1

Jubileuszowy Kongres Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego "Interdyscyplinarność w glottodydaktyce"

KSIĘGA ABSTRAKTÓW

Wydział Neofilologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

9-11 września 2019

2

dr hab., prof. UAM Sylwia ADAMCZAK-KRYSZTOFOWICZ dr hab. Anna SZCZEPANIAK-KOZAK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Mowa nienawiści w dyskursie szkolnym i uniwersyteckim w Polsce: wybrane przykłady i wynikające z nich implikacje glottodydaktyczne

W obliczu zmian społecznych, powiązanych z nasilającymi się ruchami migracyjnymi w Polsce i Europe, nauczyciele i osoby zarządzające oświatą już prawie na co dzień uczą i pracują w środowisku, które w różnym stopniu charakteryzuje się interkulturowością. W literaturze pedagogicznej, zwłaszcza w tej dotyczącej interkulturowości i kompetencji, najczęściej pomija się fakt, iż wielokulturowa edukacja oznacza nie tylko same pozytywy. Niestety kontakt na gruncie szkolnym i uniwersyteckim między uczącymi się czy nauczycielami pochodzącymi z różnych kultur często prowadzi do nieporozumień, z których tylko część można wytłumaczyć brakiem dostatecznej świadomości czy też kompetencji językowej osób w nim uczestniczących. Coraz więcej badań dowodzi, że niekiedy uczący się lub nauczający świadomie formułują wypowiedzi o charakterze rasistowskim i w kontaktach z przedstawicielami innych kultur, narodów lub krajów, do których są uprzedzeni, ich zachowanie przybiera formę ataków fizycznych, słownych, niewerbalnych czy też graficznych. Ataki werbalne, u podłoża których może leżeć między innymi agresywny nacjonalizm, nietolerancja lub dyskryminacja, określa się metaforycznym mianem „mowy nienawiści”. Ten rodzaj wypowiedzi z reguły ma na celu rozpowszechnianie lub usprawiedliwianie nienawiści rasowej bądź ksenofobii. Nasza prezentacja stanowi próbę omówienia wybranych cech charakterystycznych mowy nienawiści w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem tych badań, które dotyczą dyskursu szkolnego i uniwersyteckiego.

***

dr Olga ALEKSANDROWSKA dr hab., prof. UG Danuta STANULEWICZ Uniwersytet Gdański

Internetowe platformy do nauki języków obcych - opinie użytkowników W ostatnich latach nastąpił wzrost zainteresowania internetowymi platformami do nauki języków obcych, wśród których znajdują się m.in. Babbel, Busuu, Duolingo, Memrise i Rosetta Stone. Platformy te oferują kursy różnych języków obcych. Przykładowo, platforma Duolingo udostępnia kurs języka angielskiego dla użytkowników wielu języków, w tym polskiego, a także naukę głównie przy pomocy języka angielskiego, takich języków jak hiszpański, francuski, niemiecki, japoński i wielu innych. Celem referatu jest zaprezentowanie wyników ankiety z osobami korzystającymi z kursów oferowanych przez platformy internetowe, głównie Duolingo i Memrise. Ankieta zawiera 29 pytań. W referacie skoncentrujemy się, ze względu na ograniczony czas, na odpowiedziach respondentów na wybrane pytania, m.in. dotyczących użycia angielskiego jako języka nauczania innego języka obcego, aspektów znajomości języka docelowego, które poprawiły się w największym stopniu, znaczenia elementów grywalizacji w nauce oraz potrzeb użytkowników platform internetowych w zakresie nauki języka obcego.

***

dr hab. Magdalena ALEKSANDRZAK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Problemy terminologiczne w glottodydaktyce – źródła, przykłady i konsekwencje Specyfika glottodydaktyki, a także interdyscyplinarny charakter (Wilczyńska 2010, Dakowska 2015) jej przedmiotu badań powoduje, iż terminologia stosowana dla ich opisu często jest niejednoznaczna. Szeroki aparat pojęciowy glottodydaktyki bywa przyczyną pewnego chaosu terminologicznego, gdyż pojęcia i terminy pozornie oczywiste są niejednokrotnie rozumiane w odmienny sposób przez autorów zajmujących się określonym zagadnieniem. W referacie powyższe zjawisko zostanie zilustrowane na przykładzie wybranych terminów powszechnie stosowanych w debatach i opracowaniach glottodydaktycznych. Pierwsza grupa niejednoznacznych terminów to pojęcia często pojawiające się w dyskusjach dotyczących np. rozwijania sprawności produktywnych, takie jak kompetencja (Zając 2011, Savignon 2005), komunikacja, dyskurs (Wilczyńska 2012), interakcja i autentyczność (Smuk 2013). Druga grupa obejmuje terminy sytuujące się w szerokim i niejednolitym obszarze różnic indywidualnych (Pawlak 2017), w tym różnorodnie definiowane pojęcia motywacji, stylów uczenia się, strategii i osobowości. Celem wystąpienia jest uzasadnienie konieczności jasnego definiowania lub większej precyzji w interpretacji zagadnień będących przedmiotem zainteresowania glottodydaktyków.

***

dr hab. Agnieszka ANDRYCHOWICZ-TROJANOWSKA prof. zw. dr hab. Sambor GRUCZA Uniwersytet Warszawski

Okulograficzna ocena stopnia dostosowania podręczników szkolnych do nauki języka angielskiego do potrzeb uczniów z dysleksją rozwojową

3

Współczesne podręczniki do nauki języka angielskiego przekazują informację zarówno wizualnie, jak i werbalnie, dominuje w nich przekaz wizualny realizowany poprzez fotografie, kolorowe nagłówki, kolorowe czcionki w zależności od typu tekstu itp. i relatywnie mało tekstu. Co istotne, z takich właśnie podręczników korzystają wszyscy uczniowie polskich szkół, bez względu na to, czy cierpią, czy też nie, na dysleksję rozwojową. Kwestia często nadmiernej kolorystyki podręczników skłania do postawienia pytań o faktyczną potrzebę stosowania takiej różnorodności barw, o sposób, w jaki kolor obramowuje i ewentualnie wzmacnia (wyróżnia) tekst, o przypadkowość bądź celowość doboru kolorów. Podkreślić trzeba, że mimo iż podręczniki szkolne stanowią połączenie informacji tekstowej i wizualnej, to połączenie to i jego wpływ na percepcję nie były do tej pory przedmiotem zakrojonych na szeroką skalę badań okulograficznych. Celem prowadzonych przez nas badań jest odpowiedź na pytanie o relewantność bądź nierelewantność glottodydaktyczną elementów układu graficznego podręczników do nauki języka angielskiego, jaki jest proponowany uczniom. Odpowiedź ta jest szczególnie istotna w przypadku uczniów z dysleksją rozwojową i ewentualnych możliwości stymulowania procesu internalizacji kompetencji językowych przez tę grupę uczniowską poprzez odpowiednią konstrukcję graficzno-edytorską proponowanych im materiałów glottodydaktycznych.

***

dr Ewa ANDRZEJEWSKA Uniwersytet Gdański

Interdyscyplinarność glottodydaktycznych badań podręcznikowych. Metaanaliza publikacji na łamach czasopisma „Neofilolog” (1930-2019)

Podręcznik jako książka szkolna jest bardzo złożonym przedmiotem badań. W konsekwencji tego odnotowujemy różne perspektywy opisu i analizy materiałów dydaktycznych. Literatura przedmiotu pokazuje, że glottodydaktyczne badania podręcznikowe dotyczą zagadnień mających źródło w różnych dyscyplinach, między innymi takich jak lingwistyka, dydaktyka ogólna, dydaktyki przedmiotowe, dydaktyka mediów, pedagogika, kognitywistyka, socjolingwistyka, nauki społeczne, kulturoznawstwo, polityka oświatowa. Jednocześnie są to prace wykorzystujące odmienne metodologie, metody i techniki. Aby zbadać zróżnicowanie perspektyw w badaniach nad podręcznikami poddano analizie artykuły poświęcone materiałom dydaktycznym opublikowane w czasopiśmie „Neofilolog” w latach 1930-2019. Zastosowana metoda metaanalizy ma na celu zbadanie, jakie założenia teoretyczne i metodologiczne leżą u podstaw glottodydaktycznych prac podręcznikowych oraz nakreślenie drogi rozwoju i zmian metod badawczych we wskazanym przedziale czasowym. Refleksja nad perspektywami badawczymi przyjmowanymi w eksploracji materiałów do nauki języków dotyczy dyskusji na temat interdyscyplinarności i autonomicznego charakteru glottodydaktyki jako nauki.

***

dr Małgorzata BARAN-ŁUCARZ dr Anna KLIMAS Uniwersytet Wrocławski

Rola kluczowych kompetencji XXI wieku w nauczaniu języka obcego z perspektywy studentów – przyszłych nauczycieli języka angielskiego

Wielu współczesnych glottodydaktyków i badaczy (np. Eaton, 2010; Pishghadam & Zabihi, 2012) zaleca, aby nauczanie języka obcego w warunkach klasowych było ukierunkowane nie tylko na kształtowanie umiejętności językowych umożliwiających efektywną komunikację, ale również na rozwijanie kluczowych kompetencji XXI wieku (ang. 21st century skills). Aby sprostać wymogom współczesnego świata oraz zmieniającym się potrzebom uczących się, kształcenie językowe powinno być realizowane w szerszym kontekście i wspierać uczniów w rozwijaniu takich obszarów pozajęzykowych jak kreatywność i innowacyjność, krytyczne myślenie i rozwiązywanie problemów, czy współpraca. Osiągnięcie tak ambitnego celu nie będzie jednak możliwe bez odpowiedniego przygotowania oraz nastawienia nauczycieli języków obcych. W niniejszej prezentacji przedstawione zostaną wyniki badania kwestionariuszowego przeprowadzonego wśród studentów – przyszłych nauczycieli języka angielskiego. Celem badania było określenie świadomości respondentów w zakresie integrowania nauki języka obcego z nauką innych kluczowych umiejętności, ich podejścia do tego tematu, jak również diagnoza ich samooceny i potrzeb w odniesieniu do realizowanego programu kształcenia nauczycieli. Przedstawienie danych ilościowych zostanie uzupełnione omówieniem danych jakościowych zebranych przy pomocy pytań otwartych poprzedzających ankietę. Otrzymane wyniki zostaną omówione w kontekście kształcenie nauczycieli języków obcych. Literatura: Eaton, S.E. (2010). Global Trends in Language Learning in the Twenty-first Century. Calgary: Onate Press. Pishghadam, R., & Zabihi, R. (2012). Life syllabus: A new research agenda in English language teaching. TESOL Arabia Perspectives, 19(1), 23-27.

***

4

dr hab. Małgorzata BIELICKA Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Dlaczego w Polsce istnieje niewiele dwujęzycznych placówek edukacyjnych na poziomie przedszkolnym i wczesnoszkolnym?

W referacie dokonana zostanie próba odpowiedzi na pytanie ujęte w tytule. W pierwszej części referatu przedstawione zostaną osiągnięcia dzieci uczonych dwujęzycznie w odniesieniu do kompetencji językowej, strategii uczenia się czy kompetencji interkulturowej. Pokazane zostanie także, jak środowisko małego dziecka (szkoła, rodzina) może także korzystać z immersyjnego sposobu nauczania. W konfrontacji z tymi pozytywnymi wynikami przedstawione zostaną trudności implementowania dwujęzycznego nauczania na grunt polski, które wstępnie można uszeregować następująco:

1. organizacja placówki dwujęzycznej; 2. bariery mentalne wszystkich grup dorosłych decydujących o takiej formie nauczania dziecka: rodziców,

dyrekcji, nauczycieli; 3. kompetencja językowa nauczycieli; 4. kompetencja dydaktyczno-metodyczna nauczycieli; 5. dostępne materiały nauczania; 6. ogólna sytuacja systemu edukacyjnego w Polsce, nie pozwalająca na kreatywne nauczanie w polskich

szkołach. ***

dr hab., prof. UAM Marzena BLACHOWSKA-SZMIGIEL Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Rozwijanie uważności a lęk językowy w sytuacji uczenia się języków obcych Lęk językowy pozostaje w kręgu zainteresowań badaczy i praktyków od lat 80-tych ubiegłego stulecia. Określany jako stan, cecha, reakcja, emocje ma charakter wielowymiarowy i złożony. Pomimo wielu publikacji poruszających kwestię redukcji czy też eliminacji lęku językowego w sytuacji uczenia się języka drugiego/obcego, temat ten pozostaje nadal aktualny. W niniejszym referacie problem lęku językowego rozważymy w paradygmacie uważności rozumianej jako podejście do życia, postawa życiowa wpisująca się w pracę nad poszerzaniem i pogłębianiem świadomości. Tak ujmowana uważność - inaczej określana jako mindfulness - wyrasta z tradycji filozoficznych Dalekiego Wschodu, a rozpowszechniła się na zachodzie począwszy od lat 70-tych ubiegłego stulecia.

***

dr Halina CHMIEL-BOŻEK Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej / Kraków

Znaczenie interdyscyplinarności tłumaczeń dydaktycznych w rozwijaniu umiejętności językowych studentów romanistyki

Mimo rosnącej liczby publikacji na temat roli tłumaczenia w nowoczesnej dydaktyce języków obcych, w praktyce tłumaczenie dydaktyczne, kojarzone z metodą gramatyczno-tłumaczeniową, postrzegane jest często jako podejście archaiczne i przede wszystkim spowalniające nabywanie kompetencji komunikacyjnych. W przypadku romanistów sytuacja ta wynika między innymi z braku odpowiednich materiałów dydaktycznych. Dlatego też w celem prezentacji będzie przedstawienie możliwości wykorzystania dostępnej na rynku pozycji „Francuski w tłumaczeniach. Gramatyka 1-4”, autorstwa Janiny Radej oraz analiza opinii studentów na temat tego typu ćwiczeń, po półrocznym kursie z praktycznej nauki języka francuskiego. Z przeprowadzonej ankiety wynika, że studenci nie tylko nie podzielają utartych i często negatywnych opinii na temat tłumaczenia dydaktycznego, lecz w interdyscyplinarnym (bo obejmującym zarazem glottodydaktykę jak i tłumaczenie) charakterze tego typu ćwiczeń dostrzegają wartość, która staje się ważnym czynnikiem wzbudzającym motywację do uczenia się. Zebrane opinie studentów potwierdzają, że choć cele tłumaczeń wykonywanych dla celów dydaktycznych i cele dydaktyki tłumaczeń nie są tożsame, to dziedziny te mają wiele elementów wspólnych.

***

mgr Tomasz CHUDAK Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej / Lublin

Lekcja odwrócona z języka obcego. Zintegrowany model nauczania zorientowany na kształtowanie kompetencji komunikacyjnej w zakresie mówienia

Celem wystąpienia jest zaprezentowanie autorskiego, zintegrowanego modelu nauczania języka obcego, wspartego na czterech filarach: odwróconej lekcji (flipped classroom), CALL (computer assisted language learning), zagadnień związanych z kształtowaniem kompetencji komunikacyjnej oraz socjokognitywnej teorii przyswajania języka. Model został opracowany na potrzeby nauczania języka hiszpańskiego jako obcego w jednej ze szkół językowych, ale może być stosowany w szeroko pojętej glottodydaktyce.

5

Model flipped polega na zamianie kolejności uczenia się. Spotkanie z nauczycielem poprzedzone jest autonomicznym przyswojeniem przez ucznia treści. Uczeń wchodzi w interakcję z odpowiednio zorganizowanymi materiałami, dostarczonymi w postaci kursu na platformie e-learning. Następnie, podczas spotkania na lekcji, głównym zadaniem nauczyciela jest uruchomienie przyswojonych uprzednio przez ucznia treści. W dziedzinie nauczania języków obcych metoda ta jest jeszcze mało znana i zbadana, szczególnie na polskim gruncie. Jak cztery wymienione filary wpłynęły na rozwijany i badany model nauczania? Czy odwrócenie procesu dydaktycznego może wpływać na poprawę jakości w zakresie kształtowania umiejętności mówienia w języku obcym? Jak zmienia się rola nauczyciela języka obcego w prezentowanym modelu? Między innymi na te pytania postaram się odpowiedzieć podczas wystąpienia.

***

dr hab., prof. UAM Krystyna DROŹDZIAŁ-SZELEST Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Autonomia ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w kontekście kształcenia językowego

Pomimo iż może się wydawać, że na temat autonomii w procesie edukacji językowej powiedziano i napisano już prawie wszystko, to jednak w dalszym ciągu istnieje potrzeba badań, które pomogłyby na udzielenie odpowiedzi na pytania związane z możliwością rozwijania autonomii w różnych kontekstach edukacyjnych. Dotyczy to m.in. kształcenia osób/uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, a w szczególności ich możliwości i potrzeb w odniesieniu do rozwijania postaw/zachowań autonomicznych w procesie uczenia się języka obcego. Ponieważ autonomia postrzegana jest jako klucz do sukcesu w uczeniu się języka, jej promowanie/rozwój w kontekście kształcenia specjalnego jest postrzegane jako niezwykle istotny cel edukacyjny. Uważa się bowiem m.in. iż postawy autonomiczne mogłyby mieć istotny wpływ na całościowy rozwój uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Niniejsza prezentacja poświęcona jest właśnie temu zagadnieniu. Składa się ona z dwóch części: pierwsza z nich omawia pokrótce aspekty autonomii istotne z punktu widzenia nauczania języka angielskiego uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. W części drugiej przedstawione zostaną wyniki badania (studium przypadku trzech nastoletnich uczniów), którego celem była identyfikacja poziomu autonomii oraz rodzaju zachowań autonomicznych i wpływu tych czynników na wyniki osiągane w uczeniu się języka angielskiego.

***

dr hab. Melanie ELLIS Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej / Kraków

Od teorii do świadomej praktyki poprzez udział w kierowanym zadaniu badawczym Obecnie studenci studiów I stopnia przygotowujący się do zawodu nauczyciela mają stosunkowo mało godzin dydaktyki przedmiotu przed rozpoczęciem praktyki pedagogicznej w szkole. We wczesnej fazie praktyki obserwacyjnej trudno jest im analizować lekcje z wykorzystaniem wiedzy teoretycznej. Referat opisuje badanie w działaniu (ang. action research) przygotowane dla studentów trzeciego roku filologii angielskiej. Studenci brali udział w zadaniu badawczym dotyczącym umiejętności czytania w szkole podstawowej. W pierwszej fazie badania odpowiedzieli na kwestionariusz dotyczący czytania, który opierał się na ich własnych doświadczeniach, następnie zostali przeszkoleni w rozpoznawaniu różnych umiejętności czytania przy użyciu podstawy programowej i zadań z podręcznika. W kolejnym etapie badania, studenci przeprowadzili obserwację lekcji czytania w szkole i napisali opis jej przebiegu za pomocą pytań przewodnich. Po powrocie na uniwersytet wzięli udział w dyskusji na temat podejść do czytania, które zaobserwowali. Miesiąc później studenci napisali refleksje na temat nauczania i uczenia się czytania po angielsku, a na koniec wzięli udział w ewaluacji całego procesu. W naszej dyskusji rozważymy, czy zaangażowanie studentów w badania w ten sposób pomaga im połączyć teorię i praktykę oraz czy promuje przemyślaną refleksję. Badanie jest także próbą określenia czy takie doświadczenia mogą zachęcić studentów do rozważenia prowadzenia własnych badań w szkołach w przyszłości.

***

dr hab., prof. UKW Sylwia FIRYN Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Droga do dwujęzyczności i trójjęzyczności Referat omawia przebieg eksperymentu glottodydaktycznego. Punktem wyjścia było założenie, że najmłodsze dzieci mogą sobie przyswoić dany język bezpośrednio, bez potrzeby angażowania w to innego języka. Dzieci bowiem mogą się uczyć dwóch języków symultanicznie, a nie koniecznie konsekutywnie, czyli jednego po drugim. Ułatwieniem był fakt, że Inez jest córką Włocha i Polki. Przyjęliśmy zasadę Ronjata "une personne, une langue", czyli, że ojciec będzie rozmawiał z Inez tylko po włosku, a matka po polsku. Ważne było, by Inez spędzała z ojcem tyle samo czasu co z matką. W wieku 18 miesięcy Inez rozpoczęła komunikację w dwóch językach, choć jeszcze w wieku 15 miesięcy miała z tym trudności. W wieku dwóch lat odróżniała dziadków włoskich, z którymi rozmawiała po włosku, od polskich, z którymi mówiła po polsku. W wieku trzech lat dziecko było świadome, że jest dwujęzyczne. Dwa lata później

6

mogliśmy stwierdzić, że jest dzieckiem w pełni dwujęzycznym. Kilka lat później podjęliśmy w tej samej rodzinie próbę nauczania symultanicznego trzech języków - włoskiego polskiego i niemieckiego. Obydwoje rodzice są germanistami. W tym przypadku nie udało się uzyskać pełnej trójjęzyczności. Język niemiecki stał się jakby językiem drugim, gdyż jego znajomość była zdecydowanie gorsza.

***

dr Anna GODZICH Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Kulturowe słowa-klucze. Nowe frazeologizmy z pola semantycznego kulinariów jako narzędzie poszerzania kompetencji interkulturowej na zajęciach z PNJ – przekład prasowy.

Podstawą analizy są leksemy należące do makrokategorii JEDZENIE. Te nieoczywiste dla studenta / uczącego się metafory lub jednostki leksykalne stanowią swoiste słowa – klucze włoskiej społeczności, ponieważ są wyrazem „zarówno stosunku do tradycji, dziedziczonych wartości”, jak również są odzwierciedleniem „aktualnego przeżywania świata” (Nagórko et al., 2004: 19), sposobu, w jaki społeczność radzi sobie z czasem teraźniejszym. Wyrażenia te i leksemy oznaczają specyficzne realia kulturowe. Fleischer (2003:32) w tym kontekście mówi o posiadaniu przez takie leksemy, zwroty i wyrażenia swoistego naddatku kulturowego, które badacz nazywa „znaczeniem kulturowym”. Elementy te stanowią tłumaczeniowe wyzwanie dla polskich studentów języka włoskiego, a także dla polskich dziennikarzy i publicystów, komentatorów życia publicznego, którzy sięgają po artykuły, ukazujące się we włoskiej prasie. Wykorzystywanie na zajęciach tekstów zawierających wyżej wskazane elementy pozwala rozszerzać kompetencję interkulturową studentów, daje im możliwość interpretowania zjawisk jednej kultury i przenoszenia ich na pole innej. W wystąpieniu omówimy takie wyrażenia jak: patto della crostata (dosł. tartowy pakt; pakt, zawarty przy włoskiej tarcie: w języku włoskich mediów nieformalne porozumienie pomiędzy przedstawicielami rządu a opozycją, do którego doszło przy kolacji, na zakończenie której podano crostatę, czyli włoską tartę), panino olandese (kanapka holenderska – wyszukany schemat unikania płacenia podatków), cięcie na bagietkę [kształtem przypominające odcięty kawałek bagietki], uomo sandwich [osoba z dużym banerem reklamowym założonym na siebie – na plecach i brzuchu], fare biscotto / sfornare il biscotto (upiec ciasto / wyjąć ciasto z pieca, umówić się na remis z przeciwną drużyną, by matematycznie wyeliminować trzecią drużynę z grupy i uniemożliwić jej awans do dalszej tury rozgrywek sportowych; dodatkową ciekawostką jest to, że zwrot ten pochodzi z kręgów wyścigów konnych, gdzie niegdyś próbowano zafałszowywać osiągnięcia konia przeciwnika, podając mu niedozwolone substancje w jedzeniu, ciastku], cercare il brodino / essere brodino (starać się o rosół / być rosołem; grać na nic nie dający żadnej z dwóch drużyn – jak chudy rosół choremu- remis). Z uwagi na poszerzanie kompetencji językowych, kulturowych, socjologicznych, praca z takimi jednostkami leksykalnymi umożliwia studentowi pełny rozwój filologiczny.

***

dr Michał GOLUBIEWSKI dr Magdalena WAWRZYNIAK-ŚLIWSKA Uniwersytet Gdański

Problemy badawcze w dwujęzyczności i wielojęzyczności podejmowane w pracach licencjackich i magisterskich na Uniwersytecie Gdańskim - implikacje dla kształcenia nauczycieli

Celem wystąpienia jest przedstawienie głównych zainteresowań badawczych studentów filologii angielskiej uczących języka angielskiego w klasach dwujęzycznych i wielojęzycznych lub mających kontakt z rodzinami dwujęzycznymi lub wielojęzycznymi. W ciągu ostatnich 15 lat, w wyniku wstąpienia Polski do Unii Europejskiej i masowej migracji polskiej, liczba dzieci dwujęzycznych/wielojęzycznych wzrosła ogromnie. Studenci nauczający języka obcego w kontekstach dwujęzycznych/wielojęzycznych często spotykają się z problemami i sytuacjami edukacyjnymi, które z jakiegoś powodu przyciągają ich uwagę i często decydują się podejmować tę tematykę w pracach dyplomowych. Problemy podjęte przez studentów mogą być pomocne w uzupełnianiu planów studiów nauczycielskich czy też kursów doskonalenia zawodowego dla nauczycieli o zagadnienia z zakresu pracy z uczniami wielojęzycznymi. Analiza prac licencjackich i magisterskich napisanych przez studentów filologii na Uniwersytecie Gdańskim na temat dwu- czy wielojęzyczności może dostarczyć też informacji na temat najczęściej podejmowanych problemów badawczych i stosowanych metod badawczych w tych pracach. W referacie podejmiemy próbę podsumowania badań przeprowadzonych przez studentów a także spróbujemy przedstawić sugerowany zakres dalszych badań w tym zakresie.

***

dr Joanna GÓRECKA Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Rozwijanie umiejętności prowadzenia interakcji online jako element zawodowego kształcenia nauczycieli języków obcych

Podejmowane w referacie rozważania wpisują się w problematykę zawodowego kształcenia nauczycieli języków obcych i dotyczą ich przygotowania do pracy w środowisku wirtualnym.

7

W pierwszej części prezentacji skupimy się na przedstawieniu wybranych siatek opisu i oceny modelujących działania uczących się w zadaniach szeroko rozumianej dyskusji online, powszechnie proponowanej jako forma pracy wpierająca indywidualne procesy uczenia się w modelach kształcenia na odległość oraz w scenariuszach hybrydowych. Odnosząc się do istniejących rozwiązań, zaproponujemy następnie siatkę obserwacji, w której akcentowane są działania, pozwalające rozmówcom na zbudowanie wspólnoty dyskursywnej i na skuteczne negocjowanie znaczeń. Zakładamy, że kategorii obserwacji uwzględnione w siatce mogą być wykorzystane przy uwrażliwianiu na specyfikę uczeniowych interakcji online zarówno początkujących nauczycieli, jak i studentów. Podkreślić należy, że umiejętności podejmowania skutecznych interakcji online są coraz ważniejsze dla współczesnej edukacji, coraz powszechniejsza jest bowiem nie tylko hybrydyzacja kursów, ale także kształcenie online, proponowane m.in. przez ośrodki uniwersyteckie.

***

prof. zw. dr hab. Sambor GRUCZA Uniwersytet Warszawski

Ocena stopnia użyteczności glottodydaktycznej podręczników szkolnych w oparciu o dane okulograficzne

Polska pedagogika i glottodydaktyka może poszczycić się istotnym dorobkiem zarówno w zakresie podstaw konstruowania podręczników szkolnych, jak i praktyki ich tworzenia. Dorobek ten jest także znaczny jeżeli chodzi o weryfikację stopnia dydaktycznej użyteczności podręczników szkolnych. Niestety znaczna większość tego typu badań przeprowadzona została na podstawie albo metod opisowych, albo metod diagnostycznych. Dziś kategorie te mogą zostać z powodzeniem poszerzone o metody eksperymentalne, do których należy m.in. metoda okulograficzna. Celem wystąpienia będzie przedstawienie szkicu metodologii badań okulograficznych, umożliwiających empiryczną ocenę stopnia dostosowania podręczników szkolnych do ogólnych i specyficznych potrzeb uczniów.

***

prof. zw. dr hab. Sambor GRUCZA Uniwersytet Warszawski

→ zob. dr hab. Agnieszka ANDRYCHOWICZ-TROJANOWSKA, prof. zw. dr hab. Sambor GRUCZA ***

dr Marta JANACHOWSKA-BUDYCH Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Glottodydaktyka w dobie przemian. Migracja i jej literackie reprezentacje jako odpowiedź na globalne wyzwania nauczania języków obcych?

Nauczanie języków obcych – podobnie jak i inne obszary edukacji – staje przed koniecznością zmierzenia się z globalnymi wyzwaniami edukacyjnymi. Odbywający się na niespotykaną dotąd w historii ludzkości skalę i w niespotykanym tempie postęp technologiczny pomaga znosić kolejne bariery czasoprzestrzenne, umożliwiając masową mobilność, komunikację ponad granicami geograficznymi i językowymi za pomocą coraz to doskonalszych urządzeń digitalnych czy nieograniczony dostęp do (nie zawsze wiarygodnych!) informacji. Wszystkie te zjawiska wpływają na koncepcje, treści i metody nauczania, także języków obcych rodząc konieczność zredefiniowania ich celów i kształtu. Procesy globalizacji, powodowane zmianami politycznymi, ekonomicznymi, technologicznymi czy środowiskowymi są ściśle związane z masowymi (dobrowolnymi lub wymuszonymi) ruchami migracyjnymi. Migracja stała się codziennym doświadczeniem milionów ludzi, a jej kulturowe odbicia, choćby w postaci literatury migracyjnej, inter- i transkulturowej powoli znajdują swoje miejsce w nauczaniu, także języków obcych. W tym kontekście celem niniejszego referatu jest zaprezentowanie i przedyskutowanie potencjału włączenia literatury migracyjnej, inter- i transkulturowej w nauczanie obcych języków i kultur na trzech poziomach:

a) na poziomie tematu: refleksja na temat globalnej mobilności, migracji, jej przyczyn i konsekwencji takich jak kulturowa hybrydyczność, wielojęzyczność, kwestie przynależności;

b) na poziomie metod pracy: metody pracy z literaturą migracyjną, inter- i transkulturową jako część edukacji globalnej;

c) na poziomie teoretycznych koncepcji nauczania języków obcych: usytuowanie migracji w szerszym kontekście powiązań z koncepcjami inkluzji, environmental humanities, pamięci kulturowej.

***

dr Monika JANICKA Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej / Lublin

Potencjał i granice badania w działaniu we wprowadzaniu zmiany w praktyce nauczania języka obcego –

podsumowanie projektu badawczo-dydaktycznego z elementami coachingu

8

Badanie w działaniu stanowi swoiste połączenie celów badawczych i edukacyjnych, w którym wyraźne rozgraniczenie roli badacza i nauczyciela zostaje zniesione. Dzięki takiemu podejściu nauczyciel-badacz staje się nauczycielem refleksyjnym, który systematycznie analizuje swoje relacje z uczniami oraz własne podejście i skuteczność zawodową. Badanie w działaniu ma jednak szereg słabości, które mogą podważać jego naukowość. Aby słabości te nie wpłynęły negatywnie na rzetelność prowadzonych obserwacji w działaniu, zaleca się prowadzenie badań hybrydowych, uwzględniających zróżnicowane narzędzia badawcze, w którym cele poznawcze i pytania badawcze są ściśle sformułowane oraz gdzie kontrola subiektywności badacza zostaje zapewniona (Wilczyńska i Michońska-Stadnik 2010). W przeprowadzonym projekcie badawczo-dydaktycznym wykorzystano metodę badania w działaniu w celu wprowadzania zmiany we własnej praktyce nauczania języków obcych przez studentów lingwistyki stosowanej, przyszłych nauczycieli języków obcych. Wykorzystywany w coachingu model GROW (goal-reality-options-will) (Whitmore 2011) stanowił pomoc w wyznaczeniu celu zmiany we własnej praktyce nauczania języka obcego, zaplanowaniu działań umożliwiających jej wprowadzenie oraz monitorowaniu działań ukierunkowanych na jej osiągnięcie. Proces ten został udokumentowany w postaci protokołów mających charakter retrospekcji i poddany analizie jakościowej. W referacie zaprezentowane zostaną cele, narzędzia, przebieg oraz wyniki przeprowadzonego projektu badawczego. Podsumowanie stanowić będzie refleksja na temat przydatności zastosowania elementów coachingu w przygotowaniu do zawodu nauczyciela oraz w praktyce nauczania języków obcych.

***

dr hab., prof. UJ Iwona JANOWSKA Uniwersytet Jagielloński

Kompetencja mediacyjna użytkownika języka – między teorią a praktyką

Wraz z publikacją "Europejskiego systemu opisu kształcenia językowego" (2001) pojęcie mediacji wchodzi na stałe do dydaktyki języków obcych. Początkowo podchodzono do niego ostrożnie ze względu na dość niejasny i ograniczony opis tego działania językowego. Zdefiniowana na nowo w "CEFR: Companion volume with new descriptors" (2018) kompetencja mediacyjna stanowi źródło refleksji nad wymiarem procesu nauczania i uczenia się języków obcych. W działaniach mediacyjnych uczący się/użytkownik języka jako uczestnik życia społecznego pełni rolę pośrednika i ułatwia tworzenie i przekazywanie znaczenia w obrębie jednego języka lub przy pomocy innego. W odróżnieniu od działań recepcji, produkcji i interakcji, mediacja nie opiera się głównie na tym, co zrozumiał lub przekazał interlokutor. Ważniejsza tu jest rola języka w tworzeniu przestrzeni i warunków do komunikacji i/lub uczenia się, współdziałania w tworzeniu nowego znaczenia, zachęcania innych do tworzenia i rozumienia nowego znaczenia, przekazywania w odpowiedni sposób nowych informacji. Celem referatu jest prezentacja koncepcji działań i strategii mediacyjnych zawarta w "CEFR: Companion volume with new descriptors" (2018) oraz analiza możliwości jej praktycznego wykorzystania w uczeniu/nauczaniu języków obcych.

***

dr hab. Anna JAROSZEWSKA Uniwersytet Warszawski

Interdyscyplinarność glottodydaktyki: dobrodziejstwo, gra pozorów czy zagrożenie?

Doceniając przymioty metody biograficznej w badaniach i pracy naukowej, autorka wystąpienia podejmuje próbę charakterystyki, a następnie wieloperspektywicznej oceny interdyscyplinarności glottodydaktyki. Buduje swój wywód, bazując na poglądach wybitnych polskich przedstawicieli tej dyscypliny, ale przede wszystkim na kanwie własnych doświadczeń, jakie przez lata nagromadziła podejmując autorskie próby rozpoznania problemów, które w większym bądź mniejszym stopniu, z pełną aprobatą lub wobec sprzeciwu przedstawicieli dyscypliny źródłowej – językoznawstwa, były i są w ramach glottodydaktyki eksplorowane. Stopniowo, odkrywając jej niebywały potencjał niesiony właśnie przez rzeczoną interdyscyplinarność, odczuwając jej magnetyczną siłę rozbudzającą apetyt poznawczy na nową wiedzę, która z nauczaniem-uczeniem się języków obcych może być, lecz nie zawsze jest eksplicytnie powiązana, zaczęła bowiem dostrzegać trudności, których − zwłaszcza będąc młodym badaczem − nie można bagatelizować, których warto być świadomym. Że poza bogactwem pól badawczych i możliwościami ich prześwietlania w różnych ujęciach metodologicznych i pod kątem różnych właściwości i zmiennych, glottodydaktyka jest dyscypliną bardzo niejednorodną, a przez to że dość młodą i w dalszym ciągu „na dorobku”, również różnie ocenianą przez poszczególne gremia naukowe, które skupiły się wokół jej starszych sióstr − dyscyplin dużo bardziej autonomicznych, jak wspomniane językoznawstwo czy choćby kulturoznawstwo, medycyna, socjologia, psychologia, pedagogika, nauki o komunikacji społecznej, o polityce i administracji itd. Tymczasem to w ich granice coraz częściej zmuszony jest zapuszczać się glottodydaktyk, by móc realizować nowatorskie projekty badawcze, które dopełnią zasoby dotychczasowej wiedzy, które będą wartością dodaną przynoszącą mu uznanie, upragniony naukowy awans, w końcu

9

osobistą satysfakcję. Taki stan rzeczy rodzi poważne konsekwencje. Przede wszystkim implikuje konieczność posiadania przezeń interdyscyplinarnej wiedzy i wielu kompetencji − tak dziedzinowych, jak i organizacyjnych czy typowo społecznych. Krótka refleksja na ten temat wydaje się doskonale wpisywać w tematykę jubileuszowej konferencji Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego. Być może wzbudzi zainteresowanie również młodych adeptów badań glottodydaktycznych, którzy, stawiając pierwsze naukowe kroki na nieznanym polu, winni pamiętać, że mimo wyjątkowych krajobrazów, oferuje ono czasem niepożądane i wielce niebezpieczne grząskie piaski.

***

dr hab. Mariola JAWORSKA Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Wyznaczniki profesjonalizmu nauczyciela – badania glottodydaktyczne a polityka i praktyka edukacyjna

Profesjonalizm nauczyciela to nie tylko fachowość, znawstwo, „znajomość rzemiosła”, ale także spełnianie wysokich standardów poznawczych, działaniowych i etycznych. To kwestia z jednej strony zakorzeniona w oczekiwaniach społecznych i kulturowych, odnosząca się do potrzeb edukacyjnych społeczeństwa, z drugiej zaś posiadająca wymiar osobowościowy – związany z indywidualnością nauczyciela, przejawiający się w specyficznych relacjach z uczniem. Celem wystąpienia będzie analiza wyznaczników profesjonalizmu nauczyciela języka obcego z perspektywy współczesnych badań glottodydaktycznych, w odniesieniu do polityki i praktyki edukacyjnej. Zaprezentowane zostaną zarówno ujęcia teoretyczne, jak i wybrane wyniki badań i raportów podejmujących tę tematykę.

***

dr Małgorzata JEDYNAK Uniwersytet Wrocławski

Tyfloglottodydaktyka – osiągnięcia i problemy badawcze Procesy demokratyzacji i socjalizacji, których szczególną intensywność można zaobserwować w ostatnich latach w krajach wysoko i średnio rozwiniętych, wpłynęły w znaczący sposób na zmianę w postrzeganiu osób z niepełnosprawnością wzrokową oraz ich rolę w społeczeństwie. Medyczny model niepełnosprawności akcentujący ograniczenia i braki został zastąpiony przez model społeczny koncentrujący się na przezwyciężaniu trudności poprzez wprowadzanie zmian w otoczeniu, w tym w edukacji. Obecnie niepełnosprawność wzrokowa nie oznacza już marginalizacji czy wykluczenia z edukacji, w tym z edukacji językowej. Unijna polityka społeczno-edukacyjna stwarza warunki do aktywnego uczestnictwa w edukacji językowej, poprzez promowanie równości w edukacji (Edukacja dla Wszystkich) oraz dostępności do nauki języków obcych (Języki dla Wszystkich). Wychodząc naprzeciw potrzebom specjalnym uczniów z niepełnosprawnością wzrokową, tyfloglottodydaktycy i tyflolingwiści badają, jak tego typu uczniowie przyswajają język oraz jakie czynniki determinują efektywność jego uczenia się (np. poprzez adaptację materiałów dydaktycznych, nowe rozwiązania techniczno-informatyczne, wspomaganie rozwoju emocjonalnego), wykorzystując różne osiągnięcia tyflonaukowe (np. z zakresu tyflopedagogiki czy tyflopsychologii) oraz glottodydaktyki. Należy zauważyć, że tyfloglottodydaktyka, jako dziedzina interdyscyplinarna nie ma nadal statusu subdyscypliny szczegółowej glottodydaktyki. Światowa i polska tyfloglottodydaktyka może jednak poszczycić się wieloma osiągnięciami na gruncie teoretyczno-empirycznym. Celem niniejszej prezentacji jest przedstawienie najważniejszych osiągnięć tyfloglottodydaktycznych oraz zaakcentowanie pewnych problemów badawczych związanych np. z reprezentatywnością próby badawczej czy regulacjami prawnymi z zakresu etyki.

***

mgr Ilona KADYS Centrum Języka Włoskiego SI we Wrocławiu

Rozwój i rozpowszechnianie badań nad dwujęzycznością i wielojęzycznością w szkolnictwie włoskim

Wzrost mobilności na całym świecie i nowe ścieżki imigracji, które zmieniają się bardzo energicznie, mają wielki wpływ na systemy edukacyjne. Taka sytuacja wymaga stworzenia dla wszystkich poziomów szkolnictwa personelu, który będzie przygotowany do efektywnej pracy z dziećmi nieznającymi języka kraju, w którym żyją na co dzień - w tym przypadku języka włoskiego. Należy pamiętać nie tylko o nowo przybyłych dzieciach, ale również o tych znajdujących się już w kraju goszczącym, które potrzebują wsparcia - uczniowie dwujęzyczni. Dorastają i mieszkają w rodzinie, w której mówi się dwoma lub więcej językami, zatem modyfikują własne umiejętności językowe i sposób uczenia się. Dlatego też tacy uczniowie mają określone potrzeby. Osobiste doświadczenia pomagają budować podstawę dla ich rozwoju. Często tę potrzebę interpretowano przede wszystkim pod względem akceptacji różnorodności kulturowej, takiej jak część dobrej praktyki edukacyjnej. Znaczenie związane z różnorodnością językową nie jest nadal jasne, ponieważ w większości włoskich rozporządzeń ministerialnych nie zostały określone wystarczające wskazania dla możliwości rozwoju odpowiednich figur profesjonalnych, które pozwalałyby nauczycielom wspierającym dzieci dwujęzyczne w uczeniu się lokalnego języka i w użyciu języków źródłowych oraz traktowałyby to jako bogactwo - nie tylko dla uczenia

10

się języka, ale dla zrozumienia, budowania pojęć i ogólnie rozumianego indywidualnego rozwoju. ***

dr Beata KARPIŃSKA-MUSIAŁ Uniwersytet Gdański

Układanka ekspercka (jigsaw method) jako przykład aktywnego uczenia się w wielokulturowej klasie językowej

Podejście interkulturowe jawi się jako konieczność i coraz częściej oczywistość we współczesnej edukacji przedmiotowej (nie tylko językowej) na różnych szczeblach kształcenia. Dotyczy to zwłaszcza europejskich krajów wielokulturowych, o dalszych kontynentach i państwach świata nie wspominając. W Polsce, z racji historycznych i kulturowych uwarunkowań ostatnich kilku dekad podejście interkulturowe lokowane jest w teoriach pedagogicznych, kulturoznawczych i glottodydaktycznych wciąż jeszcze w ramach wyraźnej innowacji dydaktycznej, pomimo faktu, że postulowane jest co najmniej od lat 90. ubiegłego stulecia. Nauczanie o wartościach kulturowych i międzykulturowej komunikacji jest szczególnie wpisane w kształcenie obcojęzyczne, w obszarze którego istnieje przestrzeń nie tyko na meta-teoretyczną dyskusję o funkcjach zróżnicowania kulturowego i językowego w różnych społeczeństwach, ale w którym jest miejsce przede wszystkim na praktyczny trening międzykulturowej kompetencji komunikacyjnej oraz czysto językowych kompetencji komunikacyjnych. Tym samym, glottodydaktyka (jako obszar poznania naukowego oraz treningu językowego) stanowi główne i wysoce specyficzne (w odróżnieniu od innych dyscyplin nauk filologicznych i pedagogicznych) forum kształcenia do międzykulturowości w polskiej edukacji. O jego specyfice świadczy wiele aspektów funkcjonowania tzw. układu glottodydaktycznego oraz zakresu kompetencji międzykulturowej badaczy oraz nauczycieli języków obcych. Poza obszarami czysto teoretycznego poznania w tym polu, niezwykle silnym polem badawczym jest refleksyjna praktyka samego kształcenia obcojęzycznego, o którego profilu decyduje, niezmiennie od lat, wpisana w wybrany paradygmat metoda kształcenia. Konkretne działania metodyczne i strategie kształcenia podejmowane przez nauczyciela JO są nierozerwalnie połączone z weryfikacją (wybranych) teoretycznych postulatów dzięki aktywizacji całej społeczności uczącej się w procesy uczeniowe. Proponowany referat skupi się na prezentacji jednej z takich metod: wielofunkcyjnej metody zwanej w języku polskim układanką ekspercką (jigsaw method w j. ang.) w kontekście:

(1) Aktywizacji komunikacji uczniów w klasie językowej – szczególnie wielokulturowej (2) Aktywizacji ich umiejętności wyszukiwania informacji o kulturze różnych krajów (3) Aktywizacji ich umiejętności grupowego oraz autonomicznego dzielenia się informacjami z poszanowaniem

inności kulturowej (4) Rozwijania i doskonalenia ich kompetencji miękkich oraz pracy zespołowej (5) Doskonalenia umiejętności zarządzania czasem oraz organizacją pracy w wielo-składnikowym środowisku

zadaniowym, nakierowanym na określony cel. Celem autorki jest przedstawienie symulacji przykładowej lekcji z wykorzystaniem metody układanki eksperckiej (w klasie mono/wielokulturowej), możliwej do zastosowania na różnych szczeblach edukacji formalnej, łącznie z akademicką.

***

dr Joanna KIC-DRGAS dr Joanna WOŹNIAK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Kształcenie nauczycieli języków specjalistycznych w Europie – opis projektu i pierwsze wyniki badań realizowanych w ramach projektu TRAILs

Nauka języków specjalistycznych to obecnie jeden z priorytetów wielu ośrodków filologicznych w Polsce. Wraz ze zwiększoną liczbą oferowanych zajęć z języków specjalistycznych rośnie także zapotrzebowanie na wykwalifikowanych nauczycieli. Zbadanie stanu dydaktyki języków specjalistycznych w Europie oraz przygotowanie i wdrożenie metod służących rozwijaniu kompetencji nauczycieli języków specjalistycznych to jedne z głównych zadań międzynarodowego projektu TRAILs “LSP Teacher TrainingSummer School”, w którym biorą udział naukowcy z Polski i wiodących ośrodków zagranicznych. Celem referatu jest przedstawienie wstępnych wyników pierwszego z działań przewidzianych do realizacji w ramach projektu TRAILs – identyfikacja i analiza programów szkoleniowych dla nauczycieli języków specjalistycznych w Europie. W pierwszej części referatu przedstawione zostaną ogólne założenia projektu. Następnie omówiona zostanie zastosowana metodologia a w ostatnim punkcie wyniki analizy programów kształcenia nauczycieli języków specjalistycznych. Prezentowane dane dotyczą w szczególności liczby oferowanych programów i kursów, warunków wstępnych uczestniczenia w takich formach doskonalenia nauczycielskiego, metod kształcenia i uczenia się, użycia technologii informacyjnych na zajęciach oraz liczby przyznawanych punktów ECTS. Zaprezentowane wyniki ukażą istotne zróżnicowanie pod względem tak ilościowym jak i jakościowym w oferowanych programach kształcenia nauczycieli języków specjalistycznych w Europie. W prezentacji skupimy się w szczególności na

11

stanie dydaktyki języków specjalistycznych w Polsce, choć dane zestawimy z sytuacją w innych krajach Unii Europejskiej.

***

dr Anna KLIMAS Uniwersytet Wrocławski → zob. dr Małgorzata BARAN-ŁUCARZ, dr Anna KLIMAS

***

mgr Małgorzata KOLERA Uniwersytet Warszawski

Poziom kompetencji społecznych nauczycieli języków obcych O skuteczności procesu nauczania i uczenia się języka obcego decyduje szereg czynników, dotyczących zarówno kontekstu sytuacyjnego, jak także osoby ucznia oraz nauczyciela. Wśród zmiennych związanych z nauczycielem wyróżnić można kompetencje społeczne, które między innymi współdecydują o jakości relacji między podmiotami edukacji, o tym, czy atmosfera podczas zajęć sprzyja motywacji oraz czy pojawiające się nieuchronnie zakłócenia toku lekcji zostaną przez prowadzącego skutecznie opanowane. Kompetencje społeczne dają ponadto nauczycielowi możliwość radzenia sobie z obciążeniami psychicznymi, wynikającymi z wykonywanej pracy, jak także stanowią potencjał do pracy wychowawczej z uczniami. Należy uwzględnić przy tym specyfikę pracy nauczyciela języków obcych, który działa z wykorzystaniem swoich kompetencji społecznych w realizacji szczególnego celu dydaktycznego, jakim jest rozwijanie kompetencji komunikacyjnej uczniów. Podczas wystąpienia zostaną przedstawione dane dotyczące poziomu kompetencji społecznych nauczycieli, w tym nauczycieli języków obcych.

***

dr Sylwia KOSSAKOWSKA-PISAREK Uniwersytet Warszawski

Kształtowanie kompetencji nauczycieli języków obcych poprzez podejmowanie refleksji dotyczącej zdarzeń krytycznych

Refleksyjność jest przymiotem, która odróżnia człowieka od innych istot. Zdolność do refleksyjnego korzystania z wiedzy pełni istotną rolę zgodnie z założeniami konstruktywistycznej teorii Brunera. Zdarzenie poddawane analizie stanowi źródło istotnych pytań poddających w wątpliwość oczywiste prawdy, oraz poprzez próbę interpretacji stymuluje do działania (Bruner, 2006). Zdarzenia krytyczne umożliwiają nauczycielowi-refleksyjnemu praktykowi znalezienie rozwiązania adekwatnego do danej sytuacji w sytuacji niepewnej. Zgodnie z koncepcją Davida Trippa (1993) umożliwiają one funkcjonowanie w świecie zmiany, w którym nauczyciel otwarty na zmianę poddaje ją analizie krytycznej oraz refleksji. Analizy zdarzenia krytycznego dokonuje się nie tylko w kontekście ograniczonym, ale stosując podejście holistyczne uwzględnia się szersze podejście poprzez utrwalanie, przekształcanie i weryfikację. Umiejętne wykorzystanie metody analizy zdarzeń krytycznych sprzyja świadomemu samorozwojowi nauczyciela. Prezentacja dotyczy wykorzystania metody zdarzeń krytycznych w kształtowaniu kompetencji nauczycieli języków obcych z zastosowaniem arkusza zdarzeń krytycznych. Koncentruje się zarówno na metodzie, jej zastosowaniu praktycznemu w edukacji studentów specjalizacji nauczycielskiej, jak i na związanych z tym problemach oraz możliwościach. Literatura: Bruner, J. (2006). Kultura edukacji, Uniwersitas, Kraków. Tripp, D. (1993). Critical incidents in teaching: Developing professional judgement. Routledge. Farrell, T. S., & Baecher, L. (2017). Reflecting on critical incidents in language education: 40 dilemmas for novice TESOL professionals. Bloomsbury Publishing.

***

dr hab., prof. UJ Iwona KOWAL Uniwersytet Jagielloński

Test skojarzeń słownych jako narzędzie do badania rozwoju leksykonu mentalnego w początkowym okresie nauki kolejnego języka obcego

Nabywanie i nauka nowych słów stanowi jedno z podstawowych zagadnień badaczy zajmujących się nauką języków. W badaniach dotyczących rozwoju słownictwa rozróżnia się dwa podstawowe kierunki: w jednym zwraca się uwagę na kolejność nabywania różnego rodzaju wyrazów (np. określonych części mowy), w drugim natomiast tworzenie leksykonu mentalnego postrzega się jako budowanie sieci skojarzeń między słowami znanymi i nowymi. W przypadku tego drugiego kierunku jednym z narzędzi badawczych jest test skojarzeń słownych. Wcześniejsze badania pokazały, że rozróżnić można trzy podstawowe rodzaje skojarzeń: fonologiczne, syntagmatyczne i paradygmatyczne, przy czym u osób uczących się języka obcego na początku nauki najczęściej zauważa się skojarzenia na poziomie fonologicznym. W niniejszej prezentacji przedstawione zostanie badanie dotyczące tworzenia leksykonu mentalnego w początkowym

12

okresie nauki języka szwedzkiego przez studentów filologii szwedzkiej. W badaniu wykorzystano test skojarzeń słownych stworzony przez Kent i Rosanoffa (1910), dostosowany do języka szwedzkiego przez Namei (2004). Wyniki badań z jednej strony potwierdziły dotychczasowe badania, wskazując na duże znaczenie skojarzeń bazujących na podobieństwie dźwiękowym, z drugiej jednak pokazały specyfikę nauki kolejnego języka przez osoby wielojęzyczne.

***

dr Monika KOWALONEK-JANCZAREK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Idea wielojęzyczności w systemach edukacyjnych Polski i Japonii Refleksja nas wielojęzycznością, definiowaną jako umiejętność człowieka do posługiwania się więcej niż jednym językiem, jest niezwykle ważna społecznie, chociażby z uwagi na wzmagające się procesy internacjonalizacji, obejmujące oraz przenikające wszelkie dziedziny życia. Globalizacja stawia nowe wyzwania niewątpliwie także przed systemami edukacyjnymi państw, w tym w zakresie dotyczącym tak kluczowych decyzji jak: wybór nauczanych języków obcych, ich liczba, wiek rozpoczynania nauki czy oferowany wymiar godzinowy. W wystąpieniu przedstawione zostaną aktualne założenia polityki językowej i powiązanej z nią idei wielojęzyczności, dwóch krajów: Polski oraz Japonii. Na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, a także wtórnej analizy materiałów zastanych (rozporządzenia ministerialne, raporty rządowe, podstawy programowe), zaprezentowany zostanie komparatywny przegląd kontekstów edukacyjnych, obejmujący poziom przedszkolny, szkolny oraz szkolnictwa wyższego.

***

dr Mariusz KRUK Uniwersytet Zielonogórski

prof. zw. dr hab. Mirosław PAWAK Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Kaliszu

dr hab., prof. UZ Joanna ZAWODNIAK Uniwersytet Zielonogórski

Znaczenie determinacji w nauce języka angielskiego jako obcego na poziomie zaawansowanym

Nauka języka obcego jest procesem, na który oddziałuje szerokie spektrum zmiennych indywidualnych, takich jak m.in. strategie uczenia się, motywacja czy lęk językowy. Zostały już one wnikliwie opisane i przebadane (np. Kruk, Zawodniak, 2018; Pawlak, 2011; Ushioda, 2009; Waninge, Dörnyei, i de Bot 2014; Woodrow, 2006), czego nie można powiedzieć o osobowości ucznia, która na gruncie glottodydaktyki pozostaje zbiorem niewystarczająco zdefiniowanych i rozpoznanych konstruktów. Jednym z nich jest determinacja, którą uznaje się za cechę charakteryzującą jednostki konsekwentnie dążące do osiągnięcia postawionych sobie celów, także tych dotyczących różnych aspektów opanowywania języka. W referacie przedstawione zostanie badanie przeprowadzone wśród studentów I, II i III roku filologii angielskiej, którego celem jest określenie stopnia, w jakim uczący się są zdeterminowani do realizacji swoich zamierzeń w różnych punktach czasowych nauki języka. Dane badawcze zostaną zebrane za pośrednictwem kwestionariusza osobowego, skali pomiaru determinacji w nauce języka obcego (Plonsky, Tabandeh, i Teimouri, 2018), a także wywiadu częściowo ustrukturyzowanego. Rozważania empiryczne poprzedzi krótki przegląd literatury przybliżający teoretyczne uwarunkowania konstruktu determinacji i zarysowujący przeprowadzone w tym zakresie badania.

***

mgr Agnieszka KUCFIR Uniwersytet Wrocławski

Strefa komfortu na zajęciach z języka obcego Znane w psychologii pojęcie strefy komfortu, definiowane najczęściej jako psychologiczna przestrzeń bezpieczeństwa wyznaczająca granice naszego funkcjonowania na co dzień, może także znaleźć swoje odniesienie w procesie uczenia się języka obcego. Sam ten proces jest niewątpliwie przejawem wyjścia ze strefy komfortu jednostki, gdyż wiąże się z czymś, co jest nam nieznane. Zjawiska i czynniki afektywne takie jak stres, lęk językowy, (nie)pewność siebie, poczucie własnej wartości czy motywacja mogą mieć realny i wymierny wpływ na efektywność procesu nauki języka, a ich pojawienie się na zajęciach z języka obcego, wynikające na przykład z wprowadzenia określonej formy pracy, może wiązać się z koniecznością wykroczenia poza strefę komfortu lub wręcz ją umocnić. W niniejszym referacie zostanie podjęta próba zdefiniowania pojęcia strefy komfortu w procesie uczenia się języka obcego, a także określone zostaną elementy zarówno ją konstytuujące, jak i te, które najczęściej zmuszają do jej przekroczenia. Ponadto poruszona zostanie kwestia, jakie metody i formy pracy na zajęciach z języka obcego przyczyniają się do pozostania lub opuszczenia strefy komfortu oraz w jaki sposób pomóc i zachęcić osoby uczące się języka obcego do poszerzenia lub wykroczenia poza ich strefę komfortu.

13

***

dr hab. Radosław KUCHARCZYK dr hab. Krystyna SZYMANKIEWICZ Uniwersytet Warszawski

Socjologiczne uwarunkowania wyboru nauki języka francuskiego przez polskich licealistów Wybór języka obcego w liceum ogólnokształcącym może być uwarunkowany przez różnorodne czynniki o charakterze socjologicznym, takie jak dostępność nauki danego języka w określonej szkole czy reprezentacje społeczne dotyczące języka, jego statusu i stopnia trudności nauki, jakie posiadają uczniowie. W wystąpieniu przedstawimy wyniki badania dotyczącego czynników wpływających na wybór przez licealistów nauki języka francuskiego. W polskich liceach języka francuskiego uczy się około 11% uczniów (GUS, 2017), podczas gdy średnio w Europie odsetek ten wynosi odpowiednio 23% (Eurydice, 2017). Interesujące wydaje się zatem zdiagnozowanie powodów, z jakich polscy licealiści wybierają bądź nie naukę języka francuskiego. W tym celu przeprowadziliśmy badanie sondażowe w grupie ponad 500 licealistów. Analiza ankiety pozwoli określić, jaki wpływ na wybór nauki języka francuskiego lub jej odrzucenie miały u badanych uczniów ich dotychczasowa ścieżka edukacyjna, obecność lub nieobecność języka francuskiego w najbliższym otoczeniu, oferta językowa szkoły oraz reprezentacje dotyczące cech tego języka i jego przydatności w różnych dziedzinach życia. Literatura: European Commission/EACEA/Eurydice, 2017, Key Data on Teaching Languages at School in Europe – 2017 Edition. Eurydice Report. Luxembourg : Publications Office of the European Union. Główny Urząd Statystyczny (2017), Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2016/2017, Warszawa. http://www.stat.gov.pl

***

mgr Katarzyna KURZAWSKA Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Związek między kompetencją dyskursywną a jej świadomością Celem referatu jest doprecyzowanie definicji kompetencji komunikacyjnej w odniesieniu do wyzwań związanych z rozmową w języku obcym. Kształt tej kompetencji zostanie wywiedziony z jednej strony z koncepcji rozmowy rozwijanej w ramach analizy dyskursu i analizy konwersacyjnej, a z drugiej z badań glottodydaktycznych dotyczących działań konwersacyjnych na lekcji języka obcego. W świetle tych badań konwersacja jawi się jako, z jednej strony nieformalna struktura, niewymagająca przestrzegania wielu konwencji, tak jak to funkcjonuje w przypadku innych gatunków, z drugiej strony jednak wymaga ona pewnych postaw, w celu uniknięcia zagrożenia, które wiąże się z zaburzeniem komunikacji ( Goffman, 1987). Znajomość aspektów interkulturowych obowiązujących w danym kraju jest gwarantem właściwego jej przebiegu (Gumperz, 1987). Konwersacja posiada typowe dla siebie cechy, funkcje, strukturę oraz rodzaje. Kerbrat Orecchioni podkreśla fakt, iż wymiana słów ma miejsce pod dwoma sprzecznymi warunkami z jednej strony wymaga ona ciągłości wypowiedzi z drugiej strony jest duża liberalność tematyczna. Uchwycenie tego, co jest dowolne, a co jest normą jest bardzo trudne w odniesieniu do tak podstawowych form, jaką jak konwersacja (1988). W obszarze glottodydaktyki konwersacja przybiera formę działania mającego zapewnić postęp w rozwijaniu kompetencji komunikacyjnej. Badania glottodydaktyczne dotychczas przeprowadzone miały na celu zweryfikowanie umiejętności konwersacji na lekcji języka obcego, co pozwoliło stwierdzić wiele braków w modelu konwersacyjnym obowiązującym obecnie w nauczaniu języków obcych. Był on oparty na założeniu, iż język jest systemem form, a jego akwizycja jest wynikiem indywidualnych procesów kognitywnych, co wykluczało współtworzenie w tym procesie. Ponowne zinterpretowanie tych badań w świetle prac teoretycznych dotyczących rozmowy stało się podstawą do zaproponowania glottodydaktycznego modelu kompetencji konwersacyjnych. Ich podstawą są interakcje werbalne, analiza środków językowych, którymi się posługują rozmówcy. Wywodzą się one z podejścia praktycznego, w którym procesy akwizycji języka powiązane są ściśle z procesem interakcji z innymi uczestnikami rozmowy (Fox &Thompson, 2002, Monada 2001, Pekarek Doehler, 2004). W tym kontekście nauczyciel ma przed sobą wielkie wyzwanie, wynikające z potrzeby wypracowania uczniów kompetencji konwersacji, zbudowanej na podejściu interakcyjnym, zakładającym różnorodne działania w kontekście społecznym.

***

dr hab., prof. UG Hadrian LANKIEWICZ Uniwersytet Gdański

Praktyki translingwalne w kontekście podejścia ekologicznego do nauki języka obcego Prezentacja porusza problem praktyk translingwalnych zaobserwowanych podczas zajęć tłumaczeniowych wśród studentów angielsko-niemieckiej lingwistyki stosowanej, posługujących się dodatkowymi językami. W swoich rozważaniach, autor wychodzi od podejścia ekologicznego w językoznawstwie i nauce języków obcych w kontekście

14

praktyk plurilingwalnych. Kwestionując za Harrisem (1981) językoznawcze założenia stabilności kodu językowego (code fixity), autor odnosi się do zjawisko translingwalizmu nie jako pluralizacji, ale bardziej jako modifikacji językowej (Makoni & Pennycook, 2007). Hybrydowość językowa prezentowana jest jako znak czasu i cecha charakterystyczna społeczeństwa późnego kapitalizmu (Jameson, 1991) składającego się z wielojęzycznych społeczności i wielojęzycznych jednostek. Procesy globalizacyjne i ułatwiona komunikacja miedzy społecznościami sprawiają, że translingwalizm jest zjawiskiem powszechnym, przyczyniającym się do powstawania tzw. kultury międzynarodowej, której językowym wymiarem jest Lingua Franca English (Canagajarah, 2007). W tym kontekście kompetencję komunikacyjną można postrzegać jako „narrację życia” (narrative of life), którą van Lier (2004) prezentuje jako historię indywidulanych doświadczeń językowych poszczególnych jednostek. Sam język ostatecznie należy widzieć bardziej jako languaging (continuum wszystkich dostępnych środków językowych), niż monolingwalny repertuar pojedynczych języków, którymi dana osoba się posługuje. Takie podejście oferuje nowe spojrzenia na sam uzusu językowy, komunikację, jak i procesu nauki języków obcych. Za Le Wei (2011), autor prezentacji widzi praktyki translingwalne jako rodzaj instynktu, a sam translingwalizm obejmuje “the full range of linguistic performances of multilingual language users” (ibid.) “across all modalities of language, from code-switching and mixing to translation and transliteration” (Androutsopoulos, 2013). Dodatkowo autor postuluje koncepcję akcentu translingwalnego. Ostatecznie, hybrydowość językowa jest widziana jako rodzaj „ekolektu” (Lankiewicz, 2013). Pojęcie to otrzymuje dwa odrębne znaczenia: w sensie socjolingwistycznym, stanowi część składową tzw. languaging i perspektywie akwizycji języka obcego, stanowi alternatywę dla tzw. gramatyki międzyjęzykowej (interlanguage).

***

mgr Patrycja LIPIŃSKA Uniwersytet Warszawski

Zastosowanie aplikacji internetowej Quizlet w nauczaniu słownictwa specjalistycznego z zakresu glottodydaktyki przyszłych nauczycieli języka niemieckiego

Wykorzystanie nowych technologii stanowi element urozmaicający lekcję i zwiększający atrakcyjność procesu uczenia się/nauczania języka obcego. Aplikacje internetowe zapewniają uczącemu się ciągły dostęp do nauczanego słownictwa, tym samym usprawniając przyswajanie słownictwa zarówno ogólnego, jak i specjalistycznego. Relatywnie młoda dziedzina naukowa jaką jest glottodydaktyka posługuje się fachową terminologią, która może utrudniać przyszłym nauczycielom języka niemieckiego aktywne uczestnictwo w przedmiotach z bloku glottodydaktycznego. Celem niniejszego wystąpienia jest zaprezentowanie zastosowania aplikacji internetowej Quizlet w kontekście nauczania słownictwa specjalistycznego właściwego glottodydaktyce przyszłych nauczycieli języka niemieckiego. W ramach referatu zostaną omówione m.in.: istota języka specjalistycznego właściwego glottodydaktyce, możliwości zastosowania aplikacji Quizlet w nauczaniu języka specjalistycznego, wyniki badania ankietowego dotyczącego postrzegania aplikacji Quizlet i jej roli w procesie przyswajania terminologii glottodydaktycznej przez przyszłych nauczycieli języka niemieckiego.

***

lic. Julia LIPIŃSKA Uniwersytet Warszawski

Czy feedback jest zawsze motywujący? Jak uczniowie przygotowujący się do egzaminu maturalnego z języka francuskiego postrzegają

informację zwrotną od nauczyciela Celem niniejszego referatu jest refleksja nad wpływem sposobu wysyłania informacji zwrotnej przez nauczyciela na proces uczenia się i nauczania języków obcych. W kontekście oceniania kształtującego, informacja zwrotna ma na celu pomoc uczniom w autoregulacji procesu uczenia się. Powinna ona nie tylko wskazywać błędy, ale przede wszystkim podkreślać mocne strony ucznia i pokazywać drogę ku poprawie jego kompetencji. Sam fakt udzielania informacji zwrotnej nie gwarantuje jednak jej pozytywnego wpływu na proces nauczania/uczenia się, a nawet może działać na ucznia demotywująco. Dzieje się tak dlatego, iż wiele czynników, takich jak np. atmosfera w klasie czy sposób formułowania feedbacku, wpływa na odbiór informacji zwrotnej przez uczniów. Świadomość nauczycieli dotycząca stosunku uczniów do informacji zwrotnej jest zatem niezbędna, by mogli oni efektywnie wpływać na proces uczenia się. Istnieje więc potrzeba zbadania, jak różne techniki udzielania informacji zwrotnej oraz zachowania nauczyciela dotyczące ewaluacji i budowania atmosfery w klasie wpływają na postrzeganie feedbacku przez uczniów. W tym celu przeprowadzone zostało badanie empiryczne, mające na celu analizę stosunku uczniów do powszechnie stosowanych praktyk ewaluacyjnych w kontekście wypowiedzi pisemnej. Badanie - stanowiące główną oś pracy magisterskiej przygotowywanej w Instytucie Romanistyki Uniwersytetu Warszawskiego - przeprowadzono na grupie 65 uczniów klas maturalnych dwujęzycznych. Celem badania było sprawdzenie, jaki rodzaj informacji zwrotnej ma, w oczach uczniów, najlepszy wpływ na ich motywację do pracy nad dalszym rozwojem kompetencji językowych.

15

***

mgr Magda ŁYSZCZARZ dr Renata MAJEWSKA Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku

Metoda projektowa jako sposób przeciwdziałania odrzuceniu rówieśniczemu: badania z pogranicza pedagogiki i glottodydaktyki

Zjawisko odrzucenia rówieśniczego jest poważnym problemem pedagogicznym występującym w każdej szkole i w znakomitej większości zespołów klasowych. Stanowi ono poważne wyzwanie dla każdego nauczyciela i wychowawcy, a więc również dla nauczyciela języka obcego. Powstaje zatem pytanie: w jaki sposób nauczyciel języka obcego może stwierdzić występowanie zjawiska wykluczenia rówieśniczego w klasie, w której uczy i jak może jemu przeciwdziałać, nie będąc psychologiem ani pedagogiem? Wydaje się, iż jednym ze sposobów przeciwdziałania temu zjawisku jest praca metodą projektową, choć należy podkreślić, iż nie każdy projekt sprzyja rzeczywistej współpracy między uczniami. Celem referatu jest refleksja nad sposobami łączenia badań z pedagogiki i glottodydaktyki na przykładzie badań dotyczących przeciwdziałania wykluczeniu rówieśniczemu podczas lekcji języka hiszpańskiego poprzez pracę metodą projektową. Badania zostały przeprowadzone przez mgr Magdę Łyszczarz w ramach pracy magisterskiej kierowanej przez dr Renatę Majewską, obronionej w Ateneum – Szkole Wyższej (filologia hiszpańska). Pierwszym kierunkiem ukończonym przez M. Łyszczarz była pedagogika.

***

dr Renata MAJEWSKA Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku

→ zob. mgr Magda ŁYSZCZARZ, dr Renata MAJEWSKA ***

dr Magdalena MAZIARZ Uniwersytet Wrocławski

Kompetencje cyfrowe przyszłych nauczycieli języka niemieckiego i ich potencjalny wpływ na planowanie procesu dydaktycznego.

Jak rozwijać kompetencje cyfrowe u studentów? Postawione w tytule pytanie o możliwości rozwijania kompetencji cyfrowych u studentów – przyszłych nauczycieli języka niemieckiego, podyktowane jest zmieniającą się rzeczywistością, w której nowoczesne narzędzia nauczania i uczenia się są dostępne, ale nie zawsze wykorzystywane. Często wynika to ze zbyt niskich kompetencji cyfrowych nauczycieli, w tym akademickich oraz z obawy przed stosowaniem i prezentowaniem narzędzi obcych w dotychczasowej pracy dydaktycznej. Badania kompetencji cyfrowych studentów specjalności nauczycielskiej w Instytucie Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego pokazują, że młodzi ludzie także nie posiadają odpowiednio wysokich kompetencji cyfrowych, aby skutecznie planować procesy dydaktyczne oparte na nowoczesnych technologiach. Można to jednak zmienić, wprowadzając odpowiednie treści do zajęć, korzystając z istniejących modeli kompetencji. Autorka porządkuje także kwestię definicji oraz podejmuje próbę określenia znaczenia kompetencji cyfrowych w dydaktyce języków obcych.

***

dr hab., prof. UR Krystyna MIHUŁKA Uniwersytet Rzeszowski

Kontakt z językiem obcym w warunkach szkolnych a kreowanie tożsamości uczniów – optyka studentów filologii germańskiej

Tożsamość bywa rozpatrywana najczęściej z trzech perspektyw – jednostkowej, społecznej i kulturowej. Pomimo że ludzie dążą do podkreślania swojej unikatowości, to i tak ich zachowanie zdominowane jest w większym bądź mniejszym stopniu przez wartości i normy narzucane przez grupę. Wzmożone ruchy migracyjne powodują, że pojęcie tożsamości jest coraz silniej akcentowane. Często w środowiskach dwu- i wielokulturowych używa się określeń tożsamość zintegrowana dwukulturowo, tożsamość hybrydowa, które obrazują proces zanurzenia się w nowej kulturze przy jednoczesnym zachowaniu swojej pierwotnej tożsamości. Podczas gdy tego typu procesy zachodzące w środowisku naturalnym są od wielu lat przedmiotem dociekań badaczy, tak próba przeniesienia ich na grunt nauki szkolnej, tj. nabywania języka obcego i poznawania odzwierciedlonej w nim kultury w ramach lekcji języka obcego, budzi pewne obawy. W celu ich rozwiania lub podtrzymania podejmowane są próby zbadania, czy rzeczywiście, a jeśli tak, to w jakim stopniu, kontakt z językiem obcym w warunkach zinstytucjonalizowanych może kształtować tożsamość uczących się. W nurt tych rozważań wpisuje się także niniejszy referat, którego celem jest ukazanie zmian zachodzących w osobach mających kontakt z językiem niemieckim w szkole i w trakcie studiów germanistycznych. Wypowiedzi studentów

16

uczestniczących w badaniu statycznym pokazują, że pod wpływem nauki języka niemieckiego i odkrywania kultury niemieckiej pozytywnej modyfikacji ulega ich nastawienie względem naszych zachodnich sąsiadów. Czy jednak odnotowane zmiany uprawniają do tego, aby w kontekście nauki sterowanej używać określeń tożsamość zintegrowana dwukulturowo i tożsamość hybrydowa?

***

dr hab., prof. US Krzysztof NERLICKI Uniwersytet Szczeciński

Interdyscyplinarny charakter badań nad poglądami uczących się Poglądy uczących się na temat nauki języków obcych są od ponad 30 lat przedmiotem licznych badań i dyskusji. Pytania o ontyczny status poglądów, drogi ich powstawania, możliwości refleksji nad nimi i ich werbalizowania otwierają wiele perspektyw spojrzenia na ten problem: od koncepcji pedagogicznych Dewey’a, przez dialogiczność i heteroglosję Bachtina, teorię społeczno-kulturową Wygotskiego aż po fenomenografię Martona (i inne). Co wiemy dzisiaj o poglądach? W jakim stopniu ich znajomość przyczynia się do optymalizacji procesów nauczania i uczenia się języków obcych? Wystąpienie ma na celu usystematyzowanie naszej wiedzy, a jednocześnie poszukiwanie perspektywy integrującej.

***

mgr Sylwia NIEWIADOMSKA Uniwersytet Warszawski

Kompetencja leksykalna przyszłych nauczycieli języka niemieckiego w zakresie języka glottodydaktyki – raport z badania

W dobie zmian edukacyjnych, których konsekwencją jest proces kształcenia ukierunkowany na osobę ucznia, rola nauczyciela pozostaje równie ważna. Wielu studentów germanistyki chce ją pełnić w późniejszym życiu zawodowym. Dlatego też w toku nauczania studenci germanistyki realizują przedmioty oferowane w ramach specjalizacji glottodydaktycznej, dzięki którym zdobywają niezbędną wiedzę teoretyczno-praktyczną z zakresu dydaktyki języka niemieckiego. Należy podkreślić, że glottodydaktyka to relatywnie młoda dziedzina naukowa, która posiada własną nomenklaturę. Nieznajomość podstawowych terminów glottodydaktycznych może utrudniać aktywny udział studentów germanistyki w zajęciach akademickich bloku glottodydaktycznego oraz negatywnie wpływać na ich późniejszą praktykę zawodową. Niniejsze wystąpienie ma na celu zwrócenie uwagi na aspekt kompetencji leksykalnej przyszłych nauczycieli języka niemieckiego w zakresie języka glottodydaktyki. Ponadto przedstawiony zostanie raport z badania własnego, przeprowadzonego wśród studentów germanistyki realizujących przedmioty bloku glottodydaktycznego na Uniwersytecie Warszawskim, które bazuje m. in. na analizie wyników pre- i posttestu wiedzy z zakresu glottodydaktyki.

***

dr hab. Agnieszka NOWICKA Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Zastosowanie przez studentów lingwistyki stosowanej analizy konwersacyjnej w zadaniach obserwacji polskich i angielskich dyskusji

Referat przedstawia badanie przypadku dotyczące dokonywanej przez studentów oceny i analizy porównawczej polskiej i angielskiej dyskusji telewizyjnej. Jest to końcowe zadanie zaliczeniowe semestralnego kursu z porównawczej analizy interakcji, w trakcie którego studenci II roku lingwistyki stosowanej poznają m.in. podstawy analizy konwersacyjnej. Głównym celem badania jest określenie jaka jest świadomość komunikacyjna studentów i ich umiejętności zastosowania analizy konwersacyjnej do obserwacji różnych sposobów wyrażania opinii w wybranych polskich i angielskich dyskusjach telewizyjnych. Drugie pytanie badawcze dotyczy waloryzowania przez studentów różnic interkulturowych oraz kluczowej w analizie konwersacyjnej umiejętności tzw. obserwacji fenomenologicznej abstrahującej od osobistych poglądów studenta-badacza. Odpowiedź na to pytanie dotyczy też oceny użyteczności analizy konwersacyjnej w rozwijaniu przez studentów ich kompetencji komunikacyjnej.

***

dr Krzysztof OLSZEWSKI Uniwersytet Śląski w Katowicach

Stylometria w glottodydaktyce: problem naturalności tekstów w nauczaniu pisma japońskiego

Niniejszy referat stanowi prezentację wyników próby ewaluacji kilku popularnych podręczników do nauki ideograficznego pisma japońskiego. Autora najbardziej zainteresowała kwestia naturalności tekstów i przykładów zdaniowych prezentowanych uczącym się języka japońskiego. W glottodydaktyce pisma istnieje dość silna tendencja upraszczania poziomu językowego tekstów, co przyjmuje zwykle dwojakie formy. Z jednej strony przy nauce danego

17

znaku autorzy eliminują z nauczania tzw. złożenia (leksemy), w których stosowane są zbyt trudne na danym etapie nauki ideogramy. Z drugiej strony równocześnie proces upraszczania widoczny jest w tekstach, czy pojedynczych przykładach zdaniowych, w których nierzadko bardziej specyficzne, znajdujące uzasadnienie w naturalnym kontekście leksemy sinojapońskie ulegają eliminacji w podręcznikach na rzecz ich neutralnych odpowiedników rodzimych. Jako punkt odniesienia w toku badań autor postanowił przyjąć: KOTONOHA (zrównoważony korpus współczesnego japońskiego języka pisanego), analizy frekwencyjne pisma japońskiego (kilkakrotnie układano tzw. listę frekwencyjną) oraz – w pewnym zakresie – teksty autentyczne. Zastosowanie metod stylometrii pozwoli ukazać, na ile ekspozycja studentów na arbitralnie upraszczany kontekst językowy wypacza proces glottodydaktyczny pisma ideograficznego – proces, który należy postrzegać jako nauczanie kompetencji leksykalnej, a nie li tylko grafemicznej. Wyniki badań mają posłużyć jako pomoc w opracowaniu bardziej integracyjnego podejścia w glottodydaktyce pisma japońskiego, co autor stawia sobie za cel w dalszej pracy naukowej.

***

dr Izabela ORCHOWSKA Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

O interdyscyplinarności glottodydaktyki na przykładzie definiowania złożoności kształcenia językowego

we francuskim i polskim dyskursie metaglottodydaktycznym Cechą współczesnej dziedziny nauczania-uczenia się języków obcych jest złożoność jej przedmiotu poznania, a także brak konsensusu pomiędzy naukowcami, co do specyfiki epistemologicznej tej nauki. W rezultacie także podejścia do zjawiska interdyscyplinarności są odmienne u poszczególnych glottodydaktyków, podobnie jak ich stosunek do autonomii przedmiotu poznania w glottodydaktyce. W moim referacie wskażę na związek pomiędzy interpretowaniem zjawiska interdyscyplinarności przez badaczy a sposobem, w jaki definiują oni złożoność procesu nauczania-uczenia się J2. Mój wywód będę opierała na jakościowej metaanalizie francuskiego i polskiego dyskursu metaglottodydaktycznego, w której uwzględnię następujące kryteria: koncepcję interdyscyplinarności glottodydaktyki, w jaką wpisują się badacze, reprezentowane przez nich ujęcie pojęcia złożoności, funkcjonalność (meta)poznawczą przyjętego pojęcia złożoności oraz jego przejawy do uwzględnienia w kształceniu językowym. Na koniec postaram się odpowiedzieć na pytanie, jakie są walory poznawcze i aplikacyjne poszczególnych ujęć interdyscyplinarności glottodydaktyki i złożoności jej przedmiotu poznania z perspektywy jej funkcjonowania jako nauki empirycznej, która aspiruje do autonomii poznawczej, instytucjonalnej i akademickiej.

***

dr Dorota OWCZAREK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Uczniowie języków obcych w roli etnografów W referacie zostanie przedstawiona koncepcja gier językowych Wittgensteina, której wykorzystanie zaproponował Th. H. Eriksen w badaniach nad kulturą. Moim celem jest pokazanie jak ta koncepcja może być wykorzystana w rozwijaniu kompetencji interkulturowej i poszerzaniu umiejętności obserwacji zjawisk kulturowych. Wydaje się, że na studiach lingwistycznych takie podejście może stanowić ważne uzupełnienie rozwijania sprawności etnograficznych proponowanych przez innych, np. Zarate, w podnoszeniu świadomości kulturowej.

***

prof. dr hab. Urszula PAPROCKA-PIOTROWSKA Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

‘Peryfraza’, ‘powtórzenie’ i ‘zmiana sensu’ w przeformułowanych wypowiedziach pisemnych studentów filologów (na przykładzie języka francuskiego jako obcego)

Proponowane wystąpienie prezentuje częściowe wyniki badań prowadzonych w ramach projektu Przyswajanie złożoności językowej w nauczaniu/uczeniu się języków obcych (NCN 2015/18/MHS2/00101). Ogólnym celem projektu jest analiza i opis etapów nabywania językowych kompetencji komunikacyjnych w języku obcym w kontekście zinstytucjonalizowanym z wykorzystaniem przeformułowania (ang. reformulation) jako strategii uczenia się. Porównując złożone jednostki językowe obecne w przeformułowanych wypowiedziach ustnych dzieci wykazano dotychczas, że dzieci od ok. 8 roku życia nabywają umiejętność przetwarzania danych językowych z użyciem parafrazy, wcześniej natomiast (6 latki) posiłkują się raczej powtórzeniami i przeformułowaniami ze zmianą sensu przekazywanej informacji. Użyty w badaniach nad językiem pierwszym dzieci protokół badawczy (odtworzenie usłyszanego uprzednio tekstu narracyjnego) okazał się także przydatnym narzędziem diagnostycznym w sytuacji nabywania kompetencji językowej przez dorosłych w języku obcym. Analiza korpusu danych językowych (przeformułowane wypowiedzi pisemne) zebranych wśród studentów trzeciego roku studiów na kierunku filologia romańska wskazuje, iż użycie jednego z trzech typów przeformułowania (peryfraza, powtórzenie, zmiana sensu) jest ściśle połączone z poziomem ogólnej kompetencji komunikacyjnej uczących się. Wniosek ten prowadzi jednak do pytania o wzajemną zależność pomiędzy

18

zdolnością wyboru typu przeformułowania (warunkowaną np. pojemnością pamięci operacyjnej, swobodą w konceptualizacji usłyszanego tekstu), a zasobem środków leksykalno-gramatycznych (takich jak między innymi: zamiana mowy niezależnej na zależną, zmiana kategorii gramatycznej jednostek leksykalnych, transformacja zdań złożonych na zdania proste i odwrotnie) jakimi uczący dysponuje na danym etapie przyswajania języka. Konkretne przykłady pochodzące z badanego korpusu danych - ilustrujące wzmiankowane zachowania językowe – wraz z ich szczegółową analizą stanowią trzon niniejszej prezentacji.

***

prof. zw. dr hab. Mirosław PAWLAK Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Kaliszu

Badania empiryczne a praktyka nauczania języków obcych z perspektywy nauczyciela Mimo że wiele badań empirycznych stawia sobie za cel usprawnienie procesu uczenia się i nauczania języka obcego, ich rezultaty w niewielkim stopniu znajdują odzwierciedlenie w codziennej praktyce dydaktycznej. Wynika to między innymi z niewystarczającej popularyzacji wyników wśród nauczycieli, małej przystępności publikowanych tekstów z uwagi na skompilowaną terminologią oraz stosowanie zaawansowanych procedur statystycznych czy trudności z implementacją proponowanych rozwiązań w wielu kontekstach edukacyjnych. Bardzo często bywa też tak, że badacze są bardziej zainteresowani testowaniem określonych teorii i hipotez aniżeli zmierzeniem się z realnymi problemami pojawiającymi się podczas lekcji języka obcego. Celem referatu jest zaprezentowanie wyników badania ankietowego, w którym 40 nauczycieli języka obcego z krajów europejskich zostało poproszonych o zidentyfikowanie kwestii, na których powinny się ogniskować badania empiryczne. Podjęta też zostanie próba udzielenia odpowiedzi na te pytania w świetle naszej wiedzy dotyczącej procesów uczenia się i nauczania języka obcego.

***

prof. zw. dr hab. Mirosław PAWLAK Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Kaliszu

→ zob. dr Mariusz KRUK, prof. zw. dr hab. Mirosław PAWLAK, dr hab., prof. UZ Joanna ZAWODNIAK

***

dr Beata PEĆ Uniwersytet Warszawski

Interdyscyplinarna specyfika kształcenia nauczycieli języków obcych (w świetle badań własnych)

Kształcenie nauczycieli języków obcych podlega od wielu lat, w tym także w obecnej chwili, mocnym zmianom. Od dziesięciu lat próbuje się coraz bardziej powiązać glottodydaktyczne akademickie kształcenie w tym zakresie przede wszystkim z takimi dyscyplinami naukowymi jak psychologia czy pedagogika. W rzeczywistości ten fragment rzeczywistości pedeutologicznej uwzględnia wyniki badań wielu dziedzin naukowych. Celem wystąpienia jest przedstawienie interdyscyplinarnej specyfiki kształcenia nauczycieli języków obcych zarówno od strony teoretycznej, jak i empirycznej - z uwzględnieniem badań własnych prowadzonych w Instytucie Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

***

mgr Anna PIECZKA Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej / Lublin Università degli Studi di Torino

Polsko-włoska wymiana wirtualna: uczący się w roli nauczyciela języka ojczystego Wirtualna mobilność, coraz bardziej popularna w przestrzeni akademickiej, daje uczącym się możliwość interdyscyplinarnego rozwoju na zajęciach językowych. Dwujęzyczne e-tandemy są okazją do kształtowania zarówno kompetencji językowej i międzykulturowej, jak i rozwijania alfabetyzmu cyfrowego (ang. digital literacy) wśród uczących się języków obcych. Wielowymiarowość projektów virtual exchange umożliwia postawienie uczniów nie tylko w centrum procesu uczenia się, ale także w centrum procesu nauczenia. W niniejszej prezentacji zostaną przedstawione przebieg i rezultaty drugiego etapu projektu dwujęzycznej polsko-włoskiej wymiany wirtualnej. W jej ramach studenci Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, uczący się języka włoskiego jako obcego, oraz studenci Uniwersytetu w Turynie, uczący się języka polskiego jako obcego, wcielili się w rolę nauczycieli swoich ojczystych języków. Zaprezentowane zostaną rezultaty ich współpracy z punktu widzenia uczącego oraz studentów, przeanalizowane będą problemy wynikłe w czasie trwania wymiany oraz techniki, jakie uczący się wybrali do prezentacji problematycznych zagadnień językowych. Prezentowanym materiałom będzie towarzyszyć refleksja opiekuna projektu nad zaletami i wadami omawianego modelu wymiany wirtualnej. Wnioski z

19

analizy drugiej części projektu posłużą do wprowadzenia zmian w kolejnej edycji polsko-włoskiej wymiany wirtualnej. ***

dr Joanna PITURA Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej / Kraków

Design based research: metodologia badań opartych na projekcie w rozwijaniu umiejętności mówienia wspomaganym technologią w języku obcym

Umiejętność mówienia w języku obcym ma istotne znaczenie dla funkcjonowania we współczesnym świecie w satysfakcjonujący sposób, lecz opanowywanie biegłości w mówieniu w warunkach klasowych okazuje się trudne, zaś źródeł problemu można upatrywać w nieadekwatnym treningu tej umiejętności. Nowe technologie mogą potencjalnie poprawić warunki rozwijania umiejętności mówienia w języku obcym, jednak projektowane rozwiązania w zakresie nauczania wspomaganego technologią muszą być ugruntowane w teorii nabywania języka i zostać zweryfikowane empirycznie, by dostarczyć praktyce dowodów o wartości ich zastosowania. Przyjęcie metodologii badań opartych na projekcie (design based research, DBR; Barab, 2014; Rodríguez, 2017) w celu zbadania stworzonych warunków może dostarczyć naukowych przesłanek dla teorii i praktyki w kontekście nauczania i uczenia się języka obcego (Rodríguez, 2017). Jak wyjaśnia Sasha Barab, celem DBR jest, „przyjrzenie się uczeniu się w naturalnym kontekście, który zawiera teoretycznie zainspirowane innowacje, … aby następnie wypracować nowych teorie, artefaky i praktyki” (2014, s. 151). Celem referatu jest przedstawienie założeń DBR oraz przykładu projektu badawczego w nurcie metodologii DBR, tj. stworzonego kursu językowego, spełniającego teoretyczne założenia w zakresie nabywania umiejętności językowych (umiejętności mówienia) oraz zawierającego cyfrowe treści i media komunikacyjne, przeprowadzonego w grupie polskich studentów filologii angielskiej. Omawiany projekt może stanowić przykład tego, w jaki sposób metodologia DBR może być zastosowana w badaniu innowacyjnych i inspirowanych teorią procesów, zadań i narzędzi w dzisiejszej klasie języka obcego. Literatura: Barab, S. (2014). Design-Based Research: A Methodological Toolkit for Engineering Change. In R. K. Sawyer (Ed.), The Cambridge Handbook of the Learning Sciences (2nd ed, pp. 151-170). New York: Cambridge University Press. Rodríguez, J. C. (2017). Design‐based Research. In C. A. Chapelle & S. Sauro (Eds.), The Handbook of Technology and Second Language Teaching and Learning (pp. 364-377). Hoboken, NJ : Wiley Blackwell.

***

dr Ewa PÓŁTORAK Uniwersytet Śląski w Katowicach

O trudnościach w nauce języków obcych oczami ucznia dorosłego Nauka zarówno pierwszego, jak i kolejnych języków obcych stanowi złożony proces poznawczy, którego przebieg oraz efektywność zależą od działania szeregu uwarunkowań o zróżnicowanym charakterze. Wśród nich nie małą rolę odgrywają tzw. czynniki indywidualne, których oddziaływanie na proces uczenia się możne mieć, ogólnie rzecz ujmując, pozytywny (jak np. w przypadku otwartości na nowe doświadczenia czy pozytywnego nastawienia wobec obcych/innych kultur) lub negatywny wymiar (jak np. w przypadku wyuczonej bezradności czy lęku językowego). Celem wystąpienia będzie refleksja nad negatywnym oddziaływaniem czynników indywidualnych na kształcenie językowych kompetencji komunikacyjnych w okresie wczesnej dorosłości. Przedyskutowane zostaną wyniki ankiet nt. barier w nauce języków obcych, którą przeprowadzono wśród studentów kierunków neofilologicznych Uniwersytetu Śląskiego. Głównym punktem odniesienia dla podjętych rozważań będzie proces nauczania/uczenia się drugiego/kolejnych języków obcych w kontekście kształcenia uniwersyteckiego.

***

mgr Jakub PRZYBYŁ Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Od samoregulacji do strategii uczenia się wymowy - wnioski z badania pilotażowego Uznanie samoregulacji za jeden z filarów jestestwa doprowadziło do eksplozji badań nad uwarunkowaniami regulacji procesów myślowych, emocji, zachowań i motywacji (Forgas i in. 2009). W obszarze uczenia się języków obcych samoregulacja bywa konstruktem nieco kontrowersyjnym, gdyż traktowanym jako alternatywa badawcza dla strategii uczenia się (Tseng i in. 2006). Jednocześnie liczne są postulaty integracji badań nad strategiami i samoregulacją (Gao 2007, Rose 2012), a współczesne koncepcje strategii uwzględniają zagadnienie samoregulacji (Oxford 2017). Kierunek rozwoju badań w dziedzinie strategii jest z kolei nakreślony m.in. przez oczekiwanie kontekstualizacji w odniesieniu do zadań, umiejętności, czy elementów językowych (Pawlak i Oxford 2018). Przeprowadzone na grupie 100 studentów Wydziału Neofilologii UAM badanie pilotażowe wpisuje się w dyskusję o korespondencji między strategiami uczenia się języków obcych a samoregulacją. Wyniki uzyskane poprzez zastosowanie narzędzi psychometrycznych, tj. adaptacji SILL ver. 7.0 (Oxford 1990), skali samoregulacji (Gaumer Erickson i Noonan 2018) i kwestionariusza strategii uczenia się wymowy (Rokoszewska 2012) uzupełniono o analizę

20

wywiadów w celu triangulacji danych. Uzyskane rezultaty stanowią przyczynek do opowiedzenia się za komplementarnym charakterem konstruktów strategii uczenia się i samoregulacji oraz mogą być podstawą do pozytywnej oceny zasadności przeprowadzenia badania nad powiązaniami między samoregulacją a korzystaniem przez studentów ze strategii uczenia się wymowy na reprezentatywnej grupie studentów WN UAM.

***

dr Dorota PUDO Uniwersytet Jagielloński

„Ja” uczącego się języka obcego: glottodydaktyczne adaptacje wybranych teorii psychologicznych

Interdyscyplinarność glottodydaktyki przejawia się między innymi w tym, że, choć na jej gruncie wypracowano wiele całkowicie oryginalnych, specyficznych koncepcji, część bardzo istotnych dla tej nauki pojęć zostało wcześniej opracowanych na gruncie innych, starszych nauk. Jedną z nich jest psychologia, z której glottodydaktyka czerpie bardzo wiele inspiracji, szczególnie tych związanych z indywidualnymi właściwościami uczniów (motywacja, osobowość, style poznawcze, teorie subiektywne...), a także afektywnymi lub kognitywnymi czynnikami ułatwiającymi lub utrudniającymi opanowanie języka obcego (np. lęk jako stan i jako cecha). Pojęcie „Ja” jest obecne w psychologii od samego jej powstania, lecz stosunkowo niedawno stało się przedmiotem badań glottodydaktycznych. Porównując niektóre glottodydaktyczne ujęcia Ja z psychologicznymi koncepcjami, które posłużyły im za inspirację, pragniemy przyjrzeć się różnym sposobom, dzięki którym określone teorie i metodologie są importowane z jednej dziedziny nauk humanistycznych do drugiej. Chcemy porównać w szczególności pojęcie „Ja idealnego”, używane przez Zoltána Dörnyeia w jego teorii językowego motywacyjnego systemu Ja (L2 Motivational Self System, 2005) z jego konceptualizacjami w psychologicznych teoriach źródłowych: „możliwych Ja” (Markus i Nurius 1986) i „rozbieżności Ja” (Higgins 1987).

***

dr hab., prof. UP Joanna ROKITA-JAŚKOW Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej / Kraków

Rozwój kompetencji obcojęzycznej w perspektywie teorii systemów dynamicznych Nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie, kto odnosi sukces w nauce języków obcych, a kto mimo wielu lat nauki wciąż nie odnosi zadowalających efektów. Wydaje się, że osiągnięcie zadowalającej kompetencji w języku obcym jest wypadkową wielu czynników: zarówno predyspozycji indywidualnych (kognitywnych i afektywnych), jak i uwarunkowań środowiskowych, które dodatkowo zmieniają się w toku nauki. Teoria systemów dynamicznych (nazywana również teorią chaosu/teorią złożoności, ang. complexity theory (Larsen-Freeman, 1997)), wywodząca się z nauk ścisłych, coraz bardziej zyskuje na popularności w ostatnim 20-leciu w psychologii i naukach społecznych (De Bot et al.2005), gdyż wydaje się całościowo tłumaczyć procesy rozwojowe, w tym proces przyswajania języka obcego. Jej dwa główne założenia to: rozwój jest wynikiem wzajemnych i ciągłych interakcji wielu czynników, które zmieniają się w różnych odstępach czasowych; z tego względu przebiega on nielinearnie i dynamicznie. Oznacza to również, że zmiana jednego czynnika wpływa na pozostałe elementy systemów. Zjawisko to jest określane jako ‘efekt motyla’. Jedna mała zmiana może mieć konsekwencje odległe w czasie i miejscu. Kierunek rozwoju zależny jest z kolei od dostępnych zasobów (Thelen & Smith, 1994). Celem wystąpienia będzie pokazanie jak wspomniana teoria znajduje odzwierciedlenie we współczesnych kierunkach badań nad przyswajaniem języków obcych, w szczególności czynników społecznych tj. dostęp do zasobów warunkowanych przez status społeczno-ekonomiczny rodziny, poza szkolna ekspozycja na język itp. Literatura: De Bot, K., Lowie, W. & Verspoor, M. (2005). Dynamic systems theory and applied linguistics: The ultimate “so what”? International Journal of Applied Linguistics, 15 (1), 116–118. Thelen, E., & Smith, L. B. (1994). A dynamic systems approach to the development of cognition and action. Cambridge, MA: Bradford Books/MIT Press. Larsen-Freeman, D. (2002). Language acquisition and language use form a chaos/complexity theory perspective. In C. Kramsch (ed.), Language acquisition and language socialization: Ecological perspectives, pp. 33–46. London: Continuum.

***

dr Katarzyna ROKOSZEWSKA Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

Analiza procesu wyłaniania się języka na podstawie pisemnego, rozwojowego korpusu języka angielskiego ucznia szkoły średniej

Według Teorii Złożonych Systemów Dynamicznych język jest systemem składającym się z różnych podsystemów takich jak złożoność, poprawność i płynność językowa, które rozwijają się w różnym tempie w sposób nielinearny tworząc związki o charakterze wspierającym, konkurującym lub warunkowym. Proces wyłaniania się języka to mikrogenetyczny

21

wzrost w rozwoju poszczególnych podsystemów językowych, który jest obserwowany na podstawie wielokrotnych pomiarów wykonanych w trakcie dłuższego czasu. Celem niniejszej prezentacji jest przedstawienie wyników projektu badawczego opartego na użytkowym korpusie rozwojowym zbudowanym na podstawie ponad 1900 prac pisemnych 100 uczniów zgromadzonych za pomocą regularnych pomiarów przeprowadzonych w ciągu 3 lat nauki języka angielskiego w szkole średniej. Głównym celem prezentacji jest analiza procesu wyłaniania się złożoności syntaktycznej i leksykalnej oraz poprawności i płynności językowej. Należy zaznaczyć, ze złożoność syntaktyczna dotyczy stopnia subordynacji, koordynacji i nominalizacji, a złożoność leksykalna – gęstości, zróżnicowania, złożoności i częstotliwości. Ogólne wyniki badań pokazują wysoce wariantywny rozwój językowy, w którym wzrost płynności i złożoności odbywa się kosztem poprawności językowej.

***

dr Jacek RYSIEWICZ Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Inteligencje wielorakie, style uczenia się, pływ, NLP i inne jednorożce, demony i egzorcyzmy, czyli pseudonaukowa interdyscyplinarność w glottodydaktyce.

Celem glottodydaktyki jest nie tylko szczegółowy opis i klasyfikacja domeny będącej przedmiotem zainteresowania tej dyscypliny naukowej, ale przede wszystkim wyjaśnianie i przewidywanie zdarzeń i procesów w tej domenie się dokonujących. Aby to osiągnąć glottodydaktyka posługuje się aparatem badawczym zaczerpniętym z nauk społecznych (socjologia, antropologia) oraz humanistycznych (psychologia, pedagogika), które z kolei wzorowały się na metodzie naukowej wypracowanej w obrębie nauk przyrodniczych (biologia, fizyka, chemia) i pochodnych. Kardynalną zasadą metody naukowej jest ontologiczne i pozytywistyczne przeświadczenie o obiektywnej poznawalności świata oraz epistemologiczna zasada o empirycznym charakterze naszego poznania. Poznanie rzeczywistości odbywa się poprzez obserwację, gdy ta rzeczywistość jest nam bezpośrednio dostępna, lub za pomocą narzędzi badawczych, gdy badane wycinki rzeczywistości nie są nam bezpośrednio dane. W glottodydaktyce rola tych ostatnich jest nie do przecenienia toteż badacze ze szczególną ostrożnością i krytycyzmem powinni podchodzić do propozycji teoretycznych zapożyczanych z dyscyplin posiłkowych, a hipotezy badawcze formułowane w oparciu o te propozycje powinny być poddawane rygorystycznym procedurom metodologii naukowej właściwej dla badanego wycinka domeny. W referacie zostanie pokrótce omówionych kilka wątpliwych z punktu widzenia racjonalnej metody naukowej propozycji, które od lat goszczą w dyskursie glottodydaktycznym, a których trafność teoretyczna jak i rzetelność metodologicznych dociekań jest więcej niż wątpliwa. Na zakończenie zostanie podjęta próba usytuowania tego zjawiska z pogranicza socjologii nauki w szerszej perspektywie ogólnoświatowego trendu charakteryzującego się odwrotem od zapoczątkowanego w Oświeceniu prymatu myśli racjonalnej, który dał początek współczesnej nauce.

***

dr hab., prof. UJ Anna SERETNY Uniwersytet Jagielloński

Czytać szybciej, czytać sprawniej – inferencja leksykalna w procesie rozumienia tekstu Stosowanie domysłu językowego, tj. strategii inferencji leksykalnej, podczas lektury tekstu jest często polecane uczącym się przez nauczycieli języka, niejednokrotnie bowiem analiza dostępnych wskazówek językowych i pozajęzykowych umożliwia uczącym się ustalenie znaczenia nieznanych wyrazów bez konieczności odwoływania się do źródeł zewnętrznych. W niniejszym tekście przyjrzymy się zarówno czynnikom sprzyjającym domysłowi językowemu, jak i tym, które go upośledzają lub wręcz uniemożliwiają. Przedstawimy również wyniki badań pokazujące w jakim zakresie i z jakim skutkiem uczący się języka polskiego jako obcego na poziomie B stosują strategię inferencji językowej. Badania miały charakter porównawczy. Wzięli w nich udział respondenci o językach pierwszych typologicznie i genetycznie odległych od polszczyzny (grupa A) oraz o językach pierwszych typologicznie i genetycznie jej bliskich (grupa B). Dane zebrano za pomocą dwojakiego rodzaju narzędzi badawczych: ankiety pozwalającej określić rodzaj działań stosowanych przez uczących się w procesie dochodzenia do znaczenia nieznanych wyrazów oraz protokołu głośnego myślenia.

***

dr hab. Maciej SMUK Uniwersytet Warszawski

Czego pragną przyszli filolodzy... Wyniki badania pilotażowego na temat świadomości wyboru i oczekiwań studentów filologii

Wedle obiegowej opinii współczesne studia filologiczne powinny istotnie zmieniać swój profil, stawać się bardziej interdyscyplinarne, niejednokrotnie rekomenduje się wręcz łączenie filologii obcych z innymi kierunkami. Potrzeby zmian motywuje się nowymi wyzwaniami gospodarczymi i społecznymi, ewoluującymi wymaganiami pracodawców lub – co czasami podnoszone jest jako kluczowy argument – nowymi (chociaż bliżej nieokreślonymi) oczekiwaniami studentów rozpoczynających studia na filologiach. W wystąpieniu przedstawione zostaną wyniki badania pilotażowego na temat świadomości wyboru i oczekiwań

22

studentów filologii. Badanie zostało przeprowadzone w roku akademickim 2018/2019 wśród 476 studentów siedmiu różnych filologii na Uniwersytecie Warszawskim. Jego celem było ustalenie: wyobrażeń o studiach filologicznych, motywów podjęcia studiów, zainteresowań różnymi obszarami kształcenia filologicznego, oczekiwań związanych ze studiami na filologii, jak również wstępnych planów zawodowych. W związku z celami badanie zostało zrealizowane wśród studentów pierwszego roku studiów licencjackich i magisterskich, jeszcze przed rozpoczęciem zajęć. Badanie przeprowadzone na Uniwersytecie Warszawskim ma charakter pilotażowy i jest częścią projektu, który w roku 2019/2020 będzie realizowany na filologiach i pokrewnych kierunkach lingwistycznych kilku polskich uniwersytetów.

***

dr hab. Małgorzata SPYCHAŁA-WAWRZYNIAK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Problematyka badań dotyczących postaw wobec uczenia się języków obcych Postawy, w tym przekonania, wartości, motywacja stanowią przedmiot zainteresowania wielu dziedzin: psychologii, filozofii, socjologii, antropologii, etc. W psychologii bada się postawy związane z reakcjami afektywnymi, poznawczymi, a w szczególności behawioralnymi. Uważa się, że postawy wpływają na zachowania jednostki, ale też na jej sposoby wartościowania określonych działań. Przy czym, badania empiryczne w tym zakresie są niezmiernie problematyczne i uwarunkowane wieloma różnicami indywidulanymi (np. wiek, płeć, miejsce zamieszkania, cechy osobowości). Z kolei w glottodydaktyce podstawowym nurtem tego typu badań jest analiza postaw (w tym motywacji) uczniów wobec języka obcego i jego kultur/y. Celem naszego wystąpienia jest krótkie przedstawienie metodologii prowadzonych badań dotyczących postaw wobec uczenia się różnych języków obcych. W pierwszej kolejności dokonamy przeglądu pojęć takich jak: postawy, przekonania, wartości, motywacja z perspektywy psychologicznej i dydaktycznej. Naszą uwagę skupimy również na stosowanych rodzajach pomiaru postaw (w tym motywacji) w glottodydaktyce. Na koniec zaprezentujemy wyniki przeprowadzonych po raz pierwszy w Polsce badań w zakresie postaw i motywacji uczniów szkół ponadpodstawowych wobec uczenia się języka hiszpańskiego.

***

dr hab., prof. UG Danuta STANULEWICZ Uniwersytet Gdański

→ zob. dr Olga ALEKSANDROWSKA, dr hab., prof. UG Danuta STANULEWICZ

***

prof. dr hab. Jolanta SUJECKA-ZAJĄC Uniwersytet Warszawski

Czy jesteśmy gotowi na eko-glottodydaktykę? Prężnie rozwijający się w piśmiennictwie anglojęzycznym nurt ekolingwistyki (np. Haugen 1972, Halliday 2001, Kramsch 2002, 2008, Kramsch, Steffensen 2008) od lat 70. XXw proponuje zmianę w postrzeganiu relacji język-natura-kultura, czyniąc z języka w pewnym sensie ogniwo łączące naturę i kulturę zamiast ich tradycyjnego rozdzielenia oraz zadając ważne pytania: Jak funkcjonują języki w ekosystemie tworzonym przez środowisko językowe wszystkich użytkowników danego kontekstu językowego? W jakie relacje mogą wchodzić? Jak należałoby postrzegać rozwijanie różnojęzyczności w takim ekologicznym ujęciu, w którym nie tylko „silny” ma wpływ na „słabego”, ale i wzajemnie, „słaby” ma ważne miejsce w ekosystemie językowym, który ryzykuje poważne zmiany na skutek zbytniego osłabienia jednego z jego elementów składowych? Wystąpienie ma na celu rozpatrzenie możliwych inspiracji, jakie ekolingwistyka proponuje glottodydaktyce, eksponując rolę każdego języka oraz wyczulając na relacje, jakie powstają między językami i ich użytkownikami w danym środowisku (cf. Steciąg, 2014). Claire Kramsch (2008) postuluje w tej perspektywie zmianę postrzegania głównej funkcji nauczyciela z „nauczyciela kodu” na „nauczyciela znaczenia”, co pociąga za sobą konkretne konsekwencje dydaktyczne w podejściu do działań językowych. Czy klasa szkolna jest miejscem dla działań wywodzących się z nurtu eko-glottodydaktyki? Literatura: Halliday, M.A.K., 2001. New ways of meaning. The challenge to applied linguistics. In: Fill, A., Muhlhausler, P. (Eds.), The Ecolinguistics Reader. Language, Ecology and Environment. Continuum, London, pp. 175–202 (Reprint of Halliday, 1990.). Haugen, E., 1972. The ecology of language. In: Dil, Anwar S. (Ed.), The Ecology of Language. Essays by Einar Haugen. Stanford University Press, Stanford, pp. 325–339. Kramsch C., 2008, Ecological perspectives on foreign language education, Language Teaching, nr 41. Kramsch C., Steffensen S.V., 2014, Ecological Perspectives on Second Language Acquisition and Socialization, on-line https://www.researchgate.net/publication/226707454 Steffensen, S. V., & Fill, A. (Eds.) (2014). Ecolinguistics: The ecology of language and science: Special Issue of Language Sciences. Language Sciences (Elsevier). Steciąg M., 2014, Glottodydkatyka w ujęciu ekolingwistyki [w :] Acta Universitatis Lodziensis, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 21, 51-62.

***

23

dr Augustyn SURDYK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Glottodydaktyka i ludologia w badaniach nad kompetencjami profesjonalnymi nauczycieli języków obcych

W literaturze pedagogicznej (odnoszącej się do pracy nauczyciela w ogóle) i glottodydaktycznej (traktującej o pracy nauczyciela języka obcego) wiele miejsca poświęcono kompetencjom osoby nauczającej, jej rolom, funkcjom, typom pracy z uczniem, strategiom nauczania, stylom nauczania i kierowania grupą, a w końcu modelom kształcenia nauczycieli. Wydaje się jednak, że w przeważającej większości skupiano się na tzw. kompetencjach twardych, zdecydowanie stawiając je wyżej nad tzw. kompetencjami miękkimi i jednocześnie zaniedbując, jeśli nie marginalizując, przynajmniej pewien ich zakres. Tymczasem, poszczególne składowe kompetencji miękkich mogą odgrywać istotną rolę w nawiązaniu współpracy dydaktycznej pomiędzy ON i OU, oraz mogą kompensować pewne niedobory w wybranych zakresach nauczycielskich kompetencji twardych. Referat dotyczy kompetencji nauczyciela w obliczu współczesnych wyzwań edukacji i zmieniającej się rzeczywistości XXI w. (w tym mentalności uczących się, ich postawy roszczeniowej, transformacji postrzegania przez nich nauki języków obcych i zauważalnych, nasilających się tendencji do instrumentalnego podejścia do studiów filologicznych) oraz powiązanych kwestii autorytetu i etyki zawodowej w kontekście warunków społeczno-ekonomicznych i statusu zawodu nauczyciela w Polsce. Treść referatu osadzona jest w tematyce dydaktyki autonomizującej w warunkach współpracy dydaktycznej i traktuje proces dydaktyczny sub specie ludi. Wnioski z badania przeprowadzonego prze autora dotyczą kształcenia obcojęzycznego na studiach filologicznych studentów reprezentujących niższy poziom uzdolnień do nauki języków obcych i zostaną przedstawione na płaszczyznach: praktycznej-dydaktycznej, instytucjonalnej i polityczno-systemowej.

***

dr hab. Anna SZCZEPANIAK-KOZAK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

→ zob. dr hab., prof. UAM Sylwia ADAMCZAK-KRYSZTOFOWICZ, dr hab. Anna SZCZEPANIAK-KOZAK ***

mgr Monika SZMULEWSKA Uniwersytet Wrocławski

Znaczenie Language Testing w procesie nauczania języka włoskiego Problematyka związana z rolą testowania w nauczaniu języków obcych od zawsze budzi emocje wśród uczniów i nauczycieli. Niniejsze wystąpienie ma na celu przybliżenie wyników badania wpływu weryfikacji ciągłej na poprawność gramatyczną i leksykalną w procesie nauczania języka włoskiego. Krótkie, cotygodniowe testy z zadaniami sprawdzającymi poprawne opanowanie struktur gramatycznych i zagadnień leksykalnych mają przyczynić się do ułatwienia procesu przyswajania nowego materiału. Badania zostały przeprowadzone został y w latach 2016-2018 w Instytucie Filologii Romańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego wśród studentów uczących się języka włoskiego na poziomie A1 a następnie A2 w ramach lektoratu z drugiego języka romańskiego. Eksperyment prowadzony jest w grupie A i B, w oparciu o jeden podręcznik, stosowana jest ta sama metodyka nauczania, wykorzystywane są takie same narzędzia. Różnica dotyczy jedynie sposobu weryfikacji procesów przyswajania wiedzy: w grupie A stosowana jest weryfikacja ciągła, a pod koniec semestru końcowa, podczas gdy studenci uczący się w grupie B podlegają jedynie weryfikacji końcowej w formie testu sprawdzającego sprawności językowe takie jak: słuchanie, pisanie, praca z tekstem, zagadnienia leksykalne i gramatyczne. W następnym semestrze następuje zamiana grup, a pod koniec roku akademickiego obie grupy podchodzą do egzaminu na poziomie A2. W kolejnych latach badanie zostaje powtórzone na kolejnych dwóch grupach. Wyniki uzyskane w ciągu dwóch lat eksperymentu wskazują na kluczową wręcz rolę stosowanych przez prowadzącego metod i strategii nauczania

***

mgr Anna SZUCHALSKA Uniwersytet w Białymstoku

Kompetencja komunikacyjna w centrum zainteresowań glottodydaktyki – ewolucja i sytuacja współczesna

Podstawa programowa nauczania języka obcego nowożytnego już w szkole podstawowej za kluczowe uznaje rozwijanie umiejętności sprawnego komunikowania się w języku obcym. Zdefiniowanie pojęcia kompetencji komunikacyjnej przysparza badaczom wiele trudności, dlatego też termin ten ewaluował od momentu jego pojawienia się w latach 60. XX wieku do chwili obecnej. W swoim wystąpieniu przedstawię stań badań nad kompetencją komunikacyjną. Rozpocznę od omówienia rozumienia pojęcia „kompetencja” przez Noama Chomsky’ego, twórcę gramatyki generatywnej, który wprowadził rozróżnienie pomiędzy kompetencją a performancją. Następnie zreferuję ujęcie Della Hymesa, model Michaela Canale’a i Merrill Swain oraz teorię Lyle’a Bachmana. W dalszej części referatu prześledzę ukazanie kompetencji komunikacyjnej we

24

współczesnych czasopismach anglojęzycznych. W finale odniosę się do Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego, w którym zaproponowano nowe podejście do uczenia się i nauczania języków obcych – podejście ukierunkowane na działanie (podejście zadaniowe). Przeanalizuję definicję „kompetencji” w ogóle i „kompetencji językowej” w tym dokumencie oraz postaram się wskazać, jakie implikacje to rozumienie pojęcia ma dla dydaktyki języków obcych.

***

dr hab. Krystyna SZYMANKIEWICZ Uniwersytet Warszawski

→ zob. dr hab. Radosław KUCHARCZYK, dr hab. Krystyna SZYMANKIEWICZ

***

mgr Sylwia TWARDO Uniwersytet Warszawski

Eseje egzaminacyjne a retoryczna świadomość interkulturowa Retoryka interkulturowa wywodzi się od pojęcia retoryki kontrastywnej, utworzonego w latach 60-tych minionego stulecia (Kaplan 1966, Connor 1996). Przedmiotem badań retoryki kontrastywnej jest wpływ zasad tworzenia tekstów w języku ojczystym na sposób w jaki dana osoba konstruuje tekst w języku obcym. Retoryka kontrastywna poddana została krytyce ze względu na zbyt ogólne traktowanie poszczególnych grup językowych, etnocentryzm (anglocentryzm), wykorzystywanie wypracowań w języku obcym jako źródła informacji na temat zasad pisania w języku ojczystym oraz kładzenie zbyt dużego nacisku na czynniki poznawcze przy równoczesnym niedocenianiu czynników społeczno-kulturowych (edukacja) (Nordquist 2018). W odpowiedzi na krytykę pojęcie retoryki kontrastywnej zostało zastąpione pojęciem retoryki interkulturowej, przy czym wprowadzono pojęcie ‘małych kultur’, związanych z poszczególnymi dziedzinami życia (np. kultura prawnicza, kultura szkolna) i tworzących specyficzne dla siebie dyskursy oraz umieszczono proces pisania w kontekście społecznym (cel pisania, odbiorcy) (Connor, Traversa 2014). Czy retoryczna świadomość interkulturowa studentów UW na temat reguł rządzących pisaniem esejów egzaminacyjnych w języku angielskim zmieniła się w ciągu ponad dziesięciu lat? Niniejsza prezentacja przedstawia próbę odpowiedzi na to pytanie na podstawie analizy dwóch korpusów esejów egzaminacyjnych z lat 2003-2005 i z roku 2019 pisanych w języku angielskim przez studentów UW na poziomie B2. Jako odniesienie wykorzystano reguły pisania rozprawek egzaminacyjnych (egzamin gimnazjalny, matura) w języku polskim. Literatura: Connor, U. (1996). Contrastive rhetoric: Cross-cultural aspects of second language writing. Cambridge, U.K. CUP. Connor, U., Traversa A. (2014). The Role of Intercultural Rhetoric in ESP Education. In: Alternative Pedagogies in the English Language and Communication Classroom. Centre for English Language Communication. NUS <http://www.nus.edu.sg/celc/symposium/4thsymposium.html>. Pobrano 20.05.2019 Kaplan, R.B. (1966). Cultural Thought Patterns in Intercultural Education. Language Learning, 16(1), 1-20. Nordquist, R. (2018). What Is Contrastive Rhetoric? <https://www.thoughtco.com/what-is-contrastive-rhetoric-1689800>. Pobrano 20.05.2019

***

dr Aleksandra WACH Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Rozwijanie kompetencji zawodowej nauczycieli-praktykantów poprzez współpracę międzynarodową

Kompetencja zawodowa nauczyciela języka obcego nie ogranicza się do znajomości teorii językoznawczych oraz metod i technik nauczania komponentów językowych. Aby sprostać wyzwaniom współczesnych kontekstów edukacyjnych, nauczyciel musi nieustannie poszerzać wiedzę na temat procesów uczenia się, a także rozwijać kompetencję społeczną oraz międzykulturową kompetencję komunikacyjną. Kształcenie zawodowe nauczyciela oznacza więc nie tylko poszukiwanie praktycznych implikacji zdobywanej wiedzy teoretycznej, ale przede wszystkim zaangażowanie w różnorodne, wielowymiarowe formy praktyki, które wzbudzą refleksyjność i głębsze zrozumienie procesów uczenia się i nauczania języka (Zawadzka 2004; Johnson 2009; Richards 2015). W wystąpieniu przedstawione zostaną refleksje dziesięciu polskich nauczycieli-praktykantów, którzy uczestniczyli w międzynarodowym projekcie edukacyjnym mającym na celu podniesienie ich świadomości na temat Europejskiego portfolio dla studentów-przyszłych nauczycieli języków (Newby i in. 2007). W ankiecie podsumowującej projekt przyznali, że uczestniczenie we współpracy międzynarodowej nie tylko poszerzyło ich wiedzę w zakresie przyswajania i nauczania języka, ale również przyniosło inne korzyści w sferze poznawczej i akademickiej, w zakresie kompetencji społecznych i międzykulturowych, a także w sferze afektywnej. Wyniki badania prowadzą do konkluzji, że wdrażanie różnorodnych praktycznych rozwiązań w procesie kształcenia nauczycieli, zwłaszcza polegających na współpracy, może być cennym doświadczeniem przygotowującym praktykantów do pracy dydaktycznej we współczesnej szkole.

***

25

mgr Anna WASZAU Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Czy własna kultura jest potrzebna do rozwijania kompetencji (inter)kulturowej? O potrzebie(?) uwzględniania kultury ojczystej w procesie nauczania/uczenia się języka obcego

W erze globalizmu oraz multikulturowości, glottodydaktyka powinna nie tylko zajmować się nauczaniem języka sensu stricto, ale też stawiać czoła istotnemu wyzwaniu rozwijania kompetencji (inter)kulturowej, wcześniej często ograniczanej do przekazywania wiedzy deklaratywnej (Komorowska 2006). W tym kontekście - ewolucji badań nad procesem nauczania/uczenia się języka obcego - warto się zastanowić, jak zrozumienie własnej kultury oraz jej uwarunkowań mogłoby wspierać budowanie wspomnianej kompetencji. Biorąc pod uwagę podejścia już tradycyjne, skupiające się na – często w formie wyizolowanego porównywania - elementach kultury obcej (Byram 1997, ESOKJ 2003), koncepcja akcentująca (kulturowe) zasoby wstępne uczącego się (cf. Charaudeau 2005) mogłaby się okazać nowatorska. Wybór takiej perspektywy wiąże się z ponownym przemyśleniem natury kompetencji kulturowej w języku ojczystym oraz w języku obcym, jak również związku między tymi dwiema. Wychodząc od krytyki koncepcji klasycznych, chcielibyśmy rozważyć możliwość konstruowania kompetencji (inter)kulturowej na bazie głębokiego zrozumienia zjawiska kulturowości (Wierzbicka 1994, Thomas 2003), w nawiązaniu do kultury ojczystej. Mianowicie, jeśli zakładamy, że owa kompetencja bazuje na zrozumieniu, czym w ogóle jest kulturowość, wydaje się stosowne odwołać się do analizy tego zagadnienia w nawiązaniu do kultury dobrze znanej uczącemu się, czyli jego własnej. Takie podejście mogłoby pomóc uczniowi budować świadomość metakulturową wspierającą rozwijanie kompetencji na poziomie (inter)kulturowym.

***

dr Magdalena WAWRZYNIAK-ŚLIWSKA Uniwersytet Gdański

→ zob. dr Michał GOLUBIEWSKI, dr Magdalena WAWRZYNIAK-ŚLIWSKA ***

dr hab. Emilia WĄSIKIEWICZ-FIRLEJ Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Doświadczenia interkulturowe z perspektywy badań narracyjnych: pułapki metodologiczne

Niniejszy referat stanowi próbę krytycznej analizy metodologicznych aspektów wywiadów narracyjnych przeprowadzanych z przedstawicielami innych kultur, stosunkowo często stosowanych w badaniach międzykulturowych. Przedmiotem analizy jest przebieg procesu badawczego w projekcie dotyczącym doświadczeń międzykulturowych obcokrajowców studiujących w Polsce w ramach programu Erasmus, który obejmował etap zbierania, transkrypcji i interpretacji danych przez studentów 3 roku lingwistyki stosowanej UAM w Poznaniu. Koordynowane przeze mnie badanie zostało przeprowadzone we współpracy z sześcioma grupami studentów w roku akademickim 2017/18 oraz 2018/19. Po zakończeniu procesu zbierania i interpretacji danych, studenci zostali poproszeni o podzielenie się swoimi refleksjami dotyczącymi przebiegu badania. Na podstawie szczegółowej analizy przygotowanych przez studentów wywiadów oraz wyrażonych przez nich pisemnie refleksji, podjęta została próba identyfikacji pułapek metodologicznych w badaniach narracyjnych – zarówno warsztatowych, jak i tych uwarunkowanych kulturowo. Istotnym aspektem zawartych w niniejszym referacie rozważań jest zderzenie perspektywy doświadczonego badacza-nauczyciela akademickiego z perspektywą studenta jako początkującego badacza. Badanie ma również wymiar edukacyjny, ponieważ ilustruje proces formowania studenta jako badacza a jego wyniki mogą być przydatne dla nauczycieli prowadzących kursy pisania akademickiego bądź seminaria licencjackie i magisterskie.

***

dr hab., prof. AP Dorota WERBIŃSKA Akademia Pomorska w Słupsku

Duoetnografia jako metoda w jakościowych badaniach glottodydaktycznych Prezentacja jest poświęcona duoetnografii – nowej metodzie biograficznej, która coraz częściej jest wykorzystywana w badaniach dotyczących akwizycji języka (Gagne i in., 2018; Love i Kiczkowiak, 2016; Werbińska, 2018). Celem wystąpienia jest przybliżenie duoetnografii jako metody jakościowej oraz zaoferowanie wachlarza technik, które mogą być zastosowane przez badaczy tożsamości na różnych etapach prowadzenia badania duoetnograficznego. Autorka postara się odsłonić kulisy badania duoetnograficznego poprzez przedstawienie zalet i wad duoetnografii, metod zbierania danych, a także sposobów zarządzania danymi, ich analizowania i interpretowania. Wystąpienie zakończą rekomendacje praktyczne, które mogą okazać się pomocne w podejmowaniu potencjalnych decyzji badawczych osób zainteresowanych duoetnografią.

***

26

dr Magdalena WITKOWSKA Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

Action research – perspektywa ekspertów a perspektywa nauczycieli Action research, tj. badanie w działaniu jako metoda badawcza jest rekomendowana w kształceniu i doskonaleniu nauczycieli języków obcych od kilku dekad. Liczni eksperci, począwszy od Elliota (1991) są zdania, iż metoda ta prowadzi do wzrostu zrozumienia procesów nauczania i uczenia się przez nauczycieli, szczególnie ze względu na działanie, które oznacza poszerzanie wiedzy teoretycznej przed zdobywanie wiedzy praktycznej. Badanie w działaniu uznane jest za bardzo korzystną metodę rozwoju zawodowego nauczycieli. Wywołuje potrzebę refleksji nad własnymi działaniami dydaktyczno-wychowawczymi. Wiedza o action research, jak i rekomendacja ekspertów skłaniają do refleksji, czy nauczyciele języków obcych – praktycy, zarówno ci o krótszym i dłuższym stażu pracy, jak i adepci zawodu, korzystają z tej metody rozwoju zawodowego, i w jaki sposób wpływa to na ich działania w klasie. W celu uzyskania odpowiedzi autorka referatu przeprowadziła ankietę wśród studentów i nauczycieli języków obcych, której wyniki dostarczają interesujących informacji o postrzeganiu action research przez samych nauczycieli. Uzyskane informacje zostały wzbogacone analizą refleksji zawartych w blogach prowadzonych przez nauczycieli. Referat ma na celu nie tyle przybliżyć ideę stosowania badania w działaniu, ile bardziej skłonić do refleksji nad tym, jak zachęcać nauczycieli i przyszłych nauczycieli języków obcych do przeprowadzania własnych badań i wspierać ich w tym działaniu.

***

dr Joanna WOŹNIAK Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

→ zob. dr JOANNA KIC-DRGAS, dr Joanna WOŹNIAK ***

mgr Agata ZAPŁOTNA Uniwersytet Wrocławski

Interferencje morfosyntaktyczne a akwizycja języka trzeciego na przykładzie wybranych zagadnień włoskiej i hiszpańskiej gramatyki

Referat ma na celu scharakteryzowanie wpływu języka drugiego na akwizycję struktur gramatycznych języka trzeciego na przykładzie interferencji morfosyntaktycznych pomiędzy językiem włoskim oraz hiszpańskim. Przedstawione w referacie badanie, przeprowadzone wśród studentów posiadających kompetencje w zakresie obydwóch języków, wykazuje istotny wpływ przeniesień z języka drugiego na akwizycję składni języka trzeciego (przy skromniejszym udziale interferencji z języka pierwszego).

Analiza najczęstszych błędów wynikających z interferencji posłuży za punkt wyjścia do rozważań na temat korzyści i deficytów wynikających z odwoływania się do języka drugiego w nauczaniu języka trzeciego. Przedstawiony zostanie także wpływ dwujęzyczności na strategie uczenia się języka trzeciego.

***

dr hab., prof. UZ Joanna Zawodniak Uniwersytet Zielonogórski

→ zob. dr Mariusz KRUK, prof. zw. dr hab. Mirosław PAWLAK, dr hab., prof. UZ Joanna Zawodniak

***

mgr Paweł ZBYTNIEWSKI Zespół Szkół w Mogilnie

Nauczanie i uczenie się kultury (kultur) z wykorzystaniem podręcznika szkolnego Polska szkoła przypisuje podręcznikom bardzo duże znaczenie. Już na etapie przygotowania wzbudzają one szczególne zainteresowanie zwłaszcza Ministerstwa Edukacji Narodowej, które, na podstawie pozytywnych opinii merytoryczno-dydaktycznych oraz językowych, sporządzanych przez rzeczoznawców, dopuszcza je do użytku szkolnego. Nauczyciele języków obcych bardzo często z różnych powodów wykorzystują je na swoich zajęciach. W referacie zostaną przedstawione wyniki analizy wybranych podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania języka niemieckiego w szkołach średnich. Celem badania było określenie możliwości praktycznego wykorzystania zawartych w nich materiałów na lekcji języka obcego poświęconej kulturze (kulturom). Wystąpienie wzbogacą przykładowe autorskie scenariusze zajęć języka niemieckiego z zastosowaniem podręcznika. Ponadto zostaną zaprezentowane wyniki ankiety skierowanej do nauczycieli języka niemieckiego oraz uczniów liceów w województwie kujawsko-pomorskim na temat nauczania i uczenia się kultury (kultur) z użyciem wspomnianego narzędzia. Referat będzie zatem próbą odpowiedzi m.in. na następujące pytania: Czy nauczyciele języków obcych (również ci z większym doświadczeniem) rzeczywiście potrafią skutecznie pracować z podręcznikiem szkolnym i wykorzystać jego zasoby w celu rozwijania u uczniów kompetencji interkulturowej?, Czy umożliwia on licealistom zrozumienie zarówno

27

tzw. kultury przez duże ,,K” (wyższej, obiektywnej), jak również kultury przez małe ,,k” (niższej, subiektywnej)? (por. m.in. Siek-Piskozub, T. 2016 ,,Kompetencja międzykulturowa – koncepcje i wyzwania”. Neofilolog, 46/2): 138), Jak sama młodzież ocenia materiał (słowny, ilustracyjny) zawarty w podręczniku? Czy jest on dla niej atrakcyjny?

***