Łacina w terminologii prawniczej

Ius -1.prawo w znaczeniu ogólnym 2. prawo(np. w Ustawie XII Tablic)Quo iure – jakim prawemIpso iure – z mocy samego prawa (kiedy się mówi o powstaniu skutków prawnych bez oświadczenia woli np. spadkobranie)Ubi societes ibi ius - gdzie społeczeństwo tam prawo (gdzie istnieje pewna społeczność tam wytwarzają się pewne prawa)Fontes iuris – źródła prawaFontes iuris oriundi – źródła powstania prawa (jaki organ tworzy)Fontes iuris cognoscendi – źródła poznania prawa (np. leges, consulta, konstytucje cesarskie itp.)Ex nihilo – z niczegoMos maiorum – dawny(przodków) zwyczajLonga consuetudo – długi (długotrwały) zwyczajConsuetudines loci – prawa lokalne obowiązujące na danym terytoriumConsuetudines approbatae – prawa zwyczajowe zaaprobowane przez władzeConsuetudines in scriptis redactae – zwyczaje zredagowane (spisane)Summum ius – summa iniuria – najwyższe (najlepsze) prawo – najwyższe bezprawie [Cicero]Summa summarum – suma wszystkich sum, jako podsumowanie pewnych rozważań, czyli „wziąwszy wszystko pod uwagęIn summa – ostatecznie, w ogóleAdiuvandi iuris civilis gratia – dla wspomagania prawa cywilnegoSupplendi iuris civilis gratia – dla uzupełnienia prawa cywilnegoCorrigendi iuris civilis gratia – dla naprawienia prawa cywilnegoIus publicum – publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat- prawo publiczne – to to, co bierzepod uwagę dobrobyt państwa Rzymskiego(to co był formułowane ze względu dla dobra społeczeństwa)Ius privatum – privatum ius – quo ad singulorum utilitatem spectat – pr.prywatne – to, co bierze pod uwagę korzyśc pojedyńczego obywatela Ius est ars boni et aequi – prawo jest sztuką stosowanie tego co dobre i sprawiedliweIus civile – Pr. Cywilne (przeznaczone dla obywateli rzymskich)Ius canonicum – Pr. KanoniczneUtriusque iuris – Pr cywilnego + kanoniczneIus cogens –pr. Bezwzględnie obowiązujące (ius publicum)Ius dispositivum – Pr. Względnie obowiązujące (ius privatum)Ius particulare – prawo obowiązujące w danej części (lokalne) Ius universale – prawo ogolnie obowiązujące (powszechne) Ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa szkodzi

=ignorantia iuris non exculpat – nieznajomość prawa nie usprawiedliwia Ignorantia facti non nocet – nieznajomośc do co faktów nie szkodzi Glossa marginalis – uwagi (komentarza) na marginesie tekstu prawnego Glossa interlinealis – uwagi zapisane między liniami tekstu Glossa ordinaria (Accursiusa) – zwykły komentarz (Akursjusza)Ius ducale – prawo władcy Forum – miejsce targowe, sądowe ; centralny punkt w mieście Forum Romanum – miejsce targowe i sądowe Rzymian Loca forensia – miejsce targowe, sądoweForum liberum – miejsce , w którym nie obowiązywało regale władcyCensus fori – opłata targowaPrivilegium fori – przywilej sądowy Praescriptio fori – zarzut niewłaściwego sąduActor sequitur forum rei – powód musi iść do sądu pozwanego (właściwym sądem jest sąd pozwanego)Formula processus – Ecclesia vivat lege Romana - Kościół żyje prawem rzymskimCausae spirituales – sprawy duchowneCausae saeculares – sprawy świeckie Neminem captivabimus nisi iure victum - nie uwięzimy nikogo, z wyjątkiem osoby skazanej prawomocnym wyrokiem sądowym

Teoria prawa i część ogólna prawa cywilnego.

Lex perfecta – taka ustawa , wbrew której zawarta czynność prawna jest nieważna (np. darowizny między małżonkami zakazane ; społka – dobrowolna umowa między wspólnikami, zaklada, że w dowolnej chwili wspólnik może rozwiązać spółkę)Lex plus quam perfecta – nieważność + kara(np. małżeństwo kazirodcze)Lex minus quam perfecta – taka ustawa, wbrew której zawarta czynność prawna jest ważna, ale pociąga za sobą karę( no. Zawarcie przez kobietę małżeństwa w czasie trwania żałoby w ust. XII Tablic taka kara : złożenie w ofierze tłustej krowy)Lex imperfecta – taka ustawa , której złamanie nie pociąga ani nieważności , ani żadnych kar (no. Zakaz darowizn między trzecimi osobami)Praeter legem – obok ustawy (np. August zabraniał wyzwalania zbyt dużej ilości niewolników, zaczeli więc pisać nie w kolumnę , ale np. jak promienie)Contra legem – wbrew ustawieIuxta legem – Ratio legis – przyczyna wydania umowyUbi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio- gdzie ten sam motyw wydania ustawy, tam taka sama dyspozycja

Per analogiam – drogą podobieństwaAnalogia legis – podobieństwo z danej ustawyAnalogia iuris – podobieństwo z prawa obowiązującego w państwieA contrario – z przeciwieństwaPraesumptio facti – domniemanie faktów( jeżeli moim krewnym jest X i Y, to domniemanie faktów, że między sobą też są spokrewnieni)Praesumptio iuris tantum – domniemanie wzruszalne, obalalnePraesumptio iuris Ac de iure – domniemanie nieobalalneLex generalis – przepis ogólnyLex specialis - przepis specjalnyLex retro non agit – ustawa nie działa wsteczDesuetudo – długotrwałe niewykonywanie prawa, powodowało wygaśnięcie prawaLex posterior derogat legi piori – ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą Lex specialis derogat legi generali – ustawa specjalna (czyli odnosząca się do danego zakresu) uchyla ustawę ogólną Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali – późniejsza ustawa ogólna nie uchyla wcześniejszej ustawy specjalnejDe lege lata – o ustawie wydanej (najcześciej w różnych komentarzach do przepisów już istniejących) [lex lata – ustawa wydana]De lege ferenda – o ustawie , która ma być w przyszłości uchwalona Erga omnes – Inter partes – Da mihi factum, dabo tibi ius – podaj mi fakty , dam Tobie prawo ; jeżeli opiszesz mi fakty, to dostaniesz prawoIura novit curia – sąd zna prawaSensu stricte – w sensie ścisłym Sensu largo – w sensie szerokimClara non sunt interpretanda – jeżeli przepis jest jasny, to nie wymaga interpretacji Ex difinitione – z definicjiQui suo iure utitur, neminem laedit – kto korzysta ze swego prawa, nikomu nie szkodziPrior tempore potior iure – kto pierwszy w czasie, ten lepszy w prawieExpressis verbis – dokładnymi słowami; wyraźnie, dobitnie, dokładnieSuperfluum – nadwyżka (taki przepis, który nie musi się znajdować, bo dane rozważania wynikają zupełnie z innego faktu)Numerus clausus – zamknięta ilość(zamknięte wyliczenie)Prima facie –na pierwszy rzut oka Genus – gatunek – species – indywidualnieGenus perire non censetur – gatunek nie ginieInter vivos – między żyjącymiMortis causa – na wypadek śmierci

Causa solvendi – czynność mająca na celu zwolnienie się od zobowiązania Causa donandi – czynność polegająca na przysporzeniu Causa obligandi vel acquirendi – podstawą jest zobowiązanie Ubi loqui potuit et debuit – kto mógł mówić i powinien , a milczy , wtedy milczenie uważa się za oświadczenie woliAd incertas personas –do nieokreślonych osóbPer facta concludentia – przez dorozumiane oświadczenie woli (np. do przyjęcia spadku przez spłacenie długów ) Ad solemnitatem – formalność istotna dla ważności czynność prawnejAd probationem – w celach dowodowychAd eventum – wynik, skutek dochowania pewnej formy powoduje określony skutek Reservatio mentalis – potajemne zastrzeżenie (takie, które czynimy w myślach, ale nie okazujemy na zewnątrz) Essentialia negotii – zasadnicza część czynności prawnej Naturalia negotii – części czynności wynikające z natury rzeczyAccidentalia negotii – części dodatkowe (termin, warunek )Negotium claudicans – czynność kulejąca (czyli niezupełna)Dies a quo – termin, od którego dane skutki czynności Pr. Się liczą (termin początkowy) Dies ad quem – termin końcowy Computatio civilis – obliczanie cywilne (obliczanie od północy do północy)Computatio a momento ad momentum – obliczanie od danych chwili do danej chwili ( od pewnego wydarzenia do wydarzenia)Ex tunc – wtedy ( od samego początku)Ex nunc – teraz , od tej chwiliEx contractu – z kontraktu Ex delicto – z deliktu Verba legis – słowami ustawy

PRAWO RZECZOWE

Res omnium communes – rzeczy wspólne do użytku, należące do wszystkich , nie są rzeczami w rozumieniu prawa cywilnegoSuperficies solo cedit – to, co znajduje się na powierzchni przypada właścicielowi gruntuIura In Re aliena – prawa na rzeczy cudzejActio In rem – erga omnes – chroniące prawa władcze, czyli mające skuteczność wobec wszystkich Ius possidendi - prawo posiadania rzeczyIus utendi (abutendi,fruendi) – prawo używania rzeczy (aż do zużycia rzeczy, prawo pobierania pożytków)

Ius disponendi – prawo rozporządzania rzecząIus infinitum – prawo nie ograniczające właściciela Nemo plus iuris ad (In) alium transferre potest quam ipse habet – nikt nie może przelać na innego wiecęj praw niż sam maSolo consensu – przez zawarcie samej umowy Accessio possessionis – możliwość doliczenia czasu, jaki miał poprzednik zmarły (przy dziedziczeniu) Accessio temporis – doliczenie czasu poprzednika (przy zasiedzeniu)In statu usucapiendi – w stanie zasiadywania ( przy rozpatrywaniu dobrej wiary)Lege non distinguente – pod względem prawa się nie rozróżniaDominium utile – własność użytkowaDominium directum – własność zwierzchniaCondominium pro indiviso – współwłasność w czesciach ułamkowychRei vindicatio – cum omni causa – gdy został pozbawiony własności wytacza się ze wszystkimi pożytkami, jakie ta rzecz przynosiActio negatoria – w inny sposób niż przez pozbawienie posiadania Non facere pati – służebność nie może polegac na działaniu , tylko na znoszeniu czegosConfussio – zlanie się w sensie prawa ( zejście się sytuacji 2 osób – takiej która ma służebność z właścicielem)Ususfractus – użytkowanie Quasi – ususfructus – forma użytkowania ( np. jeżeli się otrzymuje użytkowanie na rzeczach zamiennych)Civiliter – jak najmniej szkodzącServitus In facere consistere nequit – służebność nie może polegac na czynieniuPingus antichreticum – zastaw użytkowy (użytkowanie + pożytki)corpus - fizyczne władanie rzeczą animus rem sibi habendi, aminus posisidendi – wola zatrzymania rzeczy dla siebienemo sibi ipse causam possessionis mutare potest - nikt nie może sobie zmienić podstawy posiadaniapossessio vitiosa – non vitiosa – posiadacz wadliwy- posiadacz niewadliwyanimus possidendi pro alieno – wola dzierżenia rzeczy w imieniu innej osobyprecario dans – accipiens – specjalne zezwolenie na prekarium?Beneficium possessionis - Cautio damni infecti – zabezpieczenie przed szkodą zagrazająca z sąsiedniego gruntuTraditio corporalis – forma przeniesienia posiadania. Polega na wydaniu rzeczy.

Longa manu tradittio - jedna z form przeniesienia posiadania. Polega na wydaniu dokumentów, które dają faktyczną władzę na rzecząConstituttum possessorium - wyjątkowy sposób przeniesienia własności bez rzeczywistego wręczenia rzeczy (traditio), wyłącznie na podstawie porozumienia stron, jeśli przenoszący własność zatrzymuje rzecz we władaniu jako posiadacz lub dzierżyciel.Traditio brevi manu – nabycie posiadania rzeczy w drodze umowy (np.kupna)Nemini deneganda – nikomu nie można odmówić głosu Conditio sine qua non – warunek niezbędny Prawo spadkowe

Ex lege – z mocy ustawy Successio in univesitatem – następstwo (wejscie) w całość praw I obowiązków zmarłego Nemo plus iuris In alium transferre potest quam ipse habet – nikt nie może przelać na innego więcej praw niż sam maNasciturus pro iam nato habetur – dziecko poczęte, ale nie narodzone, jest uważane na równi z narodzonym (dzidziczy na równi z narodzonymi dzieći)In capita – według głów ( dzieli się spadek na tyle części, ile osób)In stirpes – według szczepów (dziedziczą dzieci, jeżeli jedno nie żyje, dziedziczą jego dzieci)Facultas alternativa – upoważnienie przemienne (które powoduje, że zobowiązanie do jakies jednej czynności onza zastapić innym działaniem)Mortis causa – na wypadek śmierciCum animo testandi – z zamiarem zestawienia wlassciwego testamentuFavor testamenti – życzliwość traktowania danego aktu tak , żeby można było go utrzymac jak testament Lucidum intervallum - „jasna przerwa” - chwilowy okres oprzytomnienia z obłędu czy deliriumSensu stricto - w ścisłym znaczeniuLegatum per vindicationem – legat rodzący skutki rozporządzające Legatum per damnationem – tworzy skutek zobowiązaniowy (wszystkie zapisy w prawie współczesnym)Legatum nominis – w legacie zapisuje się wierzytelnośćLegatum liberationis – w legacie zapisuje się zwolnienie z długuTransmissio hereditatis – dana osoba nie zdążyła oświadczyć woli przejęcia spadku(nie zdołała odrzucić spadku) i zmarła, możliwość przechodzi na spadkobierceEx tunc- takie odrzucenie spadku rodzi skutki od początku Per facta concludentia - sposób dorozumiany przyjęcia spadkuCum viribus hereditatis – ograniczanie spłacania długi do majątku spadkowego Pro viribus hereditatis – odpowiedzialność w granicach majątku spadkowego

Successio anticipata – wcześniejsze doliczanie Hereditatis petitio – separatio bonorum –

Prawo rodzinne

Matrimonium non existens – małżeństwo nie istnieje Impedimentum dirimens – unieważnienie małżeństwa do tej pory funkcjonująceMatrimoniale foedus – przymierze małżeńskieConsensus matrimonialis – zgoda na zawarcie małżeństwaNumerus clausus – rodzaj normy prawnej ustanwiajacej zamkniety katalog przypadkowMatrimonia libera esse debent – małżeństwa winny być wolneSponsalia – matrimonni promissio – zaręczyny – przyrzeczenie małżeńskieAd reparationem damnorum – pokrycie szkody po zerwaniu zaręczyn Nemo turpitudinem suam allegans audiatur – powołujący się na własne występki nie będzie wysłuchanyMatrimonium ratum et consummatum – małżeństwo raz zawarte i dopełnioneNulla humana potestas – żadna siła ludzka nie może rozerwać małżeństwaSeparatio quoad torum et mensam – separacja od łoża i stołu Separatio perpetua – separacja orzeczona na czas nieokreślonySeparatio temporanea – separacja orzeczona na czas określonySeparatio manente vinculo – separacja podczas związku małżeńskiegoMatrimonium non consumatum – małżeństwo nie spełnione w obcowaniu płciowymMater semper certa est – matka zawsze jest pewnaPater est quem nuptiae demonstrant – ojcem jest ten, na którego wskazuje małżeństwoPraesumptio iuris tantum – domniemanie prawce wzruszalne(można je obalić przed dowód przeciwny)Praesumptio hominis vel facti – domniemanie faktyczne (wynik. Z zeznac ludzi)Impotentia generandi – niezdolność zapłodnienia Impotentia coeundi – niezdolność do obcowania płciowegoLiberi vulgo concepti – dzieci poczęte poza związkiem małżeńskim (dzieci z nieprawego łoża)Filii legitimi - dzieci z prawego łoża (obecnie nie ma rozróżnienia)Filii illegitimi – dzieci z nieprawego łoża Filii illegitimi ligetimantur per subsequens matrimonium parentum – dzieci pozamałżeńskie SA uprawnione przez nastepnie zawarty związek małżeńskiExceptio plurium concubentium – zarzut utrzymywania stosunków płciowych z wieloba osobamiMatrimonium putativum – małżeństwo mniemane (stronom wydaje się, ze zawarły małeństwo , ale prawnie do małżeństwa nie doszło)Adoptio plena – adopcja ze zrównaniem dzieci

Adoptio minus plena – stosunki ojcowskie powstaja miedzy dziećmi i rodzicami , ale bez zrównania z dziecmiAdoptio plenissima – dziecko nie wie, ze jest przysposobioneAdoptio naturam imitatur – adopcja imituej nature(osoba przysposabiająca powinna być odpowiednio starsza)In vivo – dziecko poczete w sposób naturalny, zapłodnione w organizmie kobietyIn vitro – zapodnienie sztuczne

Zobowiązania i prawo handlowe

Vinculum iuris – wezeł prawny = zabowiazanieObligare - wiązać , zobowiązaćIn natura – w naturze (spłacic dług)Inter partes – zobowiązanie rodzi skutki między stronamiObligatio naturalis – zobowiązanie niezupełne(nie można go dosłownie zaskarżyć)Dare-przeniesienie własnościFacere – wykonanie jakiejś czynnościNon favere – powstrzymanie Si eod jakiejs czynnościPati – znoszenie cudzego działaniaImpossibilium nulla obligatio est – zobowiązanie do wykonania niemożliwego jest nieważneIus variandi - o wytoczeniu powództwa przeciwko jednemu z dłużników może wszcząć sprawę przeciwko innym?Genus perire non censetur – uważa się, że gatunek nie ginieSpecies perit ei cui debetur – przepadek następuje na niekorzyśc wierzycielaDamnum emergens – szkoda rzeczywista –wartośc rynkowa danej rzeczyLucrum cessans – utracony zyskPretium commune – cana ogólna (rynkowa)Pretium singulare – szczególna wartość danej rzeczy - cena indywidualna powstała w danych okolicznościachPretium affectionis – nie można doliczyc do ceny szczególnego nastawienia do rzeczyIus moderandi – ze wzgledów życiowych sędzia może zmniejszyć grzywnę Compensatio lucri cum damno – potrącenie zysku ze stratą Ius retentionis – prawo zatrzymania rzeczy, wtedy wchodzi w gre zwrot nakładówIus tollendi – możliwośc zabrania nakładów, zobowiązany do zabrania rzeczy może odłączyć nakłady o ile to nie pogarsza stanu rzeczyObligatio alternativa – zobowiązanie przemienne, dwie rzeczy w świadczeniu do wyboru

Facultas alternativa – uprawnienie przemienne (wierzyciel może domagac się spełnienia świadczenia)Datio In solutum – danie w miejsce świadczenia (strony uzgadniaja wszystko)Negotium mixtum cum donatione – czynność odpłatna połączona z czynnością nieodpłatną Via facti – drogą faktów (swoboda faktów jest ograniczona i strona słabsza dostosowuje się do strony silniejszej)Pactum In favorem tertii – umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciejLex commissoria – uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnejContractus innominatus – umowy nienazwanePactum de contrahendo – umowa przedwstępna (musi wskazywać na konkretna umowe)Culpa In contrahendo – wina co do zawarcia umowyPacta sunt servanda – umów należy dotrzymywacRebus sic stantibus – w takim stanie rzeczy( w wyniku zmieniających się okoliczności)Exceptio non adimpleti contactus – zarzut niedopełnienia kontraktu (przy umowach wzjamemnych) (jeden kontrahent nie wykonał swojego zobowiązania i żada od drugiego wypełnienia jego zobowiązania)Dolus – świadome działanie na niekorzyść drugiej stronyCulpa – niedbalstwo Culpa In eligendo – wina za np. niedopilnowanie pracownika, który dokonał szkodyCasus – przypadekVis maior – siła wyższaVis cui humana infirmitas resistere potest – siła, której ludzka siła nie może się przeciwstawićCompensatio – potrącenie długu i wierzytelnościNovatio – odnowienie, zmiana jednego zobowiązania na nowe zobowiązanieConfusio – zlanie się w jednej osobie 2 sytuacji – wierzyciela i dłużnikaCessio – przelew wierzytelności (zmienia się osoba wierzyciela)Pactum de non cedendo vel non alienando – umowa wykluczająca cesje i przeniesienie na kogoś innego wierzytelności Cessio legis – przelew wierzytelności z mocy prawaActio Pauliana – skarga przeciwko niewypłacalnemu dłużnikowi lub osobie 3, która celowo wyzbywała się swojego majątku w celu pokrzywdzenia wierzycieliEmptio rei speratae – kupno rzeczy spodziewanej (jeszcze nie ma, np. połów ryb) (z warunkiem zawieszającym - nie ma, to nie płacę)Emptio spei – kupno nadziei – kupno bezwarunkowe Res extra commercium – rzeczy wyłączone z obiegu Cuius commodum eius periculum – czyja korzyśc, tego ryzykoDicta et promissa – (nadmierne zachwalanie towaru), słowa i przyrzeczenie powinny być traktowane poważnie

Pactum reservati dominii – umowa, zastrzeżenia, zatrzymanie własności rzeczt do spełnienia się określonych okoliczności z zastrzeżeniem przez stronyPactum displicentiae – umowa o zwrot rzeczy, gdyby się nie spodobałyEmptio ad gustum – kupno na próbe (z warunkiem)Pactum de retroemendo – sprzedaż z zastrzeżeniem prawa prawa odkupu Locatio conductio operis – najem dzieła wykonywanego zgodnie z wymogami zleceniodawcy Depositum irregulare – depozyt nieprawidłowy Negotiorum gestio – wykonywanie spraw na zlecenieConditio indebiti – skarga o zwrot nienależnego świadczeniaIndebitum – nienależny dług Condictio causa data causa non secuta - spełnienie świadczenia, ale nie uzyskanie należnego mi świadczenia wzajemnegoCondictio causa finita – skarga z powodu rzeczy już zakończonejCondictio ob causam finitam - domaganie się świadczenia bez dania przyczynyCondictio sine causa – skarga o wzrot czegoś, co niema podstawy Condictio ob turpem vel iniustam causam – niemoralna podstawa świadczenia niezgodna z prawemAffectio (animus) societalis – wola zawarcia spółkiTempus deliberandi – czas do namysłu Pro viribus patrimonii – do wartości rzeczy masy spadkowej (odpowiedzialność ograniczona kwotowo do wysokości wartości udziału)

Proces cywilny

Iurisdictio voluntaria – sadownictwo nieprocesowe (niesporne) (kiedy chodzi o przysposobienie czy uznanie dziecka)Lex fori processualis – prawo sądu procesowego (na terenie państwa obowiązuje prawo tego państwa)Iudicium-actus trium personarum – nie ma procesu sadowego jeśli nie ma 3 odpowiednich osob (powod,pozwany, sedzia)Audiatur et altera pars – należy wysłuchac drugiej strony w obecności przeciwnika (zasada równości stron w procesie)Domini litis – strony w procesie są panami procesuNemo iudex sine actore – nie ma sędziego (czyli sprawy cywilnej) bez powoda (złożeniea pozwu)Vigilantibus iura sunt scripta – dla starannych prawa są napisane (każdy powinien zajmowac się swoimi sprawami)Ne eat iudex ultra petita partium – niech sędzia nie wychodzi ponad żądania stron (sędzia musi dokladnie trzymać się tego , co jest w formluce)Ante litem natam – przed zaistnieniem powstania procesu (strony umawiaja się , że ew. sprawa będzie rozpatrywana zawsze przez sąd W.)Post litem natam – po powstaniu sporu (umowa)

Perpetuatio fori – chwila wszczecia postepowania decyduje o sadzie miejscowym w tej sprawie (nie można przeniiesc sprawy do innego miasta)Actor sequitur forum rei – powód idzie do sądu pozwanego (właściwym sadem jest sad miejsca zamieszkania pozwanego)Qui rem In iudicium ducit – powód, kto przed sądem sprawe prowadziContra quem res In iudicium deducitur – pozwany jest przeciw któremu sprawa przez sąd prowadzonaLegitimatio ad causam – uprawnienie wynikające z prawa materialnegoLegitimatio ad processus – uprawnienie do prowadzenia procesuSuccessio mortis causa – następstwo procesowe, jako rezultat śmierci Successio Inter vivos – sukcesja wynikła z czynności prawnej Res iudicata – Inter partes – wyrok, który ma wartość rzeczy osądzonej między stronami Res Inter alios gesta - sprawa między innymi osobami niż te, które prowadziły spórAd quem – post quem – przed danym zdarzeniem (do danego terminu) – po danym terminieProrogatio fori – zgoda na wybór sądu innego niż wynikałoby to z ogólnie przyjętych zasadProrogatio iurisdictionis – jurysdykcja krajowa Negatio per positionem alterius – zaprzeczenie poprzez przedstawienie swego stanowiska o przeciwnej tresciExceptiones peremptoriae/ dilatoriae – zarzuty niszczące (które powodują umorzenie sprawy)/ zarzuty zawieszające (powoduja przesunięcie sprawy)Exceptiones declinatoriae – Replicatio – zarzut procesowy, składany na odpowiedź na roszczenie powodaDublicatio – odpowiedź na replikęOnus proferendi – ciężar przedstawienia sprawy przez strone Onus probandi – ciezar udowodnienia twierdzeniaEi incumbit probatio qui dicit non qui negat – tego obciąza ciezar dowodu, kto mowi , nie tego kto zaprzeczaNe bis In idem – niech dwa razy o to samo nie będzie to czyło się postepowanie w tej sprawieSententia facit ius Inter partes – jak raz zapadł wyrok, to wyrok stanowi prawo miedz stronamiReformatio In Peius – zmiana na gorsze (jeżeli dana osoba wniesie odwołanie, sad II instancji nie może pogorszyc sprawy)De minimis non curat praetor – pretor nie troszczy się o drobnostki (przy kasacji można wnosic tylko znaczne sprawy)error In iudicando – wyrok co do naruszenia praw materialnych error in procedendo – błedy, wynikające nie ze złej oceny, zle złym przeprowadzonym postepowaniem

iudex inhabilis – sedzia wyłączony z mocy ustawy z rozstrzygania w danej sprawieiudex suspectus – sedzia wyłaczony z rozstrzygania sprawy na wniosek stronabsolutio ab instantia – odrzucenie pozwu professio iuris - wyznanie wiary pozwanego ad litis ordinationem - ad litem decidendam -

Prawo międzynarodowe prywatne

Lex fori – lex loci processus - prawo miejsca siedziby władzy orzekającejLocus regis formam Artus - prawo miejsca dokonania czynności prawnejStatuta personalia – statut osobowyStatuta realia – statut rzeczowy Statuta mixta – statut mieszany, odnoszący się czesciowo do osoby, czesciowo do rzeczyLex loci ubi res est - Statutum comitatur personae – Ius commune – prawo niepisane, zwyczajoweStatuta prohibitiva - statut wprowadzający zakaz nie znany prawu powszechnemustatuta prohibitiva favorabilia - statut korzystny dla osób, którego dotyczy (np. zakazy mające na celu ochronę młodocianych)statuta prohibitiva odiosa - statuty wprowadzające zakazy niekorzystne dla osób, np. wyłączenie córek od dziedziczeniastatuta permissiva – lex domicilii - prawo miejsca zamieszkaniamobilia personam sequuntur – prawa rzeczowe ( i posiadanie) na ruchomościach podlega prawu wskazanemu za pośrednictwem łącznika personalnego związanego z osobą uprawnionego z tytułu prawa rzeczowegolex loci solutionis – prawo miejsca wykonania zobowiązanialex patriae – prawo ojczyste lex patriae – diritto privato – necessario – diritto privato voluntario –lex domicilli - prawo miejsca zamieszkaniaanimus manendi - zamiar stałego pobytulex adoptionis – lex loci actus - prawo miejsca sporządzenia czynnościpactum de lege utenda – ultimum refugium – lex loci contractus - prawo miejsca zawarcia umowylex loci celebrationis matrimonii - prawo miejsca zawarcia małżeństwalex loci delicti commissi - prawo miejsca deliktu

lex rei sitae - prawo miejsca siedziby przedsiębiorstwa, położenia przedmiotu praw rzeczowych lub prawo miejsca położenia rzeczylex fori - prawo miejsca siedziby władzy orzekającejlex causae – lex valutae – lex pecuniae – prawo walutylocus gestionis – miejsce działalności gestoralex loci laboris - prawo państwa, w którym praca była, jest lub miała być wykonywanalex libri sitae - prawo miejsca wpisu do rejestru państwowegositus naturalis- lex In transitu – prawo transportowe ?lex loci expeditionis – prawo miejsca wysłanialex loci destinationis - prawo miejsca przeznaczenialex voluntatis – prawo wybrane przez stronylex loci protectionis - prawo miejsca, w którym dochodzi się ochrony praw autorskichlex carte sitae – prawo miejsca położenia dokumentulex successionis – statut spadkowy ius contrahendi (ius cantractum) – prawo zawierania umów międzynarodowychpacta sunt servanda – zasada świętości traktatów pacta tertiis non nocent non prosunt - zasada, że umowa międzynarodowa obowiązuje i tworzy określone prawa i obowiązki jedynie dla jej stronres Inter alios acta – rzecz prawie obojętnaIn favorum tertii – umowy na korzyść państwa trzeciegoOpinio iuris sive necessitatis - przeświadczenie stron, że praktyka tworzy prawoPro foro interno – adresowany do organów wewnętrznych Pro foro externo – adresowany do organów zewnętrznychDismembratio – rozbiórIus postliminii - „prawa powrotu” do poprzedniego miejsca zamieszkania i poprzedniej sytuacji prawnejTabula rasa – niezapisana tablica, karta Ius representationis omnimode - prawo reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowychQui In territorio meo est,etiam meus subditus est - ktokolwiek znajduje się na terytorium danego państwa, podlega jego władzy i prawuquidquid est in territorio, est etiam de territorio - wszystkie rzeczy znajdujące się na terytorium danego państwa podlegają jego władzy i prawudelictum iuris gentium – zbrodnia prawa narodówius sanguinis – prawo krwi przy nabywaniu obywatelstwaius soli – prawo ziemi przy nabywaniu obywatelstwapersona non grata – osoba niepożądana

Prawo i postępowanie karne

Delicta iuris gentium – zbrodnie prawa narodówVictima – ofiara Nullum crimen Nulla poena sine lege poenali anteriori – nie ma przestępstwa, jeżeli dany czyn nie został uznany za przestępstwo w drodze ustawySine lege scripta – bez prawa spisanego (nie można karać za przestępstwa zwyczajowe, musi być spisane)Sine lege certa – ustawa musi dokładnie określac dany czyn , żeby był uważany za przestępstwo (nie może być anologii)Sine lege praevia – jeżeli dany czyn nie był uważany za przestępstwo, nie może być karany Lex retro non agit – ustawa nie działa wsteczRes iudicata – rzecz osądzona (prawomocne orzeczenie sądu)Vis absoluta – siła bezwzględna, przymus fizyczny wykluczający istnienie woli (z punktu widzenia Pr. Karnego – nie ma przestępstwa)Vis compulsiva – przymus względny wywołany bojaźnią, torturami(wpływa na ocene, jest uznawany za czyn, np. obrona konieczna)Dolus directus – zamiar bezpośredniDolus directus repentinus – nagły zamiar bezpośredni Dolus directus praemeditatus – zamiar bezpośredni z góry przemyślany (przestępstwo umyślne)Dolus eventualis – zamiar przewidywalny(przewiduje, że może się zdarzyć i godzę się na to)Culpa dolo exorta – wina spowodowana podstępem Inter delicti – rożne formy stadialne przestępstwaDelictum putativum – domniemanie rzekome, przestępstwo urojone (np. samobójstwo)Nemo prudens punit quia peccatum est sed Ne peccetur – nikt nie każe dlatego , że zostało popełnione przestępstwo , ale po to, aby nie było one popełnione w przyszłości In dubio pro reo – w razie wątpliwości należy orzekac domyślnie na korzyśc oskarżonegoDolus non praesumitur – winy umyslnej nie domniemywa sięReformatio In Peius iudici appellato non licet – sędziemy apelacyjnemu nie wolno zmieniać na gorsze wyroku na niekorzyść strony, któa sie odwołujeDelicta parentum liberis non nocent – przestępstwa rodziców nie szkodzą dzieciomReus In exceptione actor est – pozwany w zakresie zarzutów staje się powodem Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat – tego obciąza dowód (przeprowadzenie postepowania dowodowego) kto mówi , a nie teo kto zaprzeczaQuod non est In actis non est In mundo - co nie jest w aktach, nie istnieje w świecie (nie bierze się tego pod uwage)

Dominus litis – oskarżającyVerba volant , scripta manent – słowa ulatują, pismo pozostaje Testis ex auditu – świadek, przekazujący to, o czym tylko słyszał (a nie uczestniczył)Nemo iudex In propria (sua) causa – nikt nie może być sędzią we własnej sprawieForum delicti commissi – Forum praeventionis – Perpetuation fori - sąd właściwy do rozpoznania danej sprawy w chwili wszczęcia postępowania, niezależnie od późniejszych zmian podstaw określających jego właściwość, pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowaniaForum connexitatis causarum – łączność spraw?Causa principalis – przyczyna GłownaCausa accessoria – Res iudicata pro veritate habetur - sprawę osądzoną ostatecznie uważa się za rozstrzygniętą; wyrok sądu uważa się za prawdę.Ne bis In idem crimen iudicetur - nie wolno dwa razy osądzać tego samego przestępstwaConfessio est Regina probationum – przyznanie się do winy jest królowa dowodówPropter falsa – wznowienie postepowania (głownie gdy dowody SA fałszywe, i znaleziono dowod na to ze podejrzany jest niewinny)Propter nova – wznowienie postepowania (błednosc prawomocnego wyroku)? ParemieIn legibus magis simplicitas quam difficultas placet – w prawie podoba sie bardziej prostota niz zawiłoścUbi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio. - Gdzie ten sam sens prawa tam to samo rozstrzygnięcieOptima est legum Interpress conseutudo – zwyczaj jest najlepsza interpretacja (wykładnia) prawaLeges ab omnibus intellegi debent. - Prawa muszą być rozumiane przez wszystkichLeges bonae ex malis moribus procreantur – dobre prawa rodzą sie ze złych zwyczajówLegem bonam a mala Nulla alia nisi naturae norma dividere possumus – dobrą ustawe od złej w żaden inny sosom niż normą prawa natury nie możemy odróżnić (Cicero)Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem – znać prawo to nie znaczy trzymać się samych słow ustaw, lecz ich tresci i znaczeniaIura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur. - Prawa są ustanawiane nie dla poszczególnych osób, a dla ogółu

Satius enim esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari –lepiej bowiem pozostać bezkarnym winnego zbrodni niż skazać niewinnegoCessante ratione legis, cessat ipsa lex – gdy ustanie przyczyna uchwalenia ustawy, traci moc sama ustawa Vanae voces populi non sunt audiendae – nie należy słuchać zwodniczych głosów luduNon omne quod licet honestum est – nie wszystko, co wolno , jest uczciwe (przyzwoite)Sententia facit ius inter partes - Wyrok tworzy prawo między stronamiLibertas inaestimabilis res est - wolność jest rzeczą bezcennąVim vi repellere licet - siłę wolno odeprzeć siłąMale nostro iure uti non debemus - Nie powinniśmy źle korzystać z (przysługującego nam) prawaNullus idoneus testis In re sua intellegitur – nikt nie powinien być świadkiem we własnej sprawiePoena costituitur In emedationem hominum – kara ustanawia się w celu poprawy ludziRes nullius cedit primo occupanti – rzecz niczyja przypada temu, kto ją pierwszy zawłaszczy Vigilantibus, non dormientibus, iura subveniunt – prawa ustanawia się dla starannych , ale nie dla niedbałychVolenti non fit iniuria – chącemu nie dzieje się krzywdaIgnorantia legis exusat neminem - nieznajomość prawa nikogo nie usprawiedliwiaCulpa lata dolo aequiparatur – rażące niedbalstwo jest zrównane z winą umyślnąEx iniuria ius non oritur – z bezprawia nie pochodzi prawoNemo ex suo delicto meliorem suam conditionem facare potest - nikt nie może czynić swojej sytuacji leprzą dzięki swojemu przestępstwuHominum causa omne ius constitutum est - wszelkie prawo ustanowione zostało dla ludziquid leges sine moribus vanae proficiunt -cóż warte puste prawa bez obyczajówmoribus ornes, legibus emendes – Corruptissima re publica plurimae leges - Im wiekszy nieład w państwie, tym liczniejsze ustawy