Lech Jagodziński, Alina Skibińska,Sławomir Skibiński

Komputerowy programdokumentacji stratygraficznejzabytków ruchomychOchrona Zabytków 44/4 (175), 290-295

1991

LECH JAGODZIŃSKI, ALINA SKIBIŃSKA, SŁAW OM IR SKIBIŃSKI

KOMPUTEROWY PROGRAM DOKUMENTACJI STRATYGRAFICZNEJ ZABYTKÓW RUCHOMYCH

WstępOd roku 1976 obowiązuje konserwatorów zabytków ruchomych jednolity schemat dokumentacji konserwator­skiej1. Integralną częścią każdej dokumentacji konserwa­torskiej jest przedstawienie w niej stratygrafii obiektu, zarówno opisowej, jak i rysunkowej2, opartej o badania technologiczne oraz poczynione obserwacje przy pomocy różnych technik pomiarowych (np. przy pomocy m ikro­skopii, fotografii w podczerwieni, w ultrafiolecie, czy w zakresie światła widzialnego, luminiscencji wzbudzo­nej, w Dromieniach rentgenowskich itp.).Rysunek stratygraficzny powinien pokazać kolejność chronologiczną poszczególnych warstw technologicz­nych oraz określać ich rodzaj3. Jest w ięc schematyczną ilustracją budowy zabytkowego obiektu przed- i po kon­serwacji. Ten schematyczny rysunek doskonale nadaje się do komputerowego przetwarzania. Upraszcza i przyspie­sza opracowanie stratygrafii obiektu przea- i po konser­wacji, szczególnie wówczas, gdy dotyczy to prac konser­watorskich prowadzonych w dużych obiektach wykazu­jących znaczne zróżnicowanie technologii. Dlatego też podjęto trud opracowania komputerowego programu dokumentacji stratygraficznej zabytków ruchomych4. Należy tu podkreślić, że przedstawiony tu program doku­mentacji stratygraficznej (nazwa DSDOKv. 2.00) pozwa­la na utworzenie, archiwizowanie i ekonomiczne przecho­wywanie na nośnikach magnetycznych poszczególnych schematów stratygrafii warstw obiektów. Przewidziany jest do współpracy z programem VIDEO5, dzięki któremu można uzyskiwać, analizować i przechowywać kompute­rowe obrazy obiektów.Program DS-DOK v. 2.00 został tak napisany, aby nie wymagał specjalnego przygotowania operatora i prakty­cznie konserwator lub zabytkoznawca po krótkim instruk­tażu może natychmiast przystąpić do tworzenia dokumen­tacji.

Wymagania sprzętowe

Program DS-DOK v. 2.00 napisany został na komputery IBM PC XT/AT/386 z dowolnym dyskiem twardym oraz kartą EGA, VGA lub super VGA. Współpracuje z dowolną drukarką igłową. Testowany był w oparciu o drukarkę

1 Zarząd M uzeów i Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury1 Sztuki schemat dokumentacji zatwierdził w dniu 14 kwietnia 1976 roku.2 Praca Zbiorowa, Schemat dokumentacji konserwatorskiej zabytków ruchomych, Warszawa 1977 i 1983, BMiOZ, seria B, T. XLV i LXXII.3 ibidem, s. 43.‘ Program DS-DOK v. 2.00 został sfinansowany z Funduszu Badań Naukowych i Wdrożeń Przedsiębiorstwa Badań i Kon­serwacji Zabytków RbNBUD, s-ka z o.o w Toruniu. Został on zakupiony w nowej wersji przez Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK.5 Program VIDEO został opracowany w ramach Resortowego Programu Badań Podstawowych nr 1.11. MEN i przeznaczony jest do wczytywania do komputera obrazów uzyskiwanych kamerą VHS oraz do multispektralnej ich analizy. Obecnie jest opracowywany nowy program RZUTNIK sfinansowany z dzia­łalności statutowej UMK, dający większe możliwości badawcze.

STAR LC 10 Colour, dzięki której zapewniono wydruki w kolorach. Możliwe jest wprowadzanie danych do wyboru, zarówno z klawiatury komputera lub „myszką” .

Opis programu

Program umożliwia przygotowanie, przechowywanie i wydruk dowolnej ilości schematów stratygrafii obiektu. Opracowane schematy dla jednego obiektu gromadzi się na dysku twardym lub na dyskietce w osobnych zbiorach. W zbiorach zakłada się kolejne dokumenty, odpowiadają­ce pojedynczemu schematowi stratygraficznemu. W zło­żonych wcześniej dokumentach można dokonywać zmian lub poprawek, w miarę posiadanych informacji. W progra­mie DS-DOK v. 2.00 oznaczenia graficzne materiałów zostały opracowane, tak aby jak w najmniejszym stopniu nie odbiegały od przyjętych w publikacji pt.: Schemat Dokumentacji Konserwatorskiej Zabytków Ruchomych. Ponadto w programie również zastosowano rozróżnienie oraz wydruk poszczególnych warstw chronologicznych przy pomocy kolorów odpowiadającym poszczególnym okresom stylistycznym zgodnie ze Schematem Dokumen­tacji Konserwatorskiej...Po wywołaniu programu DS- DOK v. 2.00 z dysku twarde­go ukazuje się menu główne programu:

ZBIORY DOKUMENTÓWUtworzenie zbioru Wczytanie zbioru Aktualizacja zbioru Zmiana dysku: katalogu Polskie literyOchrona praw autorskich Koniec programu.

W pierwszej kolejności należy, wybierając odpowiednią opcję, utworzyć na ekranie monitora lub wczytać z dysku już założony zbiór. Zbiór zakłada się dla jednego obiektu. Następnie przechodzi się do aktualizacji zbiorów. Po wybraniu tej opcji pokazuje się menu Dokumenty w zb io­rze:

DOKUMENTY W ZBIORZEUtworzenie dokumentu Następny dokument Aktualizacja dokumentów Zapisanie dokumentów Likwidacja dokumentu Wydruk dokumentu Fotografia obiektu Menu »ZBIORY«

Rozpoczynając pracę nad tworzeniem pojedynczego schematycznego rysunku warstw technicznych należy utworzyć dokument odpowiadający całemu obiektowi lub jego fragmentowi. Następnie przechodzi się do jego aktualizacji. Możliwa jest aktualizacja stratygrafii w zało­żonym wcześniej dokumencie lub dopisywanie kolejnych dokumentów (np. aktualnie program w archiwum zawiera schemat stratygrafii „przed konserwacją” , a po skończo­nych lub przerwanych pracach konserwatorskich w pisu­jemy schemat stratygrafii „w trakcie prac” lub „po konser­w acji"). Możliwa jest likwidacja określonego schematu.

290

Dok u m e n t a c j a s t r a t y g r a f i c z n a » a - - ■*■■■■..........m i t - t o t 'влит ■■ ■ т m i с r o A RTp r z у к t a cl d о к u m e n t a c j i s t r a t y g r a t: i c z n e j d 1 a h :i. p о t e t y c z n e g o o b i e k t u " LKLF.K 1 fZM" W s z e l k ie prawa do ro z p o w s z e c h n ia n ia i kop iowan ia n i n i e j s z e g o programu sfj praw n i e z a s t r z e ż o n e p rz e z : "m ie roAR I" 87™100 TÜRUN u l « 8 low ас k ie g o /V

WT 0ZN-GRAFICZNE WCH DATOWANIE OKREŚLENIE WARSTWY

t e l . 2 7 2 - 7 9 Hmm

1 * C E G L A t

9 ■ ■ ■ ■ ■ i H n n i H n a a a iш а а а в а в а в в а ш я а а а в а а а а а а в а в в в

c ie m n o b r ą z o w y

r o m a n i z m

3щ а а я п а а и а и ш н м а !п п и п п и м п п р п п п п и и а

c y n o b r o w y

g o t y k

4ш ни ил uh ни ив на ни ли un i» на ин nu un « нл ли на вы nu пн ия m па на «я im un «a im

/ ie lo n y

r e n e s a n s

5: !« !w r,!; us к-; hh ?;h ; ih u?i j.w «r w ? >:•» un i! J Mî dit «r-■ |Jjl 'S1 Uli УЧ nil ItH iHI НИ НИ ill! ill!

b łę k i t n y

b a r o k

6 ui in ii i -;ii ни lin nu иü Пй нл ж \ч ян ни ж : î!l Till -.Ul ;г< iiil |Ш ilu Ud UH НН НИ liii iiii нн

b łę k i t n y

r o l< o k о

7 ш н & н н ы н ш и ш м ш ш м м п ш ш в я !а п н м п м п п н н и и м п в н а а ш

f io le t o w y

k l a s y c y z m

8ю на вя ин вн ая im нн ва яя т ни вн пн ни i пн на нн нн ля ив на пн ни пн ira на пн ня па r ó ż o w y

n e o s t y l e

9М Е ш г а ы в в й н н н и м ш и н ш и я ш н я ш н нн на на пя im на оя ив ип йя па м ва на на s e c e s j a

1 0ш ы л а и м н н ы а т п н м м и г а н н п и а н н !и ж н к м н н н я н я т ж и ш а а н н т н я а и н n a j n o w s z a

1 1н м ш ш п ш ш ш и и т в п ш н нн на нн «н пя не п пн на нн нн м пн ня гм

ż ó ł t y

l u d o w a

1 2» п м м ш и щ ш н я ш т ш и п м шн н Е м н а ш и ш п я т н а в и я а п а и я н в п я n i e o k r e ś l o n a

1 3 * PÜBIALA *

1 4

c ie m n o b r ą z o w y

r o m a n i z m

1 5вшшш шш шш ш шш нздтш шш впш ююомяб

c y n o b r o w y

g o t y k

1 6

/ .ie lo n v

r e n e s a n s

1 7

M ę k i t n y

b a r o k

1 8

M ę k i t n y

r o k o k o

1 9

f io le t o w y

k l a s y c y z m

20 l i H i l i i i l i l ł i i i i ir ó ż o w y

n e o s t y l e

2 1 яяявнйянтяямияшмнямик s e c e s j a

r y r y

ш ш тя ш ш ш ш т n a j n o w s z a

r \ -Г

ż ó ł t y

l u d o w a1

24 и н н н н ш ш и н ш n i e o k r e ś l o n a

i

010248485323234853232353535348539148914853

cd.

. -...... - - - ......12^ NIEOKREŚLONA!

26 00000.0000000000 V оооовоовв в О ООО kamień

27 ииишшшяиншппнпиан ппшнитшяшавмиш im c e g ł a

28 >УУУУ>УУУУУУ'УУУ drewnо

29 pÿÿÿÿÿ t kan ina

30 zaprawa

31 ■ в в т и ш и я и p o b i a ł a

y%'~j malo wid ło

3 Ï p ap :i. er

34 ЛАЛЛлЛЛЛЛЛЛЛЛЛА metal

35 •ь+ + + + + + + + + + + •<*+ + + + + + + + Ф + + + + + + 4 + skóra

36 lllllllllillü lllllillillllll! wern i k s

37 m a t e r i a ł n ie z n a n y------

■™ Dokumentacja s t r aPRZYKŁAD I .S t r a t y g r a f i a z b i о r c m a l o w i d ł o ma 3 wars

t y g r a + i c z n a ==— --------------------------—---

••.»a oh razu na desce p rzed k o n s e r w a c ją ;twy c h r o n o l o g i c z n e / 1 , 1 1 , 1 1 1 / i 10 warstw t e c h n o l o g i e s ! y c h .

WT OZN.GRAFICZNE WCH DATOWANIE OKREŚLENIE WARSTWY mm

1 I I I XI X w.. prze m a lo w an ie

? I I po 1780 p r z e m a 1 o w a n i e o 1 e j n e

3 - ffl • il * H * U 11 p 0 1 / <i 0 ‘k i t y kredowo - k l e j o w e 4 .5

4 I XVI w ri 'I a ser un к :i. o l e j n e

5 I XVI w.. m a 1 o w i d ł o t e m p e r o w e

6 A A A A A. Y Y Y 1 I XVI w,. • f o l i a z ł o t a

7 л;»;*;«;»; • »; n * и • и; a I XVI w. b o l u s czerwony

8 I XVI w. z a p r a w а к г e d o w о ■■ к l e j о w ci 4

9 I XVI w. P ł ó t n o ii. n i a n e n a I a c z e n i a c h

10 >v>x, i >у у у >у у у >у ~.zielony ■

I XVI w. drewno l i p o w e------------

292

rp= Dokumentacja s t r a t y g r a f i c z n a - ■ ■ - — .....— ” m icrorPRZYKŁAD I I .S t r a + y g r a-f i a z b i o r c z a obrazu na desce po k o n s e r w a c j i ;m a lo w id ło ma 4 warstwy c h r o n o l o g i c z n e i .1.4 warstw te c h n o lo g icz n y c h . .

m i

WT OZN.GRAFICZNE WCH DATOWANIE OKREŚLENIE WARSTWY mm

1 IHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIH IV 1991 w e rn ik s damarowy w t e r p e n t y n i e

\Щ IV 1991 r e t u s z e o l e j n o - ż y w i ę z n ę

3 \Щ IV 1991 к i t Tm o s к o w o - к i" e d o w у 4

4 111 XIX w. p r zę.ma iowan i e (św iadek)

5błękitny

I I po 1780 przemalowan ie o l e j n e (świadek)

& ili : ii : li Î błękitnyI I po 1780 k i t y k r e d o w o -k le jo w e (świadek) 4 . 5

7— i “ i

I XVI w. l a s e r u n k i o l e j n e

8zielony

I XVI w. m a lo w id ło temperowe

9 1ЛЛЛ1 I XVI w. • f o l i a z ł o t a

10 I : u: u: u i zielony 1 1I XVI w.. b o lu s czerwony

11 iI ■ II • Й ' II ■ Й * II • fl ■ II ■ Я * И ■ И ■ H I XVI w. z a p r a w a k l e j o wo-1 k r e d o w a 4

12 I 1zielony 1I XVI w. p ł ó t n o l n i a n e na ł ą c z e n ia c h

13 O X>X ! > X O X O X 'zielony 1

I XVI w. drewno l i p o w e

14 1 О Х Х 1 IV 1991 wzmocnien ie z drewna dębu

Program umożliwia wydruk poszczególnych dokumen­tów w kolorze przy pomocy drukarki np. STAR — 10 Colour.Ponadto program przygotowany jest do wywołania kom­puterowego obrazu obiektu wczytanego do pamięci kom­putera za pomocą kamery VHS i programu VIDEO, albo przy pomocy skanera — fotografii obiektu (opcja: »Fotog­rafia obiektu«).Po wybraniu opcji »Aktualizacja dokumentów« pokazuje się na ekranie monitora kolejne menu:

WARSTWY DOKUMENTU Dodanie warstwy Wstawienie warstwy Usunięcie warstwy Oznaczenia graficzne Kolory stylów Przesunięcie kursora Menu »DOKUMENTY«

Przemieszcza się kursor na ekranie monitora komputera na żądane pole w wyświetlanej tabeli i otwiera wciśnięciem klawisza Enter, i wpisuje się konieczne informacje, a na­stępnie zamyka klawiszem Esc. Pola w tabeli otwierać i zamykać można również przy pomocy myszki.

W rubryce O ZN AC ZEN IA G RAFICZNE po otwarciu pola i jego akceptacji wywołuje się menu »WARSTWY DOKUMENTU« i ustawia się kursor na »Oznaczenia graficzne«. Po wybraniu właściwego oznaczenia graficz­nego warstwy (zgodnego ze Schematem Dokumentacji Konserwatorskiej Zabytków Ruchomych) zamyka się ten wykaz oznaczeń i wprowadza z klawiatury lub myszką w wybrane wcześniej pole (zob. ryc. 1 ). Z kolei wybiera się w menu »Kolory stylów« i wprowadza się kolor odpow ia­dający danemu stylowi do właściwej rubryki (zob. ryc. 1 ). Na rycinach 2, 3, 4 i 5 przygotowano stratygrafie warstw hipotetycznych obiektów malarstwa sztalugowego (Przy­kład 1 i 2) oraz ściennego (Przykład 3 i 4) przed- i po konserwacji. Przykłady zaczerpnięto z publikacji schema­tu dokumentacji6.

U w a g i k o ń c o w e

Przedstawiony komputerowy program dokumentacji stra­tygraficznej został zweryfikowany w trakcie opracowywa­nia wyników prac badawczo-poszukiwawczych z zakresu malarstwa ściennego korpusu głównego pałacu w Szty-

6 Praca Zbiorowa, Schemat..., op. cit. s. 45-49.

293

--- D o k u m e n ta c ja s t r a t y g r a f i c z n a m icroA R TPRZYKŁAD I I I .S t r a t y g r a f i a z b io r c z a m a lo w id ła ś c ie n n e g o p rz e d k o n s e rw a c ją ; m a l o w i d ł o ma 11 w a r s t w c h ro n o lo g ic z n y c h i 16 w a r s t w te c h n o lo g ic z n y c h .

WT OZN.GRAFICZNE WCH DATOWANIE OKREŚLENIE WARSTWY mm

1 XI 1968 • farba o l e j n a z i e l o n a

9 Vл 1955 •farba k l e j o w a n i e b i e s k a

3 X 1955 ł a t f t g ipsowa

4 шяш IX •f a r j} a -k 1 e j o w a s z a r a

5 V I I I XIX w. m a lo w id ło

6 .а;*;»:#;*;*;*;*:*;*; : я*вЧЧЧЧЧ:вЧ:в fio le tow y

V I I I XIX w. z a p r a w a - z a t a r c i e 9

7 Е Н Н Ш М Н V II p o b i a ł a s z a r a

3 Н Ш Ш Ш V I p o b i a ł a ż ó ł t a

9b łęk itny

V XVII w. p rz e m a low an ie

10zielony

IV 1558 m a l o w i d ł o

11zielony

IV 1553 zap r awa p i as k owo-wapi en na 10

12 ш ш и ш н я I I I p o b i a ł a

13 I I XV w. m a l o w i d ł o

14 ЧЧЧ-аЧЧЧЧ-е'-иcynobrowy

I I XV w u zaprawa i n to n ą co 2

15 *;е ; ;• tl •’ В: Й ■ Q i Я : Г 2 « -Ч • à - S cynobrowy

I I XV w. z ap raw a ,p o dk ła dow a

16 и »:-n us вп uf. s.*i ir.. C i Ç> Г# Г> и к * «в i №!. Utf *Jtf NH Ofl ЙВ'с *%>wo '<>”ö ^ ! N I * cynobrowy

I XIV w. w a t e k c e g 1 a n o - k a m i e n n y

norcie Dużym7. Program ten um ożliw ił szybkie wykonanie w ielu stratygrafii warstw wystroju malarskiego wnętrz pałacu

Podsumowując można stwierdzić, że program znaj­dzie zastosowanie w muzeach, pracowniach konser­watorskich i biurach dokumentacji zabytków do gro­madzenia pełnych informacji o zabytkach ruchomych przed- i po konserwacji. Został on wyposażony w narzędzia programowe do gromadzenia i przechowy­wania komputerowej dokumentacji fotograficznej. W związku z tym będzie możliwe w przyszłości przecho­wywanie pełnej informacji o obiektach zabytkowych

na nośnikach magnetycznych, a nie jak dotychczas w postaci książkowej. Fakt ten umożliwi znacznie zmniejszyć przestrzeń archiwów oraz przyspieszy uzy­skiwanie i przesyłanie informacji o zabytkach, przy­gotowywanie katalogów zabytków, programów kon­serwatorskich oraz ocenę i śledzenie stanu zachowa­nia obiektu. Również w wypadku zaginięcia lub kradzie­ży zabytkowego obiektu u ła tw dostęp do koniecznych informacji.

Anna Skibińska Lech Jagodziński

Sławomir Skibiński

294

r = D o k u m e n ta c ja s t r a t y g r a f i c z n a - - m ic ro ) PRZYKŁAD IV .S t r a t y g r a f i a z b i o r c z a m a l o w i d ł a ś c ie n n e g o po k o n s e r w a c j i ; m a l o w i d ł o ma 6 wa r s t w c h ro n o lo g ic z n y c h i 10 wa r s t w te c h n o lo g ic z n y c h .

^RT = ?

WT OZN.GRAFICZNE WCH DATOWANIE OKREŚLENIE WARSTWY mm

1 !-SVSV,V%'’ .••vy.’y. .*«*. X I I 1991 p u n k to w a n ie

n X I I 1991 ł a t a p ia s k o w o -w a p ie n n a 20

3

b łękitnyV X V I I I w. p rz e m a lo w a n ie

4zielony

IV 1558 rń a lo w id ło

za p raw a p i a s k o w o - w a p i e n n a 10zielony

J. V 1558

6 ш в и н н I I I p o b i a ł a

7cynobrowy

I I XV w. m a l o w i d ł o

8cynobrowy

I I XV w. zapraw a .ir ito n a c o 9

9 p XV w. zapr awa p o d k ł a do wa 5cynobrowy

10 ш ш Ш! aa BU ir> п П O O Q ffl 110 ł,a un 1 (Dl HU IW 1Ш ПИ O O "o ö Ô !1Л lltl Г>Л 1Шcynobrowy

I X IV w. wąt ek с eg la n o -k a m ie n n y

A COMPUTER PROGRAMME FOR THE STRATIGRAPH 1C DOCUMENTATION OF MOBILE MONUMENTS

From 1976 conservators of mobile monuments in Poland observe a uniform scheme for conservation documenta­tion. An integral part of such documentation is the stratigraphy of the given object. •The Stratigraphie diagram shows the successive technolo­gical strata of the object and the chronology of their appearance. It is adapted to computer transformation which simplifies and accelarates the preparation of a uni­form stratigraphy of the object prior to and fo llow ing conservation. This is the reason why an effort was made to prepare a computer programme for the stratigraphie documentation of mobile monuments.The DS DOKv. 2.00 programme was prepared for IBM PC XT/AT/386 computers w ith a hard disc and an EGA, VGA or super VGA card. It cooperates w ith any dot matrix printer and was tested in a Star LC 10 Colour printer. The study in question presents the foundation of its functio ­

ning and the possible ways of its application.The programme can be used in museums, conservation workshops and offices dealing w ith the documentation of monuments in order to gather complete information about mobile monuments before and fo llow ing con­servation. Moreover, the programme is equipped w ith programme instruments for the collection and storage of computer, video or photographic documentation. As a result, it w ill be possible in the future to store informa­tion about historical monuments in magnetic carriers and not as has been the case up to now, in book form in archives. This fact w ill make it possible to conside­rably reduce the space devoted to archives and to acce­lerate obtaining and forwarding information, the pre­paration of catalogues of monuments, conservation pro­grammes as well as to estimate the state of the object's preservation.

295