niedokrwistość, kardiomiopatia przerostowa
zaporowa, zaciskające zapalenie osierdzia, tamponada serca, ostre zaburzenia krążenia (wstrząs, zapaść
48
naczyniowa), wstrząs kardiogenny z wyjątkiem sytuacji, gdy za pomocą odpowiedniego postępowania
uzyskuje się wystarczająco wysokie ciśnienie końcoworozkurczowe w lewej komorze serca, ciężka
hipotonia (ciśnienie skurczowe <90 mm Hg), równoległe stosowanie inhibitorów 5-fosfodiesterazy.
Zachować ostrożność w przypadku niskiego ciśnienia tętniczego (np. w świeżym zawale serca,
niewydolności lewokomorowej), zmniejszenia objętości płynów, zawału prawej komory serca, zwężenia
zastawki mitralnej lub aortalnej, skłonności do ortostatycznych zaburzeń krążenia, podwyższonego
ciśnienia wewnątrzczaszkowego, ciężkiej niewydolności wątroby lub nerek. Nie stosować w celu
przerwania bólu dławicowego. Brak badań dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa stosowania
u dzieci.
Działania niepożądane:
W początkowym okresie leczenia mogą wystąpić bóle głowy, ustępujące zwykle po kilku dniach
regularnego stosowania. Ponadto często: zawroty głowy, napadowa tachykardia, niedociśnienie lub
niedociśnienie ortostatyczne, zwłaszcza na początku leczenia lub po zwiększaniu dawki, zmęczenie;
niezbyt często: zaostrzenie objawów dławicy piersiowej, migotanie przedsionków, bradykardia, omdlenie,
nudności, wymioty, impotencja, nagłe zaczerwienienie, reakcje alergiczne skóry, zapaść; bardzo rzadko
złuszczające zapalenie skóry. Działania niepożądane są słabiej wyrażone, jeśli stosuje się postaci
o przedłużonym działaniu. W ciężkim zatruciu występuje spadek ciśnienia ortostatycznego, napadowa
tachykardia, bóle głowy, osłabienie, zawroty głowy, nagłe zaczerwienienie, nudności, wymioty, biegunka.
W przypadku dużych dawek (>20 mg/kg mc.) mogą wystąpić: zespół zaburzeń oddechowych, tachypnoe,
sinica i methemoglobinemia, a w przypadku bardzo dużych dawek zaburzenia ze strony OUN jako
konsekwencja wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Leczenie zatrucia: sprowokowanie wymiotów,
płukanie żołądka, podanie węgla aktywowanego, wspomaganie powrotu żylnego, tlenoterapia,
uzupełnianie niedoboru objętościowego łożyska naczyniowego, monitorowanie parametrów życiowych
i leczenie wstrząsu, a w przypadku bardzo niskiego ciśnienia tętniczego podawanie dopaminy lub
norepinefryny. W przypadku methemoglobinemii: wit. C, błękit metylenowy, błękit toluidynowy,
tlenoterapia, w razie konieczności sztuczna wentylacja i hemodializa. W zatruciu azotanami epinefryna
jest nieefektywna i w związku z tym przeciwwskazana.
Interakcje:
Równoległe stosowanie leków rozszerzających naczynia krwionośne, obniżających ciśnienie tętnicze, β-
adrenolityków, antagonistów wapnia, inhibitorów ACE, leków moczopędnych, neuroleptyków,
trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, inhibitorów 5-fosfodiesterazy, alkoholu i inhibitorów
izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 (np. leki przeciwgrzybiczne pochodne azolu, cyprofloksacyna,
klarytromycyna, diklofenak, doksycyklina, erytromycyna, imatynib, izoniazyd, nefazodon, nikardypina,
propofol, inhibitory proteazy, chinidyna, werapamil) może nasilać hipotensyjne działanie azotanów.
Induktory izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450 (np. aminoglutetymid, karbamazepina, nafcylina,
newirapina, fenobarbital, fenytoina, ryfampicyna) mogą zmniejszać działanie obniżające ciśnienie tętnicze
azotanów. Stosowanie leku równolegle z dihydroergotaminą może nasilać jej działanie i spowodować
wzrost ciśnienia tętniczego.
49
Dawkowanie:
P.o., po posiłku. Zwykle podaje się dawkę 40–60 mg/d, w razie potrzeby dawkę dobową można zwiększyć
do 100 mg/d. Leczenie rozpoczyna się od podawania małych dawek przez kilka dni, aż do uzyskania dawki
docelowej. Ze względu na możliwość rozwoju tolerancji lek stosować z zachowaniem przerwy między
dawkami trwającej 8–12 h. Lek w postaciach o przedłużonym uwalnianiu stosuje się w dawkach 40–100
mg 1 ×/d rano lub wieczorem (jeżeli bóle wieńcowe występują przeważnie w nocy, np. w dławicy
Prinzmetala); leku nie należy rozgryzać. U osób w podeszłym wieku z niewydolnością wątroby lub nerek
dawkę leku należy zmniejszyć. Z powodu możliwości wystąpienia efektu „odbicia” unikać nagłego
przerwania podawania leku.
Preparaty:
- Mononit tabl. powlekane 10 mg 60 tabl.
- Mononit tabl. powlekane 20 mg 30 tabl. 60 tabl.
- Mononit tabl. powlekane 40 mg 30 tabl.
- Mononit retard tabl. powlekane 60 mg 30 tabl.
- Mononit retard tabl. powlekane 100 mg 30 tabl.
- Effox tabl. 10 mg 60 tabl.
- Effox tabl. 20 mg 50 tabl.
KETOPROFENUM
ampułka 50 mg/ml (2 ml)
Niesteroidowy lek o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym. Mechanizm
działania ketoprofenu polega na hamowaniu enzymów cyklooksygenaz (COX-1 i COX-2) w wyniku czego
zmniejszeniu ulega synteza prostaglandyn i następuje ograniczenie stanu zapalnego i odczuwania bólu.
Lek można podawać dożylnie (maksymalne stężenie jest osiągane po 4 min.), domięśniowo, doodbytniczo
i doustnie (wchłania się szybko z przewodu pokarmowego, osiągając stężenie maksymalne w osoczu krwi
po 90 min.). Czas biologicznego półtrwania wynosi ok. 1,5-2 godz., a wydalanie w formie metabolitów
(głównie w postaci glukuronianów) odbywa się w 55% przez nerki.
Wskazania:
Bóle po zabiegach chirurgicznych, zmiany pourazowe, choroba zwyrodnieniowa i reumatoidalne
zapalenie stawów, bóle mięśniowe, obrzęki.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na substancję czynną, krwawienie z przewodu pokarmowego, czynna choroba wrzodowa,
niewydolność wątroby, nerek lub serca oraz III trymestr ciąży.
50
Działania niepożądane:
Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, krwawienia i owrzodzenia żołądka i dwunastnicy, odczyny
alergiczne, świąd.
Interakcje:
Leku nie podaje się łącznie z innymi preparatami z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych,
zmniejsza siłę działania leków hipotensyjnych i moczopędnych, zwiększa stężenie glikozydów
nasercowych we krwi. Podobnie wpływa na metotreksat i cyklosporynę, nasilając jednocześnie ich
toksyczność. Zmniejsza skuteczność domacicznych preparatów antykoncepcyjnych.
Dawkowanie:
Domięśniowo 100-200 mg/dziennie; dożylnie we wlewie: 100-300 mg/dziennie; doodbytniczo zazwyczaj
rano i wieczorem po 100 mg; doustnie zwykle po 150-200 mg dziennie w 2-ch dawkach podzielonych.
Preparaty:
- Profenid amp. 100 mg/2 ml; fiolka 100 mg (liofilizat) z rozpuszczalnikiem;
- Ketonal amp. 100 mg/2 ml; kaps. 50 mg; tabl. 100 mg; krem 5%;
- Ketores kaps. o przedłużonym uwalnianiu 100 mg i 200 mg; żel 2,5%;
- Prontoket 5% płyn do rozpylania na skórę.
LIGNOCAINI HYDROCHLORIDUM
ampułka 20 mg/ml (5 ml)
Lignokaina przejawia kilka działań farmakologicznych, ale przede wszystkim jest lekiem znieczulającym
miejscowo i antyarytmicznym. Aktywność farmakologiczna tego leku polega na hamowaniu powstawania
i przewodzenia bodźców we włóknach nerwowych oraz w układzie bodźco-przewodzącym serca. Lek
posiada zdolność blokowania kanałów sodowych na powierzchni komórek nerwowych. Włókna nerwowe
są blokowane w kolejności odpowiadającej ich średnicy – najpierw najcieńsze (bólowe), następnie grubsze
(czuciowe) a na końcu najgrubsze (ruchowe). Dla zablokowania tych ostatnich wymagane są wyższe
stężenia leku. Przy wstrzyknięciu dożylnym t1/2 lidokainy wynosi ok. 1,6 godz. Po podaniu dożylnym lek
zapobiega wzrostowi ciśnienia śródczaszkowego. Znieczulenie przewodowe za pomocą Lidokainy trwa 60-
90 min. i może zostać przedłużone przez zastosowanie epinefryny.
Wskazania:
Znieczulenie miejscowe, zaburzenia rytmu serca (zagrażające życiu zaburzenia komorowe, zwłaszcza
w początkowej fazie zawału mięśnia sercowego). Lek można stosować u dzieci.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na substancję czynną, blok przedsionkowo-komorowy, ostrożnie podawać
w niewydolności krążenia lub wątroby.
51
Działania niepożądane:
Lek wpływa na ośrodkowy układ nerwowy pobudzająco lub depresyjnie (zawroty głowy, euforia,
splątanie, podwójne widzenie), wywołuje nudności, wymioty, drżenia mięśniowe i zaburzenia
oddychania. Na układ krwionośny lidokaina może wpływać negatywnie poprzez obniżenie ciśnienia, co
prowadzi do zapaści krążeniowej i zatrzymania krążenia. Niekiedy obserwuje się reakcje alergiczne.
Interakcje:
Łączne podanie leku z β-adrenolitykami lub z innymi lekami antyarytmicznymi nasila działania uboczne
(kardiodepresyjne i arytmogenne) lidokainy. Ponadto lek nasila działanie środków zwiotczających.
Dawkowanie:
Jako środek znieczulający miejscowo w znieczuleniu nasiękowym, zewnątrzoponowym
i podpajęczynówkowym stosuje się roztwór 0,5-2,0% w dawkach nie przekraczających 4,5 mg/kg m. c.
W kardiologii w przypadku zaburzeń rytmu 1 mg/kg m. c. (50-100 mg/min). Lek na oddziale intensywnej
opieki kardiologicznej można również stosować w ciągłym wlewie z szybkością 10-50 µg/kg m. c./min.
Preparaty:
- Lignocainum hydrochloricum 1% i 2% amp. 2 i 10 ml; żel 2% – tuby z kaniulą (typu A –
anestezjologiczna i typu U – urologiczna);
- Lidokain 10% roztwór i aerozol;
- Lignocainum 5% „Grave” amp. 2 ml chlorowodorku lidokainy z dodatkiem glukozy;
- Plidokain amp. 2 ml zaw. 10mg lub 20 mg/ml; Xylocaine fiolka 50 ml 2% roztwór do wstrzyknięć lub
flakon 30 ml zaw. 4% roztwór do znieczuleń błony śluzowej.
MAGNESII SULFAS
ampułka 200 mg/ml (10 ml)
Magnez (Magnesium) – jest pierwiastkiem wchodzącym jako koenzym w skład ok. 300 enzymów,
spełniających istotne funkcje w organizmie. Bierze udział w przemianie węglowodanowej, białkowej
i tłuszczowej. Utrzymuje prawidłowe stężenie potasu w organizmie, uczestniczy w procesie skurczu
mięśnia sercowego, stymuluje mechanizmy obronne organizmu. Ponadto magnez jest składnikiem
budulcowym – bierze udział w procesie mineralizacji kości. Niedobór magnezu podnosi ryzyko zgonu
w przebiegu zawału serca i powoduje występowanie arytmii.
Wskazania:
Rzucawka, zatrucie glikozydami nasercowymi i strychniną, stany niedoboru tego pierwiastka
(hipomagnezemia), wyczerpanie fizyczne i psychiczne, stany zmęczenia, zaburzenia snu i sytuacje
stresowe, choroby serca i układu krwionośnego (świeżo przebyty zawał, dławica piersiowa, zastoinowa
niewydolność krążenia), tężyczka, skurcze mięśni, drętwienie kończyn. Ponadto magnez stosuje się
w okresie intensywnego wzrostu dzieci, w ciąży, w okresie laktacji oraz u osób starszych.
52
Przeciwwskazania:
Hipermagnezemia, ciężka niewydolność nerek, niedociśnienie tętnicze znacznego stopnia, ostrożnie
podawać w stwierdzonej chorobie nowotworowej. Nie podaje się związków magnezu łącznie z lekami,
z którymi magnez przejawia interakcje.
Działania niepożądane:
W trakcie kuracji preparatami magnezu niekiedy pojawiają się zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
zaczerwienienie skóry, niedociśnienie tętnicze, zaburzenia przewodzenia w mięśniu sercowym,
bezsenność.
Interakcje:
Wapń w dużych dawkach, fosforany, duże ilości lipidów i fityniany zmniejszają wchłanianie magnezu
z przewodu pokarmowego. Natomiast pod jego wpływem zmniejszeniu ulega wchłanianie tetracyklin,
fluorochinolonów, doustnych środków przeciwzakrzepowych i związków żelaza. Witamina B6 nasila
działanie magnezu. Pod wpływem antybiotyków aminoglikozydowych, cykloseryny i amfoterycyny B,
cisplatyny, mineralokortykosteroidów oraz leków moczopędnych nasila się wydalanie magnezu
z organizmu i może wystąpić jego niedobór.
Dawkowanie:
Doustnie zazwyczaj 5 mg/kg m. c. dziennie, dawka może być podwojona w przypadku większych
niedoborów i zwiększonego wysiłku fizycznego, w ciąży i w okresie intensywnego wzrostu dzieci. Iniekcje
domięśniowe i dożylne: powoli 100-200 mg/dziennie w 1 lub 2 dawkach. Tuż po przebytym, ostrym zawale
mięśnia sercowego siarczan magnezu podaje się w ciągu 5 min w dawce 8 mmoli, a następnie w czasie 24
godz. 65 mmoli (1 g magnezu odpowiada 41 mmolom tego pierwiastka).
Preparaty:
- Injectio Magnesii sulfurici amp. 2 g w 10 ml;
- Additiva Magnesium tabl. musujące;
- Asmag tabl.;
- Biomag tabl. powl.;
- Magnesium effervescens tabl. musujące;
- Magnefar tabl.;
- Oximag tabl. powl.;
- Slow-Mag tabl. dojelitowe;
53
METAMIZOLUM NATRICUM
ampułka 500 mg/ml (5 ml)
Pochodna pirazolonu o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym oraz słabym
działaniu spazmolitycznym. Mechanizm działania nie został w pełni wyjaśniony, może być związany m.in.
z hamowaniem cyklooksygenaz. Metamizol po podaniu p.o. szybko wchłania się z przewodu
pokarmowego i ulega hydrolizie do wykazującej działanie kliniczne 4-N-metyloantypiryny.
Farmakokinetyka metabolitów jest nieliniowa. Metamizol przenika przez łożysko, a jego metabolity – do
pokarmu kobiecego. Po podaniu p.o. tmax wynosi 1,2–2 h, t1/2 – 2,6–3,5 h, po podaniu i.v. tmax wynosi kilka
min, t1/2 – ok. 14 min, a po podaniu i.m. tmax wynosi 1,7 h. Wydalany w formie zmetabolizowanej, głównie
przez nerki (96%).
Wskazania:
Bóle różnego pochodzenia, stany gorączkowe nieustępujące po innych lekach. Lek w postaci roztworu do
wstrzykiwań powinien być stosowany tylko w przypadku, gdy podanie doustne nie jest wskazane,
natomiast u dzieci jedynie w przypadku zagrażających życiu stanów gorączkowych nieustępujących po
podaniu innych leków.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na metamizol, inne pochodne pirazolonu lub którykolwiek składnik preparatu,
nadwrażliwość na inne NLPZ, w szczególności objawiająca się astmą, obrzękiem naczynioruchowym,
pokrzywką lub nieżytem nosa, zmiany w obrazie morfologicznym krwi (agranulocytoza, leukopenia,
niedokrwistość), ostra niewydolność nerek lub wątroby, ostra porfiria wątrobowa, wrodzony niedobór
dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, ciąża, okres karmienia piersią. Nie stosować z innymi
pochodnymi pirazolonu (aminofenazon, fenylobutazon, oksyfenbutazon). Nie stosować u dzieci poniżej 1.
rż. Zachować ostrożność u pacjentów z ciśnieniem skurczowym <100 mm Hg lub z niewydolnością serca,
nerek albo wątroby, chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy, astmą oskrzelową (zwłaszcza jeśli
towarzyszy jej polipowate zapalenie błony śluzowej nosa i zatok). Stosowanie metamizolu w dużych
dawkach lub długotrwale zwiększa ryzyko agranulocytozy, dlatego nie należy go stosować dłużej niż 7 dni;
w przypadku konieczności długotrwałego stosowania należy kontrolować morfologię krwi; w razie
wystąpienia objawów agranulocytozy, np. podwyższonej temperatury ciała połączonej z bólem gardła
i owrzodzeniami w jamie ustnej, należy natychmiast lek odstawić i zastosować odpowiednie leczenie.
W przypadku wystąpienia objawów reakcji anafilaktycznej (np. duszności, obrzęku języka, obrzęku
naczynioruchowego, wysypki lub pokrzywki) lek należy natychmiast odstawić i zastosować odpowiednie
leczenie.
Działania niepożądane:
Niezbyt często: osutka polekowa, reakcje hipotensyjne nietowarzyszące reakcjom anafilaktycznym lub
anafilaktoidalnym, mogące prowadzić do niedociśnienia (ryzyko niedociśnienia zwiększa się w przypadku
szybkiego podania i.v.). Rzadko: zmiany skórne grudkowo-plamkowe, leukopenia. Bardzo rzadko: napad
astmy, zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna rozpływna naskórka, wstrząs, agranulocytoza,
małopłytkowość, nagłe pogorszenie czynności nerek, białkomocz, skąpomocz, bezmocz, ostra
niewydolność nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek. Ponadto: reakcje anafilaktyczne i anafilaktoidalne,
54
szczególnie po podaniu i.v., ból w miejscu wstrzyknięcia i odczyny miejscowe, zapalenie żył, nudności,
wymioty, bóle brzucha, podrażnienie żołądka, biegunka, suchość w jamie ustnej, uszkodzenie wątroby,
bóle i zawroty głowy, niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość aplastyczna, uszkodzenie szpiku,
niekiedy prowadzące do zgonu. U osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej lek może
wywoływać hemolizę krwinek. Po zastosowaniu bardzo dużych dawek metamizolu wydalanie
nieszkodliwego metabolitu może powodować czerwone zabarwienie moczu. Przedawkowanie. Pochodne
pirazolonu stosowane w dużych dawkach działają pobudzająco na OUN. Mogą wystąpić: zawroty głowy,
szum w uszach, zaburzenia słuchu, pobudzenie psychoruchowe, zaburzenia świadomości, śpiączka,
drgawki toniczno-kloniczne, obniżenie ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca, bóle brzucha,
wymioty, nadżerki błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, krwawienia, perforacje, uszkodzenie komórek
wątrobowych, martwica kanalików nerkowych, alergiczny skurcz oskrzeli, wysypka, pokrzywka, obrzęk,
złuszczające zapalenie oraz martwica toksyczna rozpływna naskórka, zaburzenia hematologiczne. Po
przyjęciu dużych dawek metamizolu mogą wystąpić drgawki i śpiączka, a objawy te mogą wystąpić już po
upływie 10 min. Leczenie objawowe i podtrzymujące; można zastosować forsowaną diurezę lub dializę
otrzewnową.
Interakcje:
Nasila działanie leków przeciwzakrzepowych pochodnych kumaryny, doustnych leków
przeciwcukrzycowych, fenytoiny i sulfonamidów. Może zmniejszać stężenie cyklosporyny w osoczu.
Barbiturany zmniejszają, a inhibitory MAO nasilają działanie metamizolu. Stosowany w czasie leczenia
chlorpromazyną może prowadzić do ciężkiej hipotermii. Ograniczone dane wskazują, że lek może wpływać
na farmakokinetykę ryfampicyny. Nie stwierdzono interakcji z lekiem zobojętniającym sok żołądkowy
zawierającym wodorotlenek glinu i magnezu. Jednoczesne stosowanie metamizolu z alkoholem może
powodować zmiany farmakokinetyki obu substancji.
Dawkowanie:
P.o. Dorośli: doraźnie 0,5–1 g jednorazowo; maks. dawka jednorazowa – 1 g, maks. dawka dobowa – 3 g.
Głęboko i.m. lub powoli i.v. (0,5 g/min); przed podaniem i.v. zaleca się rozcieńczenie leku w stosunku 1:10
za pomocą 5% roztw. glukozy, 0,9% roztw. NaCl lub płynu Ringera. Dorośli i młodzież po 15. rż. (o mc. >53
kg): doraźnie 0,5–1 g, można powtarzać co 6–8 h; w razie konieczności dawkę można zwiększyć do 2,5 g;
dawka maks. 5 g/d. U dzieci po 1. rż. i.m. lub i.v. wyłącznie w ciężkiej, zagrażającej życiu gorączce, kiedy
inne leki przeciwgorączkowe są nieskuteczne lub przeciwwskazane; dawka w zależności od masy ciała: 9–
15 kg mc. – 0,1–0,25 g, 16–23 kg mc. – 0,15–0,4 g, 24–30 kg mc. – 0,2–0,5 g, 31–45 kg mc. – 0,25–0,5 g,
46–53 kg mc. – 0,4–0,9 g; dawkę można powtarzać co 6–8 h.
Preparaty:
- Pyralgin roztwór do wstrzykiwań 500 mg/ml 5 ml 5 amp. 5 ml
- Pyralgin roztwór do wstrzykiwań 500 mg/ml 2 ml 5 amp. 2 ml
- Pyralgin tabl. 500 mg/tabl. 6 tabl.
- Pyralgin tabl. 500 mg/tabl. 12 tabl.
55
METOCLOPRAMIDUM
ampułka 5 mg/ml (2 ml)
Metoklopramid pobudza perystaltykę przewodu pokarmowego, w szczególności jelita cienkiego, nie
podnosząc poziomu wydzielania soku żołądkowego i enzymów trzustkowych. Lek działa
przeciwwymiotnie i poprawia łaknienie. Nie jest jednak skuteczny w nudnościach będących następstwem
chorób błędnika np. w zespole Menier`a. Mechanizm jego działania jest wielokierunkowy: lek hamuje
receptory dopaminowe D2 i serotoninowe 5-HT3 i podnosi wrażliwość receptorów muskarynowych na
acetylocholinę. Okres półtrwania leku t1/2= 3,2-4,9 godz.
Wskazania:
Zaburzenia czynności motorycznej przewodu pokarmowego, nudności i wymioty.
Przeciwwskazania:
Padaczka, nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek, jaskra, ostre choroby jamy brzusznej,
pozapiramidowe zaburzenia czynności ruchowych. Nie stosuje się u dzieci poniżej 15 roku życia. Ostrożnie
stosować w niewydolności wątroby lub nerek oraz w okresie karmienia piersią.
Działania niepożądane:
Lek wywołuje uczucie zmęczenia, bóle głowy, senność lub bezsenność, parkinsonizm polekowy, biegunkę
i zaburzenia hormonalne: u kobiet brak miesiączki i mlekotok, a u mężczyzn impotencję.
Interakcje:
Leku nie wolno podawać z preparatami przeciwpadaczkowymi oraz z neuroleptykami z grupy fenotiazyny.
Potęguje efekty działania leków nasennych, uspokajających oraz alkoholu etylowego. Leki cholinolityczne
osłabiają jego działanie. Zmniejsza wchłanianie z przewodu pokarmowego leków hamujących receptory
H2i zwiększa wchłanianie paracetamolu, tetracyklin i lewodopy.
Dawkowanie:
Domięśniowo lub dożylnie 10 mg (dawkę można powtórzyć). Formy doustne – 5 mg-10 mg 3 razy dziennie
przed posiłkiem. Doodbytniczo 20 mg-40 mg na dobę. Ze względu na możliwość pojawienia się senności,
w trakcie terapii nie należy prowadzić pojazdów, ani obsługiwać urządzeń mechanicznych.
Preparaty:
- Metoclopramidum amp. 10 mg w 2 ml; tabl. 10 mg;
- Pramidin aerozol do nosa flakon 2 ml (pojedyncza dawka zawiera 10 mg); flakon 4 ml (pojedyncza
dawka zawiera 20 mg leku).
56
METOPROLOLI TARTRAS
ampułka 1 mg/ml (5 ml)
Lek z grupy β-adrenolityków charakteryzujący się wybiórczością wobec receptorów b1, pozbawiony
wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej, wykazuje podobną siłę blokady receptorów jak
propranolol. Po podaniu metoprololu w postaci o kontrolowanym uwalnianiu selektywność w stosunku
do receptorów b1 jest większa. Selektywność wobec receptorów b1 jest zależna od dawki; w większych
dawkach lek może działać również na receptory b2. Metoprolol wykazuje nieznaczne działanie
stabilizujące błonę komórkową. Działa chrono- i inotropowoujemnie. Osłabia działanie amin
katecholowych uwalnianych podczas wysiłku fizycznego lub stresu i powoduje zmniejszenie częstotliwości
rytmu serca, zmniejszenie pojemności minutowej i obniżenie ciśnienia tętniczego. Nie hamuje
prawidłowych reakcji fizjologicznych w warunkach stresu, zachodzących pod wpływem adrenaliny
uwolnionej z nadnerczy. W dawkach leczniczych w mniejszym stopniu powoduje skurcz mięśniówki
oskrzeli niż niewybiórcze β-adrenolityki, co pozwala na stosowanie leku jednocześnie z b2-mimetykami
u chorych z astmą oskrzelową lub objawami POChP. Przez zmniejszenie zapotrzebowania mięśnia
sercowego na tlen zmniejsza częstość epizodów bólowych i zwiększa tolerancję wysiłku w dławicy
piersiowej. Działanie β-adrenolityków może być również związane ze zmniejszeniem stymulacji
adrenergicznej z ośrodków naczynioruchowych w mózgu. Wybiórcza blokada receptorów
adrenergicznych b1 w sercu zmniejsza ryzyko występowania działań niepożądanych związanych
z obwodowym działaniem leku w porównaniu z lekami niewybiórczymi. W mniejszym stopniu niż
niewybiórcze β-adrenolityki wpływa na uwalnianie insuliny i metabolizm węglowodanów oraz reakcję
układu sercowo-naczyniowego na stan hipoglikemii. U chorych na nadciśnienie tętnicze metoprolol
powoduje trwające ponad 24 h istotne obniżenie ciśnienia tętniczego. Ponadto u chorych z łagodną lub
umiarkowaną postacią nadciśnienia stwierdzono zmniejszenie ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-
naczyniowych. W leczeniu niewydolności serca leczenie metoprololem prowadzi do zwiększenia frakcji
wyrzutowej oraz zmniejszenia objętości końcowoskurczowej i końcoworozkurczowej lewej komory.
U pacjentów z zaburzeniami rytmu z szybką czynnością serca metoprolol powoduje zwolnienie czynności
serca poprzez hamujący wpływ na pobudzenie układu współczulnego, zmniejszenie automatyzmu
komórek bodźcotwórczych i wydłużenie czasu przewodzenia komorowego. Metoprolol zmniejsza ryzyko
wystąpienia ponownego zawału serca lub nagłego zgonu sercowego u chorych po zawale serca. Po
podaniu i.v. ulega szybkiej dystrybucji (5–10 min). W zakresie dawek terapeutycznych stężenie leku
w surowicy jest proporcjonalne do zastosowanej dawki. Po podaniu p.o. wchłania się całkowicie, podlega
metabolizmowi podczas „pierwszego przejścia”. Dostępność biologiczna preparatu o przedłużonym
uwalnianiu wynosi 30–40%. W przypadku tabletek o natychmiastowym uwalnianiu dostępność
biologiczna po podaniu pojedynczej dawki wynosi ok. 50%, i zwiększa się do ok. 70% podczas
wielokrotnego podawania; pokarm może nieznacznie zwiększać dostępność biologiczną leku. t1/2 wynosi
3–4 h, ale może ulec wydłużeniu u osób ze zmniejszoną aktywnością CYP2D6. Ok. 5–10% wiąże się
z białkami osocza, ulega biotransformacji w wątrobie, głównie przez CYP2D6. Zidentyfikowano 3 główne
metabolity leku, z których żaden nie wykazuje istotnego działania klinicznego. W 95% jest eliminowany
przez nerki w postaci nieczynnych metabolitów, mniej niż 5% w postaci niezmienionej. Niewydolność
nerek nie ma wpływu na stężenia leku w osoczu. Zaburzenia czynności wątroby mogą spowodować
zwiększoną ogólnoustrojową dostępność biologiczną metoprololu, zmniejszenie jego całkowitego klirensu
57
oraz zwiększenie stężenia w osoczu. Wiek pacjenta nie ma wpływu na farmakokinetykę leku. Preparat
o przedłużonym uwalnianiu zapewnia stałe stężenie terapeutyczne przez 24 h.
Wskazania:
P.o. Nadciśnienie tętnicze (w monoterapii i leczeniu skojarzonym). Dławica piersiowa. Zapobieganie nagłej
śmierci sercowej i ponownemu zawałowi serca u osób po przebytej ostrej fazie zawału serca. Stabilna
objawowa niewydolność serca (klasa II–IV wg NYHA, frakcja wyrzutowa lewej komory <40%) w skojarzeniu
z innymi metodami leczenia. Zaburzenia rytmu serca, zwłaszcza częstoskurcz nadkomorowy. Kołatania
serca spowodowane czynnościowymi zaburzeniami pracy serca. Wspomagająco w nadczynności tarczycy.
Profilaktyka napadów migreny. I.v. Częstoskurcz, przede wszystkim częstoskurcz nadkomorowy. Świeży
zawał serca w celu zmniejszenia obszaru zawału, ryzyka migotania komór i ryzyka zgonu.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub inne β-adrenolityki, wstrząs kardiogenny, blok
przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia, zespół chorego węzła zatokowego, niestabilna niewyrównana
niewydolność serca (obrzęk płuc, zmniejszenie przepływu krwi lub niedociśnienie tętnicze), stałe lub
okresowe stosowanie leków zwiększających kurczliwość serca działających agonistycznie na receptory β-
adrenergiczne, objawowa i klinicznie istotna bradykardia zatokowa (<50 uderzeń/min), ciężkie zaburzenia
obwodowego krążenia tętniczego, niedociśnienie tętnicze (ciśnienie skurczowe <90 mm Hg), kwasica
metaboliczna, ciężka astma oskrzelowa lub POChP, nieleczony gruz chromochłonny, równoległe
stosowanie inhibitorów MAO (innych niż MAO-B), podejrzenie lub stwierdzenie zawału serca
częstotliwością rytmu serca <45/min i odstępem PQ >24 s lub ciśnieniem skurczowym <100 mm Hg,
niewydolność serca i powtarzające się ciśnienie skurczowe w pozycji leżącej <100 mm Hg (wskazane jest
badanie przed rozpoczęciem leczenia). Przeciwwskazane jest (z wyjątkiem OIOM) równoległe podawanie
i.v. leków blokujących kanały wapniowe (werapamil lub diltiazem) albo innych leków o działaniu
przeciwarytmicznym. Stosować wyłącznie z zachowaniem ostrożności u pacjentów z blokiem
przedsionkowo-komorowym I stopnia. U chorych z nasilającą się bradykardią (<50–55 uderzeń/min)
stopniowo zmniejszać dawkę lub przerwać leczenie. Jeśli u pacjenta z zawałem serca wystąpi znaczne
niedociśnienie tętnicze, należy przerwać stosowanie leku i zbadać stan hemodynamiczny chorego oraz
rozległość niedokrwienia mięśnia sercowego. Jeśli niedociśnienie tętnicze wiąże się ze znaczną
bradykardią lub blokiem przedsionkowo-komorowym, należy zastosować leczenie w celu wyrównania
zaburzeń. Chorzy na choroby przebiegające ze skurczem oskrzeli nie powinni zazwyczaj otrzymywać β-
adrenolityków; ze względu na wybiórcze działanie metoprololu może on być ostrożnie stosowany
w przypadkach o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu u osób, u których nie uzyskano odpowiedzi lub
występują działania niepożądane po zastosowaniu innych leków. β-adrenolityki mogą nasilić objawy
niewydolności naczyń u osób z chorobami naczyń obwodowych; należy zachować szczególną ostrożność.
β-adrenolityki mogą maskować niektóre objawy kliniczne nadczynności tarczycy. U osób z guzem
chromochłonnym metoprolol należy zawsze stosować w skojarzeniu z lekiem α-adrenolitycznym (leczenie
należy rozpocząć α-adrenolitykiem a następnie dołączyć metoprolol). Ostrożnie u osób z ciężką
niewydolnością nerek. Stosować ostrożnie u chorych na cukrzycę; metoprolol może zaburzać kontrolę
glikemii w leczeniu cukrzycy i maskować objawy hipoglikemii; ryzyko jest mniejsze w przypadku
stosowania preparatów w postaci tabletek o kontrolowanym uwalnianiu niż w przypadku tabletek
o natychmiastowym uwalnianiu. Ze względu na ograniczone dane dotyczące bezpieczeństwa
58
i skuteczności leczenia u chorych na niewydolność serca w IV klasie NYHA zachować szczególną
ostrożność. U chorych na dławicę Prinzmetala podawanie β-adrenolityków może powodować zwiększenie
liczby napadów dławicowych i wydłużenie ich czasu trwania. Leki β-adrenolityczne mogą zaostrzać objawy
łuszczycy lub powodować jej wystąpienie. Podczas stosowania metoprololu obserwowano niektóre
objawy zespołu oczno-śluzówkowo-skórnego (suchość oczu i/lub wysypka skórna), ustępujące
w większości przypadków po odstawieniu leku. Podobnie jak inne β-adrenolityki, metoprolol może
zwiększać wrażliwość na alergeny i nasilać reakcje anafilaktyczne; podanie adrenaliny nie zawsze jest
skuteczne. Lek należy odstawiać stopniowo, zmniejszając dawkę w ciągu co najmniej 2 tyg.; nagłe
zaprzestanie leczenia, szczególnie u osób z grupy dużego ryzyka może prowadzić do zaostrzenia objawów
przewlekłej niewydolności serca oraz zwiększenia ryzyka zawału serca oraz nagłego zgonu. Przed
planowanym zabiegiem chirurgicznym należy poinformować anestezjologa o zażywaniu metoprololu; nie
zaleca się przerywania leczenia a w przypadku takiej konieczności lek odstawiać stopniowo tak, by
zakończyć jego stosowanie ok. 48 h przed znieczuleniem ogólnym. Preparatów zawierających laktozę nie
stosować u osób z dziedziczną nietolerancją galaktozy, pierwotnym niedoborem laktazy lub zespołem
złego wchłaniania glukozy-galaktozy, natomiast preparatów zawierających fruktozę – u osób z dziedziczną
nietolerancją fruktozy, zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-
izomaltazy.
Działania niepożądane:
Metoprolol jest zwykle dobrze tolerowany, działania niepożądane są zwykle łagodne i przemijające.
Bardzo często: uczucie zmęczenia, znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego i niedociśnienie ortostatyczne
(bardzo rzadko z omdleniem). Często: zawroty i bóle głowy, bradykardia, zaburzenia równowagi (bardzo
rzadko z omdleniem), kołatanie serca, oziębienie dystalnych części kończyn, duszność wysiłkowa,
biegunka, zaparcie, nudności, wymioty, ból brzucha. Niezbyt często: zwiększenie masy ciała, depresja,
osłabienie koncentracji, senność lub bezsenność, koszmary senne, parestezje, przejściowe zaostrzenie
objawów niewydolności serca, blok przedsionkowo-komorowy I stopnia, ból w klatce piersiowej, skurcz
oskrzeli, wysypka (pokrzywka łuszczycopodobna i dystroficzne zmiany skórne), wzmożona potliwość,
kurcze mięśni, obrzęk. Rzadko: zaostrzenie utajonej cukrzycy, nerwowość, napięcie, niepokój, zmniejszony
poziom świadomości, zaburzenia widzenia, suchość lub podrażnienie oczu, zapalenie spojówek,
czynnościowe objawy zaburzeń pracy serca, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia przewodzenia w sercu,
nasilenie chromania przestankowego lub objawów związanych z zespołem Raynauda, zapalenie błony
śluzowej nosa, suchość błony śluzowej jamy ustnej, nieprawidłowe wyniki badań czynności wątroby,
wypadanie włosów, osłabienie libido, impotencja, plastyczne stwardnienie prącia (choroba Peyroniego).
Bardzo rzadko: małopłytkowość, leukopenia, osłabienie pamięci, splątanie, omamy, zmiany osobowości
(np. zmiany nastroju), szumy uszne, zaburzenia słuchu, martwica u pacjentów z ciężkimi chorobami
naczyń obwodowych występującymi przed rozpoczęciem leczenia, zaburzenia smaku, zwłóknienie
zaotrzewnowe (nie jest ostatecznie ustalony związek przyczynowy ze stosowaniem metoprololu),
zapalenie wątroby, skórne reakcje nadwrażliwości, zaostrzenie lub wystąpienie łuszczycy,
łuszczycopodobne zmiany skórne, nadwrażliwość na światło, ból stawów, osłabienie mięśni, zapalenie
stawów. Po wprowadzeniu do obrotu z nieznaną częstością odnotowywano: stan splątania, zwiększenie
stężenia triglicerydów, zmniejszenie stężenia cholesterolu HDL. Niektóre działania niepożądane mogą
nasilać się po spożyciu alkoholu. Po przedawkowaniu może wystąpić: ciężkie niedociśnienie tętnicze,
zwolnienie rytmu zatokowego, blok przedsionkowo-komorowy, zawał serca, niewydolność serca, wstrząs
59
kardiogenny, zatrzymanie czynności serca, skurcz oskrzeli, zaburzenia świadomości, śpiączka, drgawki,
nudności, wymioty, sinica i zgon. Objawy przedmiotowe i podmiotowe mogą być nasilone w przypadku
przyjmowania w tym samym czasie alkoholu, leków obniżających ciśnienie, chinidyny lub barbituranów.
Pierwsze objawy przedawkowania występują po 20–120 min od przyjęcia leku. Objawy znacznego
przedawkowania mogą się utrzymywać przez kilka dni, mimo zmniejszania się stężenia metoprololu
w osoczu. Należy zastosować leczenie objawowe i podtrzymujące.
Interakcje:
Jednoczesne stosowanie z antagonistami wapnia z grupy fenyloalkiloaminy (werapamil) lub
benzotiazepiny (diltiazem) oraz lekami przeciwarytmicznymi (m.in. amiodaron, dizopiramid, chinidyna,
propafenon) może powodować wystąpienie ciężkich zaburzeń automatyzmu i przewodnictwa
przedsionkowo-komorowego lub nasilać działanie kardiodepresyjne. Przeciwwskazane jest (z wyjątkiem
OIOM) równoległe podawanie i.v. leków blokujących kanały wapniowe (werapamil lub diltiazem) albo
innych leków o działaniu przeciwarytmicznym; w przypadku równoległego stosowania antagonistów
wapnia p.o. chorych należy ściśle monitorować. Nitrogliceryna może nasilać działanie obniżające ciśnienie
tętnicze. Jednoczesne stosowanie z α-adrenolitykami (rezerpiną, klonidyną, α-metylodopą, guanetydyną,
betanidyną) może powodować nadmierne obniżenie ciśnienia tętniczego. W przypadku konieczności
odstawienia leków u chorych otrzymujących klonidynę i metoprolol zaleca się zaprzestanie podawania
klonidyny kilka dni po zaprzestaniu stosowania metoprololu. Równoległe stosowanie glikozydów
naparstnicy może spowodować nadmierną bradykardię i/lub wydłużenie czasu przewodzenia
przedsionkowo-komorowego; zaleca się kontrolę czynności serca i odstępu PR. Metoprolol może osłabiać
działanie sympatykomimetyków rozszerzających oskrzela; konieczne może być stosowanie większych
dawek tych leków. Donoszono o występowaniu znacznego zwiększenia ciśnienia tętniczego u osób
leczonych β-adrenolitykami, które otrzymały preparaty zawierające agonistów receptorów α (także
w postaci kropli do nosa). NLPZ (w tym inhibitory COX-2) mogą osłabić działanie hipotensyjne β-
adrenolityków, w tym metoprololu; badania kliniczne dotyczyły głównie indometacyny, interakcja
prawdopodobnie nie dotyczy sulindaku i diklofenaku. Nie stosować równolegle z barbituranami
(przyspieszają metabolizm metoprololu przez zwiększenie aktywności enzymów). Ryfampicyna może
powodować zwiększenie metabolizmu metoprololu i zmniejszenie jego stężenia w osoczu. Stosowanie β-
adrenolityków w skojarzeniu z epinefryną może powodować znaczne zwiększenie ciśnienia tętniczego
i bradykardię; ryzyko jest mniejsze w przypadku stosowania wybiórczych leków β-adrenolitycznych.
Metoprolol może nasilać działanie innych leków obniżających ciśnienie tętnicze. Ostre niedociśnienie
tętnicze po przyjęciu pierwszej dawki α-adrenolityku (np. prazosyny lub doksazosyny) może być silniejsze
u pacjentów stosujących β-adrenolityk. Należy monitorować chorych przyjmujących równolegle inne β-
adrenolityki, w tym również tymolol w postaci kropli do oczu. U chorych na cukrzycę, otrzymujących
insulinę, leczenie β-adrenolitykiem może spowodować nasilenie lub przedłużenie hipoglikemii. β-
adrenolityki mogą również antagonizować hipoglikemizujące działanie pochodnych sulfonylomocznika.
Metoprolol może zmniejszać wydalanie lidokainy, powodując nasilenie jej działania. W skojarzeniu
z niektórymi wziewnymi lekami stosowanymi w znieczuleniu ogólnym może dojść do nasilenia działania
kardiodepresyjnego β-adrenolityków. U osób, u których podczas leczenia metoprololem zajdzie
konieczność zastosowania epinefryny z powodu reakcji alergicznej, niezbędne może się okazać podawanie
większych jej dawek. Silne inhibitory CYP2D6 mogą zwiększać stężenie metoprololu w osoczu; stosować
ostrożnie w skojarzeniu z takimi lekami jak: fluwoksamina, fluoksetyna, sertralina, paroksetyna,
60
bupropion, klomipramina, dezypramina, flufenazyna, haloperydol, tiorydazyna, chlorpromazyna,
chlorprotiksen, chinidyna, propafenon, rytonawir, difenhydramina, hydroksychlorochina, celekoksyb,
terbinafina. Hydralazyna może hamować metabolizm pierwszego przejścia metoprololu, co prowadzi do
zwiększenia jego stężenia. Leki β-adrenolityczne mogą nasilać działanie alkaloidów sporyszu. Podawanie
leku β-adrenolitycznego należy przerwać przed wykonaniem testu z dipirydamolem, a po jego podaniu
monitorować czynność serca. W skojarzeniu z opioidowymi lekami przeciwbólowymi może dojść do
nasilenia bradykardii. Ostrożnie stosować w skojarzeniu z inhibitorami MAO; w ciągu 14 dni od
odstawienia stosowanego równolegle nieodwracalnego inhibitora MAO istnieje ryzyko wystąpienia
znacznego nadciśnienia tętniczego. Meotprolol może nasilać i wydłużać działanie alkoholu.
Dawkowanie:
Dawkowanie należy ustalać indywidualnie. Winian metoprololu. P.o. (tabletki o natychmiastowym
uwalnianiu). Dorośli. Nadciśnienie tętnicze. Zwykle 100–150 mg 1 ×/d rano lub w 2 daw. podz.; w razie
potrzeby dawkę można zwiększyć do 200–400 mg 1 ×/d lub w daw. podz.; niekiedy wystarczająca jest
dawka 50 mg/d. Dławica piersiowa. Zwykle 50–100 mg 2–3 ×/d. Objawy krążenia hiperkinetycznego. 50
mg 1–2 ×/d. Zaburzenia rytmu serca. 50–100 mg 2–3 ×/d; w razie potrzeby dawkę można zwiększyć do
300 mg/d w daw. podz. Pomocniczo w nadczynności tarczycy. 50 mg 4 ×/d, po wystąpieniu eutyreozy
dawkę zmniejszyć. Stan po zawale serca. Podawanie rozpocząć 15 min po ostatnim podaniu metoprololu
i.v., stosować 50 mg co 6 h przez 48 h, następnie zwykle 200 mg/d w daw. podz.; u chorych, którzy nie
tolerowali pełnej dawki i.v., stosować połowę zalecanej dawki p.o. I.v. Dorośli. Częstoskurcz, szczególnie
nadkomorowy. Początkowo 5 mg z szybkością 1–2 mg/min. Dawkę można powtarzać co 5 min aż do
uzyskania pożądanego efektu; zwykle wystarcza łączna dawka 10–15 mg; dawka maks. 20 mg. Zachować
szczególną ostrożność u pacjentów z ciśnieniem skurczowym <100 mg Hg. Świeży zawał serca. Leczenie
rozpocząć w ciągu 12 h od wystąpienia bólu; podać 3 dawki 5 mg co 2 min (kontrolując ciśnienie tętnicze,
czynność serca i EKG); po 15 min kontynuować leczenie doustną postacią leku. Bursztynian metoprololu.
P.o. (tabletki o przedłużonym uwalnianku); podawać 1 ×/d, najlepiej rano; tabletki można dzielić na
połowy. Nadciśnienie tętnicze. Dorośli. W łagodnej lub umiarkowanej postaci 47,5 mg/d; w razie
konieczności dawkę zwiększyć do 95–190 mg/d lub dołączyć inny lek obniżający ciśnienie tętnicze. Dzieci
po 6. rż. Początkowo 0,48 mg/kg mc./d, w przypadku braku odpowiedzi dawkę można zwiększyć do 0,95
mg/kg mc./d (maks. 47,5 mg/d), a następnie w razie konieczności do dawki maks. 1,9 mg/kg mc./d; brak
badań dotyczących stosowania dawek >190 mg/d. Dławica piersiowa. Dorośli. 95–190 mg/d; w razie
konieczności można dołączyć inne leki stosowane w leczeniu choroby wieńcowej. Zaburzenia rytmu serca,
zwłaszcza częstoskurcz nadkomorowy. Dorośli. 95–190 mg/d. Profilaktyka zgonu z przyczyn sercowo-
naczyniowych i wtórna profilaktyka zawału serca. Dorośli. 190 mg/d. Kołatania serca spowodowane
czynnościowymi zaburzeniami pracy serca. Dorośli. 95 mg/d; w razie konieczności dawkę zwiększyć do
190 mg/d. Profilaktyka migreny. Dorośli. 95–190 mg/d. Stabilna objawowa niewydolność serca. Dorośli.
U chorych z niewydolnością serca klasy III–IV wg NYHA początkowo 11,88 mg/d w 1. tyg. leczenia; w 2.
tyg. dawkę można zwiększyć do 23,75 mg/d, natomiast w przypadku niewydolności serca klasy II wg NYHA
początkowo 23,75 mg/d przez 2 tyg., następnie zaleca się podwojenie dawki. W dalszym leczeniu dawkę
zwiększa się co 2. tydz. do 190 mg/d lub do maks. dawki tolerowanej przez chorego. W długotrwałym
leczeniu dawka docelowa wynosi 190 mg/d.
61
Preparaty:
- Betaloc roztwór do wstrzykiwać 1 mg/ml 5 amp. 5 ml
- Metocard tabl. 100 mg 30 tabl.
- Metocard tabl. 50 mg 30 tabl.
- Metoprolol VP tabl. 50 mg 30 tabl.
- Selmet tabl. powl. 100 mg 30 tabl.
MIDAZOLAMUM
ampułka 5 mg/ml (1 ml)
Lek jest pochodną benzodiazepinową o działaniu uspokajającym, nasennym, amnestycznym
i przeciwlękowym. Ponadto obniża napięcie mięśni i działa przeciwdrgawkowo. Jest zaliczany do leków
krótkodziałających, ale amnezja następcza może się utrzymywać przez 1-1,5 godz. w zależności od dawki.
Lek w formie soli jest rozpuszczalny w wodzie i nie drażni tkanek. Po podaniu dożylnym lek rozpoczyna
działanie po ok. 2 min., jest metabolizowany do łatwo eliminujących się z organizmu metabolitów,
wydalających się z moczem w ok. 70% w formie glukuronianów. Czas biologicznego półtrwania wynosi
1,5-3 godz. U osób starszych czas t1/2 może być wydłużony 3-krotnie, a nawet 6-krotnie w przypadkach
długotrwałego przyjmowania, t1/2 ulega również wydłużeniu w przewlekłej niewydolności nerek,
wątroby i u osób z nadwagą.
Wskazania:
Sedacja przed lub podczas zabiegów terapeutycznych lub diagnostycznych, premedykacja przed
znieczuleniem ogólnym, oporne stany padaczkowe, stany duszności u pacjentów nowotworowych oraz
w stanach pobudzenia i lęku jako lek uspokajający.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na substancję czynną, ciężka niewydolność oddechowa, zespół bezdechu sennego,
długotrwała sedacja pacjentów przebywających na OIT. W okresie karmienia piersią należy zachować
ostrożność ponieważ lek przenika do mleka matki.
Działania niepożądane:
Zmiany w funkcjonowaniu układu krążenia: obniżenie ciśnienia tętniczego i pojemności minutowej serca,
sporadycznie pojawia się tachykardia. Midazolam wpływa na układ oddechowy zmniejszając jego
wrażliwość na CO2 i zmniejsza objętość oddechową i częstość oddechu. W większych dawkach może
wywołać depresję oddechową i zatrzymanie oddechu. U dzieci działania te występują rzadziej niż
u dorosłych. Objawy ze strony o.u.n.: senność, zaburzenia snu, niepamięć wsteczna, zaburzenia nastroju
i mowy, bóle głowy i reakcje drgawkopodobne. Ze strony układu pokarmowego może pojawić się kwaśny
i metaliczny smak w ustach, nadmierne ślinienie, a u dzieci mogą wystąpić nudności, wymioty i zaparcia.
Rzadko u pacjentów pojawia się pokrzywka, wysypka i świąd.
62
Interakcje:
Sok grejpfrutowy i ranitydyna zwiększają stężenie leku we krwi i podnoszą jego biodostępność; lek
wzmaga działanie sedatywne i oszałamiające preparatów nasennych, uspokajających,
przeciwdepresyjnych i przeciwdrgawkowych. Nie powinno się stosować leku z niektórymi środkami
przeciwgrzybicznymi z grupy azoli, ani z antybiotykami makrolidowymi. Rifampicyna, fenytoina,
werapamil i diltiazem zmniejszają jego stężenie we krwi. Niektóre leki hipotensyjne wykazują silniejszy
efekt obniżający ciśnienie krwi w obecności midazolamu. Przed podaniem leku oraz 8 godz. po jego
zastosowaniu nie należy spożywać napojów alkoholowych.
Dawkowanie:
Lek powinien podawać pacjentowi anestezjolog w warunkach zapewniających ewentualne prowadzenie
resuscytacji. W premedykacji 0,15-0,20 mg/kg m. c.; w sedacji na OIT – dawka początkowa 0,03-0,3 mg/kg
m. c. w ciągu 5 min., a następnie we wlewie 0,5 µg/kg m. c./min. Dawkowanie należy dobierać
indywidualnie do przypadku. U osób powyżej 60 roku życia stosuje się dawki odpowiednio zmniejszone.
Do 12 godz. po przyjęciu leku nie wolno prowadzić pojazdów ani obsługiwać urządzeń mechanicznych. Nie
wolno również w tym czasie spożywać napojów alkoholowych.
Preparaty:
- Dormicum 5 mg w 5 ml; 5 mg w 1 ml; 15 mg w 3 ml; 50 mg w 50 ml; tabl. 7,5 mg i 15 mg;
- Fulsed amp. 5 mg w 1 ml; fiolki 5 i 10 ml (1 ml zawiera 1 mg);
- Midanium amp. 5 ml (1 mg w 1 ml) oraz 1 ml, 3 ml i 10 ml (5 mg w 1 ml);
- Midazolam Torrex amp. 2 ml i 5 ml (1 mg w 1 ml) oraz 1 ml, 3 ml, 5 ml i 10 ml (5 mg w 1 ml);
- Sopodorm amp. 2 mg w 2 ml, 5 mg w 2 ml i 15 mg w 2 ml.
MORPHINI SULFAS
ampułka 10 mg/ml (1 ml)
Morfina została wyizolowana z opium (stężałego soku pozyskiwanego z Maku lekarskiego) na początku
XIX w., a jej strukturę, podaną przez Robinsona w 1923 r., potwierdzono pełną syntezą chemiczną
w połowie XX w. Morfina należy do narkotycznych leków przeciwbólowych o charakterze alkaloidowym.
Działa krótkotrwale przeciwbólowo, wywołuje sedację, senność i powoduje wystąpienie euforii.
Ból jest zjawiskiem sygnalizującym uszkodzenie tkanek. Jego umiejscowienie i nasilenie pozwala określić
miejsce, rodzaj i rozległość uszkodzenia. Podrażnione receptory czuciowe przekazują impulsy bólowe
drogami czuciowymi do kory mózgu, gdzie odbierane jest wrażenie bólu. Natężenie bólu zależy od
wielkości podrażnienia oraz powstającego impulsu bólowego, lecz jego odczuwanie jest modulowane
specyficznymi substancjami endogennymi, zwanymi neuromodulatorami bólu. W wyniku uszkodzenia
tkanek następuje wyzwolenie wielu substancji, spośród których przekaźnikami bólu, potęgującymi jego
wrażenie poprzez pobudzanie receptorów bólowych, są prostaglandyny (pochodne kwasu
prostanowego), substancja P (oligopeptyd zbudowany z 11 aminokwasów), jony potasu i inne.
Natomiast substancje hamujące odczuwanie bólu: endorfiny, enkefaliny i dynorfiny powstają w wyniku
hydrolizy polipeptydu-lipotropiny β. Najaktywniejsza okazała się β-endorfina, peptyd zbudowany z 31
63
aminokwasów. Podobne własności przejawiają enkefaliny i dynorfiny, także o budowie peptydowej,
jednak o krótszych łańcuchach w porównaniu z endorfinami. Substancje te występują w różnych częściach
o.u.n., a szczególnie duże ich stężenie stwierdzono w tkance mózgowej, zwłaszcza w obszarach mózgu
odpowiedzialnych za percepcję bólu. Łącząc się z odpowiednimi receptorami hamują one wrażenie bólu.
Podobnie działają nienarkotyczne leki przeciwbólowe, również posiadające zdolność wiązania się
z receptorami bólu. Receptory te noszą nazwę receptorów opioidowych (lub opiatowych) i zostały
oznaczone greckimi literami µ (mi), κ (kappa), δ (delta), ϭ (sigma) i ε (epsilon). Substancje mające zdolność
wiązania się z tymi receptorami i pobudzania ich są nazywane opioidami, bez względu na ich pochodzenie
– są to albo endogenne peptydy omówione powyżej, albo związki syntetyczne lub naturalne składniki
opium, posiadające zdolność wiązania się z receptorami bólu. Pobudzenie receptora µ powoduje
analgezję oraz depresję oddychania, uspokojenie, euforię i szereg efektów związanych z wpływem na
wydzielanie hormonów i neuroprzekaźników. W taki właśnie sposób działa egzogenny związek opioidowy
morfina, główny składnik opium. Morfina jest alkaloidem występującym w opium – stężonym soku
pozyskiwanym z niedojrzałych makówek Maku lekarskiego (Papaver somniferum). W niektórych
hodowlach maku jej zawartość w opium przekracza 20%. Opium jest mieszaniną wielu związków, wśród
których wyróżnić można dwie grupy alkaloidów, występujących w największych ilościach: są to alkaloidy
pochodne fenantrenu (np. morfina, kodeina) oraz izochinoliny (np. papaweryna). Te dwie grupy połączeń
są odpowiedzialne za działanie opium: silne przeciwbólowe, narkotyczne i nasenne. Ponadto opium działa
przeciwkaszlowo i spazmolitycznie, a w leczeniu kolek różnego pochodzenia, działa znacznie skuteczniej
niż morfina lub papaweryna podane w czystej postaci. Ze względu na obecność azotu w cząsteczce leku,
morfina łatwo tworzy sole, co ma duże znaczenie w jej izolowaniu z opium, oraz w stosowaniu
w lecznictwie w formie rozpuszczalnej w wodzie. Najczęściej w lecznictwie stosuje się siarczan lub
chlorowodorek morfiny. Jest silnym lekiem przeciwbólowym, pobudzającym receptory µ, działa kurcząco
na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych, zwalnia perystaltykę jelit
i działa przeciwkaszlowo.
Wskazania:
Jest stosowana w bólach o różnym nasileniu i różnorodnej etiologii – w dusznicy bolesnej, zawale mięśnia
sercowego, w bólach nowotworowych, po ciężkich urazach, zmiażdżeniach, oparzeniach oraz
w premedykacji. Może być podawana iniekcyjnie (najczęściej dożylnie) lub doustnie (MST Continus –
tabletki o zmodyfikowanym uwalnianiu). Ta ostatnia postać jest szczególnie polecana przy konieczności
stosowania morfiny przez okres dłuższy niż kilka dni.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na lek, niewydolność oddechowa, zaburzenia rytmu serca, alkoholizm, nadciśnienie
wewnątrzczaszkowe oraz w drogach żółciowych, kolka wątrobowa, astma oskrzelowa i śpiączka. Morfiny
nie podaje się niemowlętom poniżej 3 m.ż.
Działania niepożądane:
Wpływa depresyjnie na oddychanie, powoduje zaparcia, może wystąpić nadmierna senność, nudności,
wymioty, brak łaknienia, zawroty głowy, nadciśnienie w drogach żółciowych, zaburzenia rytmu serca,
bradykardia, niedociśnienie tętnicze i zaburzenia termoregulacji. U ludzi zażywających morfinę przez
64
dłuższy czas wytwarza się nałóg – narkomania morfinowa (morfinizm). Głód morfinowy u niektórych
pacjentów może pojawić się już po 7-10 dniach.
Interakcje:
Morfina nasila działanie innych środków depresyjnych skierowanych na układ nerwowy: opioidów,
barbituranów, benzodiazepin, neuroleptyków, anestetyków wziewnych oraz alkoholu etylowego.
Natomiast trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne nasilają działanie przeciwbólowe morfiny.
Dawkowanie:
Należy ustalać indywidualnie w taki sposób, aby znieść odczucie bólu bez wywoływania objawów
przedawkowania. W ostrym bólu podaje się zwykle 10 mg-15 mg/kg m. c. podskórnie lub domięśniowo
oraz 2 mg-8 mg dożylnie. Dawka doustna wynosi zwykle 5 mg-20 mg co 4 godz. Doodbytniczo stosuje się
3% wodny roztwór soli morfiny. Podskórnie podaje się 20 µ g-40 µg/kg m. c./godz. W przypadku zawału
mięśnia sercowego stosuje się wlew dożylny 10 mg morfiny, podawany z szybkością 2 mg/min. Przy
podaniu leku podpajęczynówkowo lub zewnątrzoponowo, należy stosować preparaty nie zawierające
środków konserwujących (przeciwbakteryjnych). U pacjentów w podeszłym wieku oraz u silnie
osłabionych dawki powinny być odpowiednio zmniejszone.
Preparaty:
- Morphini sulfas 10 mg/ 1 ml oraz 20 mg/1 ml.;
- Morphini sulfas 0,1% spinal amp. 1 ml, 2 ml i 5 ml (1 mg/1 ml);
- Doltard tabl. 10 mg, 30 mg, 60 mg i 100 mg siarczanu morfiny;
- MST Continus 10 mg, 30 mg, 60 mg, 100 mg i 200 mg siarczanu morfiny tabl. o przedłużonym działaniu;
- Sevredol tabl. powl. 10 mg i 20 mg siarczanu morfiny;
- MSR Mundipharma czopki 10 mg, 20 mg i 30 mg siarczanu morfiny;
- Vendal retard tabl. o przedłużonym działaniu 10 mg, 30 mg, 60 mg, 100 mg i 200 mg siarczanu morfiny.
NALOXONUM HYDROCLORICUM
ampułka 0,4 mg/ml (1 ml)
Lek o budowie zbliżonej do morfiny, jednak o cechach farmakologicznych całkowicie od niej odmiennych.
Jest antagonistą receptorów opioidowych, stosowanym w przypadku zatrucia narkotycznymi lekami
analgetycznymi o cechach agonistów. Nalokson znosi depresyjne działanie tych leków na układ
oddechowy, ich zwężający wpływ na źrenicę oraz działanie przeciwbólowe. Podany bez obecności
agonistów w organizmie – nie wykazuje działania farmakologicznego. Nie wchłania się z przewodu
pokarmowego, podany dożylnie rozpoczyna działanie po 0,5-2 min. Można podawać lek innymi drogami:
domięśniowo, podskórnie, doszpikowo lub dotchawiczo. Czas jego działania po podaniu dożylnym – ok.
20-30 min., a po podaniu podskórnym lub domięśniowo: 2,5-3,0 godz. Nalokson jest metabolizowany
w wątrobie i wydalany z moczem, głównie w postaci metabolitów. Czas biologicznego półtrwania
w osoczu t1/2 wynosi ok. 45-90 min.
65
Wskazania:
Depresja oddechowa w zatruciu opioidami, wyprowadzanie ze znieczulenia ogólnego z użyciem
narkotycznych leków przeciwbólowych, różnicowe rozpoznawanie zatruć opioidami.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na substancję czynną – nalokson.
Działania niepożądane:
Nadciśnienie lub niedociśnienie tętnicze, arytmie, obrzęk płuc, drgawki, nudności i wymioty.
Interakcje:
Nie podawać jednocześnie z opioidami. W czasie stosowania Naloksonu należy zapewnić możliwość
tlenoterapii oraz leczenia resuscytacyjnego (resuscytacja krążeniowo-oddechowa).
Dawkowanie:
Przy podaniu dożylnym w zatruciu opioidami dawkowanie jest indywidualne – zwykle dawka początkowa
to 0,4 mg-2,0 mg. Dawkę można powtarzać aż do uzyskania widocznej poprawy. W razie niemożności
podania dożylnego, lek można wprowadzać jedną z dróg opisanych powyżej. W anestezjologii dożylnie 1
µg-2 µg/ kg m. c. Dawkę można zwiększyć do 100 µg/kg m. c.
Preparaty:
- Naloxonum hydrochloricum amp. 0,4 mg w 1 ml;
- Narcanti amp. 0,4 mg w 1 ml;
- Narcanti Neonatal 0,04 mg w 2 ml.
NATRII HYDROGENOCARBONAS
ampułka 84 mg/ml (20 ml)
Jest lekiem alkalizującym, który na drodze dysocjacji uwalnia jony sodowe i wodorowęglanowe.
Podwyższa stężenie wodorowęglanów w surowicy krwi i pH surowicy.
Wskazania:
Kwasica metaboliczna w przebiegu ciężkich chorób nerek, zastoinowej niewydolności serca, we wstrząsie
i odwodnieniu, w chorobie alkoholowej, w czasie stosowania inhibitorów dehydratazy węglanowej oraz
chlorku amonu. Kwasica mleczanowa. Stany wymagające szybkiej alkalizacji moczu, np. zatrucie
salicylanami, barbituranami, nerczyca sulfonamidowa.
66
Przeciwwskazania:
Alkaloza metaboliczna, alkaloza oddechowa, hipowentylacja, hipernatremia i stany, w których
dostarczanie sodu jest przeciwwskazane (np. zastoinowa niewydolność serca, obrzęki, nadciśnienie,
rzucawka, niewydolność nerek), hipokalcemia, nadmierna utrata chlorków spowodowana m.in.
wymiotami, ryzyko rozwoju alkalozy indukowanej lekami moczopędnymi, nadwrażliwość na którykolwiek
składnik preparatu.
Działania niepożądane:
Może wywołać hipokaliemię i hipokalcemię. Hipokaliemia może być przyczyną alkalozy metabolicznej, a
hipokalcemia przyczyną tężyczki i skurczu śródstopia. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia hipokalcemii i
hipokaliemii lekarz przed zastosowaniem Natrium bicarbonicum 8,4% Polpharma wyrówna niedobory
elektrolitów.
Interakcje:
Ze względu na niezgodność leku Natrium bicarbonicum 8,4% Polpharma nie należy mieszać z roztworami
zawierającymi fosforany, sole wapnia lub magnezu.
Dawkowanie:
Podawać we wstrzyknięciu i.v. nierozcieńczony (ze wskazań życiowych), s.c. po rozcieńczeniu
i doprowadzeniu do izotoniczności lub i.v. we wlewie kroplowym w postaci rozcieńczonej 5% roztw.
glukozy (1:1) z szybkością 60 kropli/min. Dawkowanie zależy od stanu równowagi kwasowo-zasadowej
i masy ciała chorego. Można je określić według wzoru: NaHCO3 (mmol) = niedobór zasad (mmol) × masa
ciała × 0,3. 1 ml roztworu zawiera 1 mEq wodorowęglanu sodu. Niemowlęta i dzieci do 2. rż. I.v. we wlewie
kroplowym do 8 mEq/kg mc./d. Dawka początkowa 1 mEq/kg mc. Ze względu na ryzyko wystąpienia
krwawienia wewnątrzczaszkowego roztwór podawać w postaci rozcieńczonej. W razie potrzeby szybkiego
podania i.v. należy początkowo zastosować 33–50% wyliczonej dawki leku. W lżejszych postaciach kwasicy
metabolicznej u dorosłych i młodzieży 2–5 mEq/kg mc. co 4–8 h we wlewie i.v. Dawka podtrzymująca
zależy od stanu równowagi kwasowo-zasadowej. W zatrzymaniu krążenia dawka początkowa nie powinna
być większa niż 1 mEq/kg mc., w razie braku efektu leczniczego po 10 min można podać do 0,5 mEq/kg
mc.
Preparaty:
- Alkala tabl. 1G 20 tbl.
- Natrium Bicarbonicum PolDharma roztwór do wstrzykiwań i.v. 84 mg/ml (8,4%) 10 amp. 20 ml
- Sodu wodorowęglan Hasco proszek 84 mg/ml (8,4%) 50 g
67
NATRIUM CHLORATUM 0,9%
flakon 9 mg/ml (100 ml, 250 ml, 500 ml)
Chlorek sodowy w roztworze o stężeniu 0,9% to fizjologiczny roztwór soli kuchennej o ciśnieniu
osmotycznym i zawartości kationu sodowego Na + zbliżonym do wartości fizjologicznych w osoczu krwi
i w płynie pozakomórkowym. Zarówno sód jak i chlor należą do makrominerałów niezbędnych do
prawidłowego funkcjonowania organizmu, a głównym ich źródłem jest spożyty z pokarmem chlorek sodu.
Chlorek sodu podany dożylnie działa nawadniająco, słabo diuretycznie, zwiększa objętość krwi krążącej
i uzupełnia niedobory płynów ustrojowych.
Wskazania:
Uzupełnienie jonów Na + i Cl - po zabiegach chirurgicznych, w stanach odwodnienia spowodowanych:
wymiotami, biegunką, oparzeniami, wstrząsu pourazowego, a także w przypadku odwodnienia
hipotonicznego np. w niewydolności nerek. Bardzo szeroko stosowany jako rozpuszczalnik lub
rozcieńczalnik licznych leków. Zastosowanie miejscowe: przemywanie oczu.
Przeciwwskazania:
Hipernatremia, hiperchloremia, przewodnienie, kwasica.
Interakcje:
Podczas stosowania leku należy kontrolować parametry gospodarki wodno-elektrolitowej.
Dawkowanie:
We wlewie kroplowym do żyły głównej lub żył obwodowych – indywidualnie w zależności od stopnia
i rodzaju odwodnienia, a także w zależności od stężenia elektrolitów we krwi – zazwyczaj 1000 ml/dobę
z szybkością 180 kropli/min. W stanach dużego niedoboru sodu można tę ilość zwiększyć nawet 3-krotnie
– do 3 l/dobę.
Preparaty:
- Natrium chloratum 0,9% inj. – roztwór do infuzji (9 mg w 1 ml) flakon 250 ml i 500 ml; pojemniki
polietylenowe 100, 250 i 500 ml oraz worki z tworzywa 100, 250 i 500 ml oraz 1 l, 2 l i 3 l;
- Iniectio Natrii Chlorati Isotonica 0,9% amp. 5 ml i 10 ml;
- Oftarinol amp. 10 ml, 15 mi i 20 ml 0,9% roztworu NaCl do przemywania oczu.
68
PAPAVEINI HYDROCHLORICUM
ampułka 20 mg/ml (2 ml)
Alkaloid izochinolinowy otrzymywany dawniej z maku ogrodowego. Zmniejsza napięcie mięśni gładkich
i rozszerza naczynia krwionośne poprzez hamowanie fosfodiesterazy. Wykazuje podobne do chinidyny
działanie na m. sercowy, zmniejszając przewodzenie i wydłużając okres refrakcji. Praktycznie pozbawiona
jest działania ośrodkowego. t1/2 wynosi 60–120 min. Papaweryna wiąże się z białkami osocza w ok. 90%.
Metabolizm przebiega w wątrobie; jest wydalana z kałem i przez nerki w formie glukuronianów.
Wskazania:
Stany przebiegające z nadmierną kurczliwością mięśni gładkich przewodu pokarmowego (kolka jelitowa,
stany skurczowe dróg żółciowych, kolka żółciowa) i dróg moczowych (kolka nerkowa, bolesne parcie na
mocz).
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, blok przedsionkowo-komorowy III stopnia, inne
poważne zaburzenia rytmu i przewodnictwa serca. Zachować szczególną ostrożność u osób
z zaburzeniami czynności wątroby, jaskrą z zamykającym się kątem przesączania, dławicą piersiową, po
niedawno przebytym zawale serca, z rozrostem gruczołu krokowego. Także niskie ciśnienie tętnicze,
niewydolność serca, niedrożność jelit, atonia pęcherza moczowego.
Działania niepożądane:
Dyskomfort w jamie brzusznej, jadłowstręt, nudności, wymioty, zaparcia, biegunka, wzrost ciśnienia
wewnątrzczaszkowego, rumień twarzy, bóle i zawroty głowy, nadmierna senność, złe samopoczucie,
uczucie rozbicia, zaburzenia oddychania. Jeśli wystąpią objawy nadwrażliwości ze strony wątroby
(eozynofilia, żółtaczka, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych), należy przerwać leczenie. Po
podaniu i.v. może dojść do zaburzeń rytmu serca.Papaweryna podana w dużych dawkach może
powodować porażenie mięśni poprzecznie prążkowanych i mięśnia sercowego.
Interakcje:
Nasila działanie leków obniżających ciśnienie tętnicze, na mięśnie gładkie naczyń działa przeciwstawnie
do adrenaliny. Wykazuje także działanie antagonistyczne w stosunku do chlorku baru na mięśnie gładkie.
Leki nasenne, uspokajające, alkohol, inhibitory MAO i neuroleptyki nasilają działanie papaweryny.
Zmniejsza działanie lewodopy.
Dawkowanie:
Dorośli: s.c. i i.m. 40–120 mg, w razie potrzeby dawkę można podać ponownie po 3 h do 4 ×/d. Preparaty
złożone w postaci czopków – patrz: opisy poszczególnych preparatów.
Preparaty:
- Papaverinum hydrochloricum roztwór do wstrzykiwań 20 mg/ml (40 mg/2 ml) 10 amp. 2 ml
69
PARACETAMOLUM
ampułka 10 mg/ml (100 ml)
Aktywny metabolit fenacetyny o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym bez komponenty
przeciwzapalnej. W przeciwieństwie do większości nieopioidowych leków przeciwbólowych nie powoduje
zahamowania syntezy prostaglandyn na obwodzie. Działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe
związane jest z hamowaniem prostaglandyn w OUN poprzez blokowanie cyklooksygenazy kwasu
arachidonowego. Nie uszkadza błony śluzowej żołądka, nie hamuje agregacji płytek krwi i krzepnięcia.
Podany p.o. wchłania się w 60% i osiąga maks. stężenie po ok. 1 h. Po podaniu p.r. wchłania się w 30–40%,
osiągając największe stężenie po 3 h. cmax po podaniu i.v. wynosi 15 min. Po podaniu i.v. lek zaczyna działać
przeciwbólowo w ciągu 5–10 min, działanie maks. występuje po ok. 1 h i utrzymuje się przez 4–6 h.
Paracetamol wiąże się z białkami osocza w 25–50%. Metabolizowany jest w wątrobie. Leki indukujące
enzymy mikrosomalne mogą przyspieszyć jego metabolizm. Metabolity są nieaktywne i wydalane
w postaci glukuronianów i siarczanów z moczem. Prawdopodobnie niektóre pośrednie metabolity oraz N-
acetylo-p-benzochinoimina wykazują działanie hepatotoksyczne. t1/2 wynosi 2–4 h, wydłuża się
w niewydolności wątroby. U osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanu paracetamol może
powodować hemolizę.
Wskazania:
Postaci do stosowania p.o., p.r. Bóle różnego pochodzenia o słabym lub umiarkowanym nasileniu.
Gorączka. Bolesne miesiączki. Bóle migrenowe. Zalecany przez WHO jako jeden z podstawowych leków
w leczeniu bólów towarzyszących chorobom nowotworowym. W bólach umiarkowanych i silnych może
być podawany z opioidami. Postać do stosowania i.v. Krótkotrwałe leczenie bólu o umiarkowanym
nasileniu, zwłaszcza w okresie pooperacyjnym. Krótkotrwałe stosowanie w hipertermii, gdy podanie leku
inną drogą nie jest możliwe.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, ciężka niewydolność wątroby lub nerek, niedobór G-
6-PD, niedobór reduktazy methemoglobiny. Nie powinno się podawać dzieciom do 3. mż. W przypadku
postaci do stosowania i.v. także nadwrażliwość na chlorowodorek propacetamolu. Należy zachować
ostrożność u chorych niedożywionych (z małymi rezerwami glutationu w wątrobie), w chorobie
alkoholowej oraz u chorych odwodnionych.
Działania niepożądane:
Rzadko osutka i inne objawy nadwrażliwości, łagodne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
Bardzo rzadko agranulocytoza, niedokrwistość, małopłytkowość, uszkodzenie nerek (niewydolność nerek,
bóle kolkowe). Przedawkowanie leku może powodować ciężką niewydolność wątroby i zgon chorego.
Największe ryzyko występuje u ludzi głodujących i nadużywających alkoholu. Już 2-krotne przekroczenie
maks. zalecanej dawki dobowej może spowodować objawy uszkodzenia wątroby. Objawy
przedawkowania: biegunka, brak łaknienia, nudności, wymioty, bóle brzucha, nadmierna potliwość, ból
w prawym podżebrzu, żółtaczka, powiększenie wątroby. Objawy te mogą wystąpić 2–4 dni po
przedawkowaniu. 4–6 dni po przedawkowaniu występują jawne objawy niewydolności wątroby
(encefalopatia wątrobowa, drżenia grubofaliste, depresja oddychania, śpiączka, obrzęk mózgu,
70
zaburzenia krzepnięcia, krwawienie z przewodu pokarmowego, DIC, hipoglikemia, kwasica metaboliczna,
zaburzenia rytmu serca, zapaść naczyniowa). Wystąpienie objawów przedawkowania wymaga
hospitalizacji. Antidotum jest N-acetylocysteina.
Interakcje:
Jednoczesne stosowanie paracetamolu i kwasu acetylosalicylowego powoduje zwiększenie stężeń obu
leków we krwi. Jednoczesne stosowanie z NLPZ zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek. Salicylamid, izoniazyd,
cymetydyna, ranitydyna, metyrapon, probenecyd, propranolol wydłużają eliminację paracetamolu.
Paracetamol może nasilać działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych pochodnych kumaryny.
Zmniejsza stężenie lamotryginy i chloramfenikolu we krwi. Jednoczesne stosowanie inhibitorów MAO
może prowadzić do wystąpienia stanów pobudzenia i wysokiej gorączki. Leki indukujące enzymy
mikrosomalne (np. ryfampicyna, niektóre leki przeciwpadaczkowe, nasenne) mogą prowadzić do
zwiększenia syntezy hepatotoksycznych metabolitów i zwiększać ryzyko działania hepatotoksycznego.
Izoniazyd zwiększa ryzyko działania hepatotoksycznego. Przewlekłe nadmierne spożywanie alkoholu
zwiększa ryzyko wystąpienia działania hepatotoksycznego. Metoklopramid przyspiesza wchłanianie leku
z przewodu pokarmowego.
Dawkowanie:
P.o. lub p.r. dorośli: 300–500 mg co 3 h, 300–600 mg co 4 h lub 0,5–1 g co 6 h. W bólach przewlekłych
500–750 mg co 4–6 h, w bólach nowotworowych do 10 mg/kg mc. co 4 h, często w skojarzeniu z lekami
o innym mechanizmie działania przeciwbólowego. Należy zachować ostrożność u chorych
z zaawansowaną chorobą nowotworową, kacheksją nowotworową oraz w podeszłym wieku, u których
maks. dawki leku powinny być o 50% niższe. Bez konsultacji z lekarzem nie stosować dłużej niż 10 dni
w przypadku bólów, 3 dni w przypadku gorączki, 2 dni w okresie zakażenia. Maks. dawka dobowa nie
powinna przekraczać 4 g lub, jeśli stosowany jest przez kilka dni, 2,5 g. W przypadku ciężkiej niewydolności
nerek (klirens kreatyniny <10 ml/min) odstępy między dawkami należy wydłużyć do 8 h. Dzieci: 1,5 g/m2
pc./d w 6 daw. podz., wg innego schematu: od 3. mż. do 18. rż. przeciwgorączkowo 10–15 mg/kg mc.
jednorazowo, przeciwbólowo 10–20 mg/kg mc. 4 ×/d. W przypadku bólów nowotworowych 15–20 mg/kg
mc. co 4 h. U dzieci do 12. rż. nie zaleca się więcej niż 5 dawek/d. Nie przekraczać dawki maks. 65 mg/kg
mc./d. I.v. w trwającym 15 min wlewie i.v. U dzieci objętość jednorazowo podanego wlewu wynosi 1,5
ml/kg mc. Dorośli i dzieci o mc. >50 kg. Dawka jednorazowa wynosi 1 g, do 4 ×/d. Maks. dawka dobowa
paracetamolu wynosi 4 g. Odstęp między dawkami nie może być mniejszy niż 4 h. Dorośli o mc. <50 kg
i dzieci o mc. >33 kg (po 11. rż.). Dawka jednorazowa wynosi 15 mg/kg mc., do 4 ×/d. Maks. dawka dobowa
paracetamolu wynosi 60 mg/kg mc. Odstęp między dawkami nie może być mniejszy niż 4 h. W przypadku
niewydolności nerek, jeśli klirens kreatyniny jest <=30 ml/min, to odstęp między kolejnymi dawkami
powinien wynosić co najmniej 6 h.
Preparaty:
- Paracetamol roztwór do wstrzykiwań 1 ml/10 mg 100 ml 10 butelek 100 ml
- Paracetamol roztwór do wstrzykiwań 1 ml/10 mg 50 ml 10 butelek 50 ml
- Paracetamol tabl. 500 mg 10 tabl.
- Paracetamol tabl. 500 mg 20 tabl.
- Paracetamol czopki 500 mg 10 czopków.
71
- Paracetamol czopki 250 mg 10 czopków.
- Paracetamol czopki 125 mg 10 czopków.
SALBUTAMOLUM
fiolka do nebulizacji 1 mg/ml (2,5 ml)
Lek pobudzający receptory β2 układu współczulnego (sympatykomimetyk), powoduje rozkurcz mięśni
oskrzelowych po podaniu wziewnym. Zastosowany w większych dawkach i podany drogą pozajelitową
może również pobudzać receptory β1 w sercu. Przy podaniu wziewnym hamuje degranulację
i wydzielanie czynników prozapalnych w oskrzelach: leukotrieny, histamina, znosząc objawy skurczu. Lek
dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając po 2-3 godzinach stężenie maksymalne we krwi.
Podany wziewnie działa już po ok. 5 min., a następnie uwalnia się stopniowo i powoli z tkanki płucnej
działając do 6 godz. rozkurczająco. Lek jest metabolizowany w wątrobie i wydalany głównie z moczem
przez nerki w formie metabolitów i częściowo w postaci niezmienionej.
Wskazania:
Stany skurczowe oskrzeli: astma oskrzelowa o różnej etiologii (np. astma wysiłkowa), profilaktyka przed
atakiem u pacjentów z astmą wysiłkową, obturacyjna choroba płuc oraz zapobiegawczo u ciężarnych
przed zabiegami na macicy.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na preparat, zapobieganie poronieniu lub przedwczesny poród, okres karmienia piersią
(w czasie kuracji karmienie piersią należy przerwać).
Działania niepożądane:
Przy podaniu wziewnym występują rzadziej niż w przypadkach stosowania leku innymi drogami. Może
pojawić się paradoksalny skurcz oskrzeli, drżenia kończyn górnych, ból głowy, przyspieszenie czynności
serca, skurcze dodatkowe, migotanie przedsionków, częstoskurcz nadkomorowy. Bardzo rzadko
występują reakcje alergiczne: pokrzywka, obrzęk, obniżenie ciśnienia krwi, omdlenia. Hipokaliemia przy
stosowaniu drogą wziewną pojawia się niezmiernie rzadko.
Interakcje:
Leku nie należy podawać jednocześnie z inhibitorami receptorów β-adrenergicznych. Salbutamol
zastosowany jednocześnie z glikokortykosterydami, lekami moczopędnymi lub pochodnymi ksantyny
nasila hipokaliemię. Ostrożnie stosować u pacjentów z nadczynnością tarczycy; w przypadkach leczenia
ciężkiej astmy należy monitorować poziom potasu we krwi.
72
Dawkowanie:
Wziewnie – dorośli: 100-200 µg w inhalacji (1-2 dawki); zapobiegawczo – 10 do 15 min. przed wysiłkiem
lub kontaktem z alergenem 200 µg salbutamolu. W ostrych stanach skurczowych oskrzeli wziewnie
w nebulizacji 1 mg-2,5 mg lub wielokrotnie w aerozolu do zmniejszenia występujących duszności. Dzieci
w analogicznych sytuacjach – 100 µg salbutamolu.
Preparaty:
- Airomir opakowanie aerozolowe – zawiesina do inhalacji 200 dawek po 100 µg salbutamolu;
- Salbutamol aerozol wziewny 20 ml, 100 µg/dawkę – 400 dawek; aerozol wziewny bez freonu 100
µg/dawkę – 200 dawek;
- Ventodisk proszek do inhalacji (200 µg lub 400 µg siarczanu salbutamolu – 120 dawek);
- Velaspir zawiesina do inhalacji bez freonu 200 dawek po 100 µg;
- Ventolin 2,5 ml 0,1% i 0,2% płyn do inhalacji z nebulizatora, 20,0 ml 0,5% płyn do inhalacji z respiratora
lub nebulizatora.
THIETHYLPERAZINUM
tabletki 5 mg
Pochodna fenotiazyny o działaniu i właściwościach farmakologicznych zbliżonych do chlorpromazyny.
Wykazuje działanie przeciwwymiotne, zmniejsza nasilenie nudności, działa przeciwczkawkowo, a poprzez
wpływ na ośrodki koordynacyjne w układzie siateczkowym zmniejsza nasilenie zaburzeń równowagi.
Działanie jest związane z hamowaniem ośrodka wymiotnego w mózgu i strefy wyzwalającej wymioty
w rdzeniu przedłużonym oraz ze zmniejszeniem wrażliwości nerwów przywspółczulnych i czuciowych.
Działa też adrenolitycznie. Dobrze się wchłania po podaniu p.o., tmax po podaniu wynosi 3–4 h. Metabolizm
zachodzi w wątrobie. t1/2 – 12 h. Wydalana głównie z moczem, przede wszystkim w postaci metabolitów.
Wskazania:
Objawowe leczenie nudności i wymiotów różnego pochodzenia. Zaburzenia błędnikowe, choroba
Ménière'a, zawroty głowy związane z zaburzeniami krążenia mózgowego lub wstrząsem mózgu. Choroba
lokomocyjna.
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu lub pochodne fenotiazyny, stany przedśpiączkowe
i śpiączka, padaczka, choroba Parkinsona, depresja, jaskra, niewydolność wątroby i/lub nerek, retencja
moczu, zwłaszcza w przebiegu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego, niewydolność serca.
Tietylperazyny nie należy stosować u dzieci do 15. rż. Należy zachować szczególną ostrożność u chorych
w podeszłym wieku. Należy rozważyć stosunek korzyści do ryzyka u chorych z objawami upośledzenia
czynności szpiku kostnego. W przypadku przyjmowania leku w dużych dawkach lub przez dłuższy czas
należy okresowo kontrolować morfologię krwi obwodowej i parametry czynności wątroby. Należy unikać
stosowania tietyloperazyny i innych leków o możliwym działaniu hepatotoksycznym u dzieci i młodzieży,
u których występujące objawy mogą sugerować zespół Reye’a.
73
Działania niepożądane:
Suchość błony śluzowej jamy ustnej, nadmierna senność, zwiększenie częstotliwości rytmu serca,
obniżenie ciśnienia tętniczego, zaburzenia czynności wątroby, żółtaczka. Oszołomienie, bóle i zawroty
głowy. Ponadto, zwłaszcza u osób młodych, mogą wystąpić objawy pozapiramidowe w postaci trudności
w połykaniu i mówieniu, skurczów mięśniowych, drżenia, dyskinez, akatyzji. U osób w podeszłym wieku
mogą występować późne dyskinezy. Zaburzenia akomodacji, rozszerzenie drobnych naczyń skórnych,
obrzęki kończyn i twarzy, agranulocytoza. Niedociśnienie ortostatyczne, głównie po podaniu i.v.
Przedawkowanie prowadzi do splątania, senności lub pobudzenia z dystoniami, znacznego zwiększenia
częstotliwości rytmu serca i obniżenia ciśnienia tętniczego, hipertermii, drgawek, a w końcu wstrząsu,
niewydolności oddechowej i śpiączki. W wypadku wystąpienia objawów zatrucia należy podać leki
przeciw chorobie Parkinsona i leki działające ośrodkowo cholinolitycznie. W przypadku leczenia
niedociśnienia wywołanego przez tietylperazynę należy unikać podawania epinefryny.
Interakcje:
Tietylperazyna może nasilać działanie leków działających depresyjnie na OUN, takich jak barbiturany,
pochodne benzodiazepiny, opioidy, neuroleptyki, etanol, leki przeciwhistaminowe, leki nasenne lub
uspokajające. Nasila działanie leków obniżających ciśnienie. Pochodne fenotiazyny mogą nasilać działanie
atropiny.
Dawkowanie:
P.o., p.r, i.v., i.m., s.c. Zwykle 6,5 mg 1–3 ×/d. W zapobieganiu wymiotom pooperacyjnym 6,5–19,5 mg 30
min przed zakończeniem operacji. Niewydolność nerek lub wątroby wymaga zmniejszenia dawki.
Preparaty:
- Torecan tabl. powlekane 6,5 mg 50 tabl.
- Torecan czopki 6,5 mg 6 czopków
- Torecan roztwór do wstrzykiwań 1 ml zawiera 6,5 mg 5 amp. 1 ml
TICAGREROL
tabletki powl. 90 mg
Wybiórczy antagonista receptora adenozynodifosforanowego (ADP) działający na receptor ADP 2PY12
(wiązanie odwracalne); cyklopentylotriazolopirymidyna. Działanie polega na zapobieganiu zależnej od
ADP aktywacji i agregacji płytek krwi. Nie wywiera wpływu na miejsce wiązania ADP, blokuje przekazanie
sygnału. Po podaniu p.o. szybko się wchłania. Wykazuje szybki początek działania farmakologicznego;
średnie zahamowanie agregacji płytek (IPA) u pacjentów ze stabilną chorobą wieńcową stosujących kwas
acetylosalicylowy, równe 41% występuje 30 min po podaniu tikagreloru w dawce nasycającej 180 mg.
Maks. IPA wynosi 89%, występuje w ciągu 2–4 h po podaniu leku i utrzymuje się przez 2–8 h. tmax wynosi
ok. 1,5 h, a średnia bezwzględna dostępność biologiczna 36%. Tikagrelor jest metabolizowany w wątrobie
głównie przez izoenzym CYP3A; lek i jego czynny metabolit w 99,7 % wiążą się z białkami osocza. Lek
wydalany jest głównie z kałem i moczem, metabolit z żółcią. t1/2 tikagreloru wynosi 7 h, czynnego
metabolitu – 8,5 h.
74
Wskazania:
Zapobieganie zdarzeniom sercowo-naczyniowym u dorosłych pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym
(niestabilna dławica piersiowa, zawał serca bez uniesienia odcinka ST lub z uniesieniem odcinka ST), w tym
u pacjentów leczonych farmakologicznie
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, czynne krwawienia patologiczne, krwotok
śródczaszkowy w wywiadzie, umiarkowane lub ciężkie zaburzenie czynności wątroby, równoległe
stosowanie silnych inhibitorów CYP3A4. U chorych ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia krwawień
należy rozważyć stosunek zagrożeń do korzyści wynikających ze stosowania leku. Stosować ostrożnie
u osób ze skłonnością do krwawień (np. po niedawno przebytych urazach, zabiegach chirurgicznych,
z zaburzeniami krzepnięcia, czynnymi lub niedawno przebytymi krwawieniami z przewodu pokarmowego)
oraz u osób stosujących leki zwiększające ryzyko wystąpienia krwawienia (np. NLPZ, doustne leki
przeciwzakrzepowe i/lub leki fibrynolityczne zastosowane w ciągu 24 h przed przyjęciem tikagreloru).
W przypadku wystąpienia krwawienia nieskuteczne wydaje się przetoczenie płytek krwi (tikagrelor będzie
wywierał działanie hamujące na przetoczone płytki) czy podanie desmopresyny. Hemostazę może
zwiększać podanie kwasu aminokapronowego, kwasu traneksamowego i/lub rekombinowanego czynnika
VIIa. Po zidentyfikowaniu i opanowaniu przyczyny krwawienia można wznowić leczenie tikagrelorem.
Leczenie należy przerwać 7 dni przed planowanym zabiegiem chirurgicznym. Ze względu na ograniczone
dane kliniczne stosować ostrożnie u osób ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia bradykardii (w tym
stosujących leki mogące powodować bradykardię). Lek może powodować duszność o nasileniu łagodnym
lub umiarkowanym, zwykle ustępującą bez konieczności przerywania leczenia. Należy jednak zachować
ostrożność u osób z astmą i/lub POChP w wywiadzie; jeśli w trakcie leczenia tikagrelorem chory zgłosi
nowe incydenty duszności, wydłuży się czas ich trwania lub nasilą objawy, należy przeprowadzić pełną
diagnostykę, a w przypadku złej tolerancji tego stanu przerwać leczenie. Podczas leczenia tikagrelorem
może ulec zwiększeniu stężenie kreatyniny; należy dokonać oceny czynności nerek po miesiącu
stosowania leku, a następnie okresowo, szczególnie u osób ≥75. rż., chorych z umiarkowanym lub ciężkim
zaburzeniem czynności nerek, a także w przypadku stosowania leków z grupy antagonistów receptora AT1
angiotensyny II. Należy zachować ostrożność podczas stosowania tikagreloru u pacjentów
z hiperurykemią lub dnawym zapaleniem stawów w wywiadzie; nie zaleca się stosowania u pacjentów
z nefropatią moczanową.
Działania niepożądane:
Często: duszność, krwawienie z nosa, krwotok z żołądka i jelit, krwawienia podskórne lub do skóry
właściwej, krwiaki/siniaki, krwotok w miejscu nakłucia, wstrzyknięcia lub podłączenia cewnika. Niezbyt
często: krwotok śródczaszkowy, zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego, ból głowy, krwotok do oka
(wewnątrzgałkowy, spojówkowy, siatkówkowy), krwioplucie, krwawe wymioty, krwotok z owrzodzenia
żołądka i jelit, krwotok z guzków krwawniczych odbytu, zapalenie błony śluzowej żołądka, krwotok
w jamie ustnej (w tym krwawienie z dziąseł), biegunka, wymioty, ból brzucha, nudności, niestrawność,
wysypka, świąd, krwotok z układu moczowego, krwawienie z pochwy, krwotok po zabiegu, nadwrażliwość
z obrzękiem naczynioruchowym. Rzadko: hierurykemia, stan splątania, parestezje, krwotok z ucha,
zawroty głowy pochodzenia błędnikowego, krwotok do przestrzeni zaotrzewnowej, zaparcie, krwiak
śródstawowy, zwiększone stężenie kreatyniny we krwi, krwotok z rany, krwotok pourazowy. Po
75
przedawkowaniu: toksyczność w obrębie żołądka i jelit, duszność, przerwy komorowe. Brak swoistego
antidotum; zaleca się monitorowanie EKG, leczenie wspomagające w przypadku wystąpienia krwawienia.
Interakcje:
Tikagrelor jest substratem izoenzymu CYP 3A4, a także jego słabym inhibitorem; jest również substratem
i słabym inhibitorem P-gp. Równoległe stosowanie z silnymi inhibitorami CYP3A4 (np. ketokonazol,
klarytromycyna, nefazodon, rytonawir, atazanawir) jest przeciwwskazane, ponieważ może powodować
istotne zwiększenie narażenia na tikagrelor. Umiarkowane inhibitory CYP 3A4 (np. diltiazem, amprenawir,
aprepitant, erytromycyna, flukonazol) można stosować równolegle z tikagrerolem. Nie zaleca się
stosowania z dużymi dawkami podtrzymującymi kwasu acetylosalicylowego (> 300 mg). Nie zaleca się
równoległego stosowanie z silnymi induktorami CYP3A4 (np. ryfampicyna, deksametazon,
karbamazepina, fenobarbital), które może prowadzić do zmniejszenia stężenia i osłabienia siły działania
tikagreloru. Ponieważ tikagrerol może zwiększać narażenie na leki o małym indeksie terapeutycznym
będące substratami CYP3A4 (cisapryd, alkaloidy sporyszu), ich równoległe stosowanie nie jest zalecane.
Stosowanie w skojarzeniu z simwastatyną lub lowastatyną w dawce >40 mg wiąże się ze zwiększeniem
ryzyka wystąpienia ich działań niepożądanych – nie zaleca się równoległego stosowania. Jednoczesne
stosowanie atorwastatyny i tikagreloru powoduje zwiększenie cmax i AUC metabolitów atorwastatyny
w stopniu klinicznie nieistotnym; nie można wykluczyć podobnego wpływu na inne statyny
metabolizowane przez CYP3A4. W przypadku stosowania z digoksyną zaleca się dokładną obserwację
kliniczną i monitorowanie parametrów laboratoryjnych. Brak danych dotyczących stosowania
jednocześnie z silnymi inhibitorami glikoproteiny P (np. werapamil, chinidyna, cyklosporyna), które mogą
zwiększać narażenie na tikagrelor; jeśli nie można uniknąć takiego skojarzenia, należy zachować
ostrożność. Tikagrelor nie jest inhibitorem CYP2C9 i jest mało prawdopodobne, aby zaburzał metabolizm
leków, takich jak warfaryna czy tolbutamid związany z izoenzymem CYP2C9. Nie przewiduje się
znaczącego wpływu na skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych. W związku
z obserwowanymi, zwykle bezobjawowymi, przerwami komorowymi i bradykardią należy zachować
ostrożność podczas jednoczesnego stosowania tikagreloru z lekami wywołującymi bradykardię;
w badaniu klinicznym nie zaobserwowano jednak dowodów na występowanie znaczących klinicznie
niepożądanych interakcji po jednoczesnym zastosowaniu z jednym lub więcej lekami wywołującymi
bradykardię (tj. β-adrenolitykami, antagonistami wapnia [diltiazem i werapamil] lub digoksyną). Nie
zaobserwowano klinicznie istotnych interakcji ze stosowanymi przed dłuższy czas kwasem
acetylosalicylowym, inhibitorami ACE, inhibitorami pompy protonowej, statynami, β-adrenolitykami,
antagonistami receptora angiotensyny, jak również ze stosowanymi krótkotrwale heparyną, heparyną
drobnocząsteczkową oraz dożylnymi inhibitorami GpIIb/IIIa. Jednoczesne stosowanie tikagreloru
i heparyny, enoksaparyny lub desmopresyny nie wpływało na czas częściowej tromboplastyny po
aktywacji (aPTT), aktywowany czas krzepnięcia (ACT) ani na oznaczanie aktywności czynnika Xa, jednak,
ze względu na potencjalne interakcje farmakodynamiczne, należy zachować ostrożność podczas
jednoczesnego stosowania tikagreloru z lekami zmieniającymi hemostazę. Należy zachować ostrożność
podczas stosowania z wybiórczymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (np. paroksetyny,
sertraliny, citalopramu) ze względu na możliwość zwiększenia ryzyka krwawienia.
76
Dawkowanie:
P.o., niezależnie od posiłków. Dorośli. Pojedyncza dawka nasycająca 180 mg, następnie 90 mg 2 ×/d,
w skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym w dawce 75–150 mg. Czas leczenia powinien wynosić do 12
mies., chyba że istnieją wskazania kliniczne do przerwania stosowania leku. U pacjentów stosujących
klopidogrel w razie potrzeby możliwa jest bezpośrednia zmiana terapii na tikagrelor. Nie badano zmiany
sposobu leczenia z prasugrelu na tikagrelor. Nie ma konieczności modyfikacji dawkowania u osób
w podeszłym wieku lub z niewydolnością nerek. Ze względu na brak danych nie zaleca się stosowania leku
u chorych poddawanych dializom. Nie ma konieczności modyfikacji dawkowania u osób z łagodną
niewydolnością wątroby.
Preparaty:
- Brilique tabl. powlekane 90 mg 56 tabl.
URAPIDILUM
ampułka 5 mg/ml (5 ml)
Lek hipotensyjny, którego działanie polega na rozszerzeniu obwodowych naczyń oporowych poprzez
wybiórcze blokowanie postsynaptycznych receptorów a1 oraz działaniu na ośrodkowy system regulacji
ciśnienia tętniczego i napięcia układu sympatycznego poprzez blokowanie receptorów adrenergicznych a1
i pobudzenie receptorów serotoninowych 5-HT1A. Zmniejsza zużycie tlenu przez m. sercowy.
W nadciśnieniu tętniczym powoduje szybkie zmniejszenie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego bez
widocznej odruchowej tachykardii. Obniżenie ciśnienia tętniczego jest rezultatem zmniejszenia
całkowitego oporu obwodowego bez zmiany pojemności minutowej serca. Podany p.o. wchłania się w ok.
92%, maks. stężenie w surowicy osiąga po 4–5 h. W 94% wiąże się z białkami osocza. Wydalany jest przez
nerki w 50–70%, reszta z kałem w postaci metabolitów. Po podaniu i.v. działanie hipotensyjne rozpoczyna
się po 1–5 min i utrzymuje się ok. 1–2 h. W ok. 80% wiąże się z białkami osocza. t1/2 dystrybucji wynosi 35
min, t1/2 eliminacji z osocza ok. 2,7 h. Podlega biotransformacji głównie w wątrobie. 50–70% podanej
dawki wydalane jest z moczem w postaci metabolitów, 15–20% w postaci niezmienionej. Podczas leczenia
nie stwierdza się nasilenia skurczu oskrzeli, zwiększenia wydzielania reniny, aldosteronu, wzrostu ciśnienia
wewnątrzczaszkowego. Nie obserwuje się efektu pierwszej dawki, tachyfilaksji ani efektu „odbicia”. Nie
wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową, metabolizm tłuszczów, czynność wątroby i nerek ani na
układ krwiotwórczy.
Wskazania:
Przełom nadciśnieniowy, ciężkie i bardzo ciężkie nadciśnienie tętnicze, nadciśnienie tętnicze oporne na
leczenie innymi lekami. Kontrolowane zmniejszanie ciśnienia tętniczego u chorych na nadciśnienie
podczas operacji i/lub po niej.
77
Przeciwwskazania:
Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu. Zwężenie cieśni aorty, zespolenie tętniczo-żylne (z
wyjątkiem nieczynnej hemodynamicznie przetoki do hemodializ). Należy zachować ostrożność u chorych
w podeszłym wieku i w początkowym okresie stosować lek w mniejszych dawkach. Brak doświadczeń
dotyczących stosowania leku u dzieci.
Działania niepożądane:
Często: zawroty i bóle głowy, nudności. Niezbyt często: kołatania serca, tachykardia lub bradykardia,
uczucie ucisku za mostkiem, duszność, wymioty, zmęczenie, zaburzenia rytmu serca, nagłe pocenie się.
Rzadko: priapizm, przekrwienie błony śluzowej nosa, reakcje alergiczne (świąd, zaczerwienienie skóry,
osutka). Bardzo rzadko: niepokój, senność. W przypadku przedawkowania: zawroty głowy, hipotonia
ortostatyczna, omdlenie, zmęczenie, zmniejszona szybkość reakcji. Leczenie objawowe.
Interakcje:
Synergizm działania z innymi lekami hipotensyjnymi i etanolem. Równoległe stosowanie cymetydyny
może zwiększać stężenie urapidylu w surowicy o 15%. Ze względu na brak wystarczających danych nie
należy stosować urapidylu z inhibitorami ACE.
Dawkowanie:
I.v. Chory w trakcie podawania leku powinien znajdować się w pozycji leżącej. Dorośli: w stanach ciężkich
oraz przełomie nadciśnieniowym 10–50 mg we wstrzyknięciu i.v. Obniżenie ciśnienia tętniczego następuje
zwykle w ciągu 5 min. W razie potrzeby wstrzyknięcia można powtórzyć do dawki łącznej 100 mg/d. Jeśli
zachodzi potrzeba utrzymania stałego obniżenia ciśnienia, podawać i.v. we wlewie kroplowym lub
w pompie infuzyjnej początkowo 2 mg/min, a po osiągnięciu pożądanego ciśnienia podawać w dawce
podtrzymującej 9 mg/h. Maks. stężenie leku w roztworze do wlewu – 4 mg/ml. Kontrolowane obniżenie
ciśnienia tętniczego podczas operacji lub po niej: 25 mg w szybkim wstrzyknięciu i.v. Jeśli po 2 min nastąpi
obniżenie ciśnienia tętniczego, to należy je utrzymywać przez podanie ciągłego wlewu i.v. W przeciwnym
razie należy powtórzyć dawkę 25 mg w szybkim wstrzyknięciu i.v. Jeśli po 2 min nastąpi obniżenie ciśnienia
tętniczego, to początkowo należy podawać do 6 mg w ciągu 1–2 min, a następnie zmniejszyć dawkę. Jeśli
obniżenie ciśnienia tętniczego nie nastąpi, należy podać 50 mg w powolnym wstrzyknięciu i.v. Urapidyl
można stosować pozajelitowo maks. 7 dni. W przypadku ostrej niewydolności wątroby należy zmniejszyć
dawkę. Jeśli wcześniej stosowano inne leki hipotensyjne, zmniejszyć dawkę początkową.
Preparaty:
- Ebrantil 25 roztwór do wstrzykiwań 5 mg/ml (25 mg/5 ml) 5 amp. 5 ml
78
PŁYN FIZJOLOGICZNY WIELOELEKTROLITOWY IZOTONICZNY
Jest to płyn do wlewów dożylnych zawierający sole wapnia, magnezu sodu i potasu o ciśnieniu
osmotycznym i składzie jonowym zbliżonym do osocza krwi. Płyn zawiera sole: chlorek sodu, octan sodu,
cytrynian sodu, chlorek potasu, chlorek wapnia i chlorek magnezu. W zależności od proporcji
poszczególnych jonów (małe różnice występują u różnych producentów) pH roztworów przyjmują wartość
od 5,0 do 7,5. Płyn po podaniu dożylnym uzupełnia niedobory zawartych w nim soli oraz wody, a także
podwyższa krótkotrwale objętość krwi.
Wskazania:
Wyrównywanie zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej będącej następstwem obfitych wymiotów,
biegunki, przetoki żółciowej lub jelitowej, a także w planowym nawadnianiu okołooperacyjnym.
Przeciwwskazania:
Niewydolność nerek (z bezmoczem lub skąpomoczem), hipernatremia, hiperkaliemia, hiperkalcemia,
hipermagnezemia oraz hiperwolemia. Płynu nie można stosować jako rozpuszczalnika dla leków
podawanych dożylnie. W okresie karmienia piersią płyn stosować jedynie w razie konieczności. Podaje
się jedynie w przypadkach gdy korzyści dla matki przeważają nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu.
Działania niepożądane:
Hipernatremia, hiperkaliemia, hiperkalcemia oraz przewodnienie; w długotrwałym podawaniu może
pojawić się podrażnienie żyły lub zakrzepowe zapalenie żyły w miejscu wkłucia, podwyższona temperatura
ciała. Zbyt szybki wlew prowadzi do niewydolności krążenia, obrzęku płuc i obrzęków obwodowych.
Interakcje:
Nie podawać jednocześnie z płynem roztworów fosforanów, węglanów metali ani aminokwasów i emulsji
tłuszczowych. Jony wapnia mogą modyfikować działanie leków z grupy antagonistów wapnia, a jony
potasu osłabiają działanie glikozydów nasercowych. Podczas stosowania pochodnych sterydowych może
nasilać się retencja sodu.
Płynu nie wolno mieszać z krwią do przetaczań ze względu na możliwą koagulację. Roztwór powinien być
przechowywany w temp. Poniżej 25 o C i nie powinien być zamrażany; podczas stosowania leku należy
kontrolować parametry gospodarki wodno-elektrolitowej oraz ilość wydalanego moczu.
Dawkowanie:
Jest ustalane indywidualnie – zwykle we wlewie dożylnym podaje się 1000 ml płynu na dobę z szybkością
3 ml/kg m. c./godz. Ilość płynu może wzrosnąć nawet 4-krotnie w stanach znacznego odwodnienia.
Preparaty:
- Płyn Fizjologiczny Wieloelektrolitowy Izotoniczny roztwór do wlewów dożylnych w opakowaniach:
butelki lub pojemniki polietylenowe 100 ml, 250 ml i 500 ml; worki z tworzywa sztucznego 100 ml, 250
ml, 500 ml i 1000 ml.
79
ROZTWÓR RINGERA
Roztwór Ringera zawiera chlorki: sodu potasu i wapnia. Jest stosowany w celu uzyskania lub podtrzymania
właściwej osmolarności zarówno wewnątrzkomórkowej jak i w przestrzeni zewnątrzkomórkowej.
Ponadto płyn wyrównuje zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej oraz uzupełnia niedobory
zawartych w nim minerałów i krótkotrwale podnosi ciśnienie krwi.
Wskazania:
Odwodnienie hipotoniczne lub izotoniczne, niedobory elektrolitów, nawadnianie w okresie
okołooperacyjnym, hipowolemia spowodowana oparzeniem oraz jako rozcieńczalnik dla koncentratów
elektrolitowych lub rozpuszczalnik dla leków nie wykazujących niezgodności recepturowych ze
składnikami roztworu.
Przeciwwskazania:
Niewydolność nerek z bezmoczem, hipernatremia, hiperkaliemia, hiperchloremia, przewodnienie,
hiperosmolarność, nadciśnienie i obrzęk płuc.
Działania niepożądane:
Są one bardzo podobne do opisanych dla płynu fizjologicznego, wieloelektrolitowego: hipernatremia,
hiperkaliemia, hiperchloremia, hiperkalcjuria oraz przewodnienie, hiperwolemia. W długotrwałym
podawaniu może pojawić się podrażnienie żyły lub zakrzepowe zapalenie żyły w miejscu wkłucia. Zbyt
szybki wlew prowadzi do niewydolności krążenia, obrzęku płuc i obrzęków obwodowych.
Interakcje:
Nie należy roztworu stosować jednocześnie z glikozydami nasercowymi, antagonistami aldosteronu,
diuretykami oszczędzającymi potas, inhibitorami enzymu przekształcającego (leki obniżające ciśnienie
krwi), aminoglikozydami, tetracyklinami, lekami przeciwbólowymi (NLPZ) ani z emulsjami tłuszczowymi.
Podobnie jak w płynie fizjologicznym wieloelektrolitowym izotonicznym, roztworu Ringera nie wolno
mieszać z krwią do przetaczań ze względu na możliwą koagulację. Roztwór powinien być przechowywany
w temp. poniżej 25 o C; podczas stosowania leku należy kontrolować parametry gospodarki wodno-
elektrolitowej oraz ilość wydalanego moczu.
Dawkowanie:
Indywidualnie we wlewie kroplowym – zazwyczaj roztwory hipertoniczne podaje się w ilości 500 ml do 3
l/dobę z maksymalną prędkością do 3 ml/min, a roztwory izotoniczne od 250 ml do 2,8 l/dobę
z prędkością 6 ml/min (120 kropli/min).
Preparaty:
- Iniectio Solutionis Ringeri hipertoniczny roztwór elektrolitów do wlewu dożylnego: butelki polietylenowe
lub worki 250 ml i 500 ml lub worki 100 ml, 250 ml i 500 ml; pojemniki miękkie z PCV 100 ml 1000 ml;
- Roztwór Ringera izotoniczny roztwór elektrolitów do wlewu dożylnego: butelki szklane, worki
z tworzywa sztucznego lub pojemniki polietylenowe po 100 ml, 250 ml, 500 ml i 1000 ml.