KRAJOBRAZ WYSOKOGÓRSKI TATR Jedyna kraina w Polsce gdzie występuje krajobraz wysokogórski to Tatry, które są częścią łańcucha Karpat. Budowa geologiczna tych gór jest typowa dla gór fałdowania alpejskiego. Wędrując po tatrzańskich szlakach, możemy zobaczyć wszystkie trzy główne grupy skał, składających się na skorupę ziemską: magmowych, metamorficznych i osadowych. W masywie tatrzańskim wyróżnia się trzy części, co spowodowane jest między innymi budową geologiczną: Tatry Wysokie, które stanowią miejsce występowania skał krystalicznych, głębinowych oraz metamorficznych; Tatry Zachodnie - specyficzne ze względu na obecność zarówno skał osadowych, jak i metamorficznych i Tatry Bielskie, które zbudowane są głównie ze skał osadowych - wapienie, dolomity i piaskowce. Granity Tatr Zachodnich powstały na skutek przeobrażenia skał metamorficznych, zaś granity tworzące tzw. „trzon krystaliczny Tatr” powstały ze stygnącej magmy. Stąd w tatrzańskich granitach i gnejsach często obserwuje się różowe lub białe „żyły” o zróżnicowanej grubości – są to żyły pegmatytowe, powstałe na końcu procesu krzepnięcia magmy z nagromadzonych, wolniej krzepnących minerałów.

TATRY WYSOKIE; zbudowane są w większości ze skał krystalicznych – granitoidów - grupy skał magmowych głębinowych, czyli takich, które krystalizowały w

głębi Ziemi. W całości zbudowane są z dostrzegalnych gołym okiem kryształów. Cechą charakterystyczną granitoidów jest występowanie w nich minerałów kwarcu, skaleni i miki. W niższych częściach dominują skały przeobrażone oraz osadowe;

duże wysokości względne (powyżej 1000 m) i bezwzględnymi (ponad 2000 m n.p.m.;

głębokie doliny;

strome stoki;

uboga roślinność lub jej brak w najwyższych partiach gór;

występowanie charakterystycznych form skalnych takich jak ostre szczyty czyli turnie, pionowe zagłębienia (żleby), wąskie grzbiety (granie), usypiska odłamków skalnych u stóp żlebów nazwane stożkami piargowymi lub piargami;

jeziora górskie zwane stawami – największe to u podnóża Rysów (2499 m n.p.m.) Morskie Oko;

długie malownicze doliny o zaokrąglonych dnach np. Dolina Rybiego Potoku czy Dolina Pięciu Stawów - utworzone przez lodowce górskie ;

Więcej informacji na temat polskich granitów przeczytasz w serwisie Żywa Planeta - Jak powstały polskie granitoidy?

Jeziora w Tatrach nazywane są zwyczajowo stawami - Dolina

Pięciu Stawów Polskich

Nad Morskim Okiem możemy zobaczyć jednocześnie jezioro polodowcowe, stożki piargów schodzących do jeziora,

prowadzące do nich żleby i granie pomiędzy szczytami

https://zywaplaneta.pl/polskie-granity/

TATRY ZACHODNIE; Tatry Zachodnie zbudowane są ze skał metamorficznych (przeobrażonych) - granitów, gnejsów oraz ze skał osadowych takich jak wapienie, łupki, dolomity i piaskowce.

W tej części Tatrach Zachodnich, w których występują wapienie i dolomity, wyraźnie widoczne są rozmaite zjawiska krasowe, w tym także największe w Polsce jaskinie np. Jaskinia Śnieżna – najdłuższa (ok 24 km) i najgłębsza jaskinia w Polsce;

Duża część Tatr Zachodnich zbudowana jest ze skał wapiennych - mniej odpornych na niszczenie, dlatego są niższe z wyraźnie zaokrąglonymi wierzchołkami i mniej stromymi stokami;

Występują liczne doliny ukształtowane przemodelowane przez lodowce górskie: Dolina Kościeliska, Dolina Chochołowska;

Źródło zdjęć: serwis Pixabay - https://pixabay.com/pl;

https://pixabay.com/pl

ZMIENNOŚĆ POGODY W TATRACH; wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. zmieniają się m.in.

temperatura – obniża się o ok 0,6*C co 100 m; opady- im wyżej, tym są obfitsze; wiatr- w wysokich partiach gór wieje mocniej niż u ich podnóży;

W Tatrach czasami wieje Halny - silny, ciepły, suchy wiatr wiejący z południa. Zimą przynosi ocieplenie i gwałtowne topnienie śniegu;

Spadek temperatury powietrza oraz surowsze warunki zmieniające się wraz ze wzrostem wysokości powodują piętrowy układ roślinności;

Turnie najwyższe piętro - jest tu bardzo zimno i wietrznie: lodowce, mchy, porosty oraz dzwonki alpejskie;

Hale czyli górskie łąki, cienka warstwa gleby stąd rosną tu trawy; Piętro kosodrzewiny, krzewiasta sosna, jarzębina; Regiel górny: odporne na zimno świerki – występuje tu charakterystyczna dla Tatr sosna limba; Regiel dolny lasy mieszane –buki i świerki; Podgórze najniższe piętro pola uprawne;

DZIEDZICTWO PRZYRODNICZE TATR

Tatrzański Park Narodowy, w którym rośnie bardzo rzadki gatunek chronionej sosny: sosna limba;

Zwierzęta chronione to świstaki i kozice;

W Tatrach żyją też niedźwiedzie brunatne, wilki, rysie, jelenie, gronostaje oraz liczne gatunki ptaków np. orły przednie, orliki krzykliwe;

W górskich potokach żyją pstrągi potokowe;

ŻYCIE I ZWYCZAJE MIESZKAŃCÓW PODHALA; Rdzenni mieszkańcy Podhala to górale podhalańscy, którzy w dawnych czas trudzili się wypasem owiec i w

niewielkim stopniu uprawą ziemi. Obecnie zajmują się turystyką pracując w hotelach, pensjonatach, restauracjach, wożą też przyjezdnych dorożkami i busami. Podczas świąt noszą charakterystyczne stroje. Bardzo często posługują się też gwarą. Dawniej góralskie domostwa były zbudowane z drewna świerkowego, teraz są z bardziej odpornych materiałów wyróżniają się solidną budową ścian oraz wysokimi strzelistymi i stromymi

dachami z których w zimie łatwo zsuwa się śnieg. TURYSTYKA;

Najpopularniejsze miejsca wypoczynku i turystyki w Polsce, ponad 1 mln odwiedzających;

Niestety tak duża liczba osób powoduje degradację środowiska naturalnego. Przykłady to: rozdeptywanie i zaśmiecanie szlaków turystycznych, zanieczyszczenie powietrza spalinami samochodowymi, niszczenie roślin, niepokojenie zwierząt, zbyt wiele nowych hoteli i pensjonatów nie nawiązujących do tradycyjnej architektury góralskiej.

Źródło zdjęć: serwis Pixabay - https://pixabay.com/pl;

https://pixabay.com/pl