Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
Transcript of Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
1/186
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
2/186
, -2.6--U0
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
3/186
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
4/186
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
5/186
КR ОN I
КA
WE
Gl
ERS
К
А .
I С
Z
Е S К А -
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
6/186
Wolno
drukowac.
>-
.
Warszawa d i r í a a5 Marca
182З Rokn,
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
7/186
KRONIKA
WEGIERSKA
NA POCZATK.U WIEК U X I I .
KRONIKA CZIESKA
KA
POCZATKU
WIEKU
X I .
W.AC1NSKIM JEZYKU PISANE :
Z TbOMACZENIBM
ЖА.
PoLSRI
JEZYK.
TUDZIE¿ ZIEMOPISMOBEDY WIEKU V I I I .
LIST
POPA
JANA
WIEKU
Xlll,
2 REK.OPISMOW ROitfYCH В1ШЛОТЕК.
.W
WARSZAWIE,
DRUKIEM N.
GLUCKSBERGA
,
KSIEGARZA
I TYPOGRAFA
KRÓL. WAR. C iiWEHSTMTtf.
i
8
2
3 .
•
i
/
,
j -
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
8/186
BIBLIOTHECA
. RECflA
MONTAGENSFIS.
Drukowano
nakładem JO.
Xiązęcia
Jmci
Czartoryskiego
,
Senatora
Woiewody
Królestwa
Polskiego, Męża zgromadzaią-
cego
gorliwie
zabytki Literatu
ry i
Dzieiów Narodowych i
u-
dzielaiącego
ich
uprzeymie
:
z
Rtórego zbioru tiekopismów
wypisany text
łaciński
Kroniki
Węgierskiey następujący.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
9/186
t
6OBeCO8d06B6BBBaB5flPOBg8BaC888PB0BO83ffe8C6C8W
KRONIKA
WĘGIERSKA.
JVSTEP TLOMACZA.
ii
aród
Hunnów,
mówiAnnonym
Węgier
s k i , niema nic wspólnego z
narodem Hun-
garów, prócz ze iedni i drudzy m i e n i ; } ,
s i ę pochodzącemi od
Magoga Syna
Jafe-
towego.
Hungarowie
przybywszy
do
Pan-
nonii
w kilka wieków po
Hunnach,
korzy
s t a l i z gminnego mniemania (
iakoby
byli
Rodakami
tamtych ) dla postrachu Sło
wian, i dl a przeciągnienia do swoiey stro
ny
Hunnów
pozostałych
w
Transylwanii
pod nazwiskiem Sikulów.
Roku 373.
gdy Valens
Cesarz zatru
dniony był poskramianiem Isaurów, i
na woynę
z
Persami
gotował
s i ę , Hunno-
wie Naród nieznany przeprawiwszy
się
przez
Morze
Azowskie,
rzucili
postrach
na wszystkie
narody
z
tey
strony Donu
mieszkance, które w krotce po rzekę
Du-
nay podbili
:
Niepi-zestaiac na tem, prze
prawiali s i ę
ku
końcowi wieku lv. za
Dunay
i często Prowmcye
Rzymskiego
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
10/186
Państwa naieżdżali i łupili : w piątym
Wieku przyszli do
tey
potęgi i przewagi,
że
Cesarze
sprzymierzali s i ę z
niemi i
ro
czną daniną
pokóy
okupowali :
R. Ą33. Attyia i Buda obieli pano
wanie nad tym narodem po stryiu swo
im. Teodozyusz
W.
odnowił
z niemi
pokóy
i
daniny
roezney
siedmset
funtów
złota
postąpił. Tym
sposobem zabespie-
czeni ze strony Państwa Rzymskiego,
przedsięwzięli podbić wszystkie
Narody
Scytyjskie ,
i
wiele narodów
północnych
pokonali ; o którey wyprawie gdy nie-
masz
szladu
w
Historyi,
Rozdział
pier
wszy
ninieyśzego
Rękopismu może poczę-
ś c i zastąpić ten niedostatek.
Z
śmiercią Attyli
R.
4$4- Monarchia
Hunnów upadła, l o s Państwa Jego i całe
go narodu opisuie
Twrocz
w Historyi
Węgierskiey w
tych słowach.
« Attyla miał synów
Sześćdziesiąt
« dwóch
,
pomiędzy
któremi znakomi
t e tszemi
b y l i ' Chaba
ze
Siostry
Hono-
«
ryusza
Cesarza ,
i
Aldaryk z Krumhel-
«
dyny
Xiężniczki
Niemieckiey
spłodze*-
« n i .
Po
śmierci Attyli
wybuchnęła
woy-
« na domowa po między dwiema Syna-
«
mi, w którey
Hunnowie wyginęli po
« większe'y
części,
(ha
ba z
resztą nie-
« dobitków, w liczbie piętnastu tysięcy ,
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
11/186
ni
« ustąpi? do Grecyi do Cesarza Hono-
«
ryusza
wiria
swoiego,
gdzie
przemie-
« szkawszy l a t trzynaście, wrócił do Oy-
« czyzny. Zastał zyiącego
ieszcze
dziada
« swoiego Bendegus zwanego;
całe
życie
«
niezapominał Pannonii, i
rodzinie swo-
« iey
zalecał
azeby
do
niey
powrócili
:
« e
mimo
tego
Hunnowie,
ktorzy
pozostali
«
byli w Pannonii, utrzymuią źe Chaba
zo-
« s t a ł w Grecyi gdzie był zabity. »
Hungarowie
przybyli
do
Pannonii oko
ło Roku 890. ( i )
Autor ninieyszy
niemo
wiąc
r i i c o potomstwie Attyli, o klęsce i roz
sypce
Hunnow
;
nie
wspominaiąc
o
przy
byciu
Hungarów
do Pannonii, miesza na-
końcu Rozdziału
I I I .
i
łączy
oba
narody
r ' I ch d z i e l e ,
czyniąc
Geyzę
czyli Jessego
f Ojca.
S.
Szczepana
Króla
Węgierskiego)
Prawnukiem
Attyli
,
którycb
cztery
wie
-
ki przedzieiaią. Dl a wyiaśnienia tego do-
daiemy, ( iako wprowadzenie do Rozdziału
I V. ) ułamek
z Rękopismu
Swidzińskiego.
«Zimno i głód ruszyły Hungarów ze(%j
« Scytyi dalszey
to
i e s t z Moskwy, prze*
5
( 1 Podług Nestora K,
388.
podług
Annonyma
Węgierskiego R, 884. podług pUm Gre-
ckich R. 890.
( a ) Recessus Hungarorum de Scytliia ulteriori
seu Moscovia causa f u i t paucitas et s t e r i l i t a *
Terrae
quia
fames
semper
urgebae
terrara
ejram,
friguscjue
excesivtwn i l l i u s Re^ionis.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
12/186
ir
* chodzili
przez Rus i
Tatry do
Pannonii
,
* pomnazaia/: ludem
tamecznym
woysko
«
swoie
:
pobili
I ch
wprawdzie
Slowianie
« na
wstçpie, lecz w powtornym
boiu,
w
« mieyscu gdzie teraz miasto Hungwar l e *
« zy, zwyciezyli Hungarowie z pomocí|
« Gotów ( 3 ) którzy
im
nawet czçsc zie-
*
mi
со
byli
na
Slowianach
zdobyli
ust%>
^ p i l i .
Polegl Buda wodz Hungarów,
zbu
Jngressus
autem illorum in Pannonam
fuil
per
Russiam
et Tartariam
ex quibus exerci
tum
suura augmentaverant.
Primo
tamen
ingressi
prostrati
fuerunt
per
Slavos , Secondario
vero ex eo quod Gotfu l i
l i s prebuerant
suecursum,
e t partem Slavo
nian quam etiam oecupaverant sub S l a v i s , i i l i »
dimiserant , triumpho contra Slavos
potiuntur.
Et i b i Buda
Dux
Hungaroium f u i t
inter«
fectus, et
Sicambria
desolatur,
e t c i v i t a s
in
alio
loco situatur
e t
nom
i
na
tura nomine
Prin
c i p i e Buda, quoniam
Buda
f u i t Princeps
Hun»
garorum
qui
multa
p r a e l i a
cum Slavis
pro
Pao-
noniis faciebat ,
e t praeKum f u i t
factum
ubi
est
hodie
Civitas Hungwar.
Frater vero suus in Alemania
bella
coficí-
ebat d
i c t u s
Hoynel
Hunus
a
quo
Civitas
di-
citur Hungwar
hodie vero
ex
eodem nomin»
Hungari apella nur.
Et l i c e t
esset
tacendum
,
tamen
ne
veritas
gestorum obnubil areturMagerones hoc
estHun-
gari
totani suam
potentiam
a
Polonis habe-
bant et
extrahebant,
et
robore
illorum
sem
per
pugnarunt
:
hodia
enim
e t
ailhuc
in
lin-
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
13/186
« rzono miasto Skambrią a
na innem
• mieyscu założono miasto
Budą od
Imie-
*
nia
Xią_żęeia
tego
nazwane
:
albowiem
€ Buda Xiąże
Hungarów
wiele
dokazy-
« wał
walcząc ze
Słowianami o Pannonią,
« Hoynel
Hunus brat iego walczył szczę-
« śliwie w
Allemanii,
od
Jego Imienia
na-
«
zwano
miasto
Hungwar,
a teraz
i
cały
guario Hungarico Poloni
dicuntur
Langel
id
e s t milites stipendarii, miliiarcs, pugnatoro*
o p t i t n i .
Praedicti ergo
Sicamberiam
hoc
e s t
hodia
antiquam
Utulam
fundaverunt.
Fuit
enim
magna c i v i t a s e t tribus
annis
in eadem s t a -
t i v a faciebant , e t ex i l l a situm Terrarum a l i -
arum explorabant.
Primo tamen pes
Eorum
Terram ipsam
calcavit , e t non
aliorum, quam^ hucusque in-
habitant.
Cerva
autem
una
ipsos
Hungaros
in
Panm>-
niam conducebat , qui semper i l l i u s vestigi»
fuerunt
secuti , et
non
quicvit donec
in Pan
•
noniis.
~ty?)
'
Fertur tamen
quod primus ingressus eornm
in
Pannonias e s t
causa
venationis
, ubi
Ter
ram considerantes esse
bonam, remeantes
ad-
duxerunt totam eorum multitudinem et iu
gressi sunt eas. i
Est tamen una opinio quod
Hungari
nou
permanebunt in Pannonia sicut nec Turci iw
Terris christianorum quas violenterpossiderant.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
14/186
c
c
• Naród Hungarów od Imienia iego ma
nazwisko ( 4 ) .
«
Luboby
należało
przemilczeć
,
lecz
niemozna tłumić prawdy historyczńey,
« że Hungarowie całą potęgę mieli i za-
«
ciągnęli
od Polaków (5 i walecznością
Hungari seu Juhri de Terra
Scythiae
Se-
ptentrionalissima juxta Oceanum Septentriona-
teiu a Moscova civitate
Moscorum
ad orien
tem e t
Septentrionem
quiflquentis milliaribus
magnis Germanicis distante , de JuhraTerra
conscenderunt et venerunt per
terram
pla-
nam
ad
Meridiem
in
Pannonias
ubi
nunc
resident ; sed iam christianissimi
, qui o l i r n :
Pagani atrocissimi
et
crudelissirai ferocissimi-
que
fuere.
Sub Dipoldo
Principe
Slavorum Hun-
gari Pannonias receperunt e t per duo mil-
l i a r i a
a Sicamboria hoc e s t
ab antiqua
Buda
primo
campestraliter
castra
men
t a t i
situantur.
Anno Domini q65. Huni christianitatis sunt
agressi
nomen.
• . : .
(a
Czytam
«
z pomocą Polaków
«
o
których l a t
ko
;
mówi nizey ) chciałby
przemilczeć.
(&Annonytn Wigierski
zaś powieda, «e . A C -
rouwoili
Hungarów,
opanował
zamek
Hung
W Pannonii,
po«anowił'Wodzem Narodu Ar-
pada Syna Swoiego , którego od imienia te-
r go zamku Xi;i/.ęciem Hungaryi a
woysko
« Hungarami
nazwano. ' ; °
{ 4 ' Wyrazy t e oznaczaią Pisarza Polaka,
patri
poprzedzaiacy przyris ( 3 , ' .
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
15/186
e Tch zawsze zwyciężali , przeto do
dziś
«
dnia
nazywaią
Polaków
Langel w
i ę -
«
zyku Hungarskim , co znaczy woysko
* z tcięźne, rycerzy i woiowników
wale
cznych.
»
«
Zburzywszy
Skambryą, założyli te-
« raźnieyszą Budę starą:
było
to wielkie
« miasto, w którem przez trzy l a t a s t a l i
« zeiągaiąc s i ę do ziemi którą teraz posia-
«
daią
:
z
tego
stanowiska przepatrywali
« położenie
innych
kraiów,
naypierwey
« iednak tę ziemię, w którey teraz mie-
«
szkaią,
nogi
ich
zdeptały.
< c Prowadziła ich
łania, za które'y s z l i
« tropem, póki niespoczęła wPannonii; (5
« iakoż powiedaią że poluiąc przyszli pier-'
«
wszy raz do tego kraiu,
gdzie
znalazłszy
«
ziemia żyzną, pozostali, i
zprowadziwszy
«
cały
naród,
osiedli
:
lecz
powszechne
« iest mniemanie
że
ani
Hungarowie ani
(5 Podobnież krzy/.awhicy
pod
dowództwem.
Emiona
I I .
1 0 9 6 ' .
gnali
przed
soba
kozę
i
gęś
,
którym
coś
Boskiego
przyznawali:
zwie
rzęta
t e na czele woyska postępuiao, wzbu
dzały
wniem iakoweś zaufanie i poszano
wanie.
.... ....
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
16/186
VII
« Turcy nieosiedzą s i ę w ziemiach chrze-
«
ścianom
wydartych
( 6 ) »
Dopełniwszy co zdawało nam s i ę
w
dziele
ninieyszem
między Rozdziałami I I I
i IV.
brakować,
zostaie
nam mówić o
sa-
memże dziele i iego Autorze.
Kronika
ta
i e s t
nieznanym
dotąd za
bytkiem
naydawnieyszych
dzieiów Wę
gierskich a po części i Polskich (zanay-
dawnieyszego bowiem
dzieiopisa
Węgier
skiego
Narodu
uchodzi dotąd Annonym
Sekretarz
Beli
IV. Króla
Węgierskiego).
Odkrył ią
Joachim Lelewel
pomiędzy Rę-
kopismami staremi Biblioteki
Puławskiey i
przepisał, którey kopii za pozwoleniem Je
go
do tłómaczenia użyliśmy.
Niemasz śladu nazwiska
Autora,
przy-
znaiemy
iąiednakże Chartvitiusowi
Bisku
powi
z
następuiących
powodów,
które
pod
sąd czytelnika poddaiemy.
Wbiorze Pisarzy
Wigierskich
Schwand-
tnera
zna)duie
s i ę żywot S.Szczepana
Króla
Węgierskiego
przez
Chartvitiusa
Biskupa
napisany, ktoren
i e s t
z niniey-
szey
kroniki
po
większey
części
od
Roz.
IV
do XI I. przepisany. Wi ś c i e przypisnym
(6
Ostatnie
słowa oznaczaią
źe
ten ułamek pisa
ny
przed zaszczepieniem
chrześciaństwa
w
Hungaryi.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
17/186
I X
mówi Autor do Kolomana
Króla
Węgier
skiego « Przedsiębiorę
na
Twóy rozkaz
«
dzieło,
przewyższaiące
s i ł y
moie; które
«
spaliłbym gdyby
w
nie'm cokolwiek
nie-
« przystoynego lub
obi-aźliwego znaleść
« s i ę
miało
» w
wstępie
zaś niezapowie-
da
wcale
(
iakoby
należało ) źe przedsię
bierze pisać
żywot
i
cuda
Świętego,
Ży
wot pierwszego Króla Hungaryi,
któren
wiarę chrześciańską rozkrzewiał
i
przeto
Apostołem
Hungaryi był nazwanym i
t . n.
ale namienia tylko o powołaniu Narodu
Hungarów do wiary chrześciańskiey. O-
świadczenie
takowe
i
wyrazy
przyzwoit-
sze będąc kronice niż
legendzie,
mniemam
przeto że l i s t przypisny, do kroniki ni-
nieyszey należy, że ta musi
bydź dziełem
Chartv i t i u s a , ' z którego żywot S. Szczepa
na w) brany, zachowawszy l i s t przypisny,
któren
tu
przytaczamy.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
18/186
• .
«
KRONIKA
List Autora do Kolomana
KRÓLAWĘGIERSKIEGÔ
Chartvitius
Biskup z
miłosierdzia Boskie
go, powołany
do
usług
Duchownych, Ko
Tomanowi
Krolówi
Panu
swemu, szczęśli
- wego owego Euge
po
naydłuższem ży
ciu
na
wieki
życzy.
NAYIAŚNIEYSZY KRÓLU
Przedsiębiorę
więc
na Twóy rozkaz
Dzieło, od którego mnie dotąd nieudol
ność moia zrażała
;
albowiem znane mi
. niegdyś dosyć oblicze
Prjscyana Gramma-
tyka,
dziś wpodeszłym wieku iuż
tylko
iakoby przezemgłę widzieć mogę
:
lecz u .
ważaiąc
Władzę Wysokiey
Dostoyności
Twoiey, posłuszeństwo ( ta pochodnia i
perła
cnot
wszelkich
)
przemogło
nieśmia
łość wachaiącego
s i ę umysłu
,
i
tern
po
wodowany, po mimo przekonania o nie
udolności moie'y, odważam s i ę
rozpocząć.
A
ponieważ
przedsięwzięcia w
naylepszey
chęci
częstokroć
zdawaią
s i ę bydź zawi
ś c i
nieprzyiemne
,
upraszam
przeto
nay-
pokorniey W, K. Mci ażebyś dziełko n i -
( * ) Koloman
panował
wWęgrzech od R. io65.
do R. inĄ.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
19/186
ff
Е С
1
Е В S R A a
WCIPITCRÓNICAHUNGARORUM
Juncia
e t
mixta
cum
Cronicis
Polo-
'
norum e t Vita Sancti Stephani.
Domino suo Colomano Regi excellen-
tissimo Chartuitius Episcopus Spirituale mi-
nisterium
Dei
benignitate
adeptus,
post
•
huras vilœ terminum illud Euge preca-
tur semp i t e rnum. •
Aggredior nunc opus Serenissime
Rexjussu Tuo mihi demandatum , aquo
hactenus ingenioli
mei imperitia abhor-
r u i t
:
ob
id
prœsertim quod
Priscianus
Gramma t i c u s mihi olim
sat
bene
per-
spectus
e t
cognitus, procul
a me
digres-
sus iam decrepito mihi, tanquam ca
lígine quadam septus,
faciem
exhibet ob-
scurissimam.
Sed
cum
alia
ex
parte
Digni
t a t i s Tuœ attenderem
authoritatem
v i c i t
tandem anxiœ
mentis dubitationem отпет,
virtutum
omnium
Lux
e i
gemma
obedientia,
cujusfortiprœsidio fretus, tametsimihi vireí
cernerem haudquaquam svppeterepe,
o-
r i s
inhoandi
fiduciam
suscepi.
Cum
sint
autemplerumque i n v i d i c e obnoxiœ, quœ bo^
na
ammifiducia
geruntur,
supplex
oro
Re-
giam sublimitatem Tuam, uti opusculi hu-.
jus
susciperë
ne
gravetur Pairocinium, nee
qffendatur
parum commoda
dictione
aul
a
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
20/186
3
KRONIKA
nieysze w
opiekę swoią
przyiąć
raczył,
i
mniey
wymownego
wysłowienia
,
braku
porządku , zamieszania rzeczy i czynów
niezwaźał. Niespodziewam s i ę zeby tu
coźkolwiek
nieprzystoynego l ub obraźli-
wego
znaleść
s i ę mogło, i wolałbym
one
raczey s p a l i ć ,
n i z e l i kogo
obrazić.
Wreszcie ponieważ
wszelkie
dobro
ze
źródła miłosierdzia Boskiego spływa na
Nas,
niech
mi s i ę godzi
w
Imie
Boskie
dzieł
ko
ninieysze
rozpocząć.
WSTĘP
AUTORA.
Omne
datum optimum
e t
omne
do-
num perfectum desursum e s t descendens
a Patre
luminum.
(i)
Naywiększego
daru
Stworzyciela
Swia
ta
(
któren
go
dla
zbawienia
narodu
ludz
kiego wcieleniem , zmartwychwstaniem
chwalebnem, i wniebowstąpieniem Pana
Naszego
Jezusa Chrystusa uszczęśliwić
raczył
)
dostąpił
takze
Naród
Wschodni
Hungarów,gdy
ich
Bóg
nayłaskawszy
Je
zus Chrystus, do wiary katolickiey po
wołać raczył, lubo nie w oyczyźnie wła-
sney
, a l e po odbytych
dalekich
wędrow
kach i trudach ,
w
obcey ziemi
, to i e s t
hłowianskiev. ; ,
.
—
_
—
—
<
•
( i )
Jacob
Cap.
i .
v e r .
1 7 .
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
21/186
WEG IE R S
К A
4
ordinis e t Rerum gestarum confusione,
Quod
sioccurrat quidpiam quod Jœdam
habeat offensionem, inalim Codiccm igni-
bus
absumi quam licons
materiam
cut-
piam o j f e r r i . Et quia
bona omnia
ad
JSos ex Divina misericordia proficiscun-
tur
, Ipsius munere
s i c
Übet
opusculuin
praesens auspicari. \
Praefatio Authoris
Omne datum optimum e t опте do
пит perfectum de sursum e s t
descendehs
a
Patre
luminum.
Hujus
Patris datum
optimum, post
passionem
et gloriosam
Resurrectionem e t ascensionem Domini
nostri
lesu
Christi,
omnes
Regiones
pro-
vemens
qui
omnes
homines vull
salvos
fieri, ad Origentfllem Hungarorum Regi-
onem
usque defusum est,
quos Jesus
Christus
qui
e s t Deus
optimus
, non in
propria Regione
,
in aliena quœ Sclaviania
nominatur,
post mul tos
labores
et
erum-
nas
ad
fidem Catholicam mirabili sua
Providentia vocare dignatus e s t .
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
22/186
:
KRONIKA
§ - i . Król I ch Aquila ( 2 )
zwany,
zpa-
noszywszy s i ę w złoto, srebro i drogie ka
mienie
,
zamożnyw lud,
trzody,
ptastwo,
zwierzynę ,
we
wszystkie opływaiący ro-
skosze , wzbił s i ę
do
tey wyniosłości
, że
sobie
zamierzył
podbić
pod
swoie
pano
wanie wszystkie królestwa i narody Ro-
skazał
więc
uzbroić s i ę narodom podle
głym
sobie,
którzy
zgromadzeni
niezmier
ne pole okryli. Wybrał sto Pułków z
naywalecznieyszych
i
nayzdolnieyszych do
bom
:
lecz
żeby Go snadź z przywiązania
do dostatków
i siedlisk
, tudzież z
miłości
żon i dzieci od przedsięwzięcia nieodwo-
dzono, nikomu s i ę nie zwierzył.
Za własnym tylko
popędem
odwagi
i
nieugiętey
stałości , ruszył
z woyskiem prze
ciwko
Litwie,
których od razu pokonał
i
kray zniszczył Tych
zwoiowawszy
,
po
szedł
do
Scutyi
( 3 )
gdzie
S.
Brandanus
( 4 )
spoczywa, którą
pod
swoie
panowanie
za
garnął : ( 5 ) ztamtąd
wszedł
doDaków ( 6 )
(2)
Aquilla czyli A l t i l a , Thile. Ethele.
( 3 )
Scutiam intrawt.
Adam
Bremeński podR. io5i
wspomina
Naród
Scuń
których
Aug:
Lud.
Schlozer
mniema
bydź Czudy.
( 4 ) S. Brandanus kwitnął
około
R.
570.
na Wy
spie Scutii podług Trythemusza: bydź może
rozumiano
l ub nazywano
Wyspą
kray do
którego przystęp morzem tylko mógł bydź
znany.
Beda
inlmaginemundi, opisuiąc wyspę
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
23/186
WĘGIERSKA 6
§ .
i . Cum
autem Rex
eorum qui A-
mdla
proprio
nomine
nuncupabatur
esset
locuptetatus argento
et auro
e t gemmis
pretiosis , hominorumque animalium
volucrum e t
bestiarum
s i l v e s t r i u n i
ma-
xima
mulutudine
,
i l a
ut delltiae
lnundi
ex omni parte
Ei
affluercnt
, exalta-
tum
e s t
e t
elevatum
cor
Ejus
e t
decre-
\ ' i t in animo suo ut omnia llegna t e r -
farum et omnes nationes
consurgeret
e t
suo Imperio subjugaret. Ex it edictum ab
ipso
ut omnes nationes super quas t i -
mor Ejus erat ad bellum
validum
para-
t i
e t
armati
congregarentur
,
quod
cum
convenissent e t innumerabiles campos one-
rassent elegit aeies de v i r i s strcnuissimis et
ad bella promptissimis
,
a nemine consi--
Rum disquirens
ne
c / u i s s i b i oppigratia
,
v e l
amore
possessionnm
vel
dolore
uxoris
autpuerorum suorum dissuaderet, sed cum
]>robitate cordis sui e t corporis constan-
. t i a consilium iniens contra Lithuam a-
.
Cytra
zwana.,
przypadkiem
odkryta
i
wkrót
ce
zapomniana ,
powieda: ze nieiaki Gran-
danus: byt na tey
wyspie,
ktorego nazwisko
iedną tylko literą ró/.ni się od lirandapusa.
(5) et
suae potentia?
suppcditavit
albo
reliquos s i a r ; do-
minationi subdidit
,
nalegałoby raczey tłóma—
czyc ze przyłączył do swoiey potęgi , czyli
resztę
zagarnął
do
woyska
pod
roskazami
2*
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
24/186
7
KRONIKA
stoczył z niemi bóywielki, uciekaiących
po-
zabiał
r e s z t ę ,
zaiął
pod
moc
swoią.
Pozbie
rawszy
w Dacyi okręty puścił s i t ; morzem
do
uyścia rzeki Renu , a ruszywszy wio
słami po
Renie
przybył do Teutonii ( 7 ) i
pod , Kolonią miastem znakomitem oboz
rozłożył.
§ .
I I .
O
Zabóystwie
iedynastu
tysięcy
Dziewic. ( 8 )
Wtym nadciągnęło
XI.
tysięcy dzie
wic, które odwiedziwszy progi
SS. Apo
stołów Piotra i
Pawła,
powracały z Wero-
j i y .
Straze
Attyli
niewidziawszy
ieszcze
nie-
swemi będącego : albowiem owych wieków
Woiownicy czyli
Naieznicy
bard z i ey zdoby
czy icńców i pomocników do dalekiey wy
prawy
potrzebowali, n i ż e l i ugruntowania pa
nowania
w
zniszczonym
kram.
Pomiędzy
rozlieznemi
Narodami
które Attyla w tey
wyprawie pociągnął z sobą
l ob
zagarnął,
mo/naby liczyć Naród
Słowiański,
zwany
Wtranle,
o których powrocie od brzegów
pół
nocnego
morza
do
Pannonii
oyczyzny swo-
i « ' v pisze
B ; i s i . k o
we
wstępie
do kroniki Le-
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
25/186
WĘGIERSKA
6
cies
movit
,
quos
stałem oppressit e t o*
mnemTerram
va$tavit;quibus
sub/ectis
Scu*
tiam
(ubi Sanctus Brandanus
reauiescit) i n - >
travit e t
suce
potentiae suppeditavit.
Inde
vero Daciam ingrediens cum. i p s i s conjli-
ctum habuit, quibus terga vertentibus
mul*
f o s occidit , reliquos suce domina t i o ni sub'
d i d i t .
Congregatis
autem
Carinis
in
Da
cia mare ascendit , e t ubi fluvius qui
Jihenus dicitur
mare
i n t r a t ,
per Rhenum
acectis
remis Theutoniam, ingressus e s t :
ad Coloniam civitatem egregiam veni-
vns
tentoria j i x i t .
I I . De occisione XI. virginum
millium.
Mox
Uli contra oceurrunt
XI
millia
virginum ,
v i s i t a t i s liminibus
Sanctorum
Apostolorum
Petri
e t
Pauli
de
Ferona
cłiitów i Polaków ; wędrowka t a wiele ma
styczności
z
wyprawa
At t y l i .
,
( 6 ) O Daoyi Północnej obszernie w I l i s t o r y i Bo«
leslawa [ 1 1 . na k a r . 8o. '
7 Teutonowie
Narol
Germanow
ró/.ny
od
Alle*
nianów.
Posadę Germanii i
narodu
Teutonów
wyszczególnia
łiaszko
w
kronice Lecłulów i
Polaków na kar.
18.
nazwiska Narodów za-
chowuiemv
podług Autora.
*^8) Xl Firęinum rr.mium pudlu.' Serwiusa Fir-
7 . > C 7 .
• > v v ■ a r i K znacay
osubf p ł c i
'
łt'i»kiev
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
26/186
$ KRONIKA
przyiacioł od wniścia swego
do Almami,
zdziwione
uwiadomili
natychmiast Króla,
któren
ruszył
woysko przeciwko
dziewicom
Chrystusowym,
które poczęto zabiiać.
Ma
ło iuż
żywych zostawało, gdy Król
z b l i - '
żywszy s i ę do Urszuli chrześciańskiey dzie
wice, poznał że niebyła
mężczyzną
i
rzekł:
«
Szlachetna
Panno
,
gdybyś
była
o s t r z e - '
« gła
przez
Posły Maiestat uasz królewski
« o szczęśłiwem swoiem tu zbliżaniu s i ę ,
« Lud Twóy niepoginąłby był tak okru-'
« tnie od moich żołnierzy ;
ale
ponieważ
«
s i ę
to z
niewiadomości
zdarzyło,
p r z e * - '
« stań
.
iuż smucić
s i ę stratą towarzyszek
« swoich, pociesz s i ę
raczey, połączmy
s i ę
« małżeństwem
, będziesz
królową nad
« , wszystkiemi królestwami » Błogosławio
na Urszula odpowiedziała
» Psie
beze-
-
«
cny
,
okrutniku
i
zuchwalcze
Ja
iestem
. . ' •
; « oblubienica króla cesarskiego ( o ) Ty
« smok drapieżny pożeraiący chrzescian
, « . brzydzę s i ę tobą iak
diabłem
» Wzgar
dzony Król w obliczu Woyska
swoiego
niezińernie
s i ę
rozgniewał,
i kazał i ą i ' r e
bez różnicy
wieku i stanu
:
niektorzy
zna-
.
Jązłszy w
starożytnych
pismach
Litery X I .
M. V.
czytaia
Untlecim Martires
Yirgines
. . . ^
i u trzy
mu i ^ ze
I ch
tylko iedenaście
znay-''
, . , . dowało s i ę .
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
27/186
WĘGIERSKA ja
venientium : quas cum vidissent perterri-
t i sunt
custodes,
e t c e l e r i t e r
nuntiant Re
gi
,
quia
nondum
aliquis
perturbaverat
post
quam allemaniam intraverat. Rex
e t acies subito
t e r r i t i
contra
virgines
Chri-
s t i exierunt e t eas cedere coeperunt. Cum
autem
fere omnes cesce fuissent
,
e t Rex
ipse ad
virginem
christianam
Ursulam
appropinquasset,
e t
Eam
intuitus
fuisset,
et quod virgo
non
v i r e s s e t cognovisset, dir
xit
ad
Eam » O s i
ad
nostram
Regiam
a Magnificentiam
tam
Tua
nobilis v i r -
«
ginitas nuntium
direxisset, e t nobis Tu-
t u . um
gloriosum adventum
significaset,nun-
«
quam
nostrum
militum
ferocitas
Tuas
« acies occidisset: unde
quia hoc
per i -
«
gnorantiamfactum est,noli
de Tuis c o l -
« I f i g i s t r i s t a r i , sed magis consolare , qiua,
a miki copulaberis e t Regina omnium Re-
« gnorum
erisy>Cui
respondens Reata Ur-
«
sula dixit b Inique canis ferox e t au-
« dax Ego
Regi Ccesaris copulata sum;
o
Te autem qui e s t Draco iniquus vo-
« rans christianós ut Diabulum despi-
« c i o . » Quod cum vituperatum coram
( 9 ) Eęo Regi
Ccesaris copu7ata
,
Urszula
Córka
Dionnota
Kiazęcia
w
Rrytannii, oblubienica
Ćmiona
Xiaźccia
u Gallów,
którego Maxym
Cesarz, w nadgroilę przysług, Królem Arrno*
ryki czyli Brytannii muieyszey
postanowił.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
28/186
ii
KRONIKA
sztę dziewic pościnać. Iedna z nich Kor-
dula zwana,
utaiła
s i ę pomiędzy trupami ,
lecz
widziawszy
ze
Jezus
Chrystus,
otoczo
ny Swiatłością i Aniołami przyśpiewu-
iącemi,
zstąpił
o północy i pozabierał do
Nieba dusze S . Urszuli
i
wszystkich SS.
Dziewic
,
gorzko s i ę
rozk w i l i ł a ,
źałuiąc ze
od towarzyszek odłączona została
;
przeto
skoro
s i ę ,
rozedniało,,
podniosła
s i ę
którą
postrzegłzy ieden z
pogan, uciął
iey głowę.
§ . I I I . O Zwycięstwach
Króla
Aquili.
Z
Kolonii
ruszył z woyskiem do Au-
stryi (10) walczyć z Królem Teutońskim,
ktorego
pokonawszy,
wszedł
do
Apulii
( i
i )
gdzie stoczył bóy
z Normandami
i Fran
kami ,
których
zwyciężywszy
pod moc
swoią
podgarnął. Potem przebył góry, i
wszedłszy doLombardyi (kraiu płaskiego,
zabudowanego miastami, przyozdobione
go
murami
i
wieżami
nay
wyższemi
)
zni
szczył
go, mury
porozrzucał, wieże po
•
(10) Movit ad Justnam
Austrazya.
C i i C Apuliam ingressus Apta Julia , miasto Apt.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
29/186
WĘGIERSKA 11:
exercitu suo
se cognovisset ,
Rex iratus
vehementer,
decoUari
Eam percepit cum
reliquis
virginibus
s u i s .
U
na
autem
cui
nomen
erat
Cordula
interfunera
viva
la-
titabat.
Cum
autem media
nox
e s s e t , de-
scendit
Jesus Christus cum
luce
clara
e t
Angelis canentibus, e i deportavit animam
Sanctce
Ursulce
e t
animas
Sanctarum
Vir-
ginum ad Regna Coelorum. Quod cum
vidisset Sancta
Cordula, lachrymari c o e p i t
amarissime,
quod
Sodales suas dereliquis-
s e t :
mano
autem facto statim surrexit , e t
perfunera deambulare capit,quod cum
vidisset
quidam
Poganus,
gladio
caput
Ejus amputavii.
% III.
De victoria Aquilae Regis.
Movit autem
de
Colonia
tentoria
sua
ad
Austriam,
et
i b i
pugna\•it
cum
Rege
Theutonico: quo devicto
Apuliam ingressus
est:
i b i
cum'
Normandis
e t Francigenis
pugnam
habuit,
e t
eos
devincens
sucema-
gnitudini subjugavit.
Post
hoc montes
pertransiens,
Lombardiamplanam
terram
inveniens
, civitatibus
multis
repletam
,
muribus ornatam, turribus altissimis d e * >
coratatn , terram • vastavit, mures d i s s i -
pdvit,
Turres
confregii: pro iniquitate au
tem, tali
Plaga D , e i
apellatus e s t . . ' T o -
tum autem mundum
peragrare volensJ
e t
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
30/186
» 3
KRONIKA
wywracał, Za które
niegodziwości
biczem
Bożym przezwany
z o s t a ł .
Zamierzywszy
sobie
okrążyć
Swiat
ca
ły, i
Państwo Rzymskie
zagarnąć, wysłał
przodem część woyska przeciw Rzymowi
(12) a
Sam
postępował z groźną potęgą.
Na pierwszym noclegu gdy spał włóżku,
pokazał mu s i ę Posłaniec Swięty (i3) mo
wiący »
Jezus
Chrystus
Pan
i
Bóg
zaka-
«
zuię c i ( 1
4) wchodzić po nieprzyiaciel-
« sku, do Rzymu Miasta Świętego ,
gdzie
« Apostołów rnoich ciała spoczywaią
« wroć s i ę raczey i ukarz zdrayców, któ-
« rzy wyrzekłszyniechcemy
Królow sami
«
s i ę
będziem
rządzić
zamordowali okru-
« tnie Kazimierza
Króla
Słowiańskiego i
« Chrwacyi, wybrańca moiego, któren żył
«
i
służył mi Duszą
i
Sercem. Pozwolę z
«
czasem potomstwu Twemu
odwiedzić
«
Rzym
z
pokorą,
i
obdarzę
wieczną
koró-
«
ną'fi5)v
To
powtorzywszy
Anioł zni
knął ( i 6 )
(u)
Tłfrrocz
pisze
/e Attyla
wysłał część woy-
s ł s a pod dowodztwem
Zoarda
którzy Apulią
i
Kalabryą
z h i p i l i .
( . i 3 ) Angelus
Sanctus «
Augelus
ab agyos latine
. D,unt[u«, AX)gel°rurn
Yotabiilum:
utdicit Gre-
.gorius , 1 )
nomen,
e s t o f f i c i i
non natura, nam
• Sancti i l l l C a e l e s t i s Patriae spiritus tunc so-
l u n ) ' s i i n t '
Angeli
runi per eos aliqua nun-
tiantur. « Catholicon, »
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
31/186
WĘGIERSKA iĄ
Romanum Jmperium s i b i usurpare cu-
piens , Romam
exercitum
suum
modt,
e t
arniatus
feroci
animo
procedebat:
Cul
in
prima statione nocturni siue cum in cu-
biculo dormiret
per visum
Angelus
San-
ctus. » Praecepit t i b i Dominus Deus Jesus
»
Christus
ut
cum ferocitate Tua c i v i t % -
»
tem
Sanctam Romam, ubi Apostolorum
»
meorum
corpora
requiescunt,
ne
intro-
» eas,
sed
reverte e t Meum electum Regem
» Casimirum, qui in
Sclavonice
e t Chrva-
» c i c s partibus t o t o cordis ac mentis af-
»
fectu
jideliter in Saeculo s e r v i v i t
,
in
e i s
»
qui
ipsum
tradendo
turpiter
occiderunt
» ulciscere,
quia
dixerunt
nunauam Rex
e-
»
r i t super nos, sed nos i p s i
regnabimus
» generationem autem
Tuam
post Te in
j > humilitate Romam v i s i t a r e e t
coronam
»
perpetuam habere
Jaciam. »
His
d i c t i s
discesit
Angelus.
(i4)
Anioł iako Poseł powtarza roskaz Jezusa
Chrystusa słownie podług zwyczaiu Posłów
ówczesnych,
ktorego
ślady
w
Herodocic
i in
nych
dawnych Dtieiopisach
znayduiemy.
(i5)
Łatwo
s i ę
domyślić / . e
t a
obietnica
tycze
s i ę ,
S . Szczepana
i
Jego Pomników, którego
Ród wyprowadza. Autor od
AttyU.
(jo) Twrocz powiada y . e
Rzymianie
uprosili wte
dy i wysłali Leona Papieża do A t t y l i ; Papież
przybył z
Duchowieństwem licznem, i okąT
■
. . aałościa
kościelna,
z chorągwiami,
ułagodził
.
3
v
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
32/186
,5 KRONIKA
Nazaiutrz więc
rano
ruszył Aquilla do
miasta fłrenecya zwanego, z którego
po
szedł
ku
brzegom
morza,
gdzie założył
miasto nowe i
nazwał
Aquileą na
wie
czną
pamiątkę Jmienia swoiego ( t y ) ' . Prze
był pote'm góry karyntyyskie, i stanął na
franicy Chrwacyi i Sławonii między rze-
ami
Sawą i Drawą, Panowie Chrwacyi
i
Sławonii
zastąpili mu
e t r e f u t s i t sol
in
clrpeos aureos e t
resplcnderunt montes ab
t ' r s ( i
8) wałczono przez dni
osiem, lecz
Bóg karząc ich za zdradę i zabóystwo
własnego Króla Kaźmierza (19) poddał J ch
mocy
Aquili;
iedni
polegli,
drugich
po
imano,
reszta
uciekli. Po zwycięstwie
przeszedł
przez
rzekę Drawę i znalazł ży
zne
płaszczyzny, gdzie ćzuiąc s i ę
zwątlo-
nym na
siłach
dwudziestopiącio-letniemi
trudami (
od
wyniścia z Unęapi
oyczy-
zny
swoiey
na
wschodzie
) ,
wielą
woyna-
mi i zwvcięstwami,
namyślał
s i ę czyli po
wrócić do
Óyezyzny,
czvli osiąść
w^ ziemi
zawoiowawey ?
po długiem i smutnem ro-
Ariylę,
i
nie
tylko
Rzym
al e
i
cale
Włochy
oswobodził. ...
(17) Jnni pisarze przeciwnie
wcale
.powiadali ;
• ze
A t i y l f t zburz)ł
Ak
wilia
po fyiectiletmeną
oblężeniu.
( i f t \
Machab. 6 .
3g.
. . . .
(i^J Zdaie s i ę ie
Kazimier*
Król
Słowiański ;u
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
33/186
W
Ę
( i I E R
S R
A cQ
Cum
autem mane
factum
e s s e t , Rex
m.ovit exercitus suos in cwitatem ( j u c e
Ve-
j i e t i a
vocatur,
e t
inde
progrediens
venit
su-
pra \ i t t u s maris, ibidemque C iuitatem no-
vam
cdificavit camque ad
honorem nomi-
nis
sui
e t
ad
memoriantposterorum
Aqui-
leiam uominavit
,
unde
ab
Aquila
Regę
Hungarorum
nomen sumpsit. Movit au
tem
inde
se
et
exercitus
suos, e t
pertran-
s i v i t Alpes Carinthice, et vcnit in terminos
Chrvacia: et,Selavoni(e inter
Jluvios
Savam
e t Dravam:
ibique
occurrerunt eiPrincipes
Chrvacice et Sclavoni&, et d i r a x , ? r u r i t a-
c i e s , e t
r e f u l s i t
Sol
in
clypeos
aureos,
e t
resplenderunt montes ab e i s , et
Jecerunt
conflictum
magnum octo
diebus
,
tradidit
autem Eos Deus in manus
Aqudce Rtigis
propter Regem eorum Casimirum, qwsm
tradiderunt e t turpiter occiderunt : C ( B s i
sunt
autem
Sclavi
e t
Chrvati,
a l i i
fugie-
runt , a l i i in captivitatcm ducti sunt.
Cum autem
post
victoriam
fluvium.
a
ui Drava dicitur pertransisset, e t v i d i s -
s e t terram planam atque frugiferam, e t
post
XXV. annorum curriculum:
ab
egres-
su
Terra; suce Orientalis
Ungarice:
com
którym tu mowa
,
był
clirzeicianiium ,
albowiem wyźey mówi o Nim Chryslus
przez Anioła » wybrańca mego które u mi
•
s ł u / . y i
( J u s z . i i
i
sercem
»
3*
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
34/186
» ;
KRONIKA
zmyślaniu,
zdało mu s i ę nayprzyzw oiciey
zostać , i dla -zabespieczenia posiadania
spokoynego
ziemi,
pożenić
swoich
z
nie
wiastami
Słowiańskiemi
i
Chrwackiemi.
Oznaymił Woysku swóy zamysł, któren
s i ę wszystkim spodobał. Obchodził więc
Ziemię, podobała
mu s i ę i zdawała nie
jako
ziemią
niegdyś
Izraelitom
obiecaną.
Otrzymawszy przez
Posłów od
Dowodzcy
Słowian Pannę
tego narodu,
poiął
ią
za
Zonę , i Rycerstwo iego wszyscy
podo
bnież pobrali żony z tegoż narodu.
Potem
przebywszy
Dunay, odkrył ró
wniny
zielenieiące
s i ę
buyną
trawą
,
peł
ne Pasterzy, Trzód klaczy i źrebców nie-
uieżdżonych
:
albowiem tam sami tylko
Pasterze i Rolnicy mieszkali , bo Król Sło
wiański i Chrwacyi miał upodobanie nad
morzem w mieście zwanem
Sipleth ( a o ) ,
gdzie
S .
Paweł
przez
l a t
pięć
Biskupią
Stolicę posiadaiąc, nawracał
do
wiary (21),
dopiero potem postanowiwszy Biskupa,
udał
s i ę do Rzymu.
(20)
In
Civitate quae Sipleth dicitur teraźnieyszćy
miasto
Spalatro, nad brzegiem
mona
Ailry-
atyckiego.
( . 2 1 )
S. Paweł Apostoł pierwszym Apostołem
Słowian « mocą cudów
(
mówi sam w Roz.
» 1 5 . do Rzymian ) i niocij (Dueha Bożego.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
35/186
WEGIERSKA 18
putasset,
et
post ¿ahtorum ЪеИоrиш. v i c t o
rias se
debilitatum praesensisset,
quid
age-
re deberet, cogitare
c e p i t ,
utrum in ter
rain
proprium
redire? vel
istam
ocupatam
possideret P Vnde cum multos
dies in co-
gitatione e t t r i s t i t i a duceret Rex, hoc e i
bonum visum
est consilium,
s i uxores
Scla-
vas et Chrvatas
copularet,
ita terram in
pace
et
quiete
possideret. Quid
cum
re-
t u l i s s e t Ex ercitui suo , placuit Omnibus
Consilium.
Obambulavit autem
Terram
e t delectabatur in ea, quia terra
pro-
missionis
tanquam
Terra Israelítico po
pulo.
Missis autem
nuntiis
suis \accepit
a
Principe
Sclavorum
.filiam
dé
Tri
bu eadem , et copulavit s i b i Eam in u-
.rorem
:
simliter et
Exercitus
ejus de
eadem
Tribu Uxoribus copulatus
e s t .
Pertransiens
autem Danubium invenit
Terramplanam
e t campestrem,
kerbisqùe
superfluis
virentcm,
Pastoribus
e t
pecudi-
bus
seu jumentis et poledris indomitis
plenam : nam in
terra hac solum
Pasto*
res et
aratores
morabantur
,
Rex vero
Sclavoniae e t Chrvaciae circa märe de
lectabatur in
Civitate qum Siplctk dici-
tur
: q
uam
Sanctus
Paulus
apostolus
ad
Eidem Christianam convertit et ipsam E-
piscopalem Cathedram V. annis tenuit, de-
mde ordinato
Episcopo Romam
p e t i i t .
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
36/186
1 9
KRONIKA
.Przeszedł Attyla rzekę
Chisa (22)
za
która,
nieprzeyrzane równiny
naywięcey
mu
s i ę podobały
:
nazwał
ten
kray
Hun-
garią : dla sławy
i
pamiątki I mienia
Na
rodu Swoiego: w
obecności
zgromadzo
nego Woyska: rozdał Panom i Rycerstwu
swemu obszerne posiadłości, i za powsze
chną
zgodą
postanowił
ażeby
pierworo
dny z synów Jego
,
gdyby
zona
wielu
spłodziła,
nad
innemi
panował. Zona Je
go zrodziła
Syna,
ktoremu
nadał
linie
Kolumen.
Ten poiął Żonę z
Chrwacyi.
Aquila
zwycięzca
Swiata zestarzawszy
się,
przywołał
Panów
i
Magnatów,
zdał
Kolumenowi
Synowi
r
Panowanie i umarł.
Po śmierci Oyca Zona
Kolumena
zro-
, c ( z i ł a Syna nazwanego Bela , któren po
zeyściu
Oyca przeniosł s i ę do miasta swe
go Aqmlei (20), gdzie
poiął
za
Zonę Gre-
czynkę
z
Konstantynopola
Cesarskiego
ro
du
; zkąd ruszył
znowu
do ziemi swo-
i e ' y Słowiańskiey, którą rnaddziad
Jego
Hungaryą nazwał. Tam Zona Jego zro-
(22)
llzeka
Chisa
albo
Gizia
(
iako
i ą
Autor
ni-
źey
w
§ VII.
na/,ywa )
po łacinie
Tibiscus;
ma także nazwiska
Cissa, Tyssa,
Cisawa-
Odtąd
zaczynaią s i ę mieszać
Dzieie Hun-
nów i Juhrów.
(23j
Miasto
Aquileja w tem
mieyscu
wymienio-
r i e
bydź może Aquicum
podług dawnych ,
a teraz
Cepol
zwane
nad
Dunaiem.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
37/186
WĘGIERSKA
ao
Post
hcec autem movit se e t pertran-
swit
fluvium qui Chisa
d i c i t u r , iblque
plą-
niciorem
e t
spatiorem
terram
i n v e n . i t ,
in
qua
magis
delectare
cepit
: tunc advo-
cato omni
exercitu
suo, ad
laudem et
glo-
riam
exercitus
s u i ,
Ungariam eam
appel-
l a v i t : distribuiique Principibus et Baroni-
bus
terram
conferens
e i s
magnas
possessi-
ones, e t decrevit omnium
consensu
u t , s i
uxor ejus
multos pareret
f i l i o s ,
Primoge-
nitus regnaret super omnibus.
Post hoec autem uxor Ejus peperit
Filium
cui
imposuit
nomen
Colummen, qui
accepit
uxorem
de
Chrvacia.
Cum
au
tem
senuisset Aquila
Jamosus victor t e r -
rarum,
congregatis cunctis Principibus e t
magnatibus Terrae, tradidit Regnum in
manus Filiisui Colummani et
mortuus
e s t .
Post
mortem autem
Patris
sui
uxor
Colummani
genuit
filium
qui
vocatus
fuit Bela. I s t e autem
mortuo Patre re-
gresus
e s t
in
civitatem
suam
Aquilejamf
e t i b i accepit uxorem
Grcecam
de Con-
stantinopolitano Imperio. Jn.le
autem
mo-
vens
se
venit
in
Terram
suam
Sclavo-
niam,
quam adavus
suus Ungariam
a-
pellavit.
Ibique uxor sua concepit e t pę-
perit
filium quem
vocavit
Jesse,
qui
acce
pit uxorem ,
de
Regione Polonia de C i * -
sntate Cracovia sororem Mćschonis Du-
c i s
nomine
Etldegidam.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
38/186
• i i
KRONIKA
dziła
Syna którego
nazwał Jesse (24) i
ożenił w ziemi Pol skiey w mieście Kra
kowie
z
siostrą
Xiążęcia
Mieszka
Athla-
idą.
(25)
Ta
była
chrześcianka
, umieiętna
i
przez Ducha S.
natchniona
świątobliwością
starała s i ę nawrócić Męża do Chrześciań*-
stwa,
odwieść od pogaństwa, i
skłonić
do-
przyięcia
wiary
katolickiey
(26)
iakoz
ł a -
godnemi i słodkiemi namowami uwiado
miła go o Chrystusie , i nawiodla ze Go
uznał Bogiem Jedynym iako napisano
Quia
sanctificabitur Vir
per mulierem
fidelem.
Skoro Zorza
Łaski
Boskie'y
zaświtała
(27),*
Jesse
raczył dozwolić
gościnności i
bespieczeństwa
wszelkim Chrześcianom:
(28) chcącym doPaństwa Jego przybywać ,
(a4) Jesse
czyli Geyza
Oyciec
S . Szczepana
na
rodzony R. o f i o , Poźnieysi kronikarze Wę
gierscy odmienuie Ród Jessego wywodzą od
Almusa
mianowicie Arpad Zoltan Taxun
Jesse.
(a5)
R. 968. podług Długosza.
(a6J
e t
Fidem Catholicam tenere albowiem obrzą
dek Grecki snadź kwitnął iuź wsłowiańszczy-
źnie.
(37) Wtein micyscu Pisarz Żywota S . Szczepa
na z aczyna wybierać i przepisywać z ni-
nieyszey Historyi
aź do slow, »
nazaiulrz
• w
dzień
przeznaczony
i t . d .
« wRoz:
VI .
Żywot
teu
drukowany
naypr^ód
w
Kra-
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
39/186
WĘGIERSKA 11
Hcec autem Christiana erat e t l i t e -
r i s irnbuta , documentisgue Sanctis per
Spiritum
Sanctum
repleta.
Hcec
autem
cepit virumsuum
adChristum convertere, e t
Jiaem
Catholicam
tenere, e t a cultura
Ido-
lorum recedere, quem
sepissime blandu
et melicis alloquens sermonibus, Christum
fecit
cognoscerę,
e t
.
Ipsum
unum
Domi-
num credere, quam scriptum e s t Quia
sanctificabitur
vir
per
mulierem fidelem
Apropinquanle spiritualis fulgore Chris-
matis
, cunctis
christianis ducatum suum
intrare
volentibus hospitalitatis et securita-
t i s
gratiam
v o l u i t
exhibere
:
Clericis
et
monachis potestatem
concessit
anle prae-
sentiam suam
K•eniendi
e t
s i b i loąuendi.
Quid
plura ?
adest
tempus c c e l i t u s dispo-
situm. Credidit ipse cum familiaribus
suis
e t baptisatus e s t in
nomine Jesu
Chri-
s t i .
Tu
autem.
kowie u Hallera R. iSll. potem w
zbiorze
żywotów
SS:
przez Suryusza
zkad u
Szwami*
tnera,
w Edycyi
krakowsLiey nie masz Listu
pr/.ypisnego
Autora.
(i8j
Cunctis C ł u i s t i a n i s . Chrześcianom
wszelkie
go
wyznania
.lub obrzędu.
( a o / ) Cum
Familiaiilus s u i s
z
Hungarniii Poga
nami których nazywa ni£ey Militas noyi
Christiani. .
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
40/186
a3 KRONIKA
Kapłanom
i Zakonnikom
pozwolił
przy
stępu
do swoiey Osoby
i
rozmawiać z So- .
bą. Nakohiec nadeszła
chwila
naznaczo
na w Niebie Jesse z Rycestwem swoiem
f ł i c i ) uwierzył i ochrzczony został w Jmie
Jezusa
Chrystusa.
Tu autem.
§.
TV.
O
Jessie
pierwszym
Chrześciani-
. - '
nie.
Jesse
gorliwie
zaięty wykorzenie
niem zabobonów Pogańskich i urządza
niem Biskupstw dl a rozkrzewienia wiary,
pocieszony
został
obiav■
ieniem
cudownem:
albowiem o wschodzie słońca
pokazał
mu s i ę młodzieniec urodziwy i rzekł « Po
r t
koy
Tobie Bogu
miły Chrześcianinie
« Jesse razkazuię c i bydź
spokoynieyszyra
« w troskliwości swoiey , Zamysły two-
«
i e
ziszczą
się:
będziesz
miał
Syna
któ
« remu
Bóg
z
opatrzności
Swoiey
doko-
« nanie tego wszystkiego poleci. Będzie
i i on Krolem od Boga wybranym, a po
«
doczesney koronie
wieczną osiągnie.
«
Tym
czasem
przyymiey
z
uczciwością
«
Męża przybywającego do Ciebie wPo
ł ę selstwie Duchownem
, Szanuy
Go , i
« ufhe'm
Sercem przyymuy
Naukę Jego »
Obudziwszy
s i ę X i ą ' , e , gdy zadziwio
ny obiawieniem
dziękuiąc
Bogu
pokornie
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
41/186
Wl ï G
i
E
R S К ; A » 4
% . IF. De primo Christiano Jesse.
Cum
minimum e s s e t s o l i c î t u s ritibus
sacrilegis destruendis e t Episcopatibus ad
profectum Ecclesiœ
statuendis, mirabili
visione consolatus
e s t . Enim Dominus lu-
cescente
aurora
a s t i t i t
ante
Eum
Juve-
nis
delectabilis aspectu
qui dixit
ei»
Pax
« . Tibi Jesse Christiane Deo dilecte jubeo
« t e de solicitudine Tua /oresecuriori, ubi
я Tibi concessum e s t quod meditaris ,
de
«
Te Filius nasciturus egredietur, cui
hœc
f t
omnia
disponenda
Divinœ
providentiel
«
consilio
comendabit Dominus.
Hic e s t
« unus ex
Regibus
e l e c t i s a
Domino
Co-
ronam
vïïœ sœeularis commutaturus
ae-
« . terna.
Verumtamen
virum
spirituals
l e -
« gatione Tibi
transmittendum
honorift-
«
cabiliter
suscipitoy
vencrabiliter
habeto,
* exhortationibus Ejus cordis fideUs as
t i , sensum praebeta,
' • ' - ' •
:
Expergefactus Princeps
v i s i o n i s stu-
pidus, p < t s t tecum
post
cum Chnsü
ßd*-
< r
a
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
42/186
a5 KRONM.KA
rozważał
go sobie
sam,
a potem z wier-
nemi sobie
Chrześcianami,
doniesiono ze
Błogosławiony
Adalbert
Biskup
przyby
wa z Czech (3o)
z
powodu nawrócenia
Jego :
uradowali
s i ę
nowi
chrześciańscy
Rycerze, Xiąze wyszedł
naprzeciw
ucznia
Chrystusowego , przyiął go z
uszanowa
niem.
Zgromadzaią
po różnych
mieyscach
Narod
nieugłaskany
:
Swięty Biskup Adal
bert namawia , nawraca, chrzci obroń
ców Oyczyzny ( 3 i ) : zakładaią kościoły
na wielu mieyscach.
Prócz tego raczył Bóg miłosierny na
wiedzić
Athelaydę Zonę Xiążęcia zbliża
jącą
s i ę do połogu
takowem
obiawie-
niem. Pokazał
Jey s i ę
Błogosławiony
Szczepan
pierwszy
Męczennik przybra
ny w
Stróy Lewity
mówiąc: «
Athelaydo
» Niewiasto mie'y ufność w Bogu, poro-
«
dzisz
pewnie
Syna,
któremu
iako
pier-
•ą worodnemu korona i
królestwo
ńale-
.ą
ży
s i ę . Day Mu
Jmię
moie» « Panie;
« rzecze zadziwiona Athelayda , któż' i e -
i .
_ .
. r. ' i
...im
(3o)
JJaltiertum
Pontificem
Bbhemide
Ponieważ
S.
Szczepan rodził s i ę R. g6g. a
S.
Woy-
•- ' ciech dopiero w R. p86. został Biskupem
Pragskim, przeto Pontjficcm Bohemuie tłónia-
. . . , . cze Biskup z
Czech.
(Zi) Bapiismantiir Alumni Patriae.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
43/186
WĘGIERSKA » 6
libus suis pertractans Deo gratias humi-
l i t e r
e g i ł . Et ecce
nuntiatur
e i
Beatum
Adalbertum
Pontificem
Bohemiae
adven-
turum propter conversionem i p s i u s . Ori-
tur
I c e t i t i a
novis christlanis militibus. Dux
obviam Tyroni Ckristi procjdit ,
honorabi-
i i t e r suscipU,
Igitur f i t ubique
congrega-
t i o gentis indomitce
per
Sanctum Epi-
scopum
Adalbertum
,
fiunt ex1wrtationes
continua , coiwertnntar e t
v
baptismantur
alumni Patria:
,
statuuntur multis
l o c i s
Ecciesice.
Propterea
uxorem ejusAlhleidamjam
propinquantem
partui, t a l i visione v o l u i t
Divina
gratia
consolari.
Apparuit
nam-
que Ei Beatus
Protho Martyr Stephanus
l e v i t i c o habitu ornatus,
in
visionibus
,
qui
Eam alloqui t a l i t e r
cepit
« Confide in
«
Domino
mulier Athleidis, e t certa esto
«
quia
filium
paries,
cui
primogenito
Co-
« rona
debetur e t
Regnum.
Meum quo-
« que
nomen U l i imponas »
Cui
tum
ad-
mirans mulier respondet » Quis
es
Domi-
« ne P vel quo nomine noncuparis ? y > Ego
.sum inquit Stephanus Protho Martyr qui
«
primus
pro
Christi
nomine martyrium
. « pertuli. *
Quo
dieto disparuit.
Nascitur interea a Deopraedictus Fi-
ł i u s Principi ,
quem antequam
in utero
conciperet
, Dominus novit ; e t cui antę
4
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
44/186
% 7 K R O N I K A
« steś?i
jak c i Jmie?» « Jestem Szczepan,
«
odp owie, pierwszy męczennik za
wiarę
«
chrześciańską
»
to
wyrzekłszy
zniknął.
Obiecany
więc od Boga syn naro
dził s i ę Xiaźęciu ( S a ) , znał go Bóg przed
poczęciem w żywocie Matki a Szczepan
pierwszy męczennik nadał mu Jmie wła
sne
pierwey
n i ż e l i s i ę
urodził ,
ochrzcił
go
Adalbert
Biskup
podług obrządku swo-
iego (33) i nadał mu imie Szczepan. Ro
sło dziecie wychowywane starannie, a gdy
przyszedł
do wieku doyrzałego ,
Oyciec
zgromadził
Panów
Hungaryi
i
postanowił
zeby po nim panował. . N
§ . V.
Oproszeniu o koronę
dl* Króla
Huugąryi.
Pote'm
Jesse obciążony
l a t y , porzuci
wszy
doczesne
trudy, przeniósł
s i ę
do
wie-
czney
chwały
Roku. od wcielenia Pań
skiego 997 ( 3 4 ) . . [;..\\\x« ' , • ■
- u u
- . v ■
. . . . . . . . . ,
W, . W ,
y , _—\
(32)
S . Szczepan
narodzony
R. 969/
lecz
Twrocz
pisze źe Geyza
spłodził S . Szczepana z Sa-
rolty dodaiąc
ejucmadmodum i n Legenda S.
Stephani
scnptum e s t s
.czego
n i t
misz
w
Le-
• '
.
gendzie.
. v
. , . . . ■ ' , . . .
(33)
.Secundum
crcdulitatis suae virtutem c f i i i ^
smali
batismate intinxit
to
i e s t
podług obrzą
dku
łacińskiego, lecz gdy S . Adalbert przybył
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
45/186
WĘ C I
E R S K .
A
a&
gnam nasceretur
Protho martyr
Stephanus
nomen suum
i n d i d i t . flunc
i
Deodignus
sidalbertus
Episcopus
ChrismaU
baptlsma-
t e , secitndum credulitatis suae virtutem, in-
Unxi( e t
Ei
nomen Stephanus imposuit.
Creyit infans diligenti multum educatu,
quem transacta pueritia convocatis Pater
suis
Hungarice
Primatibus, post se rcgna-
turum
Populo
prcefecit.
u
. .
.ni
i . / ;
, , .
>
•
;
. i
' . ) .
. 1 / . .
.
l i
. ■ .
1 •
% . V. De Corona^postulanda Regi
.
.
,
.
,
Hungarot
um,
.
•
i i . ' ..:,.,'
•
• . .
..'...•
P■ost hoc Jesse plenus dierum Anno
Dominieai
Incarnationis nongentesimo
no-
nagesimo
VII. ScecuU
nempe erumnai
deserens
Ccelesti munitatur gaudio.
do Węgier
R.
994
Szczepan mógł
mieć l a t
dwa
dzieścia cztery.
(34) Pierwszy
raz i ostatni dołożony
Rok
w tern
dziele, kióry
slu/y
ra zasadę rachuby czasu.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
46/186
a£ KRONIKA
czwartego Roku po
śmierci
Oyca, Bi
skupi z Panami złożywszy Radę
wysłali
z
natchnienia
Boskiego Astryka
Biskupa
do progów
Apostolskich
z proźbą do
Pa
pieża ( ' 5 5 ) następcy S . Piotra
Xiążecia
A-
postołow, ażeby nowo
zaszczepionemu
w
Hungaryi chrześciaństwu
Benedykcyą
(36)
dostateczna, nadał , i Króla I ch (3^) ko
ronować raczył.
Wymże
prawie
czasie Mieczysław
Xiąże Polski chcący utwierdzić wiarę
chrześciańską,którą z swoimNarodem przy
i ą ł ,
upraszał
przez Posłów Leona
(38)
Stolicy
Rzymskiey
Biskupa
ażeby
Go
Be
nedykcyą
Apostolską opatrzył i koroną
Królewską ukoronował. Stanąwszy przed
' * • ' ' .
(35)
ji
Domino
jipostolicn wymienia
nizey Leona
Papieża.
(36)
« Quod
novelhe
Christianitnti
exortae
in
« partibus
Hungariae
largani Benedictio-
«
nem
porrigeret
» Benedictio
pochodzi
od
źródłosłowa dico,
dixi
, dicere
i nieozna-
> . • cza Błogosławieństwa które pochodzi od
źródłosłowa d i c o ,
dicavi,
dicare. Bibliotheca
Canonica
Juridica
e t c . -
tłómaczy
ten
wyraz
iak
nastepuie « Benedictio antiquitus p r < .
«
ordinatione accipi
solebat
;
Gonzal.
i t a
«
accepta
voce hac explicat
plures Conci-
«
liorum
Cannnes «
stosownie
do tego tłó-
maczenia zachowuiemy ten wyra/.. Wtern
znaczeniu nźywa wyrazu Benedictio Co-
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
47/186
WĘGIERSKA J r t
Unde habito consilio cum Episco-
pis
e t
Principibus
Terrae,
quarto
post
o-
bitum Patris anno, Divina
comovente gra-
tia Clementia,
Astricum Prcesulem
cui
limina
Sanctorum
Apostolorum
m i s i t , ul
a successore S. Petrl Principis Apostolo
rum Domino Apostolico
postularet,
quod
novellae
Christianitati
exortae
in
parti-
bus Hungariae largam Benedictionem
por-
rigeret. Regem
etiam
ipsum dignaretur
diademate
coronare.
smas
Pragski
na
stronie
, 38
«
A
D.
io38.
« mox dirigitur in
Bohemiam
Rudolphus
Apo-
«
crysiarius
e t Consiliai i u s Gregorii
Papae
,
«
quo cum pervenisset missus
Apostolicus
in-
« venit Ducem Vratislaum in urbe
Praga,
« cui offerens Apostolicam Benedictionem et
« Universalis Patris adoptivam f i l i a tlone
m
;
«
tanta au{horitate
usus
e s t e t
potestate,
a i :
«
s i Idem Summns
Puntifex
pracsens f u i s s e t .
»
(37)
« Regem
etiam ipsum
dignaretur
diademate
« . coronare „ Szczepan od kilku l a t za
życia
ieszcze Oyca
swoiego zostawszy
Królem
Hungarow,
zadać tylko
mogł żeby go
sam
Papież
koronował,
czego iuź
były w króle
stwach
Chrześciańskicb
przykłady.
(38) Biorąc za
prawidło
rok śmierci Gcyzy, Oy
ca
S . Szczepana
wyźey
wyrażony , posel
stwo to
przypadałoby
R. 1001.
za
Sylwe
stra I I . Papieża, albowiem Leon VIII. o-
brany
R. g65. kiłka
miesiecy
tylko siedział
na
s t o l i c y .
4 *
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
48/186
%i KRONIK A
Papieżem Lambert Biskup
miasta
Kra
kowa oświadczył
pokornie proźbę
mó
wiąc
« Oycze
Swięty
Mieczysław
Xiąże
« Polaków uprasza Waszey
Swiątobliwości
* . azebyś Go poświęconą prawicą swoią
« koroną Królewską dobrotliwie ( 3 o , ) uko-
«
ronować
raczył » przychylił s i ę Papież
do
proźby
i
kazał
sprawić
koronę
prze
dziwnej roboty
którą mu z
Benedykcyą
i
dostoynośćią Królewską posłać
miał
( 4 © ) ;
ale Bóg znaiący przedwiecznie wybra
nych swoich , przeyrzawszy że
Szczepan
będzie Świętym
wybranym Swoim, posta
nowił
łaskawie
zaszczycić
go
doczesną
koroną,
maiąc Go
potem wieczną koroną,
uszczęsliwić: podług
owey
obietnicy Dzia
dowi Jego
przez
Świętego Anioła Swo-
iego
wyrzeczoney
« Będziesz
miał potomka
«
któren z pokorą odwiedzi Rzym (4i)-»
(39) « Ut Eum vestra pia dextra benedicens Rej,ic
dignaretur
diadcmate coronare
» podobne i
toz samo żądanie iako
Hungarów:
wyra/.
heneclicens pochodzący od źródłosłowa be-
nedicere
oznacza
dobrotliwie,
przychylnie
,
łaskawie.
(Ąo) « Quam (
Coronam
) i l l i cum Benedic-
tlone e t Regni gloria mittere decreverat »
Benedictio daliśmy
wy/.ey
tlómaczenie tego
.wya.zu : ~Regni
gloria zdaie
s i ę oznaczać
przy/.nanie Dostojności
Królewskiey:
po
wtarza
Autor
t e : i
wjraz
n i / . e y
w
pod.>
ntua
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
49/186
WĘGIERSKA 3*
c
Eodem fere tempore Meschco Polo-
novum
Dux
Christianam
roborare
cum
suis amplexatus
fidem,
missis
ad Roma-
nae
Sedis
Antistitem
Leonem
nomine nun-
t i i s
,
Apostolica
fulciri Benedictione ac
Regio postulaverat diademate coronari.
Ad
quem accedens
Praesul
Lambertus
c p v i t a t i s
Cracoviae
,
humiliter
petitionem
porrexit dicens « Supplicat
Sanctitati
ve-
« c strae Pater Sancte Meschco Duce Polo
t u , norum,
ut
Eum vestra
pia
dextra bene-
«
dicens, Regio
dignaretur diademate co-
«
ronare. »
Cujus
petitioni
annuens
Papa,
coro-
nam egregii operis,
operarijam
fecerat,
quam
Uli
cum Benedictione
e t
Regni glo
ria
mittere
decreverat. Sed
quia novit Do-
mirtus qui s i b i sini in futurum d i l e c t i , i d -
circo
prajscius
Sanctum
electum
suum Sle
phanum ac temporaU statuerat Jeliciter
insignire
Corona, postmodum felicius E-
um decoraturus ceterna, sicut avo Ejus A-
quilae per angelum Sanctum suum pro-
miserat. « Quia
de semine
Tuo egredietur
«
qui
Romam
in
humilitate
v i s i t a b i t .
»
znaczeniu
mówiąc
także
ni£ey Diadematis
gloriam.
(Ąi)
Obietnica t a uczyniona była przez
Anioła
Atiyli
(
wyzey
w rozdziale
I I I .
) , lecz S.
Szczepan nie|>ochodził
o i l
Attyli
któren
nie-
niógł
bydź
S .
Szczepana
Dziadem
,
lyiąc
pice
wieków
dawniey.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
50/186
33
K R O N I KA.
§ .
VI .
Czemu i dl a czego nie
dano
Po
lakom
korony
?
Przed
dniem
którego
korona
prze-
dziwney
roboty miała bydź Mieczysła
wowi
Polskiemu posłana, w nocy poprze-
dzaiącey
obiawił s i ę Papieżowi Anioł
Poseł
Chrystusów
i
powiedział
(Ąz)
«
wiedz
«
że
iutro o pierwszey
godzinie przybe-
«
dą do
Ciebie Posłowie
Hungarow,
na-
« rodu wschodniego nieznanego , ktorzy
« odrzuciwszy Pogański], dzikość
swoią,
« prosić Cię
będą z
pokorną uniżonością
« .
o
królewską
koronę
dla
Szczepana
swo-
«
iego Pana i
o nadanie Benedykowi A-
« postolskiey Wydayże
więc na pro-
« ź bę Posłów bez zmarszczenia i bez
a trudności dla Xiążęcia Hungarów ko-
«
ronę
, którą dla Mieczysława Xiążęcia
« Polskiego przygotować kazałeś : nale-
« ży
ona
s i ę
Temu
przy
dostoyności
Kró-
«
lewskiey za
cnotliwe życie lego
(43).
(Ą2) Anioł iako Poseł powtarza słowa Chrystusa.
(43)
Resztę
tey
gorszacey
gadaniny
opuścił
pi
sarz
Żywota S . Szczepana , czuiac snadź
iey nieprzystoynośc
: l e c z . nasi Pisarze
za
chowali i a ,
stosuiac
złośliwy
ten obraz
do
czasów bliższych
siebie
, a obietnice
i
na
dzielę do
Przemysława
Krola
Polskiego,
któren
i e podług ich mniemania spełnił.
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
51/186
WĘGIERSKA 34
§. VI . Cuare e t
quo
corona Polonis
i . non fuit data.
Prafixa itaque die qua corona miro
opere praeparata Meschconi Polonorum
mittenda erat, noctequaepraecedebat,Pa-
pae per visum
Angelus,
Christi
nuntius
a s t i t i t cui dixit
« .
Crastińa
die
hora pri-'
uma
ignotae
gentis
,
s t i r p i s
Orientalis
« Hungariae nuntios ad Teventuros
esse
« cognoris, qui siue g e n t i l i t a t i s abjecta
J e-
« rocitate,
humiUter prostrati
Suo Dorni-.
«
no Stepkano
coronam
a
Te Regiam
«
cum
Benedictianis
sśpostolicae
munere
« flagitabunt, coronam ergo ipsamprmpa-
« rarefecisti MeschconiDuci Polonorum,
«
Hungarorum Duci
prout petent nun-
«
tu
Ejus cures
sine
contristatione concer-
c tatione
l a r g i r i , ,
sibiquc eam
cum
Hegni
«
gloria
pro
vita
sua>
meritis
s c i t o
deberi.
. Łubo^ Autor, stosował
te ;
przymówki do.
bliższych,
s i e f c i p
czasów , mianowicie d o .
Bolesława
I .
( którego Cudzoziemcy współ
cześni,
i a k o . widziemy w Dytmarze, niena
widzili
)
iako
tez
do
Mieszka
I I .
po
które-
go śmierci wiara ChiześcUńska w Pol
szczę, upadła była prawie. Obietnice
zaś
j
nadzielę
zdawały S i ' c
Autorowi speł
nione
aa współczesnych
'Jemu
krolów
Pol
skich; mianowicie za Kazimierza
I . ( kióreu
U f l Wsknesicielein
rozerwanego królestw*
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
52/186
35 . K
R O N
IK.Ai
« Niedostanie. i e ' y ■ proszący ■ Miefczysłąw
c c albowiem
następne
iego
pokole-
«
nie
będzie wol ało
rozkrzewiać
lasy
« niż
winnice , rozmnażać
orzechy
i
z i e l -
«
ska
niepotrzebne, niż
owocowe
i zboź-
« . ne.
plony;
zwierze leśne muŁ owce i
« woły domowe : przekładać będzie psy
< c nad . l u d z i , bezprawia nad sprawiedli-
cwóść., zdradę \ nad zgodę ^
ucisk
nad
« . , lu/izkość, Jakoby potwory
pożeraiące
c c
ludzi
i .bestye,
i
iakoby pomiot ja*
c c szczurcy będą gryźli serce własney
Óy-
« czyzny zapamiętali w głupstwie swem
c c
i
potędze
zapomną
Boga
Stworcy
swo-
« iego,
i niebędą wierzyć ,
w
.^Wyrocznie
« Swiętych Proroctw al e Ja
Pan
i
BógT
w v
Mocarz
karzący pokolenia trzecie i
« czwarte , będę trapić
dokuczaiących
« Mnie,
i
meprzepuszezę, przestępstw vbez-
«
karnie
równie
iak
cnoty
bez
nadgro-
c c dy.
Lecz z l i t u i ę
s i ę potem nad przy-
ceszłem polćoTeriTemj przebłagam s i ę , wy
c e
wyższe
go:i koroną Królewską' 'u^ień -
« czę. Tym czasem wykohaymóy rozkaz. »
Polskiego, i któren
przytulał i przechowy
wał
zbiegłych Synów S .
Szczepana)
tudzież
do
Bolesława
I I . któren ich na Tron Wę
gierski przywracał i samego S . Władysława,
na któryni s i ę Kronika. ; niniejsza: kończy,
Królem.
Węgierskim postanowił. . . ? '
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
53/186
W
Ę
&I E R
S RA
36
+..IIU
autem c i t i
póstuMta fuerat non
e r i t
« data, quia
generatio de
ipso exibit ,
«
quiaplus
delectabitur
in
s j l v i s
c r e s c e i i -
«,dis ,
quam
in
vineis
:
plus
in t r i b u l i s
a^crescendis e t herbis superfluis quam
« frugibus
e t Jrumentis
speciosis :plusfe-
«
ras syharum quam oves e t boves cam-
« porum: plus canes quam homines, plus
« iniquitatem. quam iustitiam, plus tradi-
« tiones quam concordiam, p l us Tyranni-
k dem quam caritatem:
erunlque quasi
« belluae
vorantes
homines, et quasi ge-
. . « minicca vip.eraruni rodentes cor terrae
«
suae:
obludscentes
Domini
Creatoris
sui
« confidentes
in
.
s t u l t i a
potentia &ua , et
«
non
Credehtes
. d i c t i s .JProphetiarum San-
« ctarum. Quia Ego Dominus Deus for-
« . t i s ulciscens in tertiam e t quartam ge
t t
nerationem
,
e t affligenłes
me affligam,
a
nec
transibit
apud
me
nialum
impu-
«
nitum e t
bonum renumeratum. Post
. « hanc .genei'ationem eorum sequenti me
«
mis,erens
; , , miserabor, et ęam, exaltabo
a e t
corona.
Hegni coronabo.
Modo
vero
a fac
ut
dixi
»
e t statim d i s c e s s i t
Ange-
«
lus
Sanctus
ah
Eo.
. >
:...'
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
54/186
37 KRONIKA,.
To powiedziawszy Anioł
S. oddalił
się
od niego.
Podług
tego
obiawienia,
nazaiutrz
o
godzinie przepowiedzianej, przybył do
Papieża Poseł Astryhis Biskup
kościoła
Strygońskiego, któren wyliczywszy wszy
stkie czyny i dzieła Xiążęcia Hungarów,
upraszał Stolicy Apostolskiey
o
zaszczy
ty
wyzey
wymienione ( 4 4 ) - Wielce ura
dowany Biskup Stolicy Rzymskiey, po
s ł a ł
krolówi
zadaną koronę z krzyżem
któren
miał bydź iako
znak Apostolstwa
noszony, i wydał
List Benedykcyi Apo
stolskiey
z
udziałem
władzy
( 4 5 ) ,
któren
wraz z koroną i krzyżem stwierdzony
był pieczęcią ( 4 6 ) . Natychmiast Astrykus
Biskup Hungarów iako gorliwy
Poseł
dostąpiwszy
^
błogosławieństwa
Stolicy A-
postolskiey
i
pożegnawszyKardynałów i
Dwór
Rzymski,
pospieszył
na
powrot
do
Hungaryi.
•
■
.
v <
■ -
i i L i
.
i__
(44)
■
Quae supra
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
55/186
WE ( 1
I
F . R S K A 38
Juxla
ergo hujus v i s i o n i s modwn ,
praescripto sequcnti
die
hora
p r i ? ? i a ,
Prae-
sul
Strigoniensis
Ecclesiae Astrlus
nomine
ad Papam pervenit ,
quia officium
injun-
ctum
s i b i proderet
exequcns
: facta
Du±
eis Hungarorum ordine gesta referens ,
>ab Apostolica Sede quce supra diximus
insignia
postulavit.
Cuibus auditis vaU
de
gavisus
Romanca
Sedis Pontifex,
c o - >
ronam
prout fucrat postulata benignć
cruce insuper ferendo Regi velul
in
s i
gnum Apostolatus misit , benedictionis er*
go
Apostolica; litteram quo: cum
corond
et cruce simul
privilegiata erat
e t cotn-
mumcationis modo roboravit.
Mox Praesul
Hungarorum Astrius
ul f i d e l i s nuntius Apostolica
Sede
acce-
pta
benedictione
,
a Cardinalibus e t Cu*
rialibus Romance Curice petita l i c e n t i a ,
laetus
et
exultans
Jlungariam
veloci
pro-
peravit.
Crastina
autem die venit Pokmorum
Pra?sul Lambertus coronam e t benedicti-
onem Domino Suo Meschconi, qute eo die
dari pollicita
fuerat,
humiliter se Summi
Pontificis
pedibus
provoL'ens,
memotice
Communit.atoriis. Głossar
;
-
8/18/2019 Kronika Węgierska z XII Wieku i Czeska z XI Wieku
56/186
J y
KRONIKA
Nazaiutrz (4j) w
dzień
przeznaczony
do
odebrania J)biecanev dla Mieczysława
korony
i Benedvkcyi ,
Lambert Biskup
u-
padł
pokornie
do
nóg
Papieża
przypomi-
naiąc
obietnicę :
lecz
Papież rzekł «
J uż
« Poseł
Xiążęcia
Hungarów krewnego
Pa-
ł na Twoiego
podchwycił benedykcyą
«
wuiowi Swemu przeznaczona » Biskup
poczuł
błagać
Oyca