Kształcenie nastawione na podmiotowość Kształcenie nastawione na podmiotowość uczącego sięuczącego się

Leszek KurasLeszek Kuraslkuras@ahe.lodz.pllkuras@ahe.lodz.pl

Rozumienie KRKRozumienie KRK

Zmiana organizacyjno – prawna

zmiana „naskórkowa”

Zmiana rozumienia filozofii człowieka i procesu

edukacyjnego

zmiana stylu i mentalności

Dwa style w pedagogice Dwa style w pedagogice i funkcjonowaniu społeczeństwai funkcjonowaniu społeczeństwa

Autorytarny Autorytarny

PodmiotowyPodmiotowy

Dwa style w pedagogice Dwa style w pedagogice i funkcjonowaniu społeczeństwai funkcjonowaniu społeczeństwa

AutorytarnyAutorytarnyPodmiotowy Podmiotowy

Szkoła Szkoła (uczelnia)(uczelnia)

FirmaFirma PaństwoPaństwo

Uczeń Uczeń (student)(student)

PracownikPracownik ObywatelObywatel

Podmiot i podmiotowośćPodmiot i podmiotowośćMianem podmiotu (osoby podmiotowej) zwykło określać się osobę Mianem podmiotu (osoby podmiotowej) zwykło określać się osobę świadomą, myślącą, aktywną, otwartą na nowe doświadczenia. świadomą, myślącą, aktywną, otwartą na nowe doświadczenia.

Pojęcie podmiotu i podmiotowości łączy się z działaniem, podejmowaniem Pojęcie podmiotu i podmiotowości łączy się z działaniem, podejmowaniem decyzji. Tak więc, podmiot to osoba, która ma wpływ na otoczenie, która decyzji. Tak więc, podmiot to osoba, która ma wpływ na otoczenie, która steruje swoim życiem, ograniczając zewnętrzną determinację swoich losów. steruje swoim życiem, ograniczając zewnętrzną determinację swoich losów. Z pojęciem podmiotowości łączy się zatem nierozerwalnie pojęcie Z pojęciem podmiotowości łączy się zatem nierozerwalnie pojęcie sprawstwa, czyli poczucie wolności wyboru i kontroli podjętego działania, sprawstwa, czyli poczucie wolności wyboru i kontroli podjętego działania, a także poczucie skuteczności. a także poczucie skuteczności.

Termin podmiot używany jest do nazwania bytu świadomego, który chce Termin podmiot używany jest do nazwania bytu świadomego, który chce i może działać, który jest w stanie tak potencjalnie, jak i realnie dysponować i może działać, który jest w stanie tak potencjalnie, jak i realnie dysponować sobą. Innymi słowy, podmiot jest bytem mającym wpływ na treść, formę sobą. Innymi słowy, podmiot jest bytem mającym wpływ na treść, formę i przebieg zdarzeń, w których bierze udział. i przebieg zdarzeń, w których bierze udział. Jest bytem, działającym zgodnie Jest bytem, działającym zgodnie z własną wolą, z nastawieniem na zmianę siebie i otaczającego świata z własną wolą, z nastawieniem na zmianę siebie i otaczającego świata społecznego, technicznego, przyrodniczego itdspołecznego, technicznego, przyrodniczego itd..

Podmiot i podmiotowośćPodmiot i podmiotowość

Podmiot – Podmiot – osoba zdolna do samostanowienia osoba zdolna do samostanowienia o swoich zachowaniach o swoich zachowaniach i samodzielnego oddziaływania na i samodzielnego oddziaływania na otoczenie.otoczenie.

Autorytaryzm i jednostka autorytarnaAutorytaryzm i jednostka autorytarnaJednostka autorytarna żywi przekonanie, iż życie ludzkie jest zdeterminowane Jednostka autorytarna żywi przekonanie, iż życie ludzkie jest zdeterminowane przez siły stojące na zewnątrz własnego „ja” człowieka i uznaje tym samym, że przez siły stojące na zewnątrz własnego „ja” człowieka i uznaje tym samym, że szczęście leży w poddaniu się tym siłom. W autorytaryzmie, nie ma miejsca na szczęście leży w poddaniu się tym siłom. W autorytaryzmie, nie ma miejsca na równość. Zakłada się bowiem, iż świat składa się z osób obdarzonych siłą równość. Zakłada się bowiem, iż świat składa się z osób obdarzonych siłą i ludzi jej pozbawionych. Jednostki autorytarne są uległe i oczekują od władzy i ludzi jej pozbawionych. Jednostki autorytarne są uległe i oczekują od władzy ochrony i opieki, czyniąc ją jednocześnie odpowiedzialną za swoje życie. Można ochrony i opieki, czyniąc ją jednocześnie odpowiedzialną za swoje życie. Można wymienić następujące komponenty składające się na syndrom osobowości wymienić następujące komponenty składające się na syndrom osobowości autorytarnej:autorytarnej:

Konwencjonalizm Konwencjonalizm – rozumiany jako sztywne przywiązanie do konwencjonalnych – rozumiany jako sztywne przywiązanie do konwencjonalnych wartości klasy średniej;wartości klasy średniej;Autorytarne podporządkowanieAutorytarne podporządkowanie – czyli brak krytycyzmu wobec autorytetów – czyli brak krytycyzmu wobec autorytetów własnej grupy, podległość;własnej grupy, podległość;Autorytarna agresywnośćAutorytarna agresywność – czyli potępianie, odrzucanie i karanie osób – czyli potępianie, odrzucanie i karanie osób łamiących konwencjonalne wartości;łamiących konwencjonalne wartości;AntyintracepcjaAntyintracepcja – odrzucanie subiektywizmu, wyobraźni; – odrzucanie subiektywizmu, wyobraźni;Przesądność i stereotypowośćPrzesądność i stereotypowość – uleganie przesądom i stereotypom, skłonność – uleganie przesądom i stereotypom, skłonność do myślenia w sztywnych kategoriach;do myślenia w sztywnych kategoriach;

Dystans władzy -Dystans władzy -- - emocjonalna przestrzeń oddzielająca podwładnych od przełożonychemocjonalna przestrzeń oddzielająca podwładnych od przełożonych

Społeczeństwa o dużym dystansie władzy:Społeczeństwa o dużym dystansie władzy:

nauczyciel jest autorytetem, któremu należy się szacunek i bezwzględne podporządkowanie nauczyciel jest autorytetem, któremu należy się szacunek i bezwzględne podporządkowanie

od ucznia oczekuje się bezwarunkowego posłuszeństwa i wykonywania poleceńod ucznia oczekuje się bezwarunkowego posłuszeństwa i wykonywania poleceń

Społeczeństwa o małym dystansie władzy:Społeczeństwa o małym dystansie władzy:

relacje na linii uczeń-nauczyciel mają charakter partnerski relacje na linii uczeń-nauczyciel mają charakter partnerski

dziecko zachęca się do samorozwoju, dyskusji, podważania opinii dorosłych dziecko zachęca się do samorozwoju, dyskusji, podważania opinii dorosłych

uczeń jest tu podmiotem procesu edukacyjnego. Ceni się go za samodzielność, inicjatywę, uczeń jest tu podmiotem procesu edukacyjnego. Ceni się go za samodzielność, inicjatywę, poszukiwanie własnych rozwiązań, wyrażanie krytycznych opinii poszukiwanie własnych rozwiązań, wyrażanie krytycznych opinii

W pierwszym i w drugim przypadku, w sposób naturalny dochodzi do reprodukcji systemu W pierwszym i w drugim przypadku, w sposób naturalny dochodzi do reprodukcji systemu społecznego, przy czym w pierwszym mamy do czynienia z odtwarzaniem struktury o społecznego, przy czym w pierwszym mamy do czynienia z odtwarzaniem struktury o charakterze autorytarnym, a w drugim o charakterze autorytarnym, a w drugim o charakterze podmiotowymcharakterze podmiotowym. .

Rola szkoły (uczelni)Rola szkoły (uczelni) Szkoła (uczelnia) odpowiada za „wierność” w realizacji Szkoła (uczelnia) odpowiada za „wierność” w realizacji

narzuconego (ustalonego) programu. narzuconego (ustalonego) programu. Szkoła (uczelnia) reguluje styl życia i przekonania Szkoła (uczelnia) reguluje styl życia i przekonania

(ideologię).(ideologię).

Szkoła (uczelnia) samodzielnie określa treści i formy Szkoła (uczelnia) samodzielnie określa treści i formy kształcenia.kształcenia.

Szkoła (uczelnia) odpowiada za jakość kształcenia.Szkoła (uczelnia) odpowiada za jakość kształcenia. Jednocześnie uczeń (student) jest odpowiedzialny za Jednocześnie uczeń (student) jest odpowiedzialny za

efekty kształcenia.efekty kształcenia.

Rola nauczyciela (wykładowcy)Rola nauczyciela (wykładowcy) Nauczyciel (wykładowca) jest odpowiedzialny za to co Nauczyciel (wykładowca) jest odpowiedzialny za to co

wie i umie uczeń (student). wie i umie uczeń (student). Przedstawia algorytmy i wymusza trening tych Przedstawia algorytmy i wymusza trening tych

algorytmów.algorytmów. Stosuje środki przymusu w stosunku do ucznia Stosuje środki przymusu w stosunku do ucznia

(studenta).(studenta).

Zadaniem nauczyciela (wykładowcy) jest sformułowanie Zadaniem nauczyciela (wykładowcy) jest sformułowanie trudności i doradztwo w zakresie ich rozwiązania. trudności i doradztwo w zakresie ich rozwiązania.

Podmiotem jest uczeń (student), który jest Podmiotem jest uczeń (student), który jest odpowiedzialny za proces uczenia się.odpowiedzialny za proces uczenia się.

Rola ucznia (studenta)Rola ucznia (studenta) Uczeń (student) potrafi działać wg wymuszonych Uczeń (student) potrafi działać wg wymuszonych

algorytmów, bądź przyjąć nowe, ale narzucone z góry algorytmów, bądź przyjąć nowe, ale narzucone z góry sposoby postępowania. sposoby postępowania.

Nie jest samodzielny w podejmowaniu decyzji.Nie jest samodzielny w podejmowaniu decyzji.

Uczeń (student) jest odpowiedzialny za jakość procesu Uczeń (student) jest odpowiedzialny za jakość procesu edukacyjnego i efektów jakie uzyskuje. edukacyjnego i efektów jakie uzyskuje.

Samodzielnie organizuje swoją pracę i formułuje Samodzielnie organizuje swoją pracę i formułuje projekty.projekty.

Rola ocenyRola oceny Oceniana jest zgodność z modelem, tzn. na ile wykonana praca Oceniana jest zgodność z modelem, tzn. na ile wykonana praca

przystaje do modelu. przystaje do modelu. Ocena nastawiona jest głównie na wskazanie niedostatku.Ocena nastawiona jest głównie na wskazanie niedostatku. Może blokować aktywność realizującego zadanie.Może blokować aktywność realizującego zadanie.

Mamy tutaj do czynienia nie tyle z oceną, co z ewaluacją, tzn. Mamy tutaj do czynienia nie tyle z oceną, co z ewaluacją, tzn. weryfikacją tego, co udało osiągnąć się weryfikacją tego, co udało osiągnąć się w zrealizowanym projekcie, jaką nadwyżkę uzyskaliśmy w zrealizowanym projekcie, jaką nadwyżkę uzyskaliśmy w stosunku do przeszłości. w stosunku do przeszłości.

Ewaluacja służy zaprojektowaniu przyszłych zmian.Ewaluacja służy zaprojektowaniu przyszłych zmian. Nastawiona jest na wsparcie podmiotu w jego aktywności Nastawiona jest na wsparcie podmiotu w jego aktywności

i stymulowanie jego działań.i stymulowanie jego działań.

Szkoła tradycyjna

Szkoła podmiotowa

Wiedza

Kompetencje osobowościowe

Rys. za: prof. Makary Stasiak

Nowa (podmiotowa) strategia Nowa (podmiotowa) strategia edukacyjnaedukacyjna

1. Marginalizacja paradygmatu „przekazywania 1. Marginalizacja paradygmatu „przekazywania wiedzy” na rzecz paradygmatu „zdobywania wiedzy” na rzecz paradygmatu „zdobywania wiedzy”wiedzy”2. Uczenie uczenia się – metody muszą być 2. Uczenie uczenia się – metody muszą być nakierowane na samodzielne zdobywanie nakierowane na samodzielne zdobywanie wiedzy i umiejętności praktycznychwiedzy i umiejętności praktycznych3. Wytwarzanie wiedzy przez uczących się – 3. Wytwarzanie wiedzy przez uczących się – szkoła ma służyć wytwarzaniu wiedzy, a nie jej szkoła ma służyć wytwarzaniu wiedzy, a nie jej przekazywaniuprzekazywaniu4. Uczenie się poprzez wykonywanie 4. Uczenie się poprzez wykonywanie praktycznych zadańpraktycznych zadań

Rola KRKRola KRKMożna wprowadzić KRK nie zmieniając Można wprowadzić KRK nie zmieniając nic w stylu zarządzania procesem nic w stylu zarządzania procesem edukacyjnym i w samym nauczaniuedukacyjnym i w samym nauczaniu

bądźbądźMożna wykorzystać projektowaną reformę Można wykorzystać projektowaną reformę systemu edukacyjnego do wprowadzenia systemu edukacyjnego do wprowadzenia i urzeczywistnienia kształcenia i urzeczywistnienia kształcenia podmiotowegopodmiotowego

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę

Leszek KurasLeszek Kuraslkuras@ahe.lodz.pllkuras@ahe.lodz.pl