kornika ostrozębnego - ibles.pl · Źródło: „Atlas szkodników wtórnych drzew iglastych”...

$: kornika ostrozębnego - ibles.pl · Źródło: „Atlas szkodników wtórnych drzew iglastych” ... Procent zasiedlenia obwodu drzew FL W\FKV WU]DáD JVá ...$
Monitoring i ograniczanie liczebności

kornika ostrozębnego

(Ips acuminatus Gyll.)

na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów

Państwowych w Lublinie

Marek Kamola, Przemysław Jakubiński, Sławomir Michalewski.

20 października 2016 r.

2

• Biologia

• Przebieg gradacji

• Monitoring

• Podsumowanie

3

Przynależność systematyczna

Rząd: Chrząszcze

Coleoptera

Rodzina: Ryjkowcowate

Curculionidae

Podrodzina: Kornikowate

Scolytinae

Gatunek: Kornik ostrozębny

Ips acuminatus Gyll.

4

Biologia kornika ostrozębnego

Występowanie:

- Europa

- Azja:

Azja Mniejsza,

Syberia, Chiny, Japonia,

region Orientalny (Indie,

Indonezja, Malezja, Filipiny)

5

♀

♂

Cechy morfologiczne

6

Rośliny żywicielskie gatunku:

- głównie sosna (w zasięgu cienkiej kory),

niekiedy modrzew i świerk

Rójka:

- pierwsza: maj (po cetyńcach),

do połowy czerwca

- druga – przy sprzyjających warunkach:

koniec lipca, początek sierpnia

Jedna lub dwie generacje w ciągu roku,

możliwe wystąpienie generacji siostrzanej.


7

miesiąc I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

stadia

rozwojowe

rójka

- samice z pierwszej generacji mogą przeprowadzać żer

regeneracyjny (na przedłużeniu chodnika macierzystego i wokół

komory godowej) i ponownie złożyć jaja (generacja siostrzana),

- samice z drugiej generacji (młode chrząszcze) mogą

przeprowadzać żer uzupełniający (w końcach chodników

larwalnych lub poza miejscem wylęgu, np. rdzeń świeżych gałęzi

czy szyjki korzeniowe kilkuletnich sosen) i także złożyć jaja.


Źródło: „Atlas szkodników wtórnych drzew iglastych” – Kolk A., Rodziewicz A., Dzwonkowski R.

8

9

10

11

12

13

14

Przebieg gradacji 2015/2016

15

Drzewostany sosnowe silnie osłabione

w wyniku suszy panującej w 2015 r.

Źródło DGLP

wg stanu na 31.12.2015 r.

16

Kalendarium (2015)

• wrzesień 2015 r.

- zidentyfikowanie sprawcy;

- nawiązanie współpracy z Zakładem Ochrony Lasu IBL;

- rozpoczęcie usuwania drzew zasiedlonych w pierwszych

zidentyfikowanych ogniskach gradacyjnych.

• październik 2015 r.

- inwentaryzacja szkód i określenie poziomu zagrożenia;

- powołanie Zespołu Zadaniowego (RDLP w Lublinie);

- opracowanie wytycznych dla nadleśnictw;

- kontynuacja usuwania drzew zasiedlonych.

• jesień-zima 2015 r.:

- porządkowanie uszkodzonych drzewostanów.

17

18

19

20

21

22

23

Podsumowanie na koniec 2015 r.

Szkody wystąpiły w 17 z 25 nadleśnictw

Powierzchnia drzewostanów,

w których stwierdzono kornika

ostrozębnego: 5 160 ha

Ilość drewna usuniętego

do końca 2015 roku: 10 360 m3

Szacowana Ilość drewna zasiedlonego

do usunięcia do 31.03.2016 r.:

14 950 m3

Źródło: RDLP w Lublinie

24

Nadleśnictwo Sobibór (lustracja terenowa dn. 7 X 2015 r.)

- larwy na końcach chodników larwalnych;

- niewybarwione i zimujące chrząszcze.

Nadleśnictwo Lubartów (lustracja terenowa dn. 14 I 2016 r.)

- larwy na końcach chodników larwalnych (nie wygryzione

kolebki poczwarkowe);

- niewybarwione i zimujące chrząszcze.

25

Kalendarium (2016)

• zima - wiosna 2016 r.:

- szkolenia tematyczne (styczeń – marzec) dla pracowników

nadleśnictw;

- opracowanie metodyki monitoringu kornika ostrozębnego

przez ZOL w Radomiu i przekazanie wytycznych do nadleśnictw;

- wyznaczenie Punktów Obserwacyjnych TSOL.

• kwiecień 2016 r.

- rozpoczęcie monitoringu w Punktach Obserwacyjnych;

• maj 2016 r.

- warsztaty z zakresu rozpoznawania korników dla obserwatorów;

- intensywne odłowy chrząszczy kornika ostrozębnego w

pułapkach feromonowych.

26

Prace Zespołu Zadaniowego

27

Zalecenia praktyczne

1. Monitoring z wykorzystaniem pułapek feromonowych

należy prowadzić w PO TSOL.

2. Wszystkie nadleśnictwa przeprowadzą inwentaryzację

drzewostanów uszkodzonych.

3. Należy na bieżąco dbać o stan sanitarny drzewostanów

usuwając posusz zasiedlony oraz drzewa osłabione podatne

na zasiedlenie.

28

Zalecenia praktyczne

4. Należy ewidencjonować pozyskanie drewna

zasiedlonego. Meldunki o powierzchni drzewostanów

usuwanych cięciami sanitarnymi i pozyskanym drewnie

zasiedlonym należy składać do 1 i 15 każdego miesiąca.

5. Na obszarze wszystkich nadleśnictw RDLP w Lublinie […]

pozostałości po cięciach rębnych (wierzchołki i gałęzie)

wykonanych w IV kwartale 2015 oraz I półroczu 2016 roku

w drzewostanach z panującą sosną należy na bieżąco:

• usuwać (wywozić) poza strefę zagrożenia przed

zasiedleniem przez szkodnika,

• zrębkować lub palić.

29

30

31

Metodyka ewidencjonowania

drewna zasiedlonego

• W realizacji zadania wykorzystano mechanizm

wirtualnego znakowania drewna odebranego,

a zasiedlonego przez kornika ostrozębnego (Ips

acuminatus);

• Metoda znakowania kodem słownikowym, który jest

transferowany z rejestratora do systemu LAS pozwala

na późniejsze raportowanie danych;

32

Metodyka ewidencjonowania drewna zasiedlonego

• Operator rejestratora (leśniczy) wprowadza

jednorazowo do słownika rejestratora kod uszkodzenia

– przyjęto kod: IPSA z opisem Kornik ostroz.;

• Podczas odbiórki drewna w programie Leśnik drewno

zasiedlone przez kornika jest znakowane kodem IPSA;

33

Raportowanie danych

• Zespół Informatyki RDLP w Lublinie opracował raport w

BusinessObjects, który agreguje dane magazynu

drewna oznakowane kodem uszkodzenia IPSA;

• Raport został udostępniony w folderze BusinessObjects;

34

Raportowanie danych

• Operator monitorujący postęp odbiórki drewna

uszkodzonego (szczebel nadleśnictwa, biura RDLP)

może raportować dane w wybranym interwale

czasowym;

• Uzyskuje informację szczegółową – numery drewna z

datą odbiórki i masą, lokalizację, jak i masę łączną;

35

Raportowanie danych

36

Powierzchnia drzewostanów ( tys. ha ) ogółem zasiedlonych w

latach 2015-2016 na terenie RDLP w Lublinie

8 9 17

2015 2016 2015 + 2016

37

Powierzchnia zrębów sanitarnych ( ha ) ogółem wykonanych w

latach 2015-2016 na terenie RDLP w Lublinie w wyniku

gradacyjnego pojawu kornika ostrozębnego

37 5 42

2015 2016 2015 + 2016

38

Ogółem masa (tys. m3) pozyskanego surowca z drzew

zasiedlonych przez kornika ostrozębnego w latach 2015 - 2016 na

terenie RDLP w Lublinie

11 60 71

2015 2016 2015 + 2016

39

Monitoring w Punktach Obserwacyjnych

w 2016 roku

40

Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 21 Dyrektora Generalnego LP

41

Punkty Obserwacyjne

Terenowej Stacji Ochrony Lasu 2016

6 nadleśnictw

monitoring w ramach TSOL:

pułapki feromonowe – 6 szt. 2 serie po 3 szt.

pułapki klasyczne (krzyżowe)

kontrolę zasiedlenia drzew

obserwacje z wykorzystaniem pułapek

feromonowych (3 szt./leśnictwo)

prowadzone są także poza

Puntami Obserwacyjnymi TSOL

we wszystkich nadleśnictwach RDLP

42

Punkty Obserwacyjne TSOL 2016

monitoring prowadzony od:

12.04.2016 r.

cykl obserwacji:

2 razy w tygodniu (wtorek i piątek)

pułapki feromonowe

pułapki klasyczne (krzyżowe)

1 raz w tygodniu (piątek)

kontrola zasiedlenia drzew

43

44

45

46

47

NADLEŚNICTWO…………………..…

1 Razem UWAGI

2

3 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6

4

5

6 Ilość odłowionych chrzaszczy kornika ostrozębnego [szt.] 0 5 6 0 5 6

7 5 2 4 5 2 4

8 Cetyniec większy szt.

9 Cetyniec mniejszy szt. 1 1

10 Kornik sześciozębny szt. 4 2 4 2

11 Chrząszcze innych nieoznaczonych korników [szt.] 4 4

UWAGI:

Data kontroli (dzień i miesiąc) - wpisujemyw formie: 19.04 Imię i nazwisko obserwatora:

Lokalizacja: nasłoneczniona, ocieniona

Numer pułapki: 1, 2 , 3, 4, 5, 6.

Warunki pogodowe - zapisujemy korzystając z symboli: zachmurzenie małe - ZM, duże - ZD, brak - ZB, opady przelotne - OP, ciągłe - OC, brak - OB; temeratura 17° C - 17C

Stan sanitarny - brak wydzielających się drzew - BDB, drzewa o cechach osłabienia - DB, pojedyńcze drzewa z zamierającymi gałęziami - DST, drzewa zamierające - Z.

Ilość odłowionych chrzaszczy kornika ostrozębnego - szt.

Ilość chrząszczy innych korników RAZEM (kol. 8+9+10) -szt

Uwagi: np. brak pułapki,pułapka uszkodzona, skradziony feromon, dominują samice kornika ostrozębnego

Przykład:

itd.

DZIENNIK OBSERWATORA - PUŁAPKI FEROMONOWE Leśnictwo………………..………………., oddz. pododdz……………..…..

Data kontroli (dzień i miesiąc) 19.04 22.04

LokalizacjaLokalizacja

nasłonecznionaLokalizacja ocieniona

Lokalizacja

nasłonecznionaLokalizacja ocieniona

Numer pułapki

Warunki pogodowe ZD-OP-17C ZD-OP-17C

Ilość chrząszczy innych korników [szt.] RAZEM (kol.8+9+10+11)

Powierzchnia pierwsza w ramach rozpoznanego ogniska gradacyjnego - kontrola wykonana 19 kwietnia, zachmurzenie duże , opady przelotne temperatura 17°C; powierzchnia z pojedyńczymi drzewami z

zamierającymi gałęziami; zasiedlone kornik ostrozębny , dokonano zbioru z pułapek feromonowych.

Stan sanitarny DST DST

48

Pułapki feromonowe typu IBL 3

49

50


1 Data lustracji (dzień i miesiąc) 19.04. 22.04. 26.04. 29.04. 03.05. 06.05. 10.0.5

2 Warunki pogodoweZD-OP-

17C

ZD-OP-

18C

ZD-OP-

21C

ZD-OP-

21C

ZD-OP-

21C

ZD-OP-

21C

ZD-OP-

21C

3 Stan sanitarny DST DST DST DST DST DST DST

4 Stan zasiedlenia KO;PW KO;PW KO; KO;KG KO;KO;CHM 2

cm

KO;CHM 3

cm

5 Uwagi

1

2

3

4

5

* w kolejnych dniach obserwacji wpisujemy wyłącznie nowe elementy stanu zasiedlenia

Przykład

Stan sanitarny - brak wydzielających się drzew- BDB, drzewa o cechach osłabienia- DB, pojedyńcze drzewa z zamierającymi gałęziami - DST, drzewa zamierające - Z

Data lustracji (dzień i miesiąc) - wpisujemy w formie : 19.04

Stan zasiedlenia (odnosi się wyłącznie do kornika ostrozębnego) - KO - kornik ostrozębny, PW - pierwsze wgryzienia*, KG- komora godowa*, CHM - chodniki macierzyste (długość maksymalna),

J- jajo*, L-larwa*, P-poczwarka* CH - chrząszcz

Uwagi: np. towarzyszące szkodniki wtórne ( CM- cetyniec mniejszy, CW - cetyniec większy, KS - kornik sześciozębny,PG - przypłaszczek granatek, ING - inne gatunki) oraz owady drapieżne

Lustracja wykonana 19 kwietnia, zachmurzenie duże , opady przelotne temperatura 17 st. C; powierzchnia z pojedyńczymi drzewami z zamierającymi gałęziami; zasiedlone przez kornika ostrozębnego,pierwsze

wgryzienia.

Leśnictwo ………………………..……Oddział…………PODDZ………

Imię i nazwisko obserwatora:


DZIENNIK OBSERWATORA - PUŁAPKA KRZYŻOWA NR ………

51

Pułapki klasyczne krzyżowe

52

Pułapki klasyczne krzyżowe

53

Pułapki klasyczne

54


1 Data lustracji (dzień i miesiąc) 22.04 29.04 06.05 13.05 20.05

2 Warunki pogodowe ZD-OP-17CZD-OP-

18C

ZD-OP-

21CZD-OP-21C ZD-OP-21C

3 Stan sanitarny DST DST DST DST DST

4 Stan zasiedlenia KO;PW KO; KO;KO; KG;

CHM 2 cm

KO; CHM 3

cm

5Procent zasiedlenia obwodu drzew

ściętych strzała /gsłęzie20%/20%

6 Uwagi

Imię i nazwisko obserwatora

1

2

3

4

5

6

* w kolejnych dniach obserwacji wpisujemy wyłącznie nowe elementy stanu zasiedlenia

Przykład

Uwagi: np. towarzyszące szkodniki wtórne ( CM- cetyniec mniejszy, CW - cetyniec większy, KS - kornik sześciozębny,PG - przypłaszczek granatek, ING - inne gatunki) oraz owady drapieżne


Data lustracji (dzień i miesiąc) - wpisujemyw formie : 22.04

Stan sanitarny - brak wydzielających się drzew- BDB, drzewa o cechach osłabienia- DB, pojedyńcze drzewa z zamierającymi gałęziami - DST, drzewa zamierające Z

Lustracja wykonana 22 kwietnia, zachmurzenie duże , opady przelotne temperatura 17 st. C; powierzchnia z pojedyńczymi drzewami z zamierającymi gałęziami; zasiedlone kornik ostrozębny, pierwsze wgryzienia; na ściętym drzewie 20% obwodu strzały i

gałęzi zasiedlone;

LEŚNICTWO…………………..…………………….ODDZ……….PODDZ………

Stan zasiedlenia (odnosi się wyłącznie do kornika ostrozębnego) - KO - kornik ostrozębny, PW - pierwsze wgryzienia*, KG- komora godowa*, CHM - chodniki macierzyste (długość maksymalna),

J- jajo*, L-larwa*, P-poczwarka* CH - chrząszcz

Procent zasiedlenia obwodu ściętych drzew - strzała/gałęzie- wpisujemy np.: 20%/20%

DZIENNIK OBSERWATORA - DRZEWA ŚCIĘTE

55

Pułapki feromonowe

Największa ilość odłowionych chrząszczy:

• kontrola jednorazowa: w pojedynczej pułapce:

N. Tomaszów – 57 szt. (3-6.V)

łącznie z 6 pułapek:

N. Tomaszów – 234 szt. (3-6.V)

• za cały okres: w pojedynczej pułapce:

N. Sobibór – 167 szt.

w serii 6 pułapek:

N. Sobibór – 528 szt.

56

57

58

Stadia rozwojowe znajdowane na pułapkach krzyżowych

(łącznie ze wszystkich PO TSOL)

jajo

larwa

poczwarka

chrząszcz

młodociany

chrząszcz

wybarwionyT

23

.09

.

T

T

T T T T T TT T T T T TT T T T T TT T T T T TT T T T T TT T T T T TT T T T T

T T TT T T T T TT T T T T T TT T T T T TT T T T T T

T T T T T TT T T T T TT T T T T TT T T T T TT T T T T TT T T

T T TT T T T T TT TT T T TT T T T T TT T T T T TT T TT

T TT T TT T T T TT TT

06

.09

.

09

.09

.

13

.09

05

.07

.

08

.07

.

12

.07

.

15

.07

.

19

.07

.

22

.07

.

14

.06

.

17

.06

.

21

.06

.

24

.06

.

28

.06

.

01

.07

.

24

.05

.

27

.05

.

31

.05

.

16

.09

20

.09

.

16

.08

.

19

.08

.

23

.08

.

26

.08

.

30

.08

.

02

.09

.

26

.07

.

29

.07

.

02

.08

.

05

.08

.

09

.08

.

12

.08

.

29

.04

.

03

.06

.

07

.06

.

10

.06

.

03

.05

.

06

.05

.

10

.05

.

13

.05

.

17

.05

.

20

.05

.

ilość k

orn

ików

w p

uła

pkach

fero

monow

ych

[szt.]

59

Sobibór, L. Osowa

60

(suma okazów z 3 pułapek)

61

62

63

Ips acuminatus

64

Gatunki odławiane w pułapkach

gatunki uwzględnione na formularzach roboczych

• kornik sześciozębny Ips sexdentatus wszystkie PO

• cetyńce Tomicus piniperda, Tomicus minor – pojedyncze

okazy

65

66

Wykaz gatunków owadów złowionych do pułapek feromonowych

z zastosowaniem feromonu Acumodor (Nadleśnictwo Sobibór)

Rząd – Coleoptera - Chrząszcze

Curculionidae – Ryjkowcowate (podrodzina Scolytinae – Kornikowate)

• Hylurgus ligniperda (Fabricius, 1787) – Drzewisz owłosiony

• Hylastes ater (Paykull, 1800) – Zakorek czarny

• Scolytus intricatus (Ratzeburg, 1837) – Ogłodek dębowiec

• Pityogenes bidentatus (Herbst, 1784) – Rytownik dwuzębny

• Pityogenes quadridens (Hartig G.L., 1834) – Rytownik czterozębny

• Pityogenes chalcographus (Linnaeus, 1760) – Rytownik pospolity

• Orthotomicus laricis (Fabricius, 1792) – Korniczek wielozębny

kornikowate

67


z zastosowaniem feromonu Acumodor ( Nadleśnictwo Sobibór)

Curculionidae – Ryjkowcowate

(podrodzina Scolytinae – Kornikowate) (cd.)

• Orthotomicus suturalis (Gyllenhal, 1827) – Korniczek ostrozębny

• Ips amitinus (Eichhoff, 1872) – Kornik drukarczyk

• Ips typographus (Linnaeus, 1758) – Kornik drukarz

• Pityophthorus pityographus pityographus (Ratzeburg, 1837) – Bruzdkowiec zachodni

• Xyleborus monographus (Fabricius, 1792) – Rozwiertek większy

kornikowate

68



Scarabaeidae – Poświętnikowate

• Protaetia (Potosia) metallica metallica (Herbst, 1782) – Kwietnica różówka

• Tropinota hirta hirta (Poda von Neuhaus, 1761) – Kosmatek pospolity

Burestidae – Bogatkowate

• Chalcophora mariana (Linnaeus, 1758) – Miedziak sosnowiec

• Buprestis (Buprestis) octoguttata octoguttata Linnaeus, 1758 Bogatek ośmioplamkowy

• Buprestis (Ancylocheira) rustica rustica Linnaeus, 1758 – Bogatek wiejski

• Chrysobothris (Chrysobothris) igniventris Reitter, 1895 – Zrąbień sosnowiec

Inne gatunki

69

Wykaz gatunków owadów złowionych do pułapek feromonowych z

zastosowaniem feromonu Acumodor ( Nadleśnictwo Sobibór)

Elateridae – Sprężykowate

• Ampedus (Ampedus) sanguineus (Linnaeus, 1758) – Sprężyk sosnowy

• Ampedus sanguinolentus sanguinolentus (Schrank von Paula, 1776) - Sprężyk

Lymexylidae – Drwionkowate

• Elateroides dermestoides (Linnaeus, 1761) – Rytel pospolity

Cerambycidae – Kózkowate

• Spondylis buprestoides (Linnaeus, 1758) – Kłopotek czarny

• Arhopalus rusticus (Linnaeus, 1758) – Wykarczak sosnowiec

• Asemum striatum (Linnaeus, 1758) – Szczapówka bruzdkowana

• Rhagium (Rhagium) inquisitor inquisitor (Linnaeus, 1758) – Rębacz sosnowiec

• Monochamus (Monochamus) galloprovincialis pistor (Germar, 1818) – Żerdzianka sosnówka

Inne gatunki

70



Cerambycidae – Kózkowate (cd.)

• Pogonocherus (Pityphilus) decoratus Fairmaire, 1855 - Kozulka

• Acanthocinus (Acanthocinus) aedilis (Linnaeus, 1758) – Tycz cieśla

• Acanthocinus (Acanthocinus) griseus griseus (Fabricius, 1792) – Tycz mniejszy

Pythidae – Rozmiazgowate

• Pytho depressus (Linnaeus, 1767) – Rozmiazg płaski

Oedemeridae – Zalęszczycowate

• Calopus serraticornis (Linnaeus, 1758) – Pniakowiec piłkorożny

Inne gatunki

71



Rząd – Hymenoptera - Błonkoskrzydłe

Siricidae – Trzpiennikowate

• Tremex fuscicornis (Fabricius, 1787) – Żaługa żółtoskrzydła

Vespoidea – Osowate

• Solia hirta (Schrank, 1781) – Smukwa kosmata Źródło: Marek Hołowiński

Inne gatunki

72

Podsumowanie

73

• Kornik ostrozębny (Ips acuminatus Gyll.) jest rodzimym

składnikiem polskiej fauny kornikowatych (Scolytinae )

lecz nie notowano wcześniej jego gradacyjnego

występowania w lasach Polski.

• Masowy pojaw kornika ostrozębnego w lasach 18

nadleśnictw RDLP w Lublinie poprzedziła ekstremalna

susza w 2015 roku i silne wahania poziomu wód

gruntowych w kilku ostatnich latach.

74

• Pierwsze symptomy zamierania drzew sosny zwyczajnej

(Pinus sylvestris L.) na skutek żerowania kornika

ostrozębnego zaobserwowano we wrześniu 2015 roku na

terenie Nadleśnictwa Sobibór przy granicy z Ukrainą.

• Celem prowadzonego monitoringu było zoptymalizowanie

działań zmierzających do ograniczania liczebności

kornika ostrozębnego w obszarach gradacyjnego

występowania, poprzez śledzenie cyklu rozwojowego

szkodnika i przestrzennego zróżnicowania zagęszczenia

jego populacji.

75

• Nie zanotowano gradacyjnego pojawu tego kornika w

zwartych i rozległych borach Puszczy Solskiej i Puszczy

Sandomierskiej.

• Dynamika odłowu chrząszczy w pułapki feromonowe

wskazuje na największe nasilenie rójki kornika

ostrozębnego w terminach 3 -13 maja i 21 czerwca do

5 lipca.

• Analiza form rozwojowych kornika na pułapkach

klasycznych pozwala na stwierdzenie występowania w

2016 roku dwóch generacji szkodnika i prawdopodobnie jednej generacji siostrzanej.

76

• Kontrola zawartości pułapek feromonowych w Punktach

Obserwacyjnych wykazała niespecyficzne działanie

feromonu agregacyjnego Acumodor (odławiano także

liczne gatunki owadów z dominującą rolą kornika

sześciozębnego).

• Stworzono raport w BusinessObjects jako narzędzie

wspomagające decyzje nadleśniczego i dyrektora

regionalnej dyrekcji LP w zakresie monitorowania ilości i

terminowej rotacji drewna (wywóz drewna poza strefę

zagrożenia) zasiedlonego przez kornika ostrozębnego.

77

• Kornik ostrozębny jest groźnym szkodnikiem wtórnym ze

względu na utajony charakter zasiedlania stosunkowo

zdrowych drzew o wysokiej pozycji biosocjalnej,

przenoszenie sinizny i inicjowanie masowego pojawu

innych kambiofagów strzały (kornik sześciozębny i

cetyniec większy).

78

Autorzy zdjęć : Przemysław Jakubiński, Marek Kamola, Sławomir Michalewski.

79

Zespół Ochrony Lasu w Radomiu

ul. 25-go Czerwca 68

26-600 Radom

[email protected]

tel. +48 48 362 32 52,

48 385 60 24

Dziękuję za uwagę

kornika ostrozębnego - ibles.pl · Źródło: „Atlas szkodników wtórnych drzew iglastych”...

Documents

Transcript of kornika ostrozębnego - ibles.pl · Źródło: „Atlas szkodników wtórnych drzew iglastych”...