Kształcenie i uczenie się w miejscu pracy w Polsce

Wojciech Stęchły Educational Research Institute

8 czerwca 2015, Bratysława

Wybrane informacje ogólne: Populacja 38,5 mln (2013) Ludność aktywna 17,4 mln; 56% (2013) zawodowo Bezrobocie 9,0% (2014) Bezrobocie 15-24 23,9% (2014) Bezrobocie 25-74 7,7% (2014) Oczekiwany okres 32,2 lata (2014) życia zawodowego Źródła: Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (LFS), Główny Urząd Statystyczny, Eurostat

Polska

Źród

ło: E

uryd

ice

Ogólny schemat krajowego systemu kwalifikacji w Polsce

Źród

ło: R

apor

t Ref

eren

cyjn

y (IB

E, 2

013)

Kształcenie (się) zawodowe w Polsce

• Oświata • Szkolnictwo wyższe

• Rzemiosło

• Uczenie się poza systemem edukacji i rzemiosłem

• w przedsiębiorstwach • w stowarzyszeniach, organizacjach pozarządowych • w instytucjach publicznych (np. urzędy, policja, wojsko,…) • samokształcenie • …

Uczniowie i studenci według wieku Grupy wieku

Odsetek uczniów i studentów w grupie wiekowej

16-18 94,2%

19-24 54,6%

25-29 8,2%

30 i więcej 1,0%

Źród

ło: G

US

Uczenie się dorosłych

Oświata i rzemiosło

Zmiany w systemie edukacji w Polsce Wprowadzane zmiany są częścią reformy nakierowanej na modernizację systemu edukacji oraz systemu kwalifikacji:

Od lat 90. zmiany mające na celu podniesienie jakości edukacji we wszystkich działach: wprowadzenie zewnętrznych egzaminów, reformy strukturalne, zmiany w edukacji i ścieżce zawodowej nauczycieli.

Wprowadzanie efektów uczenia się w – Edukacji ogólnej (2009) oraz – Edukacji wyższej (2011);

Tworzenie Polskiej Ramy Kwalifikacji oraz modernizacja krajowego systemu kwalifikacji (zob. Raport Referencyjny 2013)

Źród

ło: D

ębow

ski,

Stęc

hły

(IBE,

201

4)

Zmiany w kształceniu zawodowym (2012) Cele:

– Powiązanie szkolnictwa zawodowego z rynkiem pracy, uelastycznienie systemu potwierdzania kwalifikacji zawodowych

– Zwiększenie atrakcyjności dostępności kształcenia zawodowego

Wybrane zmiany: – Modyfikacja klasyfikacji zawodów i specjalności, wyodrębnienie kwalifikacji w

zawodach – Modernizacja podstawy programowej kształcenia w zawodach, opisanie

kwalifikacji przy pomocy efektów uczenia się – Zmiany w strukturze szkolnictwa zawodowego i wprowadzenie kwalifikacyjnych

kursów zawodowych – Zmiany w organizacji egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe

Źród

ło: I

nsty

tut B

adań

Edu

kacy

jnyc

h

Źród

ło: G

US

System edukacji w Polsce

Świa

dect

wo

potw

ierd

zają

ce

kwal

ifika

cję

w za

wod

zie

Świa

dect

wo

ukoń

czen

ia o

dpow

iedn

iego

ty

pu sz

koły

(pot

wie

rdze

nie

pozio

mu

w

yksz

tałc

enia

ogó

lneg

o)

Dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie (kwalifikacja złożona)

Świa

dect

wo

potw

ierd

zają

ce

kwal

ifika

cję

w za

wod

zie

Świa

dect

wo

potw

ierd

zają

ce

kwal

ifika

cję

w za

wod

zie

Źród

ło: D

ębow

ski,

Stęc

hły

(IBE,

201

4)

Źród

ło: D

ębow

ski,

Stęc

hły

(IBE,

201

4)

Świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie

Efekty uczenia się wspólne dla wszystkich zawodów

Efekty uczenia się wspólne dla grupy zawodów

Efekty uczenia się właściwe dla kwalifikacji

Kwalifikacje i zestawy efektów uczenia się Related to: – workplace health and safety, – starting and operating business activities, – foreign language ability related to the occupation, – personal and social competencies, – organising the work of small teams (in upper secondary technical schools and post-secondary non-tertiary schools);

In one of the following fields: – administrative-service oriented, – construction, – electrical-electronics, – mechanics-mining-metallurgy, – agriculture-forestry with environmental protection, – tourism-gastronomy, – medical and social, – creative arts; Spójne zestawy efektów uczenia się

pogrupowane według kryteriów zadań zawodowych, wyników (dzieło, usługa) lub etapów procesu pracy.

Rok

szk

oły

zaw

odow

ców

Kilka liczb o kształceniu zawodowym

• Zasadnicze szkoły zawodowe – 185,6 tys. uczniów • Technika – 517,7 tys. uczniów • Kwalifikacyjne kursy zawodowe – 24,7 tys. słuchaczy

• Rzemiosło – 75 tys. uczących się

• zmniejsza się liczba zakładów szkolących i uczniów w rzemiośle

• możliwość nauki i potwierdzania kwalifikacji zawodowych w 125 zawodach, w tym w 49 zawodach szkolnych

• ok 90% młodocianych pracowników dokształca się teoretycznie w zasadniczych szkołach zawodowych

2012 2013 2014

Zakłady szkolące uczniów 25 140 24 702 23 819

Uczniowie w rzemiośle 76 365 75 045 73 575

Świadectwa czeladnicze 33 332 32 890 29 457

Dyplomy mistrzowskie 3 783 3 400 3 496

Kształcenie zawodowe w rzemiośle

Źród

ło: Z

RP

Kształcenie zawodowe w rzemiośle

• Zdawalność egzaminów czeladniczych – 91,5% w 2013 roku • W 2014 r. 30 szkół, których organem prowadzącym są izba rzemieślnicza

lub cech. Łącznie kształci się w nich blisko 6 tysięcy uczniów • Wyniki badań obserwatoriów rynku pracy:

• Spójność doświadczenia zawodowego z kierunkiem kształcenia 95,5% (pozostali uczący się 63,2%) [Lublin]

• Dostępność pracy zgodnej z profilem kształcenia 45,6% (absolwenci techników 31,2%, studiów wyższych 6,4%) [Lublin]

• Wyniki badań Izby Rzemieślniczej i Przedsiębiorczości w Białymstoku: • Wskaźnik zatrudnienia absolwentów rzemieślniczej nauki zawodu w

firmie, w której się uczyli – 19-27%, w „podobnej firmie w okolicy zamieszkania” – 16-20%. [2009-2013, N=2066]

Źród

ło: Z

RP

Ile jest WBL w kształceniu zawodowym?

• Ok. 100 tys. uczniów w systemie dualnym, z tego 73,5 tys. w ramach izb rzemieślniczych

• Minimalny udział kształcenia praktycznego w: • Zasadniczych szkołach zawodowych = 60% (970 h/3 lata) • Technikach = 50% (735 h/4 lata)

• „Praktyczna nauka zawodu” może być organizowana u pracodawcy, ale również w placówkach kształcenia praktycznego, ustawicznego, jak również w warsztatach i pracowniach szkolnych.

Zajęcia praktyczne

Źród

ło: S

tan

szko

lnic

twa

zaw

odow

ego

w P

olsc

e –

Rap

ort (

2013

),

Kraj

owy

Ośr

odek

Wsp

iera

nia

Eduk

acji

Zaw

odow

ej i

Ust

awic

znej

Praktyki zawodowe

Źród

ło: S

tan

szko

lnic

twa

zaw

odow

ego

w P

olsc

e –

Rap

ort (

2013

),

Kraj

owy

Ośr

odek

Wsp

iera

nia

Eduk

acji

Zaw

odow

ej i

Ust

awic

znej

W szkole czy u pracodawcy? • Zajęcia praktyczne organizowane w:

• szkole częściej realizowane są w takich obszarach, jak: chemiczny, ceramiczny i szklarski, turystyka i hotelarstwo, rolno-hodowlany, leśnictwo, rybactwo i inżynieria środowiska, medyczno-społeczny oraz ochrony i bezpieczeństwa.

• u pracodawcy (lub w indywidualnym gospodarstwie rolnym) • częściej są to uczniowie z zasadniczych szkół zawodowych • z takich obszarów zawodowych jak: gastronomia i produkcja spożywcza,

ekonomiczno-finansowo-biurowy, poligraficzno-drukarski i papierniczy oraz fryzjersko-kosmetyczny).

• częściej na wsiach i w mniejszych miastach.

Źród

ło: S

tan

szko

lnic

twa

zaw

odow

ego

w P

olsc

e –

Rap

ort (

2013

),

Kraj

owy

Ośr

odek

Wsp

iera

nia

Eduk

acji

Zaw

odow

ej i

Ust

awic

znej

Triada jakości

Efekty uczenia się

(w kwalifikacji)

Sprawdzanie

efektów uczenia się

Uczenie się

Szkolnictwo wyższe

Szkolnictwo wyższe w Polsce • 1,5 mln studentów, 130 tys. słuchaczy studiów

podyplomowych • Studenci na studiach

• stacjonarnych 55% • niestacjonarnych 45%

• 438 szkół wyższych (2013/2014), większość to

wyższe szkoły zawodowe • Rozróżnienie na kierunki o profilu

ogólnoakademickim i praktycznym (min. 3 miesiące praktyki studenckiej)

Mediana liczby studentów wg. typów szkół wyższych

Źród

ło: S

zkol

nict

wo

Wyż

sze

w P

olsc

e 20

13, M

NiS

W

Profile kształcenia na kierunkach studiów

Źród

ło: S

zkol

nict

wo

Wyż

sze

w P

olsc

e 20

13, M

NiS

W

WBL w Państwowych Wyższych Szkołach Zawodowych

• Na podstawie ankiety przeprowadzonej w 10 PWSZ (dr T. Saryusz-Wolski, dr D. Piotrowska, 2014)

Źród

ło: d

r T. S

aryu

sz-W

olsk

i, dr

D. P

iotro

wsk

a, (P

Ł,IB

E 20

14)

WBL w Państwowych Wyższych Szkołach Zawodowych

WBL w Państwowych Wyższych Szkołach Zawodowych

• Jaka jest liczba prowadzących/ współprowadzących przedmioty zatrudnionych w przemyśle

• Dwie uczelnie oferują studia dualne

• programy studiów są identyczne z tradycyjnymi. Studenci realizują te same przedmioty/moduły.

Uczenie się poza systemem edukacji

Ogólny schemat krajowego systemu kwalifikacji w Polsce

Źród

ło: R

apor

t Ref

eren

cyjn

y (IB

E, 2

013)

Główne elementy systemu

Zintegrowany system

kwalifikacji

Polska Rama Kwalifikacji

Zintegrowany Rejestr

Kwalifikacji

Zapewnianie jakości, walidacja,

przenoszenie i akumulowanie

osiągnięć

Jakość kwalifikacji (nadanej osobie)

A. Jakość kwalifikacji zdefiniowanej

- kwalifikacja „dobrze pomyślana”: adekwatna do potrzeb, aktualna, realna

- kwalifikacja dobrze opisana

Jakość uczenia się

B. Jakość walidacji (z uwzględnieniem różnych ścieżek

dojścia do kwalifikacji)

- adekwatność procesu walidacji (do charakteru danej kwalifikacji)

- kompletność procesu walidacji

- skuteczność zapewniania jakości na każdym etapie procesu (ludzie, miejsca, sposoby działania, metody, narzędzia)

33

System kwalifikacji, możliwości dla WBL

Projektowanie kwalifikacji przez podmioty prywatne, organizacje pozarządowe (np. stowarzyszenia, związki, fundacje)

Opisanie efektów uczenia się w kwalifikacjach: – z punktu widzenia uczącego się, a nie procesu kształcenia – z uwzględnieniem obszaru ich wykorzystania (np. miejsca pracy)

Możliwość kierunkowania uczenia się poza- i nieformalnego w oparciu opisy kwalifikacji i potwierdzania kompetencji uzyskiwanych np. w miejscu pracy

Projekt systemowy „Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Instytut Badań Edukacyjnych Biuro Projektu Krajowych Ram Kwalifikacji ul. Górczewska 8, 01-180 Warszawa tel.: (22) 241 71 70, e-mail: krkbiuro@ibe.edu.pl

Dziękuję za uwagę!