Kształcenie młodych naukowców w kontekście tworzenia

Kształcenie młodych naukowcóww kontekście tworzenia

Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych

Andrzej Kraśniewski

Seminarium RGSzW, 6 kwietnia 2006 r.

2Kształcenie młodych naukowcówA.Kraśniewski

PLAN PREZENTACJI Kształcenie młodych naukowców w dokumentach

Procesu Bolońskiego Kształcenie młodych naukowców: USA a Europa Zmiany na rynku pracy Stan obecny i trendy

umasowienie różnicowanie charakteru kształcenia dostosowywanie programów strukturalizacja kształcenia zróżnicowanie statusu młodych naukowców internacjonalizacja

Dylematy, problemy, postulaty, zalecenia Podsumowanie


Punkt odniesienia - model amerykański (anglosaski)

Różnorodność w Europie

Kształcenie młodych naukowców


sprawdziankompetencji

Master

PhD

Bachelor

undergraduatestudies

graduatestudies

rekrutacja

zajęciaw grupach

pracaindywidualna

Kształcenie naukowców - USA


• instytucje kształcące• forma (kształcenie indywidualne, studia)• charakter kształcenia (ogólne, specjalistyczne)

- wymagania• czas trwania (ustalony, nieustalony)• status młodego naukowca• sposób finansowania

RÓŻNORODNOŚĆ

Kształcenie naukowców - Europa


Stan obecny i trendy - badania

UNESCO-CEPES (2002-03)Doctoral Degrees and Qualifications in the Contexts of the EHEA and the ERIA

Marie Curie Fellowship Association (2003)

Eurodoc (2003, 2004)badania prowadzone w środowisku młodych naukowców

European University Association - EUA (2002-05)Trends in Learning Structures in European Higher Education (Trends III, 2003; Trends IV, 2005)

European University Association - EUA (2004-05)Doctoral Programmes in Europe


Stan obecny i trendy - badania

Prezentacja wyników, dyskusje, zalecenia

konferencje EUA• konferencja „The Role of the Universities in the European

Research Area” (Bristol, marzec 2003)

• konferencja „The Europe of Knowledge 2020” (Liege, kwiecień 2004)

• konferencja „The role of universities in research training for the knowledge society” (Maastricht, paźdz. 2004)

• seminarium „Doctoral Programmes for the European Knowledge Society” (Salzburg, luty 2005)

• Konwencja Europejskich Uczelni Akademickich (Glasgow, kwiecień 2005)

• konferencja „Research in European Universities” (Uppsala, paźdz. 2005)

• workshop „Graduate Schools in Europe: How Can They Enhance University Research” (Londyn, list. 2005)


Zmiany na rynku pracy

Europa Południowa, Centralna i Wschodniarynek „tradycyjny” - uczelnie i instytuty badawcze

Europa Północno-Zachodnia, USArynek „rozszerzony” o instytucje gospodarcze• w Holandii tylko 38% doktorów pozostaje na uczelni

• w Niemczech większość osób zarządzających dużymi firmami ma stopień doktora

• w Sun Microsystems (USA) do pracy w dziale projektowania przyjmowani tylko doktorzy

RYNEK PRACY NAUKOWCÓW - DWA MODELE

zatrudnienie doktorów w gospodarceUSA: 6/1000Europa (UE): 2.5/1000

źródło: E. Wittbrodt, 2004



Strategia Lizbońska

Polska liczba doktoratów rocznie – ok. 5 700 liczba nauczycieli akademickich – ok. 92 000

źródło: GUS 2005

Strategia Lizbońska3% PKB na prace badawcze w 2010 r. w krajach UE

700 000 nowych miejsc pracy w Europie związanych z badaniami naukowymi

źródło: Komisja Europejska, czerwiec 2003„Investing in research: an action plan for Europe”

ale ... tylko 50 000 - 70 000 na uczelniach



DYLEMAT ZWIĄZANY Z KSZTAŁCENIEM NAUKOWCÓW [Geiger, 1997]

Doktorat (PhD):

zbyt mało - dla tradycyjnych odbiorców: przyszłych profesorów i naukowców

zbyt dużo (i niekoniecznie to, co najbardziej potrzebne) - dla wielu potencjalnych „klientów”


Nowe oczekiwania wobec absolwenta

Pożądane cechy „absolwenta” (umiejętności ogólne)

umiejętność uczenia się (samokształcenia)

umiejętność stawiania i rozwiązywania problemów

umiejętność analitycznego i krytycznego myślenia (krytycznej refleksji)

umiejętność komunikowania się (w mowie i piśmie), także z niespecjalistami (mediami, ...)

umiejętność zarządzanie zespołem i projektem

umiejętność pracy w zespole międzynarodowym

rozumienie problemów środowiska badawczego (aspekty prawne, etyczne, komercyjne, ...)

elastyczność – umiejętność adaptacji do nowych warunków, zadań, ...

przedsiębiorczość


źródło: A. Huijser, Executive V-President, Philips, EUA Conf., Maastricht 2004



Kształtowanie umiejętności ogólnych- opinie młodych naukowców

źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005

ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi



źródło: M. Lola, Marie Curie Fellowship Association, EUA Conf., Salzburg 2005

ankieta MCFA, Eurodoc & Pi-Net (2003); 2790 odpowiedzi

Najbardziej pożądane umiejętności ogólne – opinie młodych naukowców



„Umasowienie” kształcenia

Polska

2695

33040

1990/91 2004/05

źródło: GUS 2005

UK: 107 000USA: 400 000


indywidualnapraca naukowa

karieraakademicka

Różnicowanie charakteru kształcenia

model USA

udział w zajęciachzbiorowych

karieranieakademicka

Komisja Europejska, lipiec 2003:„Researchers in the ERA: One Profession, Multiple Careers”


Różnicowanie charakteru kształcenia

„research” doctorates

„taught” doctorates

„professional” doctorates

„industrial” doctorates

studia full-time i part-time

różne warunki przyjęcia na studia (po studiach I lub II stopnia)

kształcenie „podoktorskie” (post-doc)


Professional doctorates

kształtowanie umiejętności analitycznych i metodologicznych

ale

mniejsze wymagania dotyczące nowatorskiego charakteru wyników badań

tematyka rozprawy wynikająca z doświadczeń zawodowych wspólne „promotorstwo” (uczelnia – inna instytucja) większy nacisk na kształtowanie umiejętności ogólnych,

przydatnych na rynku pracy

zaangażowanie instytucji gospodarczych w tworzenie programów i zarządzanie studiami

specjalne nazwy programów (New Route PhD w UK) inne nazwy „stopni” (Doctor of Engineering, Doctor of

Education, Doctor of Business Administration, ...)


Industrial doctoratesBosch (2004):nakłady na badania: 3 mld euro (7.5% sprzedaży)

źródło: M. Rimini-Döring, R. Bosch GmbH, EUA Conf., Salzburg 2005

(160 studentów)Industrial Research

Degree


źródło: M. Ritter, Pro-Rector, Imperial College London, EUA Conf., Maastricht 2004

Dostosowanie programów do potrzeb rynku


w ramach autopromocji ...

POLITECHNIKA WARSZAWSKAoferta dydaktyczna studiów doktoranckich- wykłady specjalne

Techniki komunikowania się w działalności naukowca

A. Kraśniewski (PW), W. Murzyn (Siemens)


Strukturalizacja kształcenia

wydzielony program studiów w uczelni (jednostce) prowadzącej inne rodzaje studiów

wydzielona jednostka typu graduate school w ramach uczelni

wydzielona instytucja - uczelnia kształcąca wyłącznie na poziomie graduate, często o charakterze międzynarodowym

European University Institute, Florencja- studia na poziomie doktorskim i post-doc w

dziedzinie nauk społecznych


Zróżnicowanie statusu młodego naukowca

pracownik uczelni (instytucji naukowej)...

student (studiów doktoranckich) niepłacący za kształcenie, otrzymujący wynagrodzenie (stypendium) za realizację określonych zadań...

student (studiów doktoranckich) płacący za kształcenie

+ zróżnicowane gwarancje socjalne


Zróżnicowanie statusu młodego naukowca

związek z finansowaniem finansowanie zewnętrzne finansowanie wewnętrzne (decyzje

instytucji)Francja, 2001

zasoby rodzinne 36%własna praca zarobkowa 20%stypendia - minister, władze lok., fundacje, ... 33%źródła zagraniczne (krajowe, UE) 7%porozumienia z instytucjami gospodarczymi 4%

źródło: „Researchers in the ERA: One Profession, Multiple Careers”, KE, 2003

usatysfakcjonowanie doktorantów z warunków życiaHolandia 90%Włochy 20%

źródło: E. Wittbrodt, raport dla Rady Europy, 2001


Internacjonalizacja

studenci zagraniczni

USA > 50%, UK – 44%, Francja – 25%

wspólnie prowadzone programy studiów (European Doctorate, joint degrees, co-tutelle)

międzynarodowe instytucje kształcące młodych naukowców

program KE Human Resources and Mobility (Marie Curie Actions)

rozszerzenie Erasmus Mundus na studia III stopnia?


European Doctorate

Idea (późne lata 90.) - Confederation of EU Rectors’ Conferences

rozprawa obejmująca m.in. wyniki badań wykonanych podczas pobytu w innym kraju UE (co najmniej trymestr)

co najmniej 2 recenzentów z 2 różnych krajów UE innych niż kraj, w którym przeprowadzana jest obrona

część obrony w języku UE, różnym od języka kraju, w którym przeprowadzana jest obrona

Powrót idei - 2005 (European Doctorate Label)- Komisja Europejska


Marie Curie Actions

w ramach 6PR

budżet – 1.6 mld euro (ok. 10% 6PR)

granty/stypendia dla instytucji i naukowców (12 rodzajów)

specjalne granty/stypendia dla młodych naukowców

zalecenie Komisji Europejskiej C(2005) 576dot. Europejskiej Karty Naukowca

młody (początkujący) naukowiec - early stage researcher (ESR)4 pierwsze lata pracy naukowej w pełnym wymiarze czasu (full time) po uzyskaniu dyplomu umożliwiającego podjęcie studiów doktoranckich

w 7PR znaczny wzrost nakładów:6.3 mld euro w 2007-

2013


granty dla instytucji badawczych

Research Training Networks • sieć instytucji z różnych krajów• 65% budżetu na kształcenie młodych naukowców

Host Fellowships for Early-Stage Research Training • jedna lub kilka instytucji• stypendia: 3 miesiące - 3 lata

Conferences and Training Courses• dofinansowanie udziału młodych naukowców

Marie Curie Actions

Host Fellowships - stopa sukcesuEuropa ok. 10%Polska 0% (ok. 100 wniosków)

źródło: M. Muter, Krajowy Punkt Kontaktowy, 2004

w 7PR:Marie Curie

Networksfor ESR


stypendia dla młodych naukowców

przyznawane przez instytucje badawcze otrzymujące granty KE

przyznawane bezpośrednio przez KE - Excellence Grants

Marie Curie Actions

stypendium 30 550 euro/rok (+ korekta) koszty podróży dodatki (rozwój, rozłąka, ...)

496

DE

źródło: KPK, 2004

399

PL

383

FR

148

CZwykorzystanie stypendiów5PR, host-driven schemes


Pan-European Researcher’s Mobility Portal

http://europa.eu.int/eracareers

Adapted to your career stagez opcjąpost graduate or < 4 years of research experience

European Charter for Researchers and Code of Conduct for the Recruitment of Researchers


www.eurodoc.net

utworzone w 2002 r. skupia organizacje doktorantów i młodych naukowców

z 21 krajów Supervision and Training Charter for Early Stage

Researchers

Stowarzyszenie Eurodoc

wkład do Europejskiej Karty Naukowca (KE, marzec 2005)



Comparative table on Comparative table on roles and working roles and working conditions of PhD conditions of PhD candidates. candidates. (Eurodoc/FJI 2003)(Eurodoc/FJI 2003)


2004 podobne badania z udziałem Polski (Sapere Aude)


Europejskie dylematy

Jaki model kształcenia? charakter kształcenia wymagania (minimalne?) warunki przyjęcia (po studiach II stopnia?) stopień integracji studiów doktoranckich

(studiów III stopnia) ze studiami II stopnia czas trwania

Jaki status młodego naukowca? Jak finansować kształcenie? Kto ma nadawać stopnie naukowe? (tylko

uczelnie?) Kto ma kształcić? (tylko centra doskonałości?) Jak zapewnić jakość?


Europejskie problemy

Brak strategii (zbyt wielu badaczy i wyników w „nasyconych” obszarach, braki w innych)

Zbyt „wąskie” kształcenie

Niejasny status i niedostateczne prawa socjalne


Postulaty, zalecenia (1)

Europejska Karta Naukowca

zalecenie Komisji Europejskiej C(2005) 576, 11.03.2005

Commission Recommendation on the European Charter for Researchers and a Code of Conduct for the Recruitment of Researchers


Postulaty, zalecenia (2)

Projekt EUA (2004-05)Doctoral Programmes in Europe 143 zgłoszenia z 32 krajów wybrano 49 uczelni, w tym 4 z Polski 6 sieci tematycznych

• Structure and organisation of doctoral programmes (SGH, UWr)

• Financing doctoral programmes (AE Kraków)• Quality of doctoral programmes• Innovative practice for doctoral programmes• All themes (UW)• Network of networks – joint programmes

wyniki - konferencja (Bologna Process Seminar) „Doctoral Programmes for the European Knowledge Society”, Salzburg, luty 2005


1. Główny element kształcenia – badania naukowe

training by research, not training for research

ale z uzwględnieniem potrzeb rynku pracy (pracodawców innych niż uczelnie)

2. Kształcenie młodych naukowców – element strategii rozwoju uczelni akademickich

3. Zróżnicowanie modeli kształcenia – pozytywna cecha i źródło przewagi konkurencyjnej EHEA

4. Doktoranci traktowani jako młodzi naukowcy – profesjonaliści wnoszący wkład do rozwoju wiedzy

5. Dobrze zdefiniowane i „przezroczyste” relacje (prawa i obowiązki) doktorant-opiekun-uczelnia

Salzburg 2005


6. Niezbędna „masa krytyczna”, osiągana w różny sposób• graduate schools• regionalna, krajowa i międzynarodowa

współpraca uczelni

7. Właściwy czas trwania studiów doktoranckich: 3 lub 4 lata (full-time)

8. Wspieranie innowacyjnych rozwiązań – w celu zapewnienia kształcenia interdyscyplinarnego oraz kształcenia umiejętności ogólnych

9. Zwiększenie współpracy oraz mobilności • geograficznej• międzydyscyplinarnej• międzysektorowej

10. Zapewnienie stałego i adekwatnego finansowania

Salzburg 2005


Kształcenie młodych naukowców

Kształcenie młodych naukowcówjako temat analiz, dyskusji i badań naukowych ma swoje „pięć minut” (dwa lata)

Konferencja Ministrów w Londynie (2007):

raport BFUG na temat zasad prowadzeniastudiów doktoranckich (III stopnia)


Kolejne projekty, kolejne wyniki, ...

nowy projekt EUA: DOC-CAREERS

seminaria, konferencje EUA • Doctoral programmes in Europe: Supervision and General

Skills Training (Bruksela, marzec 2006)• Doctoral candidates as young professionals: funding and

support mechanisms (Wiedeń, czerwiec 2006) • Doctoral programmes in Europe: Master degree and its link

to doctoral education, doctoral/graduate schools in Europe (Bruksela, paźdz. 2006)

• Bologna Seminar: European Doctoral Programmes in Transition (Nicea, grudzień 2006)

badania organizowane przez różne sieci tematyczne • TREE (Teaching and Research in Engineering in Europe) –

finansowane przez Socrates-Erasmus • ...


a co w Polsce?

seminaria RGSzW (MEiN)

prace zespołu KRASP-PAN ds. opracowania modelu awansu naukowego w Polsce• konferencja Model awansu naukowego w Polsce,

Kraków, 17-18 marca 2006

seminarium PAN, 25 maja 2006

...

działania z inicjatywy krajowej reprezentacji doktorantów


Uchwała Prezydium KRASP z dnia 24 marca 2006 r.

w sprawie wspierania samorządności doktorantów

Prezydium Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich zwraca się do Ministra Edukacji i Nauki o udzielenie wsparcia działaniom doktorantów zmierzającym do przeprowadzeniazjazdu delegatów uczelnianych samorządów doktorantów, a także o stworzenie warunków do skutecznego działaniapowołanej na zjeździe krajowej reprezentacji doktorantów,zgodnie z art. 209 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.

Przewodniczący KRASP prof. dr hab. inż. Tadeusz Luty

Krajowa reprezentacja doktorantów


jako wkład do dyskusji ...

Nowe podejście do kształcenia doktorantów- przykład

studia III stopnia na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych PW

- uruchomione (jako studia III stopnia) - 1999

- 215 studentów

zintegrowane programowo i organizacyjnie ze studiami II stopnia

zasady studiowania oparte na systemie punktowym

otwarte dla kandydatów z uczelni nietechnicznych


www.elka.pw.edu.pl


A. Kraśniewski, K. Malinowski, „Making Ph.D. Studies More Attractive”, Proc. SEFI Annual Conf., pp. 141-146, Winterthur, Sept. 1999.

A. Kraśniewski, „Towards transparent, readable and comparable third degree: Making doctorate-level engineering education a part of the Bologna Process”, Proc. Int. Conf. on Engineering Education and Research, pp. 1363-1371, Olomouc, June 2004.

A. Kraśniewski, „Engineering education at the doctorate level: meeting the Bologna objectives”, Proc. SEFI 2004 Annual Conference: The XXI Century - The Golden Opportunity for Engineering Education, pp. 229-235, Valencia, Sept. 2004.

Best paper award w kategorii Bologna Declaration Processes

Kształcenie młodych naukowców w kontekście tworzenia

Documents

Transcript of Kształcenie młodych naukowców w kontekście tworzenia